Prawa

Mendla

Gregor Mendel (20.07.1822-
6.01.1884) augustiański
mnich, jako pierwszy odkrył,
że dziedziczenie cech
(genów) często odbywa się
według prostych i
powtarzalnych reguł.
Prowadził swoje
doświadczenia nad
pospolitymi roślinami,
głównie nad utrwalonymi
odmianami grochu
jadalnego, dzięki tym
badaniom sformułował
podstawowe prawa
dziedziczenia, które zyskały
popularność i potwierdzenie
wiele lat po jego śmierci
(dopiero w 1900 roku). Za
życia większym rozgłosem
cieszyły się jego badania
meteorologiczne.

Podstawowe pojęcia

• Genetyka- nauka o zmienności i

dziedziczności organizmów

• Gen- podstawowa jednostka

dziedziczności. Gen jest odcinkiem DNA
zawierającym informację o budowie
minimum jednego białka (czyli o
kolejności aminokwasów w pojedynczym
łańcuchu polipeptydowym).

Gen recesywny- gen słaby, nie ujawnia
się fenotypowo w pierwszym pokoleniu
mieszańców, oznaczony małymi
literami.

Gen dominujący- gen silny, zapisywany
dużą literą, dający efekt fenotypowy.

Allel- allele są wariantami jednego genu
warunkującymi przeciwstawność danej
cechy lub cech. Oznacza się je
symbolami literowymi np. A,a,B,b,C,c,
itd. Przyjęto, że allele jednego genu
oznacza się jako różne warianty jednej
litery (A, a).

Genom – materiał genetyczny
zawarty w podstawowym
(haploidalnym) zespole

chromosomów.

Haploid- komórka lub organizm
posiadający pojedynczy zespół
chromosomów, czyli po jednym
chromosomie każdego typu.

Diploid- komórka lub organizm
posiadający podwójną liczbę
chromosomów (2n).

Heterozygota- osobnik (może nim być
pojedyncza komórka) mający różne
allele danego genu w chromosomach
homologicznych. Heterozygoty
wytwarzają gamety zróżnicowane pod
względem składu genetycznego.

Homozygota- osobnik mający
jednakowe allele danego genu w
chromosomach. Homozygoty
wytwarzają zawsze gamety
jednakowego typu. Homozygotyczność
może dotyczyć jednego lub nawet
wszystkich genów w organizmie.

Genotyp- ogół genów danego
osobnika.

Fenotyp- ogół uzewnętrzniających się
cech morfologicznych, fizjologicznych
i biochemicznych osobnika, będące
wynikiem działania genów, częściowo
modyfikowanych przez wpływ
środowiska.

Mejoza- proces podziału
komórkowego, zachodzący w
komórkach macierzystych gamet (u
zwierząt) i zarodników (u roślin),
podczas którego z komórki
macierzystej powstają cztery komórki
potomne o haploidalnej liczbie
chromosomów , co zapewnia stałość
liczby chromosomów w kolejnych
pokoleniach. Mejoza jest źródłem
zróżnicowania genetycznego
potomstwa, dzięki zjawisku crossing-
over, które następuje w Profazie I.

I Prawo Mendla

Prawo czystości gamet:
Do każdej gamety dostaje się jeden allel z
danej pary, obecność jednego allelu w
gamecie wyklucza obecność drugiego.
Wynika to z
właściwości mejozy.

II Prawo Mendla

Prawo niezależnego dziedziczenia cech:
Poszczególne cechy dziedziczą się
niezależnie od siebie i tworzą w gametach
wszystkie możliwe kombinacje z jednakowym
prawdopodobieństwem. W ten sposób w
potomstwie ujawni się cała mozaika cech w
określonym stosunku liczbowym.
Allele różnych genów dziedziczą się
niezależnie od siebie.

iII Prawo Mendla

Prawo dominacji:
W parze czynników determinujących
(określających) dziedziczoną cechę jeden
czynnik zawsze jest dominujący, a drugi
recesywny.

Krzyżówka testowa- (czasem myląco nazywa się ją
krzyżówką wsteczną) jest to krzyżówka heterozygoty
(Aa) z homozygotą recesywną (aa), w wypadku
dominacji krzyżówka ta pozwala stwierdzić
heterozygotyczność analizowanego układu.

Kodominacja, współdominowanie- stan
w którym oba allele jednej cechy
ujawniają się w heterozygocie
niezależnie od siebie (przykładem są
relacje między allelami grup krwi).

Dominacja niepełna- stan w którym
allel „A” nie dominuje całkowicie nad
„a”.

Niektóre cechy dominujące:
-włosy ciemne
-włosy kręcone
-duże oczy
-oczy ciemne
-uszy odstające
-niski wzrost
-grupy krwi A, B
-brak daltonizmu

I recesywne u człowieka :
-włosy jasne
-włosy proste
-małe oczy
-oczy jasne
-uszy przylegające
-wysoki, normalny wzrost
-grupa krwi 0
-daltonizm