POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE EGZAMIN USTNY

B. Adamiak i J. Borkowski „Postępowanie administracyjne i sądowo-administracyjne”

M. Szubiakowski, M. Wierzbowski „Postępowanie administracyjne-podatkowe, sądowe i gzekucyjne”

I. ISTOTA I ROZWÓJ POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Prawo administracyjne materialne, formalne i procesowe

	PRAWO MATERIALNE	PRAWO PROCESOWE	PRAWO DOT. POST. EGZEKUCYJNEGO
PRAWO CYWILNE	KODEKS CYWILNY	KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO	KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO
PRAWO KARNE	KODEKS KARNY, KODEKS KARNY SKARBOWY, USTAWY DODATKOWE	KODEKS POSTĘPOWANIA KARNEGO	KODEKS KARNY WYKONAWCZY
PRAWO ADMINISTRACYJNE	USTAWY, NP. USTAWA PRAWO BUDOWLANE, USTAWA PRAWO O SZKOLNICTWIE WYŻSZYM, USTAWA PRAWO O BRONI I AMUNICJI, USTAWA O EWIDENCJI LUDNOŚCI I O DOWODACH OSOBISTYCH	KODEKS POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO, ORDYNACJA PODATKOWA	USTAWA O POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM W ADMINISTRACJI

W prawie rodzinnym między małżonkami nie ma postępowania egzekucyjnego.

SĄD NIEZAWISŁY rozstrzyga czy obowiązki są realizowane, na wniosek.

Oskarżyciel Oskarżony (post. karne)

Powód Pozwany (post. cywilne)

Ten model ma charakter kontradyktoryjny - sporny.

W postępowaniu administracyjnym rozstrzyga

ORGAN

występują

STRONY POSTĘPOWANIA

Ten model ma charakter inkwizycyjny – polega na tym, że organ może wszcząć postępowanie (z urzędu), przeprowadzić je i rozstrzygnąć, tzn. wszczęcie postępowania, wydanie decyzji i jej wykonanie.

Nierówność stron. Występują postępowania, gdzie stron jest kilka, np. wywłaszczenie drogi od matki i 3 dzieci, mąż zmarł i zostawił w spadku – stron jest 4.

Postępowanie sądowe

Sąd I apelacja Sąd II kasacja S.N.

Wyrok → wyrok → wyrok

Postępowanie administracyjne Postępowanie sądowo-adm.

organ I odwołanie organ II

decyzja → decyzja skarga do WSA skarga kasacyjna do NSA

zażalenie wyrok → wyrok

postanowienie → postanowienie

W ramach sądownictwa administracyjnego wyróżniamy w I instancji Wojewódzkie Sądy Administracyjne, a w II instancji Naczelny Sąd Administracyjny.

KPA – normuje z wydawaniem decyzji administracyjnych.

Prawne formy działania administracji:

- Akt administracyjny (od art. 189 kpa) – władcze (niezależnie od tego jak wszczyna: czy z urzędu czy na wniosek), jednostronne oświadczenie woli organu adm. publ. skierowane do konkretnego adresata w indywidualnej sytuacji.

- Wyraźnie różni się od aktu normatywnego, który ma charakter generalny (ogólny adresat normy) z określeniem abstrakcyjnych zachowań (normuje bliżej nieokreśloną, powtarzalną sytuację). Akty normatywne w Polsce to Konstytucja, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego.

- Ugoda administracyjna – pisemne porozumienie zawarte między stronami toczącego się w I lub w II instancji postępowania administracyjnego; organ prowadzi postępowanie, ale to strony zawierają ugodę.

- Porozumienie administracyjne – zawierane przez organy administracji – obiema stronami są organy adm.; zawierane w związku z obowiązkami i kompetencjami stron porozumienia; przedmiot porozumienia jest regulowany w prawie np. porozumienia gminne; może polegać na realizacji określonego zadania wspólnie lub przeniesieniu kompetencji jego realizacji z jednego organu na drugi.

- Czynności cywilno-prawne – czynności regulowane w prawie cywilnym; jedną stroną jest organ administracji, a drugą jakikolwiek inny podmiot; charakter niewładczy, np. zawarcie umowy sprzedaży nieruchomości na cele publiczne np. na muzeum.

- Czynności faktyczne (materialno-techniczne) – są podejmowane celem bezpośredniej i praktycznej realizacji konkretnych zadań administracji, np. wydawanie zaświadczeń, zameldowanie.

Sposoby załatwienia sprawy w postępowaniu administracyjnym:

Organy adm. publ. wydają decyzje i postanowienia, ale także rozporządzenia.

Decyzja administracyjna – akt administracyjny; jest określoną czynnością procesową; rozstrzyga sprawę co do istoty w całości lub w części, albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji. Decyzja musi mieć swoje podłoże w przepisach prawa i na ich podstawie musi być wydana (art. 107 kpa).

Postanowienie administaracyjne – nie kończy postępowania, lecz dotyczy poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania.

Ugoda administracyjna – porozumienie między stronami w konkretnej sprawie zawarte przed organem administracji, przed którym toczy się postępowanie. Ugoda nie jest aktem administracyjnym, lecz porozumieniem między stronami.

Rozwój prawa administracyjnego w Polsce

Miała znaczenie przede wszystkim myśl austriacka w zakresie kontroli (powołano w Austrii ustawą z 1875 r. Trybunał Administracyjny; w 1925 r. wydano 4 ustawy: o postępowaniu administracyjnym, o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, o prawie karno – administracyjnym, przepisy wprowadzające ustawy o postępowaniu administracyjnym).

W 1922 r. po odzyskaniu niepodległości zaczął działać Najwyższy Trybunał Administracyjny (do wybuchu I wojny światowej).

W 1928 r wydano rozporządzenia Prezydenta RP:

o postępowaniu administracyjnym;

o postępowaniu przymusowym w administracji;

o postępowaniu karno – administracyjnym.

W 1960 r. uchwalono KPA.

W 1980 r. przywrócono sądową kontrolę legalności decyzji administracyjnych; powołano NSA.

II. ZAGANIENIA OGÓLNE

1. Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie (art. 1):

1) przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych,

2) przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1,

3) w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej oraz między organami i podmiotami, o których mowa w pkt 2,

4) w sprawach wydawania zaświadczeń.

Przepisów KPA nie stosuje się do (art. 3):

- postępowania w sprawach karnych skarbowych,

- spraw uregulowanych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926), z wyjątkiem przepisów działów IV, V i VIII,

- spraw należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.,

- spraw wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi, oraz spraw wynikających z podległości służbowej pracowników organów i jednostek organizacyjnych wymienionych w pkt 1, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

Pojęcia – art 5:

Organy administracji publicznej – rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2.

Ministrowie – rozumie się przez to Prezesa i wiceprezesa Rady Ministrów pełniących funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, ministrów kierujących określonym działem administracji rządowej, przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, kierowników centralnych urzędów administracji rządowej podległych , podporządkowanych lub nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów lub właściwego ministra, a także kierowników innych równorzędnych urzędów państwowych załatwiających sprawy, o których mowa w art. 1 pkt 1 i 4.

Organizacje społeczne – rozumie się przez to organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne.

Organy jednostek samorządu terytorialnego – rozumie się przez to organy gminy, powiatu, województwa, związków gmin, związków powiatów, wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starostę, marszałka województwa

oraz kierowników służb, inspekcji i straży działających w imieniu wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty lub marszałka województwa, a ponadto samorządowe kolegia odwoławcze.

2. Zasady ogólne (art. 6 – 16 KPA)

• Zasada praworządności (legalności) – oparcie wszelkich działań i czynności organów w oparciu o obowiązujące prawo; decyzje, wezwania na podstawie przepisów prawa (wskazujemy konkretny artykuł); obywatelom można wszystko to, co nie jest zabronione w prawie; każdy przepis jest przejawem tej zasady - pracownicy mają obowiązek przestrzegania prawa, jak również strony; organy w toku postępowania stoją na straży praworządności;

• Zasada prawdy obiektywnej – zobowiązuje organ prowadzący postępowanie do podejmowania wszelkich kroków niezbędnych do ustalenia stanu faktycznego sprawy zgodnie z rzeczywistością; zgodność osądu z rzeczywistością - ze stanem faktycznym, ustalanym w różny sposób w zależności od sprawy, zazwyczaj przez dokumenty, również przez oględziny, przesłuchanie świadków; przy doborze określonych środków, które nie mogą być sprzeczne z prawem;

• Zasada oficjalności – podejmowanie niezbędnych zadań w celu ustalenia stanu faktycznego, podejmowanie sprawy z urzędu, zbieranie materiału dowodowego, możliwość kontynuowania postępowania mimo wycofania wniosku;

• Zasada czuwania administracji przez organ nad interesem społecznym oraz interesem stron – np. żeby strony nie ponoszą szkody poczas postępowania w wyniku nieznajomości prawa;

• Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu – nakłada na organ administracji obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w każdym etapie postępoeania oraz umożliwienie im, przed wydaniem decyzji, wypowiedzenia się co do zebranych materiałów i dowodów oraz zgłoszonych żądań. Stronie przysługują w szczególności następujące prawa: dostępu do akt sprawy; zgłaszania wszelkich środków dowodowych; zadawania pytań świadkoom, biegłym; składania wyjaśnień, zgłaszania żądań, propozycji, przedstawiania dowodów na ich poparcie; zaskarżenia całej decyzji. Strona może brać udział w przesłuchaniu świadków i zadawać pytania, składać wyjaśnienia.

• Zasada pisemności (art. 14) – w formie pisemnej lub formie dokumentu elektronicznego (określonym w ustawie), odzwierciedlenie – akta administracyjne związane ze sprawą, po odwołaniu sąd się z nimi zapoznaje, dlatego należy wszystko dokumentować; organy też sporządzają dokumenty np. w formie protokołu, potwierdzające wykonanie określonej, ważnej dla sprawy czynności;

• Zasada dwuinstancyjności – postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne; (ewentualnie jednoinstancyjne przed TK); występuje wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, gdy decyzję wydaje minister /SKO – rozpatruje ten sam organ; samokontrola – odwołanie od decyzji I instancji rozpatruje właśnie ten organ, który wydał

• Zasada sądowej kontroli decyzji administracyjnej – gwarantuje, że decyzje z powodu ich niezgodności z prawem mogą być zaskarżone do NSA; przy odwołaniu ocenia się legalność i celowość, a przy skardze tylko legalność;

• Zasada trwałości decyzji administracyjnej (art. 16 par. 1) – gwarantuje, że uchylenie, zmiana decyzji ostatecznej, stwierdzenie jej nieważności oraz wznowienie postępowania, mogą nastąpić tylko w przypadkach ściśle kreślonych w kpa. Nie można ponownie sądzić się w tej samej sprawie, chyba że wystąpią nowe przesłanki decydujące o wzruszeniu decyzji ostatecznej; kiedy stan prawny lub stan faktyczny ulega zmianie można ponownie się procesowć;

• Zasada szybkości postępowania – nakazuje organom administracji działać wnikliwie, bez zbędnej zwłoki, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi dozałatwienia spraw. Postulat niezwłocznego załatwienia sprawy przy ogólnym jak najszybciej, ale np. przy wydawaniu zaświadczeń od razu, ewentualnie w ciągu 7 dni; 4 teminy załatwienia sprawy: niezwłocznie, 7 dni, m-c, 2 m-ce; środki do załatwienia sprawy – zależą od konkretnej sprawy, np. oględziny, przesłuchania świadków; art. 36 obowiązek zawiadomienia o niedotrzymaniu teminu bez względu na to kto zawinił; bezczynność organu – termin wyższego szczebla wyzncza termin załatwienia sprawy, jeżeli nie dotrzyma tego to skargę do WSA i kara;

• Zasada nakłaniania do ugody – ma na celu przede wszystkim przekonanie stron, że załatwienie sprawy w drodze ugody będzie dla nich bardziej korzystne, ponieważ będą one mogły w sposób elastyczny ustalić stosunki prawne między sobą, bez potrzeby użycia środków przymusu; zawierana między stronami i zatwierdzona ma walor taki, że jest jak decyzja ostateczna;

• Zasada przekonywania (art. 11) – odnosi się do uzasadnienia decyzji; nakłada na organ administracji obowiązek starannego i możliwie najpełniejszego uzasadnienia treści decyzji pod względem prawnym i faktycznym, a więc wyjaśnienia stronom przesłanek, jakimi organ kierował się przy rozpatrywaniu sprawy. Strona powinna być przekonana, że podejmowane przez organ czynności procesowe i wydane rozstrzygnięcia są dla niej optymalne w świetle obowiązującego prawa.

• Zasada pogłebiania zaufania obywateli do organów (art. 8) – dotyczy etyki zawodu urzędnika państwowego, zobowiązuje ona organy administracji do prowadzenia postępowania w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów państwa oraz ich świadomość i kulturę rawną;

• Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli (art. 7) – dbałość o dobro ogółu, o dobro państwa; nakazuje oraganom administracji publicznej brać pod uwagę, w toku postępowania wyjaśniającego oraz przy załatwianiu sprawy, nie tylko prawo, lecz także interes społeczny i słuszny interes obywateli.

Europejski Kodeks Dobrej Administracji

III. PODMIOTY ORZEKAJĄCE

1. Podmioty orzekające to przede wszystkim organy administracji publicznej.

Organ Administracji Publicznej art. 5 par. 2 pkt 3 - rozumie się przez to ministrów, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego oraz organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2.

Osoba Prawna – upoważniona do wydania decyzji (art. 268a - Organ administracji publicznej może w formie pisemnej upoważniać pracowników kierowanej jednostki organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień i zaświadczeń.).

Organ wyższego stopnia (art. 17) - Organami wyższego stopnia w rozumieniu kodeksu są:

1) w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego – samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej,

2) w stosunku do wojewodów – właściwi w sprawie ministrowie,

3) w stosunku do organów administracji publicznej innych niż określone w pkt 1 i 2 – odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku – organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością,

4) w stosunku do organów organizacji społecznych – odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku – organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością.

Organy naczelne (art. 18) - Organami naczelnymi w rozumieniu kodeksu są:

1) w stosunku do organów administracji rządowej, organów jednostek samorządu terytorialnego, z wyjątkiem samorządowych kolegiów odwoławczych oraz organów państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych – Prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie,

2) w stosunku do organów państwowych innych niż określone w pkt 1 – odpowiednie organy o ogólnokrajowym zasięgu działania,

3) w stosunku do organów organizacji społecznych – naczelne organy tych organizacji, a w razie braku takiego organu – Prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie sprawujący zwierzchni nadzór nad ich działalnością.

Odwołania od decyzji poszczególnych organów.

2. Właściwość organów administracji

Właściwość – zdolność organu do realizowania czynności i zadań (załatwiania indywidualnych spraw obywateli, rozstrzygania sporów kompetencyjnych,wydania decyzji) ze względu na charakter sprawy, terytorialne usytuowanie organu, tok instancji itp.

- rzeczowa (art. 20) – zdolność organu do prowadzenia postępowania i wydawania decyzji dotyczących pewnego typu spraw, np. decyzja o przyjęciu na studia; należy analizowąć przepisy konkretnych ustaw, a nie KPA, przepisy te powinny określać organ oraz formę działania;

- instancyjna – przy ustaleniu tej właściwości rozstrzyga się o tym, który z właściwych rzeczowo organów (którego stopnia) jest właściwy dla załatwienia sprawy w danej instancji; chodzi o organy I i II instancji, które są właściwe w danej sprawie;

- miejscowa (art. 21) – uprawnienia organudo prowadzenia postępowania w określonej sprawie ze względu na terytorialny zasięg jego kompetencji :

• w sprawach dotyczących nieruchomości – wg miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości,

• w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy – według miejsca, w którym zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony,

• w innych sprawach – według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju – według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu – według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju.

Powierzenie wykonywania kompetencji danego organu:

- innemu organowi lub jednostce organizacyjnej

- podległemu pracownikowi -art. 268

Wypadki powierzania wykonywania kompetencji, będące rodzajem pełnomocnictwa administracyjnego, spotykamy w zakresie samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej. Nie mamy do czynienia z delegacją kompetencji, lecz z upoważnieniem do ich wykonywania.

Spory o właściwość tzw. spory kompetencyjne mogą powstawać między organami administracji państwowej, jak również między tymi organami a sądami.

Jeżeli dwa (lub więcej) organy uważają się za właściwe do załatwienia danej sprawy, zachodzi między nimi spór pozytywny, jeżeli żaden organ nie uważa się za właściwy, występuje spór negatywny.

Spory o właściwość między organami administracji tej samej kategorii (tzn. rządowej lub samorządowej) rozstrzyga najbliższy wspólny dla nich organ wyższego stopnia. Jeżeli nie ma takiego organu, spory między organami tej samej kategorii rozstrzyga:

- NSA – w przypadku sporu między organami samorządu terytorialnego,

- minister właściwy do spraw administarcji publicznej – w przypadku sporu między organami administracji rządowej.

Spory o właściwość rozstrzygają (art. 22):

• między organami jednostek samorządu terytorialnego, z wyjątkiem przypadków określonych w pkt 2–4 – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – sąd administracyjny,

• między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub w imieniu starosty – starosta,

• między organami administracji zespolonej w jednym województwie nie wymienionymi w pkt 2 – wojewoda,

• między organami jednostek samorządu terytorialnego w różnych województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej – minister właściwy do spraw administracji publicznej,

• między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach – minister właściwy do spraw administracji publicznej,

• między wojewodą a organami administracji niezespolonej – minister właściwy do spraw administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą,

• między organami administracji publicznej innymi niż wymienione w pkt 1–4, 6 i 7 – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – minister właściwy do spraw administracji publicznej,

• między organami administracji publicznej, gdy jednym z nich jest minister – Prezes Rady Ministrów.

Spory kompetencyjne między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny.

Z wnioskiem o rozpatrzenie sporu przez sąd administracyjny może wystąpić:

1) strona,

2) organ jednostki samorządu terytorialnego lub inny organ administracji publicznej, pozostające w sporze,

3) minister właściwy do spraw administracji publicznej,

4) minister właściwy do spraw sprawiedliwości, Prokurator Generalny,

5) Rzecznik Praw Obywatelskich.

Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość organ administracji publicznej, na którego obszarze wynikła sprawa, podejmuje tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes obywateli i zawiadamia o tym organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu (art. 23).

3. Wyłączenie pracownika oraz organu od udziału w postępowaniu (art. 24 – 27)

oznacza, że taki pracownik lub organ powinien powstrzymać się od jakichkolwiek czynności w sprawie, z wyjątkiem czynności niecierpiących zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes strony.

Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie (art. 24):

1. w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,

2. swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia,

3. osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli,

4. w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3,

5. w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji,

6. z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne,

7. w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.

Organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych (art. 25):

1. jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3,

2. osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3.

IV. STRONA I PODMIOTY NA PRAWACH STRONY

Do uczestników postępowania administracyjnego należą:

• strony;

• podmioty na prawach strony;

• osoby zainteresowane.

1. Strona (art. 28 -34)

Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny.

Stronami w postępowaniu administracyjnym mogą być:

• osoby fizyczne (osobiście lub za pośrednictwem pełnomocnika);

• osoby prawne (np. gmina, przedsiębiorstwo);

• państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej;

• organizacje społeczne.

Stronę może reprezentować pełnomocnik, któremu udzielone jest pełnomocnictwo. Pełnomocnikiem może być osoba, która posiada zdolność prawną oraz pełną zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnika można ustanowić ustnie (zapis do protokołu) albo pisemnie. Fachowi pełnomocnicy: adwokat, radca prawny, doradca podatkowy – ich szczególne uprawnienie: mogą oni sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa. Pełnomocnikiem może być także członek najbliższej rodziny, od którego nie jest wymagane pełnomocnictwo (art. 33 par. 4).

Stronę reprezentować może także przedstawiciel ustawowy, np. rodzic.

Przedstawiciel dla osoby nieobecnej lub dla osoby niezdolnej do czynności prawnych (np. osoby ubezwłasnowolnionej częściowo).

Legitymacja procesowa strony - uprawnienie określonego podmiotu do wszczęcia postępowania administracyjnego (legitymacja czynna) lub uczestniczenia w tym postępowaniu jako strona (legitymacja bierna) ze względu na dysponowanie interesem prawnym lub obowiązkiem znajdującym umocowanie w materialnym prawie administracyjnym, ale także w prawie procesowym, w zakresie weryfikacji posiadania przez ten podmiot interesu materialnoprawnego.

Wyróżniamy dwa rodzaje legitymacji procesowej strony:

- obiektywna (materialna) - o tym czy podmiot jest stroną postępowania decyduje obiektywny fakt istnienia interesu prawnego opartego na prawie materialnym, podmiot ubiegający się o wydanie decyzji nie może sam stwierdzić o jego istnieniu. Przed wszczęciem postępowania organ ma obowiązek dokonać oceny, czy w danym przypadku interes taki istnieje. Niebezpieczeństwo takiego rozwiązania leży w tym, iż organ w trybie pozaprocesowym oceni istnienie tego obowiązku i może zamknąć mu drzwi do postępowania administracyjnego.
- subiektywna (formalna) – opiera się na założeniu, że o udziale w postępowaniu w charakterze strony decyduje sam zainteresowany. Wnoszący żądanie załatwienia sprawy – jeżeli żądanie może być załatwione w formie decyzji – staje się w wyniku tej czynności stroną. Ecydującą przesłanką jest zgłoszenie żądania podmiotu występującego o wydanie decyzi, niezależnie od istnienia podstawy w prawie materialnym, której istnienie badane jest dopiero w toku postępowania.

2. Podmioty na prawach strony

to podmioty, których celem nie jest ochrona własnego interesu prawnego, lecz interesu innych podmiotów lub interesu publicznego: organizacje społeczne, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich.

Podmiotom tym przysługują wszystkie uprawnienia procesowe, które ma strona, m.in. mogą:

• żądać udostępnienia akt,

• zgłaszać dowody,

• brać udział w przeprowadzaniu dowodów,

• składać odwołania.

Organizacja społeczna (art. 31) może w sprawie dotyczącej innej osoby występować do organu administracji z żądaniem:

• wszczęcia postępowania administracyjnego – tylko gdy może być zwieńczone wydaniem decyzji; na wniosek organizacji – wydanie postanowienia na mocy którego organizacja staje się podmiotem na prawach strony, od postanowienia negatywnego przysługuje zażalenie,

• dopuszczenia jej do udziału w rozpoczętym postępowaniu administracyjnym;

jeżeli spełnia dwa warunki:

- jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji,

- jeżeli przemawia za tym interes społeczny.

Organizacja może działać na korzyść strony lub przeciwko stronie.

Prokuratorowi (art. 182 - 189) przysługuje:

• żądanie wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem (organ nie może odmówić wszczęcia postępowania),

• prokurator może włączyć się do toczącego się postępowania (służą mu prawa strony – art. 188),

• prawo wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej (art. 184).

Prokurator może brać udział w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia rozstrzygnięcia zgodnego z prawem.

Rzecznikowi praw obywatelskich przysługują te same prawa co prokuratorowi. Wynika to z ustawy o rzeczniku praw obywatelskich.

Inne podmioty to np. Rzecznik Praw Dziecka.

3. Osoby zainteresowane

to podmioty mające w sprawie interes faktyczny. Mogą nimi być zarówno osoby fizyczne, jak i jednostki organizacyjne (państwowe, samorządowe, społeczne). Organ administracji, jeżeli jest to uzasadnione, ma obowiązek zawiadomić je o rozprawie lub wezwać do złożenia oświadczenia i dowodów.

V. DORĘCZENIA, WEZWANIA I TERMINY

1. Doręczenie pism i dokumentów (art. 39 – 49) - jest warunkiem koniecznym do skuteczności działania organu administracji, ponieważ strona nie ma obowiązku podporządkowania się decyzji, która nie została jej doręczona. Od terminu doręczenia liczy się m.in. terminy procesowe do wniesienia odwołania czy zażalenia. Doręczenie jest czynnością materialno-techniczną wywołującą skutki określone przez Kodeks.

Organ administracji publicznej doręcza pisma za pokwitowaniem przez operatora pocztowego w rozumieniu ustawy Prawo pocztowe (Dz. U. poz. 1529), przez swoich pracowników lub przez inne upoważnione osoby lub organy.

Doręczenie następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej (ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną), jeżeli strona lub inny uczestnik postępowania:

1) wystąpił do organu administracji publicznej o doręczenie albo

2)wyraził zgodę na doręczenie mu pism za pomocą tych środków

Pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela – temu przedstawicielowi. Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi. Jeżeli ustanowiono kilku pełnomocników, doręcza się pisma tylko jednemu pełnomocnikowi. Strona może wskazać takiego pełnomocnika. W toku postępowania strony oraz ich przedstawiciele i pełnomocnicy mają obowiązek zawiadomić organ administracji publicznej o każdej zmianie swego adresu. W razie zaniedbania tego obowiązku doręczenie pisma pod dotychczasowym adresem ma skutek prawny.

Sposoby doręczeń

1) osobie fizycznej (art. 42):

• w miejscu zamieszkania lub miejscu pracy,

• w lokalu organu administracji,

• w razie potrzeby w każdym miejscu, gdzie adresat się znajduje.

Doręczenie zastępcze (art. 43, 44) - (art. 43) W przypadku nieobecności adresata pismo doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. O doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy zawiadamia się adresata, umieszczając zawiadomienie w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy to nie jest możliwe, w drzwiach mieszkania.

(art. 44) W razie niemożności doręczenia pisma w sposób wskazany w art. 42 i 43:

a) operator pocztowy przechowuje pismo przez okres 14 dni w swojej placówce pocztowej – w przypadku doręczania pisma przez operatora pocztowego,

b) pismo składa się na okres czternastu dni w urzędzie właściwej gminy (miasta) – w przypadku doręczania pisma przez pracownika urzędu gminy (miasta) lub upoważnioną osobę lub organ.

Zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru w terminie siedmiu dni, licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata.

W przypadku niepodjęcia przesyłki w terminie tych 7 dni pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie nie dłuższym niż czternaście dni od daty pierwszego zawiadomienia.

Doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu (14 dni), a pismo pozostawia się w aktach sprawy.

Art. 46 - Odbierający pismo potwierdza doręczenie mu pisma swym podpisem ze wskazaniem daty doręczenia.

Jeżeli odbierający pismo uchyla się od potwierdzenia doręczenia lub nie może tego uczynić, doręczający sam stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje osobę, która odebrała pismo i przyczynę braku jej podpisu.

W przypadku doręczenia pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej doręczenie jest skuteczne, jeżeli w terminie 7 dni od dnia wysłania pisma organ administracji publicznej otrzyma potwierdzenie doręczenia pisma. W razie nieotrzymania takiego potwierdzenia organ doręcza pismo w sposób określony w przepisach niniejszego rozdziału dla pisma w formie innej niż forma dokumentu elektronicznego.

W celu doręczenia dokumentu w formie dokumentu elektronicznego organ administracji publicznej, z zastrzeżeniem § 6, przesyła na adres elektroniczny adresata informację zawierającą:

1) wskazanie, że adresat może odebrać dokument w formie dokumentu elektronicznego;

2) wskazanie adresu elektronicznego, z którego adresat może pobrać dokument i pod którym powinien dokonać potwierdzenia doręczenia dokumentu;

3) pouczenie dotyczące sposobu odbioru dokumentu, a w szczególności sposo-bu identyfikacji pod wskazanym adresem elektronicznym w systemie telein-formatycznym organu administracji publicznej oraz informacji o wymogu podpisania urzędowego poświadczenia odbioru w sposób wskazany w art. 20a ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmio-tów realizujących zadania publiczne.

Warunki techniczne i organizacyjne doręczenia dokumentu w formie dokumentu elektronicznego określają przepisy ustawy, o której mowa w § 4 pkt 3.

Doręczenie dokumentu w formie dokumentu elektronicznego do podmiotu publicznego w rozumieniu przepisów ustawy, o której mowa w § 4 pkt 3, na-stępuje przez elektroniczną skrzynkę podawczą tego podmiotu, w sposób określony w tej ustawie.

Art. 47 - Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma przesłanego mu przez operatora pocztowego lub inny organ albo w inny sposób, pismo zwraca się nadawcy z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Pismo wraz z adnotacją włącza się do akt sprawy. W takich przypadkach uznaje się, że pismo doręczone zosta-ło w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata.

Art. 48 - Pisma skierowane do osób nieznanych z miejsca pobytu, dla których sąd nie wyznaczył przedstawiciela, doręcza się przedstawicielowi ustanowionemu.

Pisma kierowane do osób korzystających ze szczególnych uprawnień wynikających z immunitetu dyplomatycznego lub konsularnego doręcza się w sposób przewidziany w przepisach szczególnych, w umowach i zwyczajach międzynarodowych.

Art. 49 - Strony mogą być zawiadamiane o decyzjach i innych czynnościach organów administracji publicznej przez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania, jeżeli przepis szczególny tak stanowi; w tych przypadkach zawiadomienie bądź doręczenie uważa się za dokonane po upływie czternastu dni od dnia publicznego ogłoszenia.

2) jednostkom organizacyjnym i organizacjom społecznym - doręcza się pisma w lokalu ich siedziby do rąk osób uprawnionych do odbioru pism. Przepis art. 44 stosuje się odpowiednio.

2. Wezwania

Organ administracji, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub wykonania czynności urzędowych, może wzywać osoby do:

- udziału w podejmowanych czynnościach,

- złożenia wyjaśnień lub zeznań,

osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie.

Do osobistego stawienia się wezwany jest obowiązany tylko w obrębie gminy lub miasta, w którym zamieszkuje albo przebywa. Obowiązek osobistego stawiennictwa dotyczy również wezwanego, zamieszkałego lub przebywającego w sąsiedniej gminie albo mieście.

W wezwaniu należy wskazać (art. 54):

a) nazwę i adres organu wzywającego,

b) imię i nazwisko wzywanego,

c) w jakiej sprawie oraz w jakim charakterze i w jakim celu zostaje we-zwany,

d) czy wezwany powinien się stawić osobiście lub przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie,

e) termin, do którego żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzinę i miejsce stawienia się wezwanego lub jego pełnomocnika,

f) skutki prawne niezastosowania się do wezwania.

Wezwanie może być dokonane pisemnie, a w sprawach niecierpiących zwłoki wezwania można dokonać również telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności, z podaniem danych oraz imienia, nazwiska i stanowiska służbowego pracownika organu wzywającego. Wezwanie te powoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie.

3. Terminy

Termin to czas wyznaczony na dokonanie określonej czynności.

Celem terminów w każdym postępowaniu jest zapenienie szybkiego i sprawnego załatwienia sprawy administracyjnej.

Rodzaje terminów:

• wg sposobu oznaczenia terminu w tekście aktu normatywnego:

- ustalone względnie – niezwłoczne załatwienie sprawy, bez zbędnej zwłoki, z możliwym pośpiechem;

- ustalone bezwzględnie – terminy określone w dniach, tygodniach, miesiącach, latach albo oznaczone datą;

• wg tego, kto decyduje o długości terminu:

- ustawowe – o długości terminu decyduje wprost ustawodawca;

- wyznaczone – o długości terminu decyduje organ prowadzący postępowanie administracyjne;

• wg skutków uchybienia danego terminu

- zwykłe (porządkowe, instrukcyjne, dylatoryjne) – nie powinny być uchybiane, bo dezorganizuje to postępowanie administracyjne; jeżeli jednak zdaży się uchybienie terminu zwykłego, to nie powoduje to żadnych negatywnych konsekwencji ani dla czynności procesowej, ani dla podmiotu, który dopuścił się tego uchybienia; jedynym skutkiem jest wydłużenie postępowania, stąd też terminy zwykłe to przeważnie terminy wyznaczone; terminami zwykłymi w żadnym wypadku nie są terminy ustawowe;

- zawite (prekluzyjne, peremptoryjne) – terminy, których naruszać nie wolno, ponieważ czynność dokonana po upływie takiego terminu jest nieważna i prawnie bezskuteczna; jednakże jest to nieważność względna, ponieważ można sanować skutki uchybienia terminu, stosując instytucję przywrócenia terminu; tylko te można przywrócić (art. 58, 59), procedura przywracania terminu – nie przywraca się z urzędu; zainteresowany podmiot musi złożyć wniosek o przywrócenie terminu do właściwego organu, czyli do organu, przed którym toczy się postępowanie administracyjne albo do organu właściwego do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia; prośbę o przywrócenie terminu należy umotywować, uzasadniając, że uchybienie nastąpiło bez winy zainteresowanego; prośbę tą należy wnieść w terminie 7 dni od dnia ustąpienia przyczyny uchybienia terminu;

- przedawniające – powodują wygaśnięcie uprawnień i obowiązków, w znaczeniu procesowym – wygaśnięcie mocy prawnej danej czynności; są nieprzywracalne; terminy, którym uchybiać nie wolno, bez narażania się na negatywne konsekwencje takiego działania.

Obliczanie terminów (art. 57)

Jeżeli początkiem terminu okreslonego w dniach jest pewne zdarzenie, np. doręczenie decyzji stronie, to przy obliczniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu.

Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemudniowi terminu, np. jeżeli dla dokonania jakiejś czynności ustanowiono termin tygodniowy w czwartek 23 marca, to termin tygodniowy kończy się w czwartek, dnia 30 marca o godz. 24.

Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca, np. jeżeli organ II instancji otrzymał odwołanie w dniu 30 stycznia, a sprawę powinien załatwić w postępowaniu odwoławczym w ciągu miesiąca, to termin załatwienia sprawy upływa w dniu 28 lub 29 lutego, w wypadku roku przestępnego.

Terminy określone w latach kończą się z upływem tego samego dnia (tej samej daty), np. jeżeli dla dokonania jakiejś czynności ustanowiono termin 5-cio letni 23 marca 2013 r., to termin 5-cio letni kończy się w dnia 23 marca 2018 r. o godz. 24.. W Polsce tylko 5-cio i 10-cio letnie.

Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni, np.jeżeli koniec terminu przypada na niedzielę lub święto, to za ostatni dzień terminu uważa się odpowiednio – poniedziałek albo następny po dniu świątecznym dzień powszedni.

Zachowanie terminu (art. 57 par. 5)

Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:

• wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu administracji publicznej, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru,

• nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy – Prawo pocztowe,

• złożone w polskim urzędzie konsularnym,

• złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej,

• złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku,

• złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego.

Terminy załatwiania spraw administracyjnych

Kierując się ogólną zasadą szybkości postępowania oraz, adresowaną do organów administracji, dyrektywą załatwiania spraw bez zbędnej zwłoki ustawodawca wprowadził trzy terminy dla załatwiania spraw w postępowaniu administracyjnym:

• termin niezwłocznego załatwienia sprawy – przewidziany jest w dwóch sytuacjach:

- pierwsza dotyczy wypadku, gdy strona łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania przedkłada cały materiał dowodowy wystarczający do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy;

- druga dotyczy wypadku, gdy materiał dowodowy zostaje skoncentrowany w momencie wszczęcia postępowania, z inicjatywy organu (chodzi o to, że sprawa może być rozpatrzona w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie lub możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ); sprawy załatwiane niezwłocznie nie należa do spraw szczególnie skomplikowanych;

• termin 1 miesiąca – przewidziany jest dla dwóch wypadków:

- w ciągu 1 m-ca od dnia wszczęcia postępowania dla spraw wymagających przeprowadzenia typowego postępowania wyjaśniającego (termin ten jest okresem końcowym, maksymalnym, sprawę można jednak załatwić wcześniej niż ostatniego dnia tego terminu);

- w ciągu 1 m-ca od dnia otrzymania odwołania organ II instancji powinien załatwić sprawę w postępowaniu odwoławczym;

• termin 2 m-cy od wszczęcia postępowania – dla spraw w postępowaniu wyjaśniającym przed organem I instancji, jeżeli te sprawy mają charakter „szczególnie skomplikowany” (pojęcie nieostre, to od uznania i rozeznania pracownika organu administracji zależy, czy zakwalifikuje daną sprawę jako szczególnie skomplikowaną czy też nie).

Legalne przedłużenie terminu załatwienia spraw

Terminy załatwiania spraw mogą być realizowane albo uchybiane. Uchybianie tym terminom nazywa się „milczeniem administracji” - oznacza sytuację, w której upływa, przewidziany przez ustawę procesową, termin załatwienia sprawy a sprawa de facto nie zostaje załatwiona, czyli nie zapada w danym postępowaniu żadna decyzja. Organ powinien powiadomić stronę o niemożliwości załatwienia sprawy w terminie oraz o przyczynie niedotrzymania terminu (przyczynach zwłoki w niezałatwieniu sprawy) wraz ze wskazaniem nowego terminu jej załatwienia. Strona może złożyć zażalenie na niezałatwienie sprawy w terminie do organu wyższej instancji, który wyznacza nowy termin załatwienia sprawy. Jeżeli i ten termin zostaje uchybiony stronie przysługuje prawo złożenia skargi do NSA.

Są sytuacje, w których organ administracji może legalnie uchybić termin załatwienia sprawy. Polski ustawodawca zezwala wydłużyć terminy załatwiania spraw poprzez niewliczanie do okresu załatwienia sprawy pewnych periodiów:

- okresów zawieszenia postępowania,

- okresów opóźnień zawinionych przez stronę, np. strona wezwana do złożenia dokumentu w ciągu 10 dni przynosi go po upływie 5 tygodni,

- okresów opóźnień z przyczyn niezależnych od organu, np. biegły sporządzający ekspertyzę nie wywiązuje się z wyznaczonego mu terminu,

- terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności.

VI. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA

1. Wszczęcie postępowania

Trzy formy:

- z urzędu (art. 61 par. 1) – zawsze należy zawiadomić stronę o wszczęciu postępowania; dzień wszczęcia postępowania – dzień pierwszej czynności urzędowej podjętej przez uprawniony podmiot, o której zawiadomiono stronę

- na wniosek (na żadanie strony) – art. 61 par. 1, 3 – datą wszczęcia postępowania jest dzień doręczenia żądania organowi

- pośrednie między wymienionymi wyżej (art. 61 par. 2) - Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umorzyć.

Odmowa wszczęcia postępowania art. 61a. Gdy żądanie zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.

Postępowanie więcej niż jednej strony art.62 W sprawach, w których prawa lub obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego oraz z tej samej podstawy prawnej i w których właściwy jest ten sam organ administracji publicznej, można wszcząć i prowadzić jedno postępowanie dotyczące więcej niż jednej strony. Zasady tej nie można zastosować do spraw, w których występują strony o sprzecznych lub uzależnionych od siebie interesach, ponieważ to, co będzie prawem dla jednej strony, dla drugiej będzie obowiązkiem lub pozbawieniem praw. Sprawy muszą być tutaj od siebie odrębne.

Podanie art. 63 (co powinno zawierać, usunięcie braków art 64, stwierdzenie właściwości organu art 65 + art 22)

Treścią podania może być żądanie, wyjaśnienie, odwołanie, zażalenie, tj. każdy wniosek procesowy lub inne oświadczenie strony, uczestnika postępowania. Podanie może być wniesione w celu wszczęcia postępowania lub też w trakcie jego trwania i po zakończeniu decyzją.

Podanie powinno zawierać, co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możności ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania. Jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.

Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu (podobnie w sprawach podatkowych). Wnoszący podanie ma prawo żądać potwierdzenia jego wniesienia przez adnotację na kopii lub osobnym poświadczeniem.

Art 65 Jeżeli organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w sprawie, niezwłocznie przekazuje je do organu właściwego, zawiadamiając jednocześnie o tym wnoszącego podanie. Zawiadomienie o przekazaniu powinno zawierać uzasadnienie.

Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem przepisanego terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.

2. Protokoły i adnotacje

Protokół art 67 – 71, art 83 par. 3,

Organ administracji publicznej sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania, mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie.

W szczególności sporządza się protokół:

1) przyjęcia wniesionego ustnie podania,

2) przesłuchania strony, świadka i biegłego,

3) oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale przedstawiciela orga-nu administracji publicznej,

4) rozprawy,

5) ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia.

Protokół sporządza się tak, aby z niego wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w ja-ki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.

Kontrola procesowa protokołu - Protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w czyn-ności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić (zapisać) w protokole.

Adnotacje art 72

Czynności organu administracji państwowej, z których nie sporządza się protokołu, a które mają znaczenie dla sprawy lub toku postępowania, utrwala się w aktach w for-mie adnotacji podpisanej przez pracownika, który dokonał tych czynności.

Adnotacja nie ma żadnych wymagań formalnych i materialnych, ma znaczenie pomocnicze przy rozpatrywaniu sprawy, ale nie obejmuje ustaleń, od których może zależeć rozstrzygnięcie sprawy.

3. Udostępnianie akt

Zasada jawności (wewnętrzna) – strona ma prawo wglądu do akt art 73 i 74

Strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii lub odpisów, wyłączając wykazy wiadomości stanowiące tajemnicę państwową lub służbową. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania. Czynności te są dokonywane w lokalu organu administracji publicznej w obecności pracownika tego organu.

Strona może żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy lub wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów, o ile jest to uzasadnione ważnym interesem strony.

Odmowa umożliwienia stronie przeglądania akt sprawy, sporządzania z nich notatek, kopii i odpisów, uwierzytelnienia takich kopii i odpisów lub wydania uwierzytelnionych odpisów stanowiących tajemnicę państwową lub służbową następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

4. Formy postępowania wyjaśniającego

• postępowanie gabinetowe - ma zastosowanie wtedy, gdy nie zajdą przesłanki z art. 89 o przeprowadzeniu rozprawy (tj. przyśpiesza to lub uproszcza postępowanie, zapewnia osiągnięcie celu wychowawczego, lub wymaga tego przepis prawa). Zachodzi to przeważnie w sytuacji, gdy w sprawie jest tylko 1 strona lub kilka stron, ale nie mają sprzecznych interesów, lub w przypadku, gdy do udowodnienia stanu faktycznego w danej sprawie wystarczającym środkiem dowodowym są dokumenty. Postępowanie gabinetowe w swej istocie opiera się na zasadzie pisemności. Postępowanie wyjaśniające gabinetowe jest mniej sformalizowane od rozprawy; mimo to obowiązują w nim wszystkie elementy postępowania dowodowego, a w szczególności tzw. prawo strony do wypowiedzenia się. Zgodnie z zasadą czynnego udziału strony w postępowaniu, strona musi mieć czynny udział we wszystkich czynnościach procesowych. Postępowanie wyjaśniające gabinetowe ma dominujące znaczenie w postępowaniu podatkowym.

• rozprawa

  - obligatoryjność i fakultatywność rozprawy - organ administracji publicznej przeprowadzi, z urzędu lub na wniosek strony, w toku postępowania rozprawę, w każdym przypadku gdy zapewni to przy-spieszenie lub uproszczenie postępowania bądź osiągnięcie celu wychowawczego (fakultatywnie, bo to do organu prowadzącego postępowanie należy ocena, czy wyznaczenie rozprawy rzeczywiście osiągnie taki skutek); gdy wymaga tego przepis prawa (obligatoryjnie); organ powinien przeprowadzić rozprawę, gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron (fakiltatywnie); gdy jest to potrzebne dla wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin (fakultatywnie).

  - czynności poprzedzające rozprawę – ustalenie, czy przeprowadzenia rozprawy wymaga przepis prawa, czy występują w sprawie strony o spornych interesach, czy należy udowodnić fakty przy pomocy zeznań świadków, opinii biegłych albo w drodze oględzin. Jeżeli organ administracji prowadzący postępowanie uzna celowość albo ustali obowiązek przeprowadzenia rozprawy to na podstawie art 90 wzywa strony do złożenia wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów oraz do stawienia się na rozprawę, wzywa świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę, a także zawiadamia o rozprawie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje i inne osoby – jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot. Wezwanie na rozprawę doręcza się na piśmie, stronom, świadkom i biegłym, określając w nim termin, miejsce i przedmiot rozprawy. Termin rozprawy należy wyznaczyć na tyle wcześnie, aby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie o rozprawie mogło nastąpić najpóźniej na 7 dni przed rozprawą.

  - część wstępna rozprawy – obejmuje jej otwarcie, ustalenie, czy osoby wezwane stawiły się i sprawdzenie, czy nie ma podstaw do jej odroczenia. Niestawienie się stron należycie wezwanych na rozprawę nie stanowi przeszkody do jej przeprowadzenia. Jednakże należy dbać o zabezpieczenie zasady czynnego udziału strony w postępowaniu, stąd też kierujący rozprawą powinien ją odroczyć w wypadku stwierdzenia nieprawidłowości w wezwaniu stronna rozprawę albo jeżeli nieobecność strony spowodowana jest przeszkodą trudną do przezwyciężenia.

  - część właściwa rozprawy – obejmuje właściwe postępowanie dowodowe. Strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Rozprawą kieruje urzędnik organu administracji (organ kolegialny – przewodniczący albo wyznaczony członek), przed którym odbywa się postępowanie. Kierujący rozprawą zapewnia prawidłowy porządek czynności procesowych, zapobiega przewlekłości postępowania, jeżeli rozprawa ma charakter sporny to powinien nakłaniać strony do ugody, jest odpowiedzialny za prawidłowość sporządzanego w toku rozprawy protokołu, ma pewne uprawnienia z zakresu tzw. policji sesyjnej (może ostrzegać o możliwości wydalenia z miejsca rozprawy za niewłaściwe zachowanie się uczestników, a po bezskutecznym ostrzeżeniu może wydalić uczestnika rozprawy z miejsca rozprawy i wydać postanowienie o ukaraniu go grzywną). Kierujący rozprawą ma obowiązek odroczyć rozprawę, jeżeli stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę albo jeżeli niestawienie się strony zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia, a także z innej ważnej przyczyny.

5. Postępowanie dowodowe (wyjaśniające)

Dowody art. 75 - 88a

Celem prowadzonego postępowania administracyjnego jest m.in. ustalenie prawdy obiektywnej (materialnej). Czynności mające na celu dojście do tej prawdy to postępowanie dowodowe.

Dowód w postępowaniu administracyjnym – wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem - dokumenty, zeznania świadków, opinie. Dowodem może być także oświadczenie złożone przez stronę w sytuacji, gdy przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji. Dowodu nie wymagają fakty powszechnie znane i fakty znane organowi z urzędu.

Materiał dowodowy – ogół dowodów, których zebranie jest konieczne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy (ustalenie faktów i ich wszechstronne naświetlenie). Organ administracji zobowiązany jest w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.

Uprawdopodobnienie art 24 par 3, art 58 – środek zastępczy dowodu, nie daje pewności, a tylko wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia o jakimś fakcie. Polega nie na udowodnieniu, lecz na uwiarygodnieniu istnienia lub nieistnienia pewnych faktów. Jest to raczej metoda dowodzenia, a nie środek dowodowy; metoda charakteryzująca się odformalizowaniem postępowania, pozwalająca na przyśpieszenie toku czynności procesowych. Ustawodawca dopuszcza uprawdopodobnienie wtedy, gdy celowe i pożyteczne jest ustalenie okoliczności faktycznych bez przeprowadzenia sformalizowanego postępowania dowodowego.

Na gruncie KPA uprawdopodobnienie dopuszczane jest w następujących sytuacjach:

• uprawdopodobnienie istnienia okoliczności mogących wywołać wątpliwości co do bezstronności pracownika organu administracji lub członka organu kolegialnego orzekającego w sprawie, biegłego;

• uprawdopodobnienie, że uchybienie terminu w postępowaniu nastąpiło bez winy zainteresowanego;

• uprawdopodobnienie uchybienia decyzji wskutek wznowienia postępowania, implikujące wstrzymanie wykonania decyzji przez organ właściwy w sprawie wznowienia postępowania;

• uprawdopodobnienie, że decyzja jest dotknięta wadą wymienioną w art. 156 kpa, implikujące wstrzymanie wykonania decyzji przez organ właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.

Dokonanie ustaleń stanu faktycznego opiera się zgromadzonym materiale dowodowym oraz na domniemaniach.

Domniemanie w postępowaniu dowodowym

- faktyczne – polega na tym, że wnioskuje się na podstawie jednego faktu danego w doświadczemiu o istnieniu faktu poszukiwanego (wynika z doświadczenia życiowego; związek między faktem danym w doświadczeniu a poszukiwanym ustala się swobodnie na podstawie doświadczenia). Organ prowadzący postępowanie dowodowe może swobodnie wnioskować co do istnienia poszukiwanego faktu na podstawie innych faktów oraz wszelkich okoliczności danej sprawy.

- prawne – polega na tym, że przepis prawny nakazuje przyjęcie faktu poszukiwanego na podstawie innego wskazanego faktu

*wzruszalne – można je obalić przeciwdowodem;

*niewzruszalne – dowód na przeciwieństwo jest wyłączony (zakazane).

Rodzaje środków dowodowych

• kryterium – sposó zetknięcia organu orzekającego z okolicznością będącą przedmiotem dowodu:

- bezpośrednie – to takie, przy których organ orzekający może bezpośrednio postrzegać i stwierdzać prawdziwość lub fałszywość określonego faktu, np. oględziny;

- pośrednie – to takie, przy których organ orzekający stwierdza istnienie pewnego faktu pośrednio tj. na podstawie postrzegania innego faktu - opinii biegłych, zeznań świadków, treści dokumentów;

• kryterium – dopuszczalność przeprowadzenia danego dowodu:

- podstawowe, np.dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny;

- posiłkowe, np. przesłuchanie stron (dopuszczalny w drugiej kolejności i na warunkach określonych w kpa; są dopuszczalne tylko pod warunkiem zaistnienia określonych przesłanek, zdeterminowanych przez prawo).

Dowód z dokumentów (art. 76a) -

dokumenty prywatne

dokumenty urzędowe i zagraniczne dokumenty urzędowe – także zaświadczenia

oświadczenie

Dowód z zeznań świadków (art. 83, 83) kto nie może być świadkiem, prawo odmowy składania zeznań, prawo odmowy odpowiedzi na pytania – sporządza się protokół + art. 83 par. 3

Dowód z opinii biegłego (art. 84)

Oględziny (art. 85) – przedmiot oględzin, należy sporządzić protokół

Przesłuchanie stron (środek dowodowy posiłkowy) art. 86

Zasady postępowania dowodowego:

1. Zasada swobodnej oceny dowodów – kierowanie się dorobkiem nauki, zasadami logiki i doświadczeniem życiowym

2. Zasada ciężar dowodu – ciężar poszukiwania dowodów na 3 sposoby:

   zasada kontradyktoryjności

zasada inkwizycyjności

zasada współdziałania

Ciężar dowodu spoczywa na twierdzącym.

Kto, kiedy i na jakie fakty ma przeprowadzić dowód.

3. Zasada jawności wobec strony – zewnętrzna i wewnętrzna

4. Zasada bezpośredniości

5. Zasada koncentracji materiału dowodowego

   Koncentracja materiału dowodowego może oznaczać:

   konieczność skupienia...

skupienie

Występują dwa modele koncentracji materiału dowodowego – system prekluzji i system dyskrecjonalnej władzy sędziego.

W systemie prekluzji...

W systemie

Udział strony w postępowaniu dowodowym

Skutki uchybień w postępowaniu dowodowym

VII. PRZERWANIE TOKU POSTĘPOWANIA

1. Zawieszenie postępowania

Obligatoryjne zawieszenie postępowania

Organ prowadzący postępowanie ma obowiązek zawiesić postępowanie:

a) w wypadku śmierci strony lub jednej ze stron

b)

c)

d)

Fakultatywne zawieszenie postępowania (art. 98 par. 1)

Postępowanie administracyjne może być zawieszone, jeżeli zostaną spełnione jednocześnie następujące warunki:

a)

b)

c)

art. 98 par. 2

Forma zawieszenia postępowania

Skutki prawne zawieszenia postępowania

Podjęcie zawieszonego postępowania

2. Umorzenie postępowania

Obligatoryjne umorzenie postępowania

Fakultatywne umorzenie postępowania

Forma umorzenia postępowania

Stadia, w których postępowanie można umorzyć

IX. ROZSTRZYGNIĘCIA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

1. Decyzja

Pojęcie i istota decyzji

Klasyfikacja decyzji

decyzje konstytutywne i deklaratoryjne

decyzje stanowcze (definitywne) i tymczasowe (prowizoryczne)

decyzje pozytywne i negatywne

decyzje dochodzące do skutku niezależnie od woli adresata lub wskutek wniosku strony

decyzje swobodne i tzw. związane

decyzje ostateczne i nieostateczne

Treść decyzji (art. 107)

• oznaczenie organu administracji publicznej

• data wydania

• oznaczenie strony lub stron, czyli adresatów decyzji

• powołanie podstawy prawnej

• rozstrzygnięcie

• uzasadnienie faktyczne i prawne

• pouczenie o przysługujących środkach prawnych

• podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby uprawnionej do wydania decyzji

Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja, np. terminy, warunki (zawieszające, rozwiązujące), zlecenia oraz klauzule odwołalności.

Konstrukcje decyzji w orzecznictwie NSA i SN

art. 106

Zajęcie stanowiska przez inny organ przy wydawaniu decyzji przez organ właściwy

Rygor natychmiastowej wykonalności

Pisemna (ustna) forma decyzji

Związanie organu wydaną decyzją

Wadliwość decyzji

wady istotne

wady nieistotne

2. Postanowienie

Istota i pojęcie postanowienia

Klasyfikacja postanowień

pozytywne i negatywne

incydentalne i końcowe

ostateczne z mocy prawa

zaskarżalne w drodze zażaleń, zaskarżalne w trybie odwołań od decyzji, zaskarżalne w drodze skargi do NSA

Treść postanowienia art. 124

Różnice między postanowieniem a decyzją

3. Ugoda administracyjna

Wprowadzenie

Przesłanki dopuszczalności zawarcia ugody

Podmioty ugody...

Forma i treść ugody

Zatwierdzenie ugody i odmowa zatwierdzenia ugody

IX. KONTROLA PRAWIDŁOWOŚCI DECYZJI

1. Założenia kontroli instacyjnej

Środki prawne w postępowaniu:

- zwykłe środki prawne

• nadzwyczajne środki prawne

Administracyjny tok instancji

2. Środki prawne:

• Odwołanie od decyzji

• Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy przez ten sam organ

• Zażalenie na postanowienie

3. Postępowanie odwoławcze

Postępowanie odwoławcze przed organem pierwszej instancji

Postępowanie odwoławcze przed organem drugiej instancji

Cofnięcie odwołania

Rozstrzygnięcia organu drugiej instancji:

• decyzja o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji (art. 138 par. 1 pkt)

• decyzja reformatoryjna

• decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji i umorzeniu postępowania przed organem pierwszej instancji (art. 138 par. 1 pkt 2)

• decyzja o uchyleniu zaskarżonej decyzji bez żadnych dalszych rozstrzygnięć (art. 138 par. 1 pkt 2)

• decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego (art. 138 par. 1 pkt3)

• decyzja kasacyjna (art. 138 par. 2 i 3)

Reformatio in peius w postępowaniu administracyjnym

X. POSTĘPOWANIA UPROSZCZONE

1. Wydawanie zaświadczeń

Zaświadczenia

Zakres podmiotowy

Tryb wydawania

Wydaje się niezwłocznie, ewentualnie najpóźniej w ciągu 7 dni. Wydanie zaświadczenia kończy sprawę i nie podlega zaskarżeniu. Jeżeli w danej sprawie nie można wydać zaświadczenia, to wydaje się zażalenie, na które przysługuje zażalenie.

2. Skargi i wnioski

Zagadnienia ogólne

Skargi

Wnioski

XI. OPŁATY I KOSZTY POSTĘPOWANIA

Zasady wnoszenia należności przez stronę:

• opłaty

• koszty postępowania

• inne należności