WYKŁAD 1 (16.03.2010 r.)

Przykłady decyzji administracyjnych:

rozstrzygnięcie o przyjęciu/ nieprzyjęciu na I rok studiów

decyzja o skreśleniu z listy studentów

decyzja komisji rekrutacyjnej o przyjęciu do KSAP

decyzja zawieszająca lekarza w prawie wykonywania zawodu

ustanowienie tłumacza przysięgłego (prezes sądu okręgowego)

zwolnienie lekarza zawodowego ze służby

Nie są decyzjami:

odmowa udzielenia urlopu dziekańskiego

przydział spółdzielczego lokalu mieszkalnego (SN uznał, że jest to tylko oświadczenie woli zarządu spółdzielni)

Uwaga! Pismo niemające formy decyzji adm. jest nią, jeśli pochodzi od organu adm. publ., jest skierowane na zewnątrz i w sposób władczy rozstrzyga o prawach i obowiązkach w sprawach indywidualnych.

SPRAWY ORGANIZACYJNE

EgzaminJ- zasady w sylabusie

(ustny- przynajmniej 4 albo stan zdrowia)

„jestem bardzo wymagająca”, ”studenci nie doceniają moich wymagań”

Przedmiot dość trudnyJ

3 procedury postępowaniaà duży zakres materiału, czytać na bieżącoJ hahaha

• Postępowanie administracyjne- typowe (ogólne + uproszczone)

• Postępowanie egzekucyjne- wykonawcze

• Postępowanie sądowo-administracyjne (bardzo mały fragment, nie będziemy się wgłębiać; bardziej ile jest instancji i co do której należy nas interesować będzie)

TREŚĆ WŁAŚCIWA

1. UMIEJSCOWIENIE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO W RAMACH GAŁĘZI PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

3 podstawowe gałęzie prawa- podział Stelmachowskiego (kryterium sposobu regulacji): karne, cywilne, administracyjne

W każdej z tych gałęzi są 3 odrębne części: materialna ustrojowa, procedura (postępowanie);

• Prawo ustrojowe – podmioty, które realizują funkcje, ich ustrój (warunki, struktura działania, sposób powoływania i odwoływania). W przypadku prawa cywilnego i karnego część ustrojową omawia się w ramach przedmiotu ustrój organów ochrony prawnej; natomiast ustrój administracji omawia się na prawie administracyjnym (organy adm. publ., państwowej, prawne formy działania administracji);

• Prawo materialne – jaka jest treść działań? Jakie można za pomocą prawnych form ukształtować treść? Prawo cywilne (art. warunki zawiązywania umów), karne (zasady odpowiedzialności, odpowiedzialność za konkretne czyny) a w prawie administracyjnym chodzi o treść działań administracji publicznej w ramach funkcji władczej: komu kiedy można wydać pozwolenie budowlane, jakie trzeba spełnić warunki żeby nie mając pozwolenia budowlanego uzyskać legalizacje dokonanej samowoli budowlane; jakie warunki by zmienić nazwisko art.

• Postępowanie (procedura) – reguluje sposób działania danego podmiotu w celu ukształtowania treści danej… (bełkot); postępowanie karne, cywilne i administracyjne

2. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE A PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

• szerokie rozumienie post. adm.- dotyczy wszystkich form działania administracji- też tych nieuregulowanych w KPA.

Przypomnienie z prawa administracyjnego à wielość form działania administracji publicznej:

• tworzy prawo (wydaje akty adm.)

• stosuje prawo (wydaje decyzje, pozwolenia)

• współstosuje prawo- wtedy działa w formach prawa cywilnego (zawiera umowy administracyjne)

• stosuje czynności materialno-techniczne (je różni autorzy różnie kwalifikują)

Wszystkie te powyższe prawne formy działania muszą odbywać się wg określonych zasad i procedury - co regulują akty prawne. Wtedy więc, gdy przyjmiemy szerokie rozumienie postępowania jako procedowanie organów w celu nadania pewnej treści prawnym formom działania, to te podmioty działają na podstawie różnych przepisów art. tworzenie prawa reguluje K, zasady ustrojowe art. o samorządzie gminy, rozporządzenie w sprawach zasad techniki legislacyjnej- i tym my się nie zajmujemy. (omawiane w ramach innych przedmiotów).

(W przypadku umów i porozumień podmioty te działają na podstawie prawa cywilnego, ograniczają je jedynie zasady ustrojowe.)

• wąskie rozumienie postępowania administracyjnego - to nim my się zajmujemy; w KPA są uregulowane dwie prawne formy działania: akt administracyjny (decyzje i postanowienia) oraz czynności materialno- techniczne.

3. W JAKICH AKTACH PRAWNYCH UREGULOWANE JEST POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

Post. adm. uregulowane jest w:

• KPA- dotyczy w zasadzie jedynie decyzji i postanowień

• przepisy szczególne art. ordynacja podatkowa, prawo celne, przepisy dotyczące konsulów à to odrębności zawarte w ustawach szczególnych.

ZASADA: jeśli mamy do czynienia z prawną formą decyzji, to jak nie ma przepisu szczególnego, to jest KPA.

4. PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI W KPA

Czynności faktyczne

• w dużej mierze nie są uregulowane - bo:

sąd administracyjny, który może kontrolować niektóre czynności faktyczne na podstawie art. 3 par. 2 pkt. 4 ustawy p.p.s.a „może regulować takie czynności faktyczne, które dotyczą uprawnień i obowiązków zindywidualizowanych podmiotów” à kontrolując te czynności s.a. zaczęły tworzyć pewne ogólne reguły, które ich zdaniem powinny odnosić się do wydawania czynności materialno- technicznych. S.a. musiały to zrobić, bo przepisy przewidujące te czynności milczą na temat ich procedury. S.a. wskazują że nie może być tak, że obywatel nie może być pozbawiony ochrony prawnej i zasady procesowe wyprowadzały z zasady demokratycznego państwa prawnego, mówiły o możliwości stosowania analogii pewnych instytucji kpa, odwoływały się do prawa europejskiego (zawsze musi być obowiązek wysłuchania i uzasadnienia)à więc wyprowadzały pewne ogólne reguły z tych regulacji. (spisałam za słowami ale nic dalej nie rozumiem z tego fragmentu jej bełkotu)

• niektóre czynności faktyczne są jednak uregulowane- są uregulowane kodeksowo- w KPA uregulowano 2 rodzaje czynności faktycznych:

• zawiadomienie o sposobie rozpatrzenia skargi/ wniosku (dział VIII KPA)

• zaświadczenia (dział VII KPA)

więc!!! W KPA są regulowane nie tylko akty administracyjne (decyzje i postanowienia) ale też w postępowaniach uproszczonych czynności materialno techniczne.

5. ZAKRES STOSOWANIA KPA

! Egzamin

Uwaga!!! To nie to samo, co zakres stosowania ogólnego postępowania administracyjnego ( o tym później, w pkt 3). To dwie różne rzeczy i 2 różne pytania na egzaminie. Jedne z ulubionych pytań Gosi na egzaminie.

KPA ma charakter niejednorodny – bo reguluje różne rodzaje postępowań administracyjnych.

Zakres stosowania wyznaczają art. 1 i 2 KPA:

Rozdział 1

Zakres obowiązywania

Art. 1 KPA

Kodeks postępowania administracyjnego normuje postępowanie:

1) przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych,

2) przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1,

3) w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej oraz między organami i podmiotami, o których mowa w pkt 2,

4) w sprawach wydawania zaświadczeń.

Art. 2.

Kodeks postępowania administracyjnego normuje ponadto postępowanie w sprawie skarg i wniosków (Dział VIII) przed organami państwowymi, organami jednostek samorządu terytorialnego oraz przed organami organizacji społecznych.

ß wszystko to jest 5 odrębnych procedur postępowania

a. postępowanie administracyjne ogólne (art. 1 pkt 1 i 2 KPA)

!!! Gdy mówimy o zakresie stosowania KPA w postępowaniu jurysdykcyjnym to mówimy wogóle o zakresie stosowanie KPA i mówimy wtedy à jednym z postępowań uregulowanych w KPA jest postępowanie jurysdykcyjne ale tylko tzw. postępowanie ogólne!!!

Postępowanie ogólne bowiem jest jednym z postępowań jurysdykcyjnych, bo te jurysdykcyjne dzielą się na:

• Ogólne.

• Wyłączone (odrębne, szczególne).

Kpa reguluje tzw. postępowanie adm. ogólne (pkt. 1 i 2) – A CO TO ZNACZY OGÓLNE: że jak nie ma szczególnej ustawy, to stosujemy te przepisy KPA dotyczące postępowania jurysdykcyjnego.

Ogólne post. adm. (tzw. jurysdykcyjne, orzekające) - to wydanie aktu stosowania prawa; jest to postępowanie administracyjne w znaczeniu węższym - więc takie, które zmierza do wydania decyzji adm. - do ukształtowania sytuacji prawej jakiegoś podmiotu i czyni to w formie decyzji administracyjnej. Nawet jeśli się skończy ugodą to dlatego, ze sprawa była do załatwienia w drodze decyzji administracyjnej.

b. postępowania administracyjne szczególne (odrębne, wyłączone)- wyłączenie spod regulacji KPA

Kpa nie reguluje postępowań odrębnych- 2 rodzaje sytuacji tu mogą zajść:

• ustawy tworzące całkowicie odrębne procedury *

* Ale trzeba pamiętać o zasadzie lex posteriori derogat legi priori i dlatego jest więcej wyłączeń.

• są to więc autonomiczne postępowania administracyjne jurysdykcyjne

• przykłady: ordynacja podatkowa, postępowanie przed organami konsularnymi i dyplomatycznymi

Art. 3 KPA à wyłączenie stosowania KPA

§ 1 Przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się do:

1. postępowania w sprawach karnych skarbowych,

2. sprawach uregulowanych w ustawie a dnia 29 sierpnia 1997r.- Ordynacja podatkowa (à stosuje się do nich przepisy KPA dział IV, VIII i te, do których ustawa bezpośrednio odsyła)

§ 2 Przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się również do postępowania w sprawach:

1)-3) (skreślone),

4) należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej *

*więc przepisy szczególne mogą przewidywać zastosowanie KPA + delegacja ustawowa wynikająca z treści: § 5 Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia może rozciągnąć przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego w całości lub w części na postępowania w sprawach wymienionych w § 2.

• te odrębne ustawy mogą tworzyć pewne wyjątki co do niektórych instytucji- więc stosujemy KPA ale pewne regulacje podlegają ograniczeniu np. możliwość stwierdzenia nieważności w ustawie o tytułach naukowych.

§ 3 Przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się także do postępowania w sprawach wynikających z:

1) nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi,

2) podległości służbowej pracowników organów i jednostek organizacyjnych wymienionych w pkt 1, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. à ale do tego stosuje się przepisy działu VIII KPA (patrz § 4)

ß są to działania prowadzone w wewnętrznej sferze administracji

______________

§ 4 Do postępowania w sprawach wymienionych w § 1, 2 i 3 pkt 2 stosuje się jednak przepisy działu VIII.

c. sprawy rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej, oraz między podmiotami o których mowa w pkt. 2 ß prof. Jaśkowska nie lubi traktować tego jako odrębnej procedury postępowania ale ponieważ wszystkie podręczniki to wyodrębniają; wg prof. Jaśkowskiej nie jest to postępowanie całkowicie odrębne, odbywa się w ramach toczącego się postępowania administracyjnego kiedy odbywa się spór o to kto jest właściwy. Jeśli chodzi o rozstrzyganie sporów kompetencyjnych to nie jest to regulowane w kpa a ustawą prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Postępowanie w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość wymienionych w art. 22 § 1 jest w istocie rodzajem wewnętrznej, nieuregulowanej przepisami kodeksu, procedury załatwienia sporu. W postępowaniu tym organ wyższego stopnia nad organami pozostającymi w sporze wyznacza organ właściwy do załatwienia sprawy administracyjnej. Zarówno forma tego rozstrzygnięcia, jak i procedura jego podjęcia nie są prawnie uregulowane.

d. dwa postępowania administracyjne uproszczone

• w sprawie wydania zaświadczeń (art. 1 pkt 4 KPA)- tu nie chodzi o ukształtowanie praw obowiązków ale o potwierdzenie stanu faktycznego lub prawnego, który już został ukształtowany czymś innym (np. aktem ogólnym) np. stwierdzenie wysokości zarobków, posiadania gospodarstwa domowego. Postępowanie to nie kończy się wydaniem decyzji stosowania prawa lecz wydaniem osobie zainteresowanej zaświadczenia. Osoba ubiegająca się o zaświadczenie nie jest stroną postępowania w rozumieniu art. 28.

Dlaczego więc KPA to uregulowało? Bo w tym postępowaniu może się pojawić nie tylko czynność materialna ale też postanowienie- wtedy gdy organ odmawia wydania zaświadczenia lub odmawia wydania zaświadczenia (bełkot).

• w sprawie skarg i wniosków (art. 2 KPA) - tu tylko forma czynności materialnej.

Uproszczenie postępowania skargowego wyraża się w tym, że "nie ma w nim stron postępowania, nie wydaje się rozstrzygnięć adresowanych do skarżącego (wnioskodawcy), a tylko zawiadamia się go o swoich działaniach wewnętrznych zmierzających do wyjaśnienia okoliczności będących przyczynami skargi, nie ma toku instancji ani środków zaskarżenia".

Dlaczego więc jest w KPA? Bo ma bardzo szeroki zakres i może dojść do jego zbiegu z post. adm. ogólnym i w takim zbiegu postępowanie jurysdykcyjne ma pierwszeństwo.

Podsumowanie: KPA reguluje post. adm. w znaczeniu szerszym!!! Prof. J. 100 razy to podkreśla; studenci bardzo często zawężają tylko do ogólnego, pomijają postępowania uproszczone.

Każde z tych postępowań ma odmienny zakres stosowaniaà jest to w sumie 5 odrębnych postępowań.

Kwestia, kiedy KPA się stosuje jest najtrudniejszym pytaniem, jakie można sobie w praktyce życia codziennego zadać. Stosować czy nie? ß istotne pytanie

6. POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE OGÓLNE

! Egzamin

Zakres stosowania KPA w postępowaniu jurysdykcyjnym à czyli kiedy możemy stosować KPA w postępowaniu jurysdykcyjnym- pytanie podstawowe na egzaminie!!!

(post. ogólne jest rodzajem postępowania jurysdykcyjnego)

Postępowanie jurysdykcyjne à takie post. adm., taki ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy adm. i innych uczestników post. który zmierza do rozpoznania (rozstrzygnięcia) sprawy adm. indywidualnej w drodze decyzji adm. albo ma na celu weryfikację tej decyzji.

Zmierza: do wydania decyzji (ukształtowanie praw i obowiązków) albo jej weryfikacji (postępowanie odwoławcze jurysdykcyjne) ß to jest istotą tego postępowania jurysdykcyjnego.

Postępowaniem ogólnym my się zajmujemy!!!

Postępowanie ogólne uregulowane jest w KPA w działach: I, II, częściowo III, IV, IX, X. Pozostałe do szczególnego.

Kiedy to postępowanie stosujemy - warunkià ZAKRES STOSOWANIA KPA W POSTEPOWANIU JURYSDYKCYJNYM !E – czyli postępowanie jurysdykcyjne regulowane KPA (to nie jest pytanie o zakres stosowania samego tylko KPA).

3. warunki kumulatywne:

a. Warunki z zakresu podmiotowego - warunek podmiotowy art. 1 pkt. 1 KPA – musi istnieć podmiot

Organy administracji publicznej orzekające w postępowaniu administracyjnym wymienione są w art. 1 pkt 1-2 KPA i należy to odczytywać łącznie z definicjami legalnymi z art. 5 par. 2 pkt 3-6 KPA. W pkt 3 pojęcie administracji publicznej jest wytłumaczone przez definicję ustawową.

3 rodzaje organów:

• Organy administracji publicznej w znaczeniu ustrojowym à art. 1 pkt 1 KPA: „(…) przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych”.

Są to takie organy, w przypadku których wykonywanie zadań należących do sfery administracji publicznej stanowi główną a nawet wyłączną domenę ich działania. Powstały, aby pełnić te funkcje.

Będą to: RM, minister, centralne organy administracji rządowej, wojewodowie, terenowe organy administracji rządowej (zespolone i niezespolone), organy jednostek samorządu terytorialnego.

Do organów administracji publicznej w rozumieniu art. 1 pkt 1 KPA nie należą organy Unii Europejskiej rozstrzygające sprawy indywidualne w drodze decyzji, nawet gdy decyzje te dotyczą interesu prawnego jednostki, opartego na przepisach prawa polskiego. Organy te w rozstrzyganiu spraw należących do ich właściwości stosują bowiem unijne przepisy proceduralne.

• Organy administracji publicznej w znaczeniu funkcjonalnym à art. 1 pkt 2 KPA „inne organy państwowe”.

Przepisy kodeksu nie wyjaśniają spornego w doktrynie i orzecznictwie sądowym pojęcia "inny organ państwowy". Należy przyjąć, że pojęcie "inny organ państwowy" w rozumieniu art. 1 pkt 2 KPA oznacza inny niż organ administracji publicznej w podanym wyżej znaczeniu organ państwowy, który definiuje się jako wyodrębnioną kompetencyjnie i organizacyjnie część aparatu państwowego (jednostkę organizacyjną) powołaną do wykonywania oznaczonych przez prawo zadań państwowych.

Teoretycznie jest zatem dopuszczalne wyposażenie organów władzy ustawodawczej i organów władzy sądowniczej, a także innych niż administracyjne organów władzy wykonawczej w kompetencje do wydawania decyzji administracyjnych w sprawach z zakresu administracji publicznej.

Są to takie organy, które co do zasady nie pełnią funkcji administrującej, które nie zostały ustrojowo zaliczone do organów administracji publicznej ale należą do nich wyjątkowo wtedy, gdy przepis prawa powierza tym organom państwowym taką funkcję administrującą. Więc ze względu na funkcję. I musi być ten przepis o tym, że organ wydaje decyzję, to nie może być domniemanie.

Chodzi tutaj o te organy państwowe, których głównym działaniem jest działalność organizatorska (kierownicza) w ramach jakiejś szerszej struktury.

Są to więc wyodrębnione części aparatu państwa, które mają własne kompetencje (co odróżnia je od urzędu) polegające na działalności organizatorskiej (kierowniczej).

Kto jest organem administracji wynika z ustaw ustrojowych! Kto ma kompetencje? To, kto jest organem zależy od tego, komu jest powierzona działalność organizatorska, przykłady:

• STAROSTA ustawa o samorządzie powiatu mówi, ze organami są tylko rada i zarząd powiatu, a ustawa mówi dalej że kompetencję do wydawania w sprawach indywidualnych wydaje starosta- więc to, kto jest organem zależy od tego, komu jest powierzona działalność organizatorska

• PREZES SĄDU POWSZECHNEGO w ustawie o ustroju sądów powszechnych to jemu dano kompetencję do: decydowaniu w formie decyzji o przyjęciu na aplikację, wpisie na listę tłumaczów przysięgłych. wydaje decyzje choć należy do struktury ustrojowej sądownictwa a nie administracji.

• Ponadto w KPA pojawia się trzeci podmiot, który nie jest organem administracji publicznej ani w znaczeniu ustrojowym ani funkcjonalnym à co wynika z treści art. 1 pkt. 2 „przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt. 1 czyli spraw indywidualnych rozstrzyganych w formie decyzji”.

"Inne podmioty" w rozumieniu tego przepisu to przewidziane w nieobowiązującym przepisie art. 1 § 2 KPA państwowe, komunalne, powiatowe i wojewódzkie jednostki organizacyjne, organizacje społeczne w rozumieniu art. 5 § 2 pkt 5 KPA oraz wszelkie inne podmioty, które są powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw administracyjnych w drodze decyzji.

Gdy więc im się powierzy wydawanie decyzji administracyjnej przez przepisy prawa lub porozumienie, to obowiązuje wtedy te podmioty KPA.

Mogą to być następujące podmioty: organizacja społeczna, osoba prawna, osoba fizyczna.

Przykłady takiego powierzenia: Ustawa o systemie oświaty- chodzi o szkoły np. szkoły średnie prywatne (niepaństwowe)- gdy szkoły mające uprawnienia szkoły publicznej skreślą ucznia to musi to nastąpić w drodze decyzji administracyjnej (jak skreślenie studenta) do której to decyzji stosuje się tryb stosowania KPA. To rozszerzenie kręgu podmiotów wynika z ustawy

Wyłączenia podmiotowe: organy konsularne. Podległość organizacyjna i służbowa też obejmuje wyłączenia podmiotowe więc na wszelki wypadek należy to wskazać;

Uwaga!!! W KPA jest szersze niż w ustawach ustrojowych samorządu terytorialnego rozumienie pojęcia organów jednostek samorządu terytorialnego bo np. starosta.

PODSUMOWANIE: zakres podmiotowy KPA jest bardzo szeroki - nie tylko podmioty wydające zasadniczo decyzje. nawet podmiot indywidualny. W każdym przypadku, nawet powierzenie podmiotowi indywidualnemu; wystarczy, ze przepis mówi o powierzeniu rozstrzygania spraw indywidualnych- nie musi być zapis, że będą nimi związane.

Problem, kto jest organem administracji nie jest więc dużym problemem, gdyż ustawa expressis verbis najczęściej na to wskazuje: X wydaje decyzje, do X należy (pracownicy muszą mieć upoważnienie organu).

Uwaga! W doktrynie odróżnia się organ administracji publicznej od urzędu. Za organ administracji publicznej uznaje się osobę (grupę osób), powołaną na stanowisko organu wyłącznie lub głównie w celu realizacji norm prawa administracyjnego w granicach przyznanych przez prawo kompetencji. Pojęcie "urząd" jest wieloznaczne. Może oznaczać: a) zespół kompetencji przysługujących organowi, b) szczególną nazwę organu administracji publicznej, c) zorganizowany zespół osób przydany organowi do pomocy w wykonywaniu jego kompetencji.

W niektórych jednak wypadkach urząd jest organem administracji publicznej załatwiającym sprawę administracyjną w drodze decyzji, jak ma to miejsce w odniesieniu do Urzędu Patentowego (ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej.)

2. Warunki z zakresu przedmiotowego - tu problemJ musi istnieć indywidualna sprawa rozstrzygana w drodze decyzji adm. Co to znaczy? Musi być odpowiednia sprawa, KPA mówi, że musi to być: sprawa indywidualna i konkretna, która może być rozstrzygnięta w drodze decyzji administracyjnej (art. 1 pkt 1 KPA). Czyli konkretne sprawy dotyczące indywidualnie oznaczonego podmiotu (tzw. podwójna konkretność).

- sprawa indywidualnaà dotycząca indywidualnie określonego podmiotu (z imienia i nazwiska gdy osoba fizyczna lub nazwy), musi być indywidualnie skierowana. Nie stosuje się KPA wobec podmiotów wskazanych ogólnie.

Gdy decyzja wydana do niezindywidualizowanego podmiotu to będzie to nietakt!!! Czynność prawna nieistniejąca (nie trzeba stwierdzać nieważności, bo nie istnieje dla prawa).

- sprawa konkretna à pewne rozstrzygnięcie: nałożenie lub stwierdzenie uprawnień/ obowiązków.

- w drodze decyzji à przedmiotem jest nałożenie praw/ obowiązków ale następuje to w drodze decyzji administracyjnej. KPA możemy stosować wtedy, kiedy możemy wydać decyzję. Z przyjmowanego w teorii prawa rozróżnienia między aktami stanowienia i aktami stosowania prawa wynika, że w ogólnym postępowaniu administracyjnym nie jest dopuszczalne załatwianie spraw ogólnych w formie aktów stanowienia prawa, które są wydawane w innych postępowaniach i procedurach tworzenia prawa.

I teraz problem: kiedy możemy wydać decyzję administracyjną?

Art. 104 KPA

§ 1 Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej.

§ 2 Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji. ß KPA mówi tu o tym, że w postępowaniu, które może się zakończyć jest wydawane postanowienie (decyzja), ale nie mówi o tym, że żeby zastosować art. 104 to musimy zastosować KPA; żeby zastosować KPA musimy móc zastosować Kodeks; kodeks odsyła tu do przepisów szczególnych- KPA można stosować wtedy, gdy z przepisów szczególnych wynika, że dane sprawy rozstrzygane są w drodze decyzji – i tu problem bo w czasie zmieniają się ciągle różne przepisy tych ustaw. Więc wniosek I à to przepisy szczególne wskazują, kiedy dana sprawa może być rozstrzygnięta w drodze decyzji.

Więc kolejny problem: kiedy na podstawie przepisów szczególnych możemy powiedzieć, że wydajemy decyzję- jest to odpowiedź na pytanie: kiedy możemy stosować KPA ze spełnionym warunkiem przedmiotowymà nie ma jednolitego zdania!!! Na początku problemu nie było- NSA w 1982 r. przyjął, że „można powiedzieć, ze sprawa jest rozstrzygana w drodze decyzji gdy przepisy ustaw szczególnych przewiduję tę formę w sposób wyraźny lub dorozumiany” à forma decyzji musi mieć więc zakotwiczenie w przepisach szczególnych- to nie budzi wątpliwości. Gdy więc w ustawie pada słowo decyzja- to co zasady możemy przyjąć, jeżeli nie ma wyłączenia, że stosujemy KPA- to sposób wyraźny, decyzje w prawach X podlegają kontroli podmiotu V, „organ orzeka”; też w sposób dorozumiany np. określenie synonimiczne np. koncesja, zezwolenie, licencja, organ orzeka. NSA w zasadzie stosuje to do dzisiaj.

Potem pojawiła się koncepcja (jej zwolenniczką Barbara Adamiak): nie musi istnieć wyraźny przepis wskazujący podmiot decyzji żeby można było stosować KPA. Stanowisko powstało w związku z działalnością IPN dot. wydawania zaświadczeń o byciu osobą pokrzywdzoną (z dawnymi przepisami)- IPN przyjął sobie formę zaświadczenia, ponieważ nie było formy określonej w przepisach prawa, a dlatego, że forma zaświadczenia w przypadku odmowy daje to, że odmowa wydania zaświadczenia musi być w formie postanowienia na które służy zażalenie a następnie skarga do NSA. IPN przyjął formę uproszczoną aby zapewnić ochronę proceduralną osobom, którym odmawia się przyznania tego statusu. Wg Adamiak żeby określić czy ktoś współdziałał czy nie, należy dokonać stosowania przepisów dawnego art. 6 KPA wskazującego krąg podmiotów, kolejno trzeba dokonać oceny sytuacji faktycznej- czyli przyjąć typową procedurę stosowania prawa- tam, gdzie nawet przepisy nie mówią o formie decyzji, to należy przyjąć jej domniemanie gdy chodzi o skonkretyzowanie czyichś praw i obowiązków. NSA orzekł, że w sprawie uznawania statusu pokrzywdzonego powinno wydawać się decyzję administracyjną. ß koncepcja domniemania.

Jakie stanowisko obecnie dominuje? Że wtedy, gdy przepis szczególny wskazuje w sposób wyraźny lub dorozumiany- to w orzecznictwie dominuje. W IPN- ie jednak pojawiają się koncepcje domniemania decyzji. Dlatego dobrze jest na bieżąco śledzić orzecznictwo.

Przykład: przydział lokalu socjalnego (zakwalifikowanie do przydziału), co poprzedza zawarcie umowy. Komu takie uprawnienie do zawarcia umowy przysługuje? S.a.- zakwalifikowanie na taką listę nie jest decyzją administracyjną, jest to czynność faktyczna, która Może być kontrolowana przez s.a. ale nie ma zastosowania KPA.

Przypadki, ze w jednym postępowaniu mamy decyzje i pisma niebędące decyzją np. ustawa o dostępie do informacji publicznej (2001 r.) określająca sposób udzielenia informacji publicznej; forma: art. 16 „odmowa udostępnienia informacji publ. oraz umorzenie postępowania następują w drodze decyzji” gdy więc komuś organ daje tę informację publiczną to KPA nie stosuje; gdy nie ma wogóle ustawa zastosowania to nie ma również zastosowania art.16. Gdy organ, który otrzymał wniosek stwierdzi, że powinien odmówić to w tym momencie musi zawiadomić ten podmiot i wszcząć postępowanie w sprawie odmowy wydania informacji publicznej. Postępowanie, które kończy się decyzją, dotyczy tylko odmowy ?ustnej?. Dziwne, bo każdy ma prawo do informacji publicznej (w każdej formie, nawet ustnej; nie muszę się też indywidualizować) ale przy odmowie wniosek musi być zindywidualizowany i stosowane reguły KPA. Np. w formie decyzji odmowa wydania informacji publicznej ze względu na ochronę danych osobowych. Kiedy chcę sie odwołać od odmowy wydania informacji to też muszę stosować się do KPA.

Przykłady działań polegających na rozstrzygnięciach, które nie są decyzjami: wezwanie kierowcy pojazdu przez organ administracji publicznej do sprawdzenie kwalifikacji na podstawie ustawy prawo o ruchu drogowym; są decyzjami: zezwolenie na przyjęcie darowizny przez jednostki organizacyjne i państwowe; udzielenie zgody przez ministra sprawiedliwości na wykonywanie przez adwokata zawodu, też niektóre tzw. akty zakładowe- takie, które są aktami zakładowymi zewnętrznymi, więc decydują o statusie danego podmiotu (np. nawiązanie stosunku zakładowego, jego przekształcenie lub rozwiązanie.); decyzjami tu są: nawiązanie stosunków, rozwiązanie np. skreślenie z listy studentów.

Uwaga! Przy tych stosunkach zewnętrznych kontroluje się decyzję ale jeśli sprawa dochodzi do sądu administracyjnego to on nie kontroluje, bada tylko legalność ale nie zajmuje sie kwestia oceny. Jest to tzw. stosunek wewnętrzny niepodlegający kontroli. Wg prof. Jaśkowskiej jednakże podlega to pewnej kontroli- zawsze jakąś ocenę stosuje. Jednakże kontrola zewnętrzna ma charakter ograniczony.

2. Warunek braku wyłączeń - wyłączenia stosowania KPA w postępowaniu jurysdykcyjnym (a nie pracownika czy organu w toku postępowania adm.)

- wyłączenia wynikające KPA z art. 3 par. 1, 2,3 częściowo 4 KPA.

Co wynika z tych artykułów: w pewnych sytuacjach KPA wyraźnie wskazuje, ze nie znajduje zastosowanie- chodzi o wyłączenia podmiotowe i przedmiotowe:

• sprawy karne i skarbowe

• sprawy uregulowane w ustawie Ordynacja Podatkowa (zobowiązania podatkowe)- to nie oznacza, że nie stosuje się podobnych instytucji bo ta ustawa w dużej mierze powtórzenie treści KPA

• w sprawach należących do właściwości polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej (wg Gosi to śmieszne bo ta sama sprawa może być rozstrzygana lub nie w trybie KPA; bo gdy odwołamy się od konsula do ministra to w tym odwołaniu już się KPA stosuje choć wcześniej konsul nie stosował)- przykłada wyłączenia podmiotowego) ß wyłączenie podmiotowe

• przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się także do postępowania w sprawach wynikających z:

1) nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi (à sfera wewnętrzna makro)

2) podległości służbowej pracowników organów i jednostek organizacyjnych wymienionych w pkt 1 (à sfera wewnętrzna mikro)

Zasadą jest, że KPA ma zastosowanie do sfery zewnętrznej działania adm., nie ma zastosowania do wewnętrznych form działania administracji: służbowej, organizacyjnej, zakładowej (wewnętrzne akty zakładowe). Nie stosuje się KPA ani kontroli sądowej w odniesieniu do aktów nadzoru nawet gdy te organy podrzędne/ nadrzędne mają samodzielność organizacyjną- są oparte na systemie nadzoru!!! W stosunku do samorządu inaczej- nie stosuje się w stosunkach wewnętrznych KPA ale stosuje kontrolę sądową administracyjną! Jest oddzielenie sposobów wkroczenia- niezależność organizacyjna ustawowa. Tym bardziej nie stosuje się KPA w odniesieniu do poleceń zakładowych (ale tylko tych wewnętrznych) i służbowych- ale doktryna wskazuje na pewną zewnętrzną- gdyż nawet ten podporządkowany ma pewną sferę zewnętrzną w związku z czym granicą stosunku służbowego jest nawiązanie, przekształcenie i rozwiązanie go- tutaj stosuje się bowiem KPA!!! (mianowanie, rozwiązanie mianowanego stosunku pracy- na podstawie decyzji administracyjnej; też przeniesienie i odwołanie kogoś)- dlaczego są to decyzje administracyjne? Bo dotyczą osoby o statusie obywatela! Pojęcie podległości służbowej nie obejmuje sfery nawiązania, rozwiązania lub przekształcenia tego stosunku!- to w formie decyzji opartej w KPA ß to efekt orzecznictwa sądów administracyjnych. Pojawiają się obecnie glosy, by opinia o pracowniku była wydawana w formie decyzji (a wiec że można by było ją zaskarżać). Stąd mamy rozróżnienie sfery zewnętrznej i wewnętrznej w zakładzie administracyjnym.

- inne wyłączenia stosowania KPA:

Te powyższe wyłączenia wynikają z KPA! Ale mogą ponadto wynikać też z:

• ustaw szczególnych (w PL przyjmuje się trochę prymat kodeksów nad innymi ustawami mimo de facto równej mocy)

• zasady lex posteriori derogat legi priori- wiele ustaw późniejszych wprowadza odstępstwa od KPA (terminy, formy, kontrola)- każda taka późniejsza ustawa może w gruncie rzeczy wprowadzać odstępstwa od KPA.

d. Rozszerzenie stosowania KPA:

- na mocy art. 3§ 5 KPA Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia może rozciągnąć przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego w całości lub w części na postępowania w sprawach wymienionych w § 2à (dyplomatyczne i konsularne) można poszerzyć stosowanie KPA nie w drodze ustawowej ale nie można zwęzić! (bo zasadniczo rozszerza to ustawa)- RM może upoważnić do stosowania KPA organy dyplomatyczne i konsularne.

- postępowanie egzekucyjneà zasadniczo bowiem przepisy KPA mają zastosowanie również do innych procedur- ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w adm. art. 18. tej ustawy: mają do tego postępowania zastosowanie przepisy KPA gdy ustawa o postępowaniu egzekucyjnym dalej sprawy nie reguluje w sposób odmienny (wyraźny). Treść art. 18 tej ustawy: „Jeśli przepisy niniejszej ustawy nie stanowią inaczej, w postępowaniu egzekucyjnym mają, zastosowanie odpowiednie przepisy KPA”. Więc, wynika z tego, że: jeśli mówimy o środkach prawnych służących osobie w postępowaniu egzekucyjnym to będziemy wymieniać oprócz środków wynikających z ustawy o postępowaniu egzekucyjnym też środki wynikające z KPA- pomocniczo stosujemy KPA w procedurze egzekucyjnej. Sądy administracyjne stosują też czasami przepisy KPA.

Sporne jest, czy organy administracji publicznej prowadzące ogólne postępowanie administracyjne mogą stosować normy należące do innych gałęzi prawa. Należy przyjąć, że przedmiotem stosowania mogą być te normy (prawa cywilnego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, finansowego itd.), jeżeli upoważniają organy administracji publicznej do załatwiania spraw indywidualnych w drodze decyzji.

KPA WYKŁAD nr 2 (23.02.2011r.)

POSTĘPOWANIE JURYSDYKCYJNE – zasady ogólne

a. Znaczenie zasad ogólnych zawartych w r. 2 kpa

Piśmiennictwo przypisuje zasadom ogólnym wypełnianie różnorodnych funkcji w procesie stosowania i wykładni prawa:

• Ujednolicanie praktyki stosowania prawa administracyjnego.

• Sterowanie działaniami podejmowanymi w ramach uznania administracyjnego.

• Pełnienie roli dyrektyw interpretacyjnych.

• Zapewnienie elastyczności podejmowanych na podstawie przepisów działań.

• Wypełnianie luk w prawie administracyjnym oraz 6. Wyznaczanie kierunku pracom legislacyjnym.

b. Charakter prawny tych zasad

• Unormowane w rozdziale 2 KPA zasady ogólne postępowania administracyjnego są zasadami prawa.

Zasady prawa to normy systemu prawa , które zostają ocenione jako zasadnicze, to znaczy jako szczególnie ważne dla systemu prawa lub jego części. Normę taką ocenia się jako zasadniczą ze względu na: a) miejsce normy w hierarchicznej strukturze systemu prawa, b) stosunek normy do innych norm, c) rolę normy w konstrukcji prawnej, d) inne oceny natury społeczno-polityczno-prawnej.

• Zasady ogólne to normy obowiązujące i nie chodzi tu o deklaracje polityczne czy jakieś inne wskazówki, lecz o normy prawne.

• Zasady ogólne postępowania administracyjnego są integralną częścią przepisów regulujących procedurę administracyjną i są dla organów administracji wiążące na równi z innymi przepisami tej procedury.

Organy administracji publicznej są zobowiązane do ich współstosowania z innymi przepisami KPA, które pozostają w merytorycznym i funkcjonalnym związku z jedną lub kilkoma zasadami. Naruszenie przez organy administracyjne zasad proceduralnych w połączeniu z naruszeniem konkretnego przepisu KPA zawsze skutkuje wadliwością decyzji administracyjnej. W odniesieniu do przepisów o postępowaniu administracyjnym za rażące ich naruszenie należy uważać oczywiste niezastosowanie lub nieprawidłowe zastosowanie zasad ogólnych postępowania administracyjnego, określonych w art. KPA, w stopniu powodującym istotne ograniczenie uprawnień strony w postępowaniu. Także naruszenie przepisu KPA można w każdym przypadku powiązać z jednoczesnym naruszeniem prawnej zasady proceduralnej, na przykład naruszenie przepisów o postępowaniu dowodowym jest równoznaczne z naruszeniem zasady prawdy obiektywnej.

• Są to obowiązujące normy prawne wynikające z obowiązujących przepisów! Są zawarte w ustawie i nic nie wskazuje na to, aby ich moc normatywna miała być niższa.

• Niektóre z nich są w istocie zasadami konstytucyjnymi, jak zasada legalności czy zasada praworządności.

• Może nieco inne są tylko gwarancje, bo istota każdej zasady zasadza się w ich gwarancji.

W teorii prawa (np. Dworkin) rozróżnia się między zasadami i regułami, przy czym należy przyjąć, że zarówno zasady, jak i reguły są normami prawnymi, ponieważ nakazują pewne zachowanie.

Tymczasem reguły są normami, które mogą albo nie mogą być zrealizowane. Istnieje pewien stan, z którym powiązany jest pewien skutek prawny, np. jeżeli ktoś zabije człowieka to ponosi odpowiedzialność na określonych zasadach - nie ma innej możliwości poza tą, którą przepisy przewidują. Przepisy mogą przewidywać taki skutek bądź obligatoryjnie, bądź jak to często bywa w przypadku administracji publicznej - fakultatywnie, a więc mogą przewidywać, że jeżeli ktoś ma nazwisko o brzmieniu niepolskim i złoży wniosek o zmianę nazwiska, to organ musi wydać decyzję pozytywną o zmianie nazwiska, a jeżeli wchodzą w grę przepisy o przetwarzaniu informacji publicznej, to w istocie dostęp do informacji przetworzonej, a więc umieszczenie tej informacji w określonym formacie będzie pociągało za sobą nadmierny wysiłek organu, który tą informację będzie miał sporządzać będzie fakultatywne, a więc w niektórych sytuacjach może być udzielona zgoda na przetwarzanie informacji publicznej, jak i może jej nie być. Skutek prawny, czy to uznaniowy, czy to obligatoryjny, jest wyznaczony jednoznacznie, tzn. mamy pewien stan faktyczny, z tym stanem faktycznym powiązany jest pewien skutek prawny. Gdy reguła obowiązuje, to nakazane jest czynienie tego, czego reguła wymaga - ani mniej, ani więcej.

To, co charakteryzuje regułę, to: nie może być reguł wzajemnie sprzecznych. Jeżeli mamy sprzeczne z sobą przepisy, to sprzeczność tę można rozwiązań na rzecz jednej z nich. Nie mogą obowiązywać normy-reguły sprzeczne, tylko przyjmuje się inne reguły, m.in. wynikające z teorii prawa np., że obowiązuje norma wyższa, czy też lex specialis derogat legi generali, które umożliwiają wybór. Co do danego stanu fatycznego ściśle określonego może obowiązywać tylko jedna reguła.

Te zasady także obowiązują, ale obowiązują w nieco inny sposób. Zasady są albo wyrażone wprost w normach prawnych, albo z nich wywiedzione w drodze wykładni. Podstawowa różnica między zasadami a regułami polega na tym, że zasady są normami tego rodzaju, które nakazują, aby coś zostało zrealizowane, w danych warunkach faktycznych i prawnych - w relatywnie najwyższym możliwym rozmiarze; zasady są zatem nakazami optymalizacyjnymi, które cechują się tym, że mogą być zrealizowane w różnym stopniu. O ile norma-reguła zawsze wyznacza w jednoznaczny sposób zachowanie, niezależnie od tego, czy czyni to w sposób oparty na uznaniu czy nie, ale wskazuje w jaki sposób my mamy lub możemy się zachować; o tyle norma-zasada wskazuje pewną idealną powinność, do której należy dążyć.

Wyznaczają one pewne idealne powinności, pewne obowiązki do których należy dążyć na tyle, na ile to jest w danej sytuacji możliwe. W związku z tym mogą być sytuacje takie, że obowiązują jednocześnie: zasada i sprzeczna z nią reguła, np. nie może być świadkiem duchowny co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi i nie może być świadkiem osoba niezdolna do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń. Gdyby przyjąć jako wyznaczającą bezwzględne zachowanie organu zasadę prawdy obiektywnej, to nie mogłoby być tych ograniczeń, bo organ powinien wtedy przy pomocy wszelkich dowodów ustalić stan faktyczny. Tutaj dąży się do pewnej idealnej powinności na tyle, na ile jest to możliwe; pewną granicę mogą stanowić reguły.

Co więcej, mogą istnieć zasady, które są ze sobą niezgodne. Np. zasada równości i zasada sprawiedliwości, gdyby przyjmować je bezwzględnie, nie jako dążenie do pewnej idealnej powinności  czy spośród zasad ogólnych wyznaczonych przez KPA zasad zapewnienia udziału stronie, a w pewnych sytuacjach zasada szybkości mogą zachodzić pewne niezgodności pomiędzy tymi zasadami. Co się wówczas dzieje?  to wcale nie powoduje, że któraś zasada nie obowiązuje! Obowiązują te, które są wyrażone, ale obowiązują one w nieco inny sposób. Nie wyznaczają bowiem zachowania czy skutków w sposób jednoznaczny, nawet jeżeli miałoby to być oparte na uznaniu, a wyznaczają pewien obowiązek dążenia, co przerzuca niejednokrotnie konieczność dokonania wyboru kiedy to jest możliwe na proces stosowania prawa.

Oczywiście może się zdarzyć, że konflikt między regułami i zasadami będzie rozstrzygany abstrakcyjnie, co czyni TK stwierdzając że np. przepis jakiejś ustawy jest niezgodny z zasadą demokratycznego państwa prawnego albo zasadą równości wyrażoną w konstytucji. Można rozstrzygać abstrakcyjnie takie konflikty wówczas, gdy bierzemy pod uwagę rangę danej zasady, a więc jej miejsce w systemie źródeł prawa. Można więc powiedzieć, że naruszenie zasady konstytucyjnej będzie derogowało przepis danej ustawy, choć nie zawsze.

Często to w konkretnej sytuacji będzie się mówiło, że granicę dla tej zasady stanowi przepis, który nie pozwala na przesłuchanie świadka. Ale też: były przypadki, gdzie sąd administracyjny uchylał obowiązywanie reguły, bo stwierdzał że jest ona sprzeczna z zasadą wynikającą z….??? a więc, kiedy dochodzi do konfliktu między regułą a zasadą, nie można często rozstrzygnąć w sposób abstrakcyjny, tylko rozstrzyga się na tle konkretnej sytuacji  i tutaj teorie argumentacyjne, gdzie trzeba uzasadnić, dlaczego ta zasada osiągnęła granice swojego stosowania poprzez sprzeczna regułę albo dlaczego ta reguła musi ustąpić miejsca zasadzie i odmawiamy stosowania przepisu, który jest wyraźne określony bo jest sprzeczny z zasadą ogólną. Skutki istnienia sprzeczności między zasadą a regułą mogą być różnie usuwane. Mogą być sytuacje, kiedy reguła będzie stanowić granicę zastosowania zasady i takie sytuacje, kiedy zasada spowoduje, że reguła nie będzie stosowana. Pierwszy przypadek - zeznania duchownego, drugi przypadek - uchylenie przepisów wprowadzających ograniczenia dowodowe w odniesieniu do kombatantów.

Jeśli natomiast chodzi o zasady, nawet jeśli istnieją zasady niezgodne, to się ich nie usuwa - po prostu w konkretnej sytuacji, w procesie stosowania prawa organ będzie musiał zadecydować, której z tych zasad da pierwszeństwo; dlatego że zasady = normy obowiązujące, ale obowiązujące w nieco inny sposób niż reguły. W nieco inny sposób, dlatego, że można powiedzieć nieobowiązujące, jeżeli przyjmiemy obowiązywanie i wywołanie skutku w konkretnej sytuacji, to one nie zawsze w konkretnej sytuacji wywrą taki skutek, jaki z zasady wynika. One obowiązują w taki sposób, że należy dążyć na tyle, na ile to możliwe żeby pogodzić ducha tej zasady z regułami szczegółowymi i podjąć rozsądną w świetle obowiązujących norm prawnych decyzję.

Mówiąc więc o obowiązywaniu norm z jednej strony wskazujemy, że te normy nie wyznaczają zawsze w jednoznaczny sposób skutku prawnego, że tylko nakazują dążenie do tego, ale obowiązują, bo właśnie nakazują to dążenie. Po drugie, charakter tych norm, określenie ich jako zasad ogólnych co do zasady wskazuje na to, że mają one dość istotne znaczenie, a więc musimy znaleźć istotne argumenty na rzecz tego, że jakaś reguła, szczególnie ta, która by wynikała z ustawy szczególnej miałaby Stanowic granicę obowiązywania normy, która jest zasadą. Podkreśla to podstawowy i ogólny charakter zasad.

Wg Komentarza powyższe ustalenia teoretyczne mają ograniczone zastosowanie w stosunku do zasad ogólnych postępowania, które w polskim systemie postępowania administracyjnego są bardziej zbliżone do reguł w tym sensie, że w mniejszym stopniu są nakazami optymalizacyjnymi i powinny być w istocie zrealizowane w tym samym lub w zbliżonym stopniu co reguły.

b. Zakres stosowania zasad ogólnych zawartych w rozdziale 2.

Jest sporny. Niesporne jest jedynie, że zasady te odnoszą się do ogólnego postępowania administracyjnego i obowiązują w nim w pełnym zakresie.

Rozszerzenie zakresu stosowania zasad ogólnych poza postępowanie ogólne:

• Wg prof. Jaśkowskiej zagadnienie stosowania zasad ogólnych w pozostałych postępowaniach uregulowanych w KPA jest powiązane z zakresem stosowania do tych postępowań przepisów ogólnego postępowania administracyjnego  dlatego należy przyjąć, że zasady ogólne stosuje się odpowiednio w postępowaniach wymienionych w art. 1 pkt 2 i 4 KPA, w postępowaniu w sprawach skarg i wniosków oraz w postępowaniu w sprawach ubezpieczeń społecznych.

ODPOWIEDNIO  tzn. nie w pełni, no bo np. w postępowaniach uproszczonych nie mamy zasady trwałości decyzji ostatecznych bo tam nie ma decyzji ostatecznych, ale co więcej: nie została dotychczas uchwalona ustawa przepisy ogólne prawa administracyjnego, ale przyjmuje się, że oddziaływanie zasad ogólnych jest szersze i głębsze niż tylko w KPA i postępowaniu jurysdykcyjnym ogólnym.

• Ponadto, zasady ogólne stosuje się w tzw. postępowaniach wyłączonych (art. 3 § 2 i 3 KPA), jeżeli przepisy regulujące te postępowania odsyłają do kodeksu.

• Ponadto, ich stosowanie rozciąga się także poza KPA, ponieważ inne procedury, jak np. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji odwołują się do KPA. W związku z tym, te zasady mogą być stosowane odpowiednio także w innych postępowaniach.

Mianowicie często do tych zasad próbuje się sięgać przy wprowadzaniu pewnych minimalnych wymogów proceduralnych w odniesieniu do tzw. aktów i czynności (akty i czynności z czwórki bo znajdują się one w pkt. 4 PPSA. A więc  tam, gdzie nie ma nawet uregulowanej procedury, gdzie wskazuje się na to, że nie podlega dana czynność czy dany akt przepisom kpa, to rozciąga się zasadę stosowania zasad ogólnych – w różny sposób – albo wyprowadza się je z zasad konstytucyjnych albo wyprowadza się je z zasad prawa europejskiego, wskazuje się, że niektóre z zasad ogólnych maja swoje zakotwiczenie w Kodeksie Dobrej Administracji, a niekiedy mówi się wprost, że stosuje się je na zasadzie analogii. Co prawda stosowanie analogii jest w przepisach posługujących się władczym rozstrzygnięciem niedopuszczalne, ale niektórzy byli zwolennikami tego, że tam gdzie chodzi o poszerzenie uprawnień, to zasadę analogii można stosować. Jeśli chodzi o procedurę, to przyjmuje się, ze pewne rozwiązania korzystne dla tych podmiotów mogą być stosowane na zadzie analogii.

Zasady ogólne przekraczają więc nieco ramy samego ściśle rozumianego postępowania administracyjnego.

c. Treść zasad ogólnych

Kodeks nie wyodrębnia zasad ogólnych w osobnych przepisach ani też nie oznacza tych zasad określonymi nazwami. Skłania to doktrynę do oznaczania tych samych treściowo zasad różnymi nazwami i proponowania rozmaitych klasyfikacji i typologii zasad ogólnych.

Gwarancje = co się dzieje, jeśli nastąpi naruszenie tej zasady (jeżeli dostanie się pytanie na egzaminie o jakąś zasadę, oprócz jej treści należy także wskazać jej gwarancje!!!).

W istocie więc o tym, jaka zasada ma faktyczną treść świadczą też w istotny sposób jej gwarancje.

Jeżeli przykładowo istniałaby zasada ogólna, a nie wyposażonoby sądu kontrolującego w możliwość uchylenia naruszenia zasady ogólnej, to oznaczałoby, że ta zasada w istocie byłaby tylko pewnym ozdobnikiem, bo brak gwarancji = pusty zasięg obowiązywania. Istota obowiązywania przejawia się przede wszystkim poprzez gwarancje danej zasady.

Zasady ogólne kpa (najczęściej w literaturze):

1. Zasada legalności

2. Zasada praworządności

3. Zasada prawdy obiektywnej

4. Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli

5. Zasada budzenia zaufania do władzy publicznej

6. Zasada udzielania informacji prawnej stronom i innym uczestnikom postępowania

7. Zasada udziału stron w postępowaniu

8. Zasada przekonywania

9. Zasada szybkości postępowania

10. Zasada nakłaniania do zawarcia ugody administracyjnej (ugodowego załatwiania spraw)

11. Zasada pisemności (teraz trochę inaczej rozumiana ze względu na formę elektroniczną)

12. Zasada dwuinstancyjności postępowania

13. Zasada trwałości decyzji ostatecznych

14. Zasada zaskarżania decyzji do sądu administracyjnego

AD. 1 ZASADA LEGALNOŚCI

TREŚĆ:

Art. 6 KPA Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa.

ZNACZENIE:

• Jest to zasada wynikająca z Konstytucji, natomiast powtórzona jest w KPA. Nazywana jest inaczej związania administracji publicznej prawem.

• Jej sens: administracja publiczna, działając związana jest prawem. Oznacza związanie administracji publicznej prawem.

• Zasada ta statuuje całkowicie odmiennie pozycję jednostki i organu administracji publicznej. O ile jednostka może czynić wszystko, co nie jest przez prawo zakazane, o tyle organy administracji publicznej mogą działać tylko i wyłącznie wtedy, kiedy mają do tego postawę prawną. Ale ta podstawa prawna może być różna. Stopień związania administracji publicznej prawem jest różny. Podstawę prawną trzeba mieć zawsze, ale stopień sprecyzowania tej podstawy jest uzależniony od sfery działania i od formy działania.

• sfera wewnętrzna działania administracji – tutaj wystarczy podstawa bardziej ogólna np. ogólna norma kompetencyjna czy normy zadaniowe. Organ w ramach swoich zadań, w ramach kompetencji może posługiwać się metodami niewładczymi.

• sfera zewnętrzna działania administracji – KPA odnosi się do sfery zewnętrznej. Nie obejmuje sfery wewnątrzorganizacyjnej i sfery wewnątrzzakładowej. Odnosi się do uprawnień osób z nią niepowiązanych. To powoduje, że ten stopień związania jest bardziej rygorystyczny.

• sfera działań władczych – KPA odnosi się do sfery, gdzie się w sposób jednostronny i władczy wydaje akty stosowania prawa (decyzje administracyjne czy postanowienia) – jednostronnie i władczo decyduje się o uprawnieniach i obowiązkach osób niepowiązanych. To powoduje, że ten stopień związania jest bardziej rygorystyczny.

Forma rozstrzygnięcia władczego, czyli decyzji, musi wynikać z przepisu szczególnego w sposób wyraźny lub dorozumiany. Mówi się także, że z przepisów o charakterze powszechnym, bo to wynika z kolei z Konstytucji. To związanie działania administracji na podstawie przepisów prawa tutaj jest rozumiane bardziej rygorystycznie, tzn. że nie działa się w zakresie kompetencji ale NA PODSTAWIE wyraźnych kompetencji. O tym mówią przepisy, które dotyczą właściwości organu, wskazują na to, jak się wyznacza rzeczową, miejscową, instancyjną - organ, który działa musi mieć wyraźnie określoną właściwość.

Następnie musi być wyraźnie określona forma, co wynika z art. 1, który odsyła do przepisów szczególnych w zakresie możliwości władczego rozstrzygnięcia.

• sfera działań niewładczych.

GWARANCJE:

• Gwarancja pierwsza: jeżeli wydajemy akt stosowania prawa, to musi być w nim wskazana podstawa prawna! (jest to coś innego niż uzasadnienie).

Podstawa prawna musi być zawsze ściśle określona. Tutaj nie może wystąpić domniemanie, bowiem chodzi o władczość rozstrzygnięcia, chodzi o nałożenia na osobę znajdującą się w sytuacji niepodporządkowania organizacyjnego pewnych uprawnień i obowiązków. Podobnie nie można domniemywać prawnej formy działania. Natomiast jeżeli powstaną jakieś luki w zakresie procedury, a jest określona forma i treść działania, to zgodnie z procesowym nakazem rozstrzygnięcia wynikającym z KPA, takie sytuacje można wypełniać w drodze luk, można stosować analogię. Analogia jest dopuszczalna w zakresie przepisów procesowych. Natomiast prof. Jaśkowska odrzuca stosowanie analogii w zakresie przepisów materialnych i w tej mierze nie zgadza się ze stanowiskiem Eugeniusza Smoktunowicza wyłożonym w jego pracy ”Analogia w prawie administracyjnym”, w którym on przedstawia, że można stosować analogię na korzyść obywatela. Prof. Jaśkowska nie zgadza się z tym, ponieważ przy jednostronnym działaniu, coś co jest na korzyść jednej strony, może się sprzeciwiać z interesem drugiej. Poza tym jest to kwestia władczego wkroczenia w sferę, która nie przewiduje władczego działania. Jest to niekorzystne, bowiem dopuszcza takie stanowisko działanie organów administracji publicznej tam, gdzie nie mają wyraźnego upoważnienia ustawowego.

Podstawa prawna w przypadku decyzji.

Obowiązek jej zawarcia wskazuje art. 107 KPA, który wymienia elementy obligatoryjne decyzji.

W orzecznictwie wskazuje się, że na tę podstawę prawną składają się:

• przepisy wyznaczające właściwość  podstawa ustrojowa – przepisy, które pozwalają na to, że my jako organ działaliśmy w sprawie.

• przepisy, które wskazują możliwość wydania w tej sprawie decyzji administracyjnej  podstawa proceduralna – a więc przepis szczególny. W nie chodzi o przepis art. 104, jak często to czynią to organy; art. 104 mówi o tym, że decyzję w danej sprawie wydają określone organy; należy tu wskazać ten zwrot: “decyzja” występujący wyraźnie lub dorozumianie w przepisach szczególnych.

• przepis wskazujące na możliwość rozstrzygnięcia w konkretny sposób  podstawa normatywna – przepisy prawa materialnego a więc np. przepis mówiący o tym, kiedy wydaje się pozwolenie budowlane, kiedy wydaje się zgodę na zmianę nazwiska itp.

Podstawa prawna w przypadku postanowienia.

Art. 124 KPA wskazuje na obowiązek wskazania podstawy prawnej.

Tutaj najczęściej nie będzie wskazania przepisu prawa materialnego, bo przepisy postępowania z reguły dotyczą kwestii prawa procesowego, a więc np. będzie przepis wskazujący na to, że można zawiesić postępowanie administracyjne lub też jest obowiązek zawieszenia postępowania administracyjnego. Tak więc podstawą jest odpowiedni przepis KPA np. pozwalający na wyłącznie pracownika, dopuszczenie organizacji.

• Gwarancja druga: przepisy stanowiące o tym, że organ administracji na każdym etapie pilnuje właściwości, a więc podstawy ustrojowej. Zmienia się właściwość zmienia się organ (inaczej niż w sądownictwie administracyjnym i sądownictwie powszechnym, gdzie sąd, który był właściwy w momencie rozpoczęcia postępowania jest właściwy do końca). W postępowaniu administracyjnym organ, który jest właściwy na początku, może nie być właściwy na dalszych etapach postępowania.

• Gwarancja trzecia, najważniejsza: w przypadku naruszenia tej zasady działa instytucja nieważności decyzji administracyjnej i postanowienia.

Przede wszystkim mamy gwarancję w postaci kontroli organów nadrzędnych, czyli w postępowaniu odwoławczym, nawet jeżeli strona takiego zarzutu nie postawi.

Istotne jest, aby ta podstawa prawna istniała - stwierdzenie nieważności nie jest dlatego, że nie powołano podstawy, tylko że nastąpiło rażące naruszenie prawa (np. decyzja była bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa).

Art. 156 § 1 KPA Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa (…)

Nieważność może być stosowana również co do postanowień, od których służy zażalenie.

Jedyną sytuacją, kiedy nie można stwierdzić nieważność, to sytuacja, gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne, ale stronom poszkodowanym przysługuje wtedy prawo do odszkodowania.

Kwestia zakazu reformationis in peius. Należy zwrócić uwagę na art. 139 KPA – jeżeli mamy rażące naruszenie prawa, a więc to, co powodowałoby nieważność, to możemy orzec nawet w postępowaniu odwoławczym na niekorzyść strony  tutaj gwarancja jest ograniczona - nie każde naruszenie prawa, bo mamy również zasadę udziału strony, która decyduje o tym czy wykorzystać środek prawny. Chroni się zatem poza zakresem zasady skargowości tylko naruszenia rażące, a więc nie każde naruszenie prawa spowoduje wycofanie decyzji z obrotu prawnego, bo organ nie może działać z urzędu w trybie odwoławczym - jeżeli nie zażąda tego prokurator, który powinien czuwać nad przestrzeganiem prawa i nie wystąpi o to żadna ze stron, to decyzja, która narusza prawo, ale nie w sposób rażący zostaje w obrocie prawnym. ALE: ciężkie przypadki naruszenia prawa zawsze będą powodowały obowiązek wycofania decyzji z obrotu prawnego. Nawet jeżeli nie nastąpi to w post. odwoławczym, to na podstawie art. 156 par 1 pkt 2 decyzja, która rażąco narusza prawo będzie musiała być uchylana, ze skutkami od samego początku, w trybie stwierdzenia nieważności. To znaczy, że w tym trybie organ może działać z urzędu, czyli jeśli nawet strona nie złoży odwołania, a będzie naruszenie prawa rażące to organ nadrzędny sam może taką decyzje unicestwić.

• Gwarancja czwarta: powołanie sądownictwa administracyjnego, które to sądownictwo administracyjne strzeże przed wszystkim legalności (wyjątkowo w sprawie decyzji uznaniowych może badać nie tylko przekroczenie uznania). Nie ma przeszkód ideowych, żeby sądy administracyjne nie mogły kontrolować celowości decyzji.

Zwykłe naruszenie prawa nie spowoduje możliwości zastosowania trybów nadzwyczajnych. A więc zasada działania na podst przepisów prawa tez znajduje pewne ograniczenie, bo nie każde naruszenie przepisów prawa spowoduje, że akt będzie mógł być usunięty z obrotu prawnego. Tutaj bowiem znaczenie ma zasada skargowości - mianowicie czy strona wystąpi z odwołaniem, bo organ odwoławczy może działać w przypadku każdego naruszenia prawa, a nie tylko rażącego. Czy taka strona wystąpi ze skargą, bo sąd administracyjny bada legalność, ale sąd administracyjny nie może działać z urzędu, więc znowu - ta zasada skargowości a więc udział strony stanowi pewne ograniczenie zasady legalności - te przepisy są sprzeczne, niezgodne, bo pozostanie akt w obrocie prawnym, który jest niezgodny z prawem. Dlatego, że przepisy nie przewidują działania z urzędu - to jest właśnie skutek tego, że zasady mogą być ze sobą niezgodne. Chodzi tu zasadę nadrzędną, stąd przewiduje się udział podmiotów chroniących interesu publicznego - Prokurator, RPO, RPD bo oni przede wszystkim mają strzec zgodności z prawem. Dlatego dano pewne uprawnienia prokuratorowi i rzecznikowi, żeby można było wystąpić z ochroną legalności, wtedy kiedy strona tym nie będzie zainteresowana. Ale znowu - w nie każdym przypadku naruszenia praw prokurator wystąpi. Gwarancją tej zasady jest również to że ta przyczyna nieważności nie podlega właściwe sanacji wskutek upływu czasu. Z uwagi na bark podstawy prawnej stwierdzenie nieważności może nastąpić np. po 50 latach. Jedynym ograniczeniem jest to, że nie nastąpiły nieodwracalne skutki - wtedy mamy prawo do odszkodowania. Czyli w ten sposób ustawodawca podkreśla zasadę legalności. Nie każde naruszenie, bo tylko rażące czy też brak podstawy prawnej nie będzie sanowane, ale już brak podstawy kompetencyjnej, naruszenie właściwości będzie sanowany! - np. po 10 latach nie będziemy mogli żądać stwierdzenia nieważności decyzji z powodu naruszenia właściwości.

Gdy mówimy o tym, że organy powinny dziać na podstawie przepisów prawa, przewidujemy także, że będą sytuacje, kiedy działanie organów niezgodnie z prawem pomimo tego będzie wywoływało skutki prawne, a więc poprzez stworzenie reguł dotyczących np. ograniczenia skutków stwierdzenia nieważności, ograniczenia możliwości uchylania decyzji, wprowadzania instytucji skargowości wprowadza się granice zasady legalności. Nawet ta podstawowa zasada nie zawsze bezwzględnie wywołuje jednoznaczne, określone skutki.

AD. 2. ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI

TREŚĆ:

Pierwsza część art. 7 KPA W toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności (…)

ZNACZENIE:

• „Stać na straży praworządności” oznacza, że nie tylko same mają przestrzegać prawa, ale mają pilnować tego, aby postępowanie administracyjne było przeprowadzone zgodnie z prawem.

Pojęcie praworządności jest rozumiane szerzej niż legalności bo nakłada się na organy administracji publicznej obowiązek (odpowiedzialność) za to, że inne podmioty prawa będą przestrzegać. Rozszerza obowiązek działania zgodnego z prawem, bo organ ma też pilnować, ze inni uczestnicy postępowania, inne strony prawa nie naruszały. Bo jeżeli naruszą, to organ obciąża się odpowiedzialnością za to. Więc mimo tego, że to nie organ naruszył prawo, ale nie dopilnował tego, aby inne podmioty w toku postępowania prawa przestrzegały.

• Postępowanie administracyjne różni się od postępowania cywilnego, bo jest postępowaniem, które niezależnie od udziału stron jest w dużej mierze postępowaniem oficjalnym! Obowiązki obciążają przede wszystkim organ adm. publicznej.

GWARANCJE:

• Gwarancja pierwsza: obowiązek organu ustalenia i zawiadomienia wszystkich stron postępowania.

Oczywiste jest, że strona, która np. chce uzyskać jakieś związane z tym profity, nie będzie wskazywać wszystkich pozostałych stron, bo to nie jest w jej interesie. Jeżeli tego nie zrobi, to grozi mu obligatoryjne wznowienie postępowania:

Art. 145 § 1 pkt 4 PPSA W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli (…) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu (…)

Wyłącza tę obligatoryjność tylko sytuacja, kiedy strona została zawiadomiona ale nie wzięła udziału z własnej woli.

• Gwarancja druga: organ poszukuje dowodów.

Strona może występować z wnioskami dowodowymi, ale to organ musi ustalić stan bo jego decyzja musi być zgodna z prawem i uzasadniona.

• Gwarancja trzecia: prokurator.

Ma on czuwać nie tylko nad przestrzeganiem prawa przez organ, ale również jest to organ kontroli praworządności. A więc również przez te instytucje nadzwyczajne zasada praworządności znajduje zastosowanie.

AD. 3. ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ

TREŚĆ:

Część art. 7 KPA W toku postępowania organy administracji publicznej (…) z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy (…)

ZNACZENIE:

Zmierzanie do ustalenia stany rzeczywistego (prawdy materialnej a nie formalnej) i załatwienia sprawy.

GWARANCJE:

• Gwarancja pierwsza: bardzo szerokie pojęcie dowodu: art. 75 § 1 KPA Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.

Przepis ten daje wyliczenie przykładowe dowodów, ale zaczyna się od tego: “jako dowód należy dopuścić WSZYSTKO, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy a nie jest sprzeczne z prawem” a potem “ w szczególności dowodem mogą być…”

Egzamin  jeśli jest pytanie co to jest dowód, to NIE WYMIENIAMY najpierw, tylko mówimy: dowodem może być wszystko, co nie jest zakazane przez prawo, a co przyczynia się do wyjaśnienia sprawy a w szczególności (i dalej wymieniamy).

• Gwarancja druga: mało ograniczeń dowodowych.

Ogólnym ograniczeniem w stosunku do wszystkich dowodów jest więc to, że dowód nie może być przez prawo zabroniony.

Dowodem zakazanym przez prawo jest dowód ze świadka. W zasadzie jest to jedyny dowód zakazany przez prawo. Wszystkie inne dowody są dopuszczalne.

Chodzi tutaj nie o przepisy dotyczące odmowy zeznań, czy odmowy odpowiedzi, bo te osoby mogą zeznawać, jeśli chcą. Chodzi o dowód przewidziany w art. 82 KPA Świadkami nie mogą być:
1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,
2) osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy,
3) duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Jeśli chodzi o powyższe ograniczenia, to nawet jeśli chcielibyśmy zeznawać, to organ nie może zeznań przyjąć. Jeśli przyjmie - to musi je wykreślić z protokołu, a jeśli nawet pozostaną one w protokole - to nie może się na to powołać w decyzji, bo z punktu widzenia prawa te zeznania nie istnieją.

• Mało domniemań - w zasadzie kodeks ich nie przewiduje.

• Gwarancja trzecia: szerokie możliwości zbierania dowodów.

Zarówno na wniosek strony jak i z urzędu.

Po pierwsze, materiał dowodowy uzyskuje się od stron, które mają prawo zgłaszania wniosków dowodowych. Organ jednak nie opiera się tylko na dowodach wnioskowanych przez strony. Nie zwalnia organu z konieczności przeprowadzania dowodów to, że strona mu pewnych dowodów nie zgłasza w sposób nawet świadomy. Za postępowanie dowodowe odpowiada organ, zgodnie z art.77 §1 KPA Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.

Materiał dowodowy uzyskuje od stron, które mają prawo zgłaszania wniosków dowodowych i w zasadzie organ nie może tych wniosków odmówić.

Organ z urzędu musi dowody przeprowadzić i z tego powodu mamy następną konsekwencje – organ nie jest związany swoimi postanowieniami: art. 77 § 2 KPA Organ może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu.  jest to jedno z nielicznych postanowień, które organu nie wiąże i bez specjalnych podstaw może zostać uchylone, zmienione, uzupełnione.

• Gwarancja czwarta: jeżeli organ nie zauważy pewnego dowodu, który istniał w momencie wydawania decyzji, jest to wówczas podstawa do wznowienia postępowania.

Art. 145 § 1 pkt 5 W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli (…) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję (…)

Może to w konsekwencji spowodować, że będzie wzruszona decyzja ostateczna.

Jeżeli organ przeprowadził dowody, ale je wadliwie ocenił, w związku z czym przyjął, że jest inna sytuacja faktyczna - np. przepisy niekiedy przewidują że jeżeli osoba jest w niedostatku, to służą jej określone kwoty pomocowe - trzeba tu ustalić stan faktyczny i organ źle go ocenił. Ocena stanu faktycznego jest czymś, co wypełnia hipotezę norm. Każda norma składa się z 2 części: poprzednika: „jeżeli…” i następnika „to…” Następnik może być zastosowany tylko w odniesieniu do określonych sytuacji faktycznych. Jeśli całkowicie błędnie ustalimy stan faktyczny, to w gruncie rzeczy mamy brak podstawy prawnej. Dlatego, jeśli mówimy o podstawach nieważności, to oznacza to, że przez brak postawy prawnej można rozumieć także całkowicie błędne ustalenie stanu faktycznego. Bo jeżeli np. ktoś ma 10.000 a przyznamy mu zasiłek z pomocy społecznej bo błędnie ustaliliśmy stan faktyczny, to w gruncie rzeczy zachodzi brak podstawy prawnej do wydania takiej decyzji  ten brak może w konsekwencji powodować stwierdzenie nieważności decyzji. Niekiedy mogą być sytuacje z pogranicza: te będą umykały możliwości uchylenia w trybach nadzwyczajnych, jeżeli przeprowadzi się w miarę prawidłowo postępowanie dowodowe, to nie będzie można zakwestionować decyzji, która będzie naruszała prawo w trybie zwykłym.

• Gwarancja piąta: sądownictwo administracyjne.

Kontroli postępowania dowodowego dokonuje również sąd administracyjny. Wtedy kiedy mówimy, że sąd kontroluje legalność, że sąd nie przeprowadza postępowania dowodowego, to nie oznacza, że sąd go nie kontroluje.

Sąd administracyjny nie przeprowadza postępowania dowodowego, a więc nie przeprowadza dowodu ale ocenia stan dowodowy. Jeśli sędzia dostaje sprawę, to przegląda najpierw akta sprawy i ustala stan faktyczny na podstawie tych akt. Jeżeli stwierdzi ,że to co jest w aktach nie pozwala na ocenę stanu faktycznego, to posiłkowo może dopuścić dowód z dokumentów, nie może dopuścić dowodu ze świadków. Jeżeli sędzia stwierdzi, że ma inne zdanie co do stanu faktycznego to uchyla decyzję z powodu naruszenia.

Sędzia dokonuje oceny stanu faktycznego, tyle że sam nie przeprowadza postępowania dowodowego poza tym, co ma w aktach i co może uzyskać w drodze dokumentu urzędowego.

4. ZASADA UWZGLĘDNIANIA INTERESU SPOŁECZNEGO I SŁUSZNEGO INTERESU OBYWATELA

TREŚĆ:

Część art. 7 KPA W toku postępowania organy administracji publicznej (…) podejmują (…) czynności (…) mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.

• W prawie administracyjnym mamy różne rodzaje interesów: publiczny, społeczny, grupowy, jednostki, prawny lub faktyczny.

• Interes publiczny – to interes, który wiąże się z funkcjonowaniem państwa lub osoby prawa publicznego (a więc gminy, powiatu, województwa). Jeżeli traktujemy sprawę abstrakcyjnie, to w prawie administracyjnym jest nadrzędność interesu publicznego.

Na czym owa nadrzędność polega, z czego wynika: tworzy się normę prawa administracyjnego, której stosowanie powierza się organom administracji. Chodzi o to, że pewne sfery są istotne dla interesu publicznego i że powierza się tam orzekanie właśnie organom publicznym, a nie przykładowo w drodze umów. Natomiast to wcale nie oznacza, że na tle określonej ustawy zawsze jest nadrzędność interesu publicznego nad indywidualnym czy zawsze jest nadrzędność interesu społecznego, który wiąże z interesem grup społecznych, a nie osób prawa publicznego.

• Mogą być różne interesy i one mogą być niezgodne, podobnie jak mogą być niezgodne interesy publiczne: interes państwa i interes poszczególnych jednostek samorządy terytorialnego. A więc jak mamy radzić sobie z ową różnorodnością interesów?

To zmieniało się w toku piśmiennictwa i orzecznictwa NSA. W latach 80. z podziału prawa na publiczne i prywatne wyciągano stanowisko, że w prawie administracyjnym najważniejszy jest interes społeczny, że zawsze dominuje nad interesem indywidualnym. Biorąc pod uwagę, że trzeba uwzględniać interes społeczny i słuszny interes obywatela, a dominuje interes społeczny i przepis pozwala załatwiać sprawę w sposób korzystny dla obywatela, to przyjmowano, że ta zasada oznacza, że należy załatwić sprawę zawsze w sposób korzystny dla obywatela, chyba, że stoi temu na przeszkodzie interes społeczny, albo brak możliwości faktycznych organu. Ten wyrok NSA z lat 80. wskazywał na to, że jeżeli organ chce odmówić obywatelowi jego żądania, to musi wykazać, że przeciwko realizacji tego wniosku przemawia interes społeczny, a wtedy musi uzasadnić na czym ten interes społeczny polega, albo brak faktycznych możliwości działania, a więc np. brak środków finansowych. Jednocześnie w tym wyroku zwrócono na inną bardziej istotną kwestię, że jest również dyrektywą do interpretacji przepisów prawa materialnego np. obywatel stara się o ulgę w zakresie prawa podatkowego, przepis na to pozwala, po to żeby mu odmówiono tej ulgi, trzeba wykazać, że nad jego interesem stoi interes społeczny i na czym on polega, a nie może to być konieczność płacenia podatków, bowiem ulgi istnieją, należy wskazać jaki interes społeczny nie pozwala na udzieleni takiej ulgi.

Potem stanowisko to ulegało ewolucji. To stanowisko spotkało się z ostra krytyką Mirosława Wyrzykowskiego, który napisał książkę poświęconą pojęcie interesu społecznego w prawie administracyjnym i on w tej pracy poszukiwał ogólnej definicji interesu społecznego, podkreślając, że jest ona zmienna i że nie ma zawsze sprzeczności między jednym interesem a drugim. W dobie praw człowieka, w pojęciu interesu społecznego mieści się również zagwarantowanie pewnych praw jednostki. Podkreślił, że jest pewną fikcją, że zawsze w prawie administracyjnym dominuje interes społeczny, to zależy od tego jak jest dziedzina. Może dominować w zakresie prawa finansowego, koncesji, ale czy dominuje w zakresie zmiany nazwisk? Stwierdził on, że nie jest prawdą, że zawsze dominuje interes społeczny. Należy sprawdzać, któremu interesowi pierwszeństwo daje ustawodawca, dokonywać ich wyważenia. Może się tak zdarzyć, że w pewnych jest większe nasilenie elementów interesu społecznego i wtedy pierwszeństwo będzie się dawać interesowi publicznemu. Ale są również takie dziedziny, gdzie wyraźnie preferuje się interes jednostki. Odpowiedzi szukamy we wstępach, uzasadnieniach do aktów prawnych, sprawdzamy jaki cel miał ustawodawca regulując daną kwestię. Kolejnym wyrok dotyczący tej zasady, to wyrok SN (który jeszcze wtedy sprawował kontrolę jurysdykcyjną nad NSA), w którym stwierdził, że w prawie administracyjnym nie mam miejsca na mechaniczne pojmowaną zasadę nadrzędności interesu społecznego.

• Istota tej zasady obecnie: z art. 7 KPA obecnie wyprowadzamy obowiązek ważenia interesu. Rola tej zasady polega na tym, że należy wyważać te interesy. Tam gdzie mamy decyzję uznaniową (można przyznać, można wymierzyć) należy dokonywać wyważania interesów i to musi się znaleźć w uzasadnieniu, że organ odmawia bo przemawia przeciwko interes społeczny. SN powiedział, że należy te interesy wyważać i harmonizować. W zasadzie taki stanowisko w tej chwili obejmuje w prawie administracyjnym. Oznacz to, że ta zasada jest nie tylko wskazówką w zakresie postępowania, ale rzutuje na sposób interpretowania prawa materialnego, wyważania interesów i preferowania tego z nich. Dokonać ważenia to znaczy zastanowić się, którym z tych interesów dana ustawa daje pierwszeństwo.

Art. KPA 7 mówi o tym, że my w konkretnej sytuacji musimy zważyć jaki jest interes społeczny, jaki jest publiczny, jaki jest interes jednostki, niekiedy ustawy mogą przewidywać ochronę interesów faktycznych, a nie tylko prawnych. Przykład: w interesie państwa leży stabilność pewnych stosunków społecznych. Natomiast ustawa wprowadziła, że jeśli obywatel chce (z powodu szczególnych względów) to może zmienić np. nazwisko, także ze względów psychicznych. Tutaj pierwszeństwo ma interes jednostki. Inne ustawy mogą dokonywać gradacji interesów. np. prawo budowlane bardziej bierze pod uwagę interes publiczny i interes ogólny, społeczny.

To, jakie interesy dominują, wynika z ustawy szczególnej, z prawa unijnego, z umów międzynarodowych np. w tej chwili poprzez zobowiązania międzynarodowe przestrzeganie podstawowych praw jednostki znalazło się w kategorii interesu publicznego bo państwo odpowiada za przestrzeganie tego. Przepis art. 7 KPA odsyła więc w gruncie rzeczy do przepisów prawa materialnego, nakłada obowiązek ważenia interesów, ale to wyważenie musi nastąpić w oparciu o przepisy prawa materialnego.

Nie jest też tak, że interes publiczny czy społeczny jest sumą interesów jednostkowych, bo mogą być sprzeczności.

Sądy podkreślają, że jeżeli ustawy nie chronią innych interesów to rozstrzygnięcie powinno być zawsze pozytywne dla strony. Organ administracji nie powinien odmówić, nawet jeśli jest decyzja oparta na uznaniu, jeżeli nie są chronione żadne inne interesy.

GWARANCJE:

• Gwarancja pierwsza: przepisy szczególne – uchylanie decyzji ostatecznych prawidłowych.

Przepisy szczególne bardzo często odwołują się do pojęcia interesu społecznego, np. przy uchylaniu decyzji ostatecznych prawidłowych –

Art. 154. § 1 KPA Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, lub przez organ wyższego stopnia, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.  a więc można zawsze bez ograniczeń czasowych, uchylić lub zmienić decyzję ostateczna, która albo jest dla nas całkowicie negatywna albo chcemy polepszyć warunki. Co oznacza, że w przypadku decyzji uznaniowych jeśli dostaniemy decyzję zgodną z prawem (decyzja nie narusza prawa) ale jest dla nas negatywną (odmowę przyznania uprawnienia), to zawsze możemy występować o jej zmianę/uchylenie. Ponadto, każda decyzja wydana w tym trybie podlega nie tylko postępowaniu odwoławczemu, ale także kontroli sądów administracyjnych ze względu legalności.

Decyzja ostateczna, prawidłowa będzie mogła być zawsze uchylona. Strona może zawsze prosić o ponowne rozpatrzenie sprawy, przepisy nie ograniczają w zakresie trwałości decyzji. Najważniejsze jest to, że uruchomiony od nowa zostaje cały tryb postępowania administracyjnego i sądowej kontroli. Jeżeli stronie się odmówi, to służy od tego odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Art. 155 KPA Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony; przepis art. 154 § 2 stosuje się odpowiednio.

Te kryteria nie oznaczają jednak, ze będzie można wydać decyzje wbrew obowiązującemu prawu. Ta nowa decyzja będzie się musiał mieścić w ramach możliwości przewidzianych przez prawo.

• Gwarancja druga: sądowa kontrola decyzji ostatecznej ( nie mylić z ustaleniem nieważności decyzji!)

Naruszenie tej zasady jest podstawą do uchylenia decyzji, gdy sąd administracyjny wskazuje, że nastąpiło naruszenie innych przepisów prawa (np. zwolnienia za wypowiedzeniem funkcjonariuszy państwowych). Sąd administracyjny kontroluje, czy są przesłanki, które uwzględniają interes społeczny i słuszny interes obywatela. W przypadku, kiedy organ nie umotywował decyzji w świetle uwzględnienia interesu społecznego i interesu słusznego obywateli, sąd uchylał decyzję administracyjną.

5. ZASADA POGŁĘBIANIA ZAUFANIA OBYWATELI DO ORGANÓW PAŃSTWA

TREŚĆ:

Art. 8 KPA Organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej.

ZNACZENIE:

W przepisach prawa administracyjnego, z uwagi na brak regulacji ustawowej części ogólnej, nie ma uregulowanej instytucji przyrzeczenia publicznego. Ta instytucja funkcjonuje ona tylko na gruncie niektórych ustaw (np. w doniesieniu do działalności gospodarczej mowa jest o promesie, czyli o pewnym przyrzeczeniu.)

W propozycji części ogólnej prawa administracyjnego dąży się do uregulowania obietnicy organów administracyjnych. Na razie jednak nie został taki projekt przyjęty. W związku z czym sądy administracyjne zaczęły poszukiwać na tle zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa instytucji przyrzeczenia publicznego. Wskazywały na sytuację, kiedy organ obiecał coś jednostce, a następnie wydał odmiennie diametralnie różne decyzję zgodną z prawem, wtedy to sądy uchylały taką decyzją wskazując na naruszenie zasady pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa. Np. przydziały lokalu mieszkaniowego, organ obiecywał przydział, jeżeli strona znajdzie lokal, kiedy strona znajdował organ komuś innemu przydzielał.

GWARANCJA: nawet jak nie znajdziemy żadnej gwarancji (chociaż mógłby być tu art. 154 i 155 KPA), zawsze pozostaje możliwość uchylenia decyzji przez sąd administracyjny, który uchyla z powodu „innego naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy”. Sąd administracyjny wyraził ogólna zasadę: już samo naruszenie zasady ogólnej może być podstawą uchylenia przez sąd administracyjny decyzji!

Dlaczego? Bo w PPSA, wśród przyczyn uchylenia decyzji mamy: inne naruszenia przepisów postępowania, które mogły mieć wpływa na wynik sprawy. Naruszenie zasady ogólnej może powodować tak istotne konsekwencje, że prowadzi do tego, że sąd w ramach kontroli legalności uchyli decyzję.

Zasadniczo bowiem, jeżeli organ nam coś obieca to nie ma prawnych skutków tej obietnicy z wyjątkiem właśnie tej zasady. Sąd może w takiej sytuacji uchylić decyzję, tym bardziej wtedy, jeżeli będzie uznanie (o uznanie powoduje że można wydać zarówno rozstrzygnięcie pozytywne, jak i negatywne). Sąd administracyjny może powiedzeń wówczas tak: naruszono zasadę art. 8 KPA bo stronie obiecano, że będzie rozstrzygnięcie pozytywne jeśli np. dostarczy określone dowody, a tego nie zrobiono. Takie zagadnienie może pojawić się przy informacji publicznej, gdzie w tej chwili przewiduje się, że ponowne wykorzystanie informacji publicznej będzie możliwe wtedy jeżeli organ nie zawarł warunków. Jeżeli zawarł warunki to tymi informacjami można się nadal posługiwać, ale np. po wniesieniu opłaty  to jest przyrzeczenie, po wykonaniu określonych czynności uzyska się na pewno zgodę.

Przykład inny, że organ w biuletynie oświadcza, że udzielenie informacji w określonych formatach będzie kosztowało ustaloną kwotę pieniędzy. Strona wystąpi o te informacje i organ mówi: przetworzenie informacji jest kosztowne; jeśli wniesiesz określoną dopłatę, to ją udostępnimy (bo możemy, ale nie musimy) i wtedy sąd uchyla taką decyzję, bo organ obiecał.

Czyli przyrzeczenie publiczne w gruncie rzeczy na podstawie art. 8 KPA funkcjonuje wg prof. Jaśkowskiej. To właśnie próbowano określić w Ustawie Przepisy ogólne prawa administracyjnego. Mówi się przyrzeczenie, ale wtedy kiedy mamy wiadomy organ tego przyrzeczenia, a więc z reguły na piśmie; jeżeli nie zmienią się drastycznie warunki. Mimo, że wydawałoby się że zasada pogłębiania zaufania jest zasadą wtórną, bo można by powiedzieć że prowadzi się postępowanie jeśli prowadzi się je legalnie i udziela się informacji prawnej, to prof. Jaśkowska się z tym nie zgadza z powodu przykładu przyrzeczenia publicznego.

6. ZASADA INFORMACJI PRAWNEJ UDZIELNEJ STRONOM I UCZESTNIKOM POSTĘPOWANIA

TREŚĆ:

Art. 9 KPA Organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

ZNACZENIE:

• Ten przepis wyraża bardzo istotną różnicę między postępowaniem administracyjnym i cywilnym.

W postępowaniu cywilnym decydującą rolę odgrywa zasada dyspozycyjności: jeśli źle określimy roszczenie, to nie dostaniemy więcej niż żądaliśmy – „nieznajomość prawa szkodzi”.

Natomiast w postępowaniu administracyjnym odrzucona zostaje zasada „nieznajomość prawa szkodzi”, bo organy administracji w toku postępowania są zobowiązane udzielać informacji prawnej stronom i innym uczestnikom postępowania, tak żeby nie poniosły one szkody. Albowiem prawo administracyjne jest niezwykle obszerne, nie jest powszechnie znane.

Zasadniczo uważa się, że strona nie musi prawa znać, to organ musi pouczyć strony.

• Jak daleko sięga ten obowiązek?

W orzecznictwie sądów administracyjnych zwraca się uwagę na to, że ten obowiązek nie może oznaczać informowania strony o wszystkich sytuacjach, które mogą nastąpić w przyszłości i być konsekwencją danego postępowania.

Zasada ta oznacza obowiązek informowania o tym, co jest obecnie przedmiotem postępowania. Jest to obowiązek informowania o tym co wiąże się z danym etapem postępowania i sięga on tak daleko, jak daleko chodzi o normalny tok postępowania w danej sytuacji procesowej, w której strona się znajduje. Przykładowo, wydając decyzję należy poinformować o możliwość złożenia odwołania, ale nie ma obowiązku informowania, że stronie służy prawo do sprostowania, uzupełnienia decyzji, bo to jest coś z cym dany etap postępowania się nie wiąże. Nie ma obowiązku z związku tą zasadą informowania stron o treści przepisów prawa materialnego, o terminach prawa materialnego.

GWARANCJE:

• Gwarancja pierwsza: obligatoryjnym element decyzji jest pouczenie (art. 107 KPA).

Pouczenie może zawierać wskazania, czy: przysługuje środek zaskarżenia; komu i do kogo, w jakim terminie i jak składany; trzeba poinformować również o tym w niektórych sytuacjach, że jak składamy skargę trzeba uiścić wpis, żeby skarga nie została odrzucona.

• Gwarancja druga: błędne pouczenie nie może szkodzić stronie.

Art. 112 KPA Błędne pouczenie w decyzji co do prawa odwołania albo wniesienia powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego nie może szkodzić stronie, która zastosowała się do tego pouczenia.

Jeżeli strona została pouczona, że może złożyć odwołanie w terminie 20 dni, i złoży odwołanie 19 dnia, to mimo, że przepis mówi, iż termin odwołania wynosi 14 dni to strona nie będzie mogła ponieść tego ujemnych konsekwencji.

Orzecznictwo sądów administracyjnych ponadto wskazuje, że błędne pouczenie jest też usprawiedliwieniem w razie przywrócenia terminu.

• Gwarancja trzecia: gdy jest brak pouczenia, to strona może wystąpić o to pouczenie – żądanie uzupełnienia.

Prawo do wniesienia środka zaskarżenia z żądaniem uzupełnienia, które można wnieść w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji, która nie została zaopatrzona w taki element.

• Gwarancja piąta: jeżeli jest brak pouczenia, to strona może powołać się na brak winy i żądać przywrócenia terminu do wniesienia skargi do sądu.

Jest to najczęściej podnoszone przez strony w skargach do sądu administracyjnego, że strona uchybiła terminowi bo nie wiedziała, że może składać taki wniosek, bo organ nie pouczył jej o tym.

Skutkiem może być również odpowiedzialność odszkodowawcza.

7. ZASADA UDZIAŁU STRONY W POSTĘPOWANIU

TREŚĆ:

Art. 10 KPA

§ 1 Organy administracji publicznej obowiązane są zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
§ 2 Organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady określonej w § 1 tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.
§ 3 Organ administracji publicznej obowiązany jest utrwalić w aktach sprawy, w drodze adnotacji, przyczyny odstąpienia od zasady określonej w § 1.

ZNACZENIE:

• Oznacza, że bez strony nie ma postępowania administracyjnego. Musi istnieć strona w sensie podmiotu realnego, chociażby nawet nieżyjącego (to wtedy będzie nieważność), żeby w ogóle było postępowanie administracyjne.

• Należy pamiętać o tym, że strona ma prawo do udziału w postępowaniu – nie istnieje natomiast w tym względzie żaden obowiązek prawny działania strony.

• Strona ma także uprawnienia do udziału:

• biernego - strona powinna być zawiadamiana o postępowaniu i o czynnościach. Zarówno, gdy wszczęcie następuje na żądanie jak i z urzędu.

Jeżeli organ wszczyna postępowanie, to na samym początku musi ustalić krąg stron postępowania. zgodnie z art. 61 § 4 KPA O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron należy zawiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie.

Następnie, należy zawiadamiać strony o rozprawie administracyjnej przynajmniej na 7 dni naprzód.

Zgodnie z art. 92 KPA Termin rozprawy powinien być tak wyznaczony, aby doręczenie nastąpiło przynajmniej na 7 dni przed rozprawą.  chodzi o to, żeby zapewnić stronie nie tylko udział bierny, ale i również czynny.

• czynnego - strona może się wypowiadać co do dowodów przeprowadzanych.

Art. 78 KPA

§ 1 Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy.

§ 2 Organ administracji publicznej może nie uwzględnić żądania (§ 1), które nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy.  jeżeli jednak strona twierdzi, że świadek np. dysponuje wiedzą, która ma istotne znaczenie dla sprawy to organ nie może odmówić, bo jest to okoliczność mająca znaczenie dla sprawy i to może być powodem uchylenia decyzji w trybie odwoławczym czy w trybie sądownictwa administracyjnego.

GWARANJCE:

• Gwarancja pierwsza – najważniejsza:

Art. 81 KPA Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, chyba że zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 10 § 2. (tego zaocznego rozpatrzenia sprawy)

Jeżeli podczas rozprawy strona chce zadać pytania, a organ nie pozwala, to dana okoliczność nie może być uznana za udowodnioną.

Gwarancjami tego są przepisy o protokole. Protokół w postępowaniu administracyjnym (w przeciwieństwie do protokołu w postępowaniu sądowym, gdzie protokół podpisuje tylko protokolant) protokół podpisują wszyscy uczestnicy postępowania. Osoba może napisać, że nie umożliwiono np. wypowiedzenia się jej. Po pierwsze jeżeli coś z protokołu nie będzie wynikać, to można żądać sprostowania. W ten sposób istnieje dowód, np. że wydalono daną osobę z sali rozpraw, czy ograniczone pytanie, czy nie pozwolono takiego pytania zadać. Kierujący rozprawą może pytania ograniczać w szczególności, gdyby np. miały charakter obrazy czy nie wnosiłyby niczego nowego dla sprawy, ale to podlega kontroli i to z protokołu musi wynikać, jaki był zakres. Jeżeli pytanie nawet zostanie uchylone i nie zostanie zadane, to osnowa tego uchylonego pytania musi się znaleźć w protokole, a więc to jest istotna gwarancja. Jeżeli okoliczność nie została udowodniona to nie można na to się powołać w uzasadnieniu faktycznym i to organ stopnia wyższego, a następnie sąd może stwierdzić, że istnieją istotne braki w materiale dowodowym, bo to co udowodniono to tak naprawdę nie udowodniona.

• Gwarancja druga: nie może zajść sytuacja, kiedy interesów strony nikt nie reprezentuje.

Strona może występować w postępowaniu: sama; może występować przedstawiciel ustawowy, kiedy strona jest ograniczona w zdolności do czynności prawnych; może ją reprezentować pełnomocnik, jeżeli takiego sobie wyznaczy; a może być tak, że strona jest jak gdyby niesprecyzowana i występuje kurator zarządzający masą spadkową; a może być także jest przedstawiciel dla osoby nieobecnej - mianowicie, jeżeli osoba jest nieobecna, bo to dotyczy również sytuacji niezdolności do czynności prawnych (to nie będzie dotyczyło sytuacji nagłych) to wtedy występuje się do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony.
Natomiast w przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ administracji publicznej wyznacza dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia dla niej przedstawiciela przez sąd. Czyli ktoś występuje do sądu, a do tego czasu reprezentuje stronę przedstawiciel wyznaczony przez organ. Nie oznacza to, że później strona nie może kwestionować działań przedstawiciela- może np. wystąpić o przywrócenie terminu, jeżeli nie uchybiła z własnej winy tu nie była dobrze reprezentowana.

• Gwarancja trzecia: wznowienie postępowania z art. 145. § 1 KPA (…) jeżeli strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu (…), a decyzja jest już ostateczna.

Organ powinien zawiadomić wszystkie strony o wszczęciu postępowania. Nie może opierać się na tym tylko, co mówi strona, bo jeżeli jakikolwiek podmiot mając interes prawny pominie, to grozi mu wznowienie postępowania – jest to ta ostateczna gwarancja każdej zasady.

W przypadku trybu administracyjnego, nie ma wznowienia z urzędu. Strona może wystąpić z wnioskiem o wznowienie i wtedy organ musi obligatoryjnie postępowanie wznowić. Przy tej podstawie istotne jest to, że brak udziału był bez winy strony, tzn. strona musi ten swój brak winy przynajmniej uprawdopodobnić, a więc, jeżeli ona została zawiadomiona a się nie stawiała, to nie będzie mogła się na tę przyczynę się powoływać. Będzie mogła się natomiast powoływać na to, że nie została zawiadomiona o postępowaniu, o rozprawie, o wniesieniu odwołania przez inne strony, o wniesieniu środków nadzwyczajnych.

• Gwarancja czwarta: sąd może uchylić akt z powodu naruszenie uprawnień strony w toku postępowania.

Strona może powyższą przyczynę wznowienia podnosić przed sądem administracyjnym, albo sąd to może sam zauważyć (z urzędu) i uchyla decyzja (należałoby się strony spytać czy tego sobie życzy, ale domniemywa się, że jeżeli strona skarży decyzję, to zależy jej, aby wszelkie przyczyny uchybienia brane były po uwagę).

• Gwarancja piąta: strona ma prawo dostępu do akt sprawy.

Może nie tylko uczestniczyć w tych fazach, ale może spokojnie kontrolować na jakim etapie to postępowanie się znajduje. Ma prawo przeglądania akt, które to przeglądanie akt obejmuje w zasadzie trzy rodzaje czynności: może przeglądać akta, może sporządzać z tych akt notatki i odpisy, może żądać uwierzytelniania swoich notatek i podpisów (potwierdzanie zgodności), może również żądać wydania jej z akt sprawy uwierzytelnionych notatek i odpisów. O ile prawo przeglądania akt i sporządzanie notatek i odpisów nie wymaga wykazywania żadnej specjalnej potrzeby, żadnego specjalnego interesu, o tyle uwierzytelniania notatek i podpisów, jak i wydawanie sprawy uwierzytelnionych notatek i odpisów następuje wtedy, gdy jest to uzasadnione ważnym interesem strony np. strona wykaże, że jest to jej potrzebne do innego postępowania. Takiemu prawu można odmówić , ale ma to charakter ograniczony. Zgodnie z art. 74 KPA to prawo może być ograniczone, jeżeli chodzi o ochronę tajemnicy państwowej, a także jeżeli część akt albo całe akta organ administracji publicznej wyłączył ze względu na ważny interes państwowy, w tym może się mieść tajemnica służbowa. Następuje to w drodze postanowienia, na które służy zażalenie (jeżeli służy zażalenie to służy również skarga do sądu administracyjnego).

• Gwarancja szósta: odroczenie rozprawy.

Art. 94 § 2 KPA Kierujący rozprawą odroczy ją, jeżeli stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę, jeżeli niestawienie się strony zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia, a także z innej ważnej przyczyny.

UWAGA!!! Od tej zasady można odstąpić na podst. art. 10 § 2 KPA Organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady określonej w § 1 tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.  tzw. zaoczne załatwienie sprawy, jeśli załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo na grożącą niepowetowaną szkodę materialną, czyli np. budynek grozi zawaleniem, ale to nie oznacza że strony nikt nie reprezentuje. Dla osoby nieobecnej trzeba wyznaczyć pełnomocnika.

WYKŁAD 3 (30. 03. 2010 r.)

I. ZASADY POSTĘPOWANIA – CIĄG DALSZY.

Ad. 8 ZASADA PRZEKONYWANIA

TREŚĆ:

Art. 11 KPA Organy administracji publicznej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu.

ZNACZENIE:

• Polega na tym, że organ administracji publicznej powinien wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi się kierował przy załatwieniu sprawy aby w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez użycia środków przymusu.

• Celem jest to, żeby strona nawet jeśli jest niezadowolona z decyzji była przekonana, ze tylko i wyłącznie takie rozstrzygnięcie sprawy mogło nastąpić, jakie nastąpiło. Celem uniknięcie postępowania przymusowego w drodze egzekucji administracyjnej. Przekonanie, że prawo takie a nie inne i trzeba mu się poddać. Strona nie musi być przekonana, że to jest rozstrzygnięcie sprawiedliwe, ale musi sobie zdawać sprawę, że inne rozstrzygnięcie w świetle przepisów prawa nie mogło zajść.

GWARANCJE:

• Gwarancja pierwsza: obowiązek uzasadnienia decyzji.

Chodzi o uzasadnienie faktyczne i prawne – to drugie zwłaszcza. Wg prof. Jaśkowskiej organy administracji publicznej dokładnie opisują uzasadnienie faktyczne ale szwankuje uzasadnienie prawne, najczęściej jest takie: „organ na mocy art. X orzekł jak w sentencji” – to nie jest uzasadnienie, lecz wskazanie podstawy prawnej będące innym elementem decyzji.

Elementy uzasadnienia decyzji: art. 107 § 3 KPA Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne – wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

Uzasadnienie prawne.

Elementy:

• „przytoczenie przepisu prawa”  oznacza wskazanie ich treści +

• wyjaśnienie dlaczego w świetle danego przepisu i w świetle danego stanu faktycznego nie mógł postąpić inaczej.

Takie uzasadnienie łatwiejsze przy decyzji tzw. związanej

Przykład: Y chce zmienić nazwisko na Czartoryska; odmówiono: z uwagi na to, za przepis a z ustawy o zmianie nazwisk mówi, że „mimo spełnienia warunków nie wyraża się zgody gdy miałoby to prowadzić do zmiany na nazwisko historyczne”; więc mimo że Y spełniła warunki to nie można zmienić gdyż jest to nazwisko historyczne (i tu trzeba dokładnie wyjaśnić pojęcie nazwiska historycznego) i nie stwierdzono jednocześnie aby ktokolwiek rodziny Y takie nazwisko nosił, więc w świetle przepisu a organ nie mógł wyrazić zgody na zmianę nazwiska na nazwisko Czartoryska.

Trudniej o takie uzasadnienie przy decyzjach opartych na uznaniu; tu sądy podkreślają, że nie mogą organy się ograniczać do tego, ze przepis mówi że można w almik przypadku postąpić w taki a nie inny sposób; NSA podkreśla, że decyzje uznaniowe musza być tym bardziej uzasadnione: organy wydające decyzję uznaniową muszą wskazać dlaczego, mając wybór między udzieleniem a nieudzieleniem, organ postąpił tak a nie inaczej w danej akurat sytuacji, nie można tylko powoływać się na istnienie przesłanki negatywnej/pozytywnej w danym przepisie, bo jest zasada ważenia interesów i trzeba wydać dla strony decyzje korzystną.

Organ może wyjątkowo odstąpić od uzasadnienia decyzji:

Art. 107 KPA

§ 4 Można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony; nie dotyczy to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek odwołania.

§ 5 Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji również w przypadkach, w których z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny.  chodzi tu o przepisy szczególne wcześniejsze niż kpa, które przewidywały ograniczenie uzasadnienie lub zaniechania uzasadnienia, to stosuje się je nadal, jeżeli to było związane z powołaniem się na interes bezpieczeństwa państwa lub porządek publiczny. Inne sformułowanie nie wystarcza. Takie ograniczenia przewidywały przepisy prawa międzywojennego z uwagi na to, że przepis był oparty na całkowicie swobodnym uznaniu. Nie będzie to dawało podstawy, ponieważ nie wiadomo na jakiej podstawie to uznanie stosowano, dodatkowe wszelkie wyjątki należy traktować zwężająco. Zawsze należy pominąć lub ograniczyć uzasadnienie, jeżeli przepisy późniejsze przewidują takie ograniczenie.

• Gwarancja druga: obowiązek uzasadniania postanowień.

Art. 124 § 2 KPA Postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie.

• Gwarancja trzecia: postępowanie odwoławcze.

Błąd ten może być naprawiony w postępowaniu odwoławczym, choć nie ma bezpośredniej gwarancji w postaci nieważności lub wznowienia trybu postępowania (np. art. 155 KPA). W postępowaniu odwoławczym zawsze organ będzie mógł skorygować niewłaściwe uzasadnienie (nawet jeżeli decyzja jest właściwa) w uzasadnieniu swojej decyzji utrzymującej w mocy poprzednią decyzję.

• Gwarancja czwarta: sądownictwo administracyjne.

Sądy administracyjne przywiązują ogromną wagę do kwestii uzasadniani, gdyż strony często wskazują na naruszenie art. 107 KPA z powodu braku tegoż uzasadnienia. To już nie tylko brak przekonania dla strony ale co ważniejsze brak wiedzy przez organ wyższy i sąd administracyjny.

Możliwość tkwi w PPSA, gdzie sąd administracyjny może art. 145 par. 1 pkt. 3 „sąd uchyla decyzję jeżeli stwierdza inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy” np. brak uzasadnienia nie pozwala stwierdzić, ze organ administracyjny nie przekroczył granic uznania administracyjnego.

Na początku w gruncie rzeczy większość decyzji, która była uchylana, to była uchylana z powodu zbyt wąskiego uzasadnienia, z którego nic nie wynikało. W związku z tym sąd administracyjny, który opiera się tylko na aktach sprawy, który w zasadzie nie przeprowadza sam postępowania dowodowego (tylko w wyjątkowych zakresie je przeprowadza), jeśli ma braki w postępowaniu dowodowym (wie o nich z akt sprawy i z uzasadnienia) po prostu uchyla decyzję.

Ad. 9 ZASADA SZYBKOŚCI POSTĘPOWANIA

TREŚĆ:

Art. 12 KPA

§ 1 Organy administracji publicznej powinny działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.

§ 2 Sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwione niezwłocznie.

GWARANCJE  przepisy o terminach załatwiania spraw.

• Gwarancja pierwsza: terminy załatwiania spraw.

Terminy załatwiania spraw określone w KPA to terminy maksymalne: „niezwłocznie” (tzn. maksymalnie w terminie 7 dni). Terminy te mogą być skracane przez organy: prowadzące sprawę i wyższego stopnia.

Są określone w r. VII art. 35 KPA:

§ 1 Organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.

§ 2 Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.  rozszerzenie zakresu spraw, które mają być załatwiane niezwłocznie – chodzi o sytuacje, kiedy co prawda jest przeprowadzane postępowanie wyjaśniające, ale ono nie jest zbyt uciążliwe gdyż sąd może rozpatrzy sprawy w oparciu o dowody stron lub z urzędu (to co organ sam może ustalić (wcześniej było w przepisie, że niezwłocznie mają być załatwiane tylko te sprawy, które nie wymagają postępowania wyjaśniającego).

§ 3 Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowane - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.  określone jako TERMINY MAKSYMALNE: w I instancji – 1 miesiąc, sprawa skomplikowana – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania (uwaga! W trybach nadzwyczajnych też można mieć do czynienia z I i II instancją z tymże, te terminy ograniczone do 1 miesiąca). Terminy te mogą być skracane przez organy: prowadzące sprawę i wyższego stopnia.

§ 4 Przepisy szczególne mogą przewidywać inne terminy niż określone w § 3.

§ 5 Do terminów określonych w przepisach poprzedzających nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności (np. uzupełnienie braków pisma), okresów zawieszenia postępowania (kiedy postępowanie jest zawieszone to terminy nie biegną i nie wlicza się ich do daty załatwienia spraw) oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony (np. strona przeciąga w czasie dostarczenie dokumentu) albo z przyczyn niezależnych od organu (np. jeżeli współdziałanie organów w trybie art. 106 KPA i organ musi się zwrócić o opinię przed rozstrzygnięciem sprawy o opinię do innego organu, to ten czas oczekiwania na opinię nie obciąża organu, który się o nią zwrócił. Gdy więc chcemy skarżyć na bezczynność z powodu przeciągającego się postępowania to skarżymy organ współdziałający a nie ten. Który o opinię się zwrócił. Z tymże skarżyć można zawsze bo to sąd wyższej instancji stwierdza, czy dane okoliczności zależne od organu czy nie).  więc jeśli chodzi o zwłokę to sprawa nie jest do końca jasna, bo wiele kwestii nie wlicza się do terminów. Orzeczenie NSA: nie wlicza się tego okresu, który strona miała na uzupełnienie braków, bowiem była to okoliczność spowodowana z winy strony, a nie zależna od organu. Ostatecznie nie wlicza się też opóźnień przyczyn niezależnych od organu.

• Gwarancja druga: informowanie o niezałatwieniu sprawy w terminie.

Art. 36 KPA

§ 1 O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie określonym w art. 35 lub w przepisach szczególnych, organ administracji publicznej obowiązany jest zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.  organ powinien zawsze wskazać, dlaczego nie załatwia sprawy (nawet gdy nie jest to niezależne od organu) w terminie 1 miesiąca, podać przyczynę i wskazać nowy termin załatwienia sprawy.

§ 2 Ten sam obowiązek ciąży na organie administracji publicznej również w przypadku zwłoki w załatwieniu sprawy z przyczyn niezależnych od organu.

• Gwarancja trzecia: zażalenie/wezwanie do usunięcia sprawy w przypadku niezałatwienia sprawy w terminie lub przewlekłego prowadzenia sprawy.

Gosia: przepis ten w 2011 r. mocno się zmienił, będzie tu pojawiało się więc orzecznictwo sądów.

art. 37 § 1 KPA

§ 1 Na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35, w przepisach szczególnych, ustalonym w myśl art. 36 lub na przewlekłe prowadzenie postępowania stronie służy zażalenie do organy wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu- wezwanie do usunięcia naruszenia sprawy.

Co wynika z powyższego:

• zażalenie do organu stopnia wyższego (sądu administracyjnego) służy teraz w dwóch przypadkach (rozszerzono):

• na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35, w przepisach szczególnych, lub w nowowyznaczonym terminie.

• przewlekłe prowadzenie sprawy (tu chodzi o to, ze organ mieści się w terminach, ale wyznacza w taki sposób przeprowadzenie dowodów że nastąpi to np. w ostatnim dniu terminu).

• gdy nie ma organu stopnia wyższego, strona powinna wnieść wezwanie do usunięcia naruszenia prawa – ważna nowość, dotąd sądy administracyjne stały na stanowisku, że jeśli w zwłoce pozostawał organ naczelny, centralny, SKO to można od razu wnosić skargę do sądu bez potrzeby wyczerpania środków zaskarżenia. Jeśli jest wskazane wezwanie to trzeba wykorzystać, bo inaczej będzie odrzucona skarga.

• organ wyższy lub ten sam, do którego wnieśliśmy zażalenie lub wezwanie do usunięcia naruszenia prawa może uznać zażalenie:

art. 37 § 2 KPA Organ wymieniony w § 1, uznając zażalenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

• za nieuzasadnione (uwaga, tu forma postanowienia niezaskarżalnego bo nie jest powiedziane, że służy zażalenie)  i wtedy gdy mamy wyczerpaniu trybu zszarzania to możemy złożyć skargę do sądu administracyjnego na niezałatwienie sprawy w terminie lub przewlekłość postępowania administracyjnego – w tym przypadku sąd może tylko umorzyć postępowanie więc nie ma gwarancji na uniknięcie przewlekłości postępowania administracyjnego.

• za uzasadnione  wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy i zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie a razie potrzeby podjęcie środków zapobiegających takiemu naruszeniu w przyszłości. Skutki dla pracownika: odpowiedzialność służbowa, porządkowa, nawet dyscyplinarna na podstawie art. 38 KPA, odpowiedzialność cywilnoprawna gdy strona poniesie szkodę i gdy ją udowodni.

• Gwarancja czwarta: odpowiedzialność pracownika.

Art. 38 KPA Pracownik organu administracji publicznej, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie lub nie dopełnił obowiązku wynikającego z art. 36 albo nie załatwił sprawy w dodatkowym terminie ustalonym w myśl art. 37 § 2, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa.

Ad. 10 ZASADA DĄŻENIA DO UGODOWEGO ZAŁATWIENIA SPRAWY

TREŚĆ:

Art. 13 KPA

§ 1 Sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach, mogą być załatwiane w drodze ugody sporządzonej przed organem administracji publicznej.

§ 2 Organ administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, powinien w tych przypadkach podejmować czynności skłaniające strony do zawarcia ugody.

ZNACZENIE:

• Prof. nie uważa, żeby była to zasada ogólna, ponieważ jest pozbawiona merytorycznych gwarancji. Prof. Jaśkowska ma z tą zasadą problem, niechętnie uznaje ją za zasadę – 3 przyczyny:

• ugoda jest więc wyjątkiem, a nie zasadą  rzadko w postępowaniu adm. dochodzi do ugody (chodzi o ugodę miedzy stronami), a jest wiele postępowań gdzie jest tylko 1 strona postępowania i organ a takie sprawy są najczęstsze np. w postępowaniu o zmianę nazwiska.

• strony zawierają ugodę dobrowolnie, z własnej woli, sądy nie mogą zmuszać  zawarcie ugody dotyczy dwóch podmiotów, które organowi nie podlegają de facto i organ administracji nie może ich zmusić do oświadczenia woli w postaci ugody.

• przepisy nie mogą narzucać treści tego oświadczenia woli.

• Kiedy ugoda może być zawarta  wymogi tzw. spraw spornych:

• możliwość załatwienia takiego sprawy (bo ugoda nie może być sprzeczna z prawem

• dwie strony

• sprzeczność interesów obu stron

• strony chcą się dogadać

• Chodzi w tej zasadzie o to, że gdy sąd zauważy sytuację, że strony są skłonne do zawarcia ugody to ma obowiązek skłaniać je do zawarcia ugody. Prof. Jaśkowska twierdzi, że zasadzie tej należałoby nadać tytuł: zasada namawiania stron do zawarcia ugody.

GWARANCJE: jedyna gwarancja – strony mogą skarżyć tę zasadę wtedy, gdy wskazują na sytuację że chciały zawrzeć ugodę a sąd nie uwzględniał  decyzja mogłaby być uchylona (nie zdarza się to bo sądom zależy na załatwieniu sprawy).

Ad. 11 ZASADA PISEMNOŚCI

TREŚĆ:

Art. 14 KPA

§ 1 Sprawy należy załatwiać w formie pisemnej lub w formie dokumentu elektronicznego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. O informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (dz. U. Nr 64, poz. 565, z późn. zm. 1), doręczanego środkami komunikacji elektronicznej.

§ 2 Sprawy mogą być załatwiane ustnie, gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawny nie stoi temu na przeszkodzie. Treść oraz istotne motywy takiego załatwienia powinny być utrwalone w aktach w formie protokołu lub podpisanej przez stronę adnotacji.

ZNACZENIE:

• Zasadą załatwienia sprawy jest forma pisemna lub dokumentu elektronicznego doręczanego stronie środkami komunikacji elektronicznej.

• Dotyczy też postępowań uproszczonych.

• Celem tej zasady jest umożliwienie późniejszej kontroli – by w aktach sprawy pozostał widoczny materialny ślad rozstrzygnięcia (decyzje i postanowienia).

Chodzi zarówno o kontrolę instancyjną jak i sądowoadministracyjną. O ile organ administracyjny stopnia wyższego może nie tylko uzupełnić postępowanie wyjaśniające, ale może w pełni przejąć kompetencje również do przeprowadzania dowodów – przeprowadzać dowody uzupełniające, o tyle sąd administracyjny opiera się tylko na tym, co jest w aktach sprawy, w skardze i odpowiedzi na skardze (wyjątkowo może dopuścić dowód sądowy). W zawiązku z tym musi mieć coś zapisane, żeby móc kontrolować.

• Od tej zasady wyjątek  ustne załatwienie sprawy (§ 2) – ale jest ona raczej nierealna bo:

• tylko decyzje wydawane w I instancji; decyzje organu odwoławczego zawsze muszą być wydawane na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego .

• ponadto, dla organu zawsze jest lepsza forma pisemna, bo strona wnosząca odwołanie…

GWARANCJE:

• Gwarancja pierwsza: obowiązek utrwalenia przebiegu postępowania w formie protokołu i adnotacji.

Art. 67 KPA

§ 1 Organ administracji publicznej sporządza zwięzły protokół z każdej czynności postępowania, mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że czynność została w inny sposób utrwalona na piśmie.

§ 2 W szczególności sporządza się protokół:

1) przyjęcia wniesionego ustnie podania,

2) przesłuchania strony, świadka i biegłego,

3) oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale przedstawiciela organu administracji publicznej,

4) rozprawy,

5) ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia.

Jest to wyliczenie przykładowe. W zasadzie każda okoliczność mająca znaczenie dla sprawy musi znaleźć odzwierciedlenie w protokole.

Art. 68 KPA

§ 1 Protokół sporządza się tak, aby z niego wynikało, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.

§ 2 Protokół odczytuje się wszystkim osobom obecnym, biorącym udział w czynności urzędowej, które powinny następnie protokół podpisać. Odmowę lub brak podpisu którejkolwiek osoby należy omówić w protokole.  protokół w postępowaniu administracyjnym, w przeciwieństwie do postępowania sądowego jest czynnością dwustronną  bo podpisuje go organ i każdy, kto w postępowaniu uczestniczy (protokolant, sędzia przewodniczący podpisują) a odmowę lub brak podpisu powinno się omówić w protokole.

Znaczenie protokołu – poświadczenie treści protokołu, możliwość żądania dokonania wzmianek i dopisków. Jest dowodem na to, jak przebiegało postępowanie wyjaśniające. Wynika z tego, że w interesie organu jest to, aby protokół był prawidłowy bo konsekwencje nieprawidłowości protokołu są poważne: strona postępowania może skarżyć m.in. niedopuszczenie do głosu w trakcie postępowania. W tym kontekście trzeba mieć na względzie art. 81. KPA Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, chyba że zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 10 § 2.”

Gdy nie jest sporządzony protokół, to musi być przez strony sporządzona adnotacja, a więc notatka urzędowa. W sytuacjach, gdy ma to znaczenie dla strony, dotyczy czynności dla stron, to ta adnotacja musi mieć charakter obustronny, musie być podpisana i przez stronę i przez organ. Zazwyczaj adnotacja ma charakter jednostronny jest podpisywana tylko przez pracownika organu.

• Gwarancja druga: skutki braku doręczenia decyzji – wznowienie postępowania lub decyzja nieistniejąca.

Pisemna lub elektroniczna forma decyzji lub postanowienia na które składa się zażalenie – „decyzje i postanowienia, na które służy zażalenie doręcza się stronie na piśmie lub w formie dokumentu elektronicznego”.

Co z tymi postanowieniami, na które nie przysługuje zażalenie? Też jest dla nich gwarancja, bo musi być w protokole lub adnotacji.

Co oznacza pisemna/elektroniczna forma – gdy nie ma takiej formy, to nie istnieje decyzja/postanowienie.

Przykład 1: są 2 dwie strony, jednej z nich decyzję doręczono a drugiej nie, to nie jest tak, że ta druga strona (która nie otrzymała decyzji) może kwestionować istnienie decyzji. Jeżeli decyzja zostanie doręczona innej stronie, to można żądać wznowienia, bowiem strona, której nie doręczono nie wiedziała o pewnych fazach postępowania, np. postępowania odwoławczego.

Tylko jeśli minie termin do złożenia odwołania dla pierwszej strony (tej, która otrzymała) to druga strona (której nie doręczono wcześniej) musi wnieść wniosek o wznowienie postępowania z powodu braku udziału w postępowaniu- brak doręczenia decyzji, co uniemożliwiło jej postępowanie odwoławcze.

Nie można w tym przypadku powiedzieć, że nie biegnie termin do wniesienia odwołania. Gdy strona druga otrzyma później decyzję to może wnieść odwołanie w terminie późniejszym, Jeżeli ta druga strona w ogóle decyzji nie otrzyma to po upływie terminu dla pierwszej strony może wnieść o wznowienie postępowania ale nie może skarżyć się twierdząc, ze termin nie rozpoczął biegu z tego tylko powodu, że ona nie otrzymała decyzji.

Przykład 2: gdy jest jedna strona i nie otrzymała ona decyzji to może skarżyć bezczynność organów twierdząc, że takiego rozstrzygnięcia nie ma. Jeżeli żadnej stronie nie doręczona na piśmie, jest to decyzja nieistniejąca, sprawa nie została rozstrzygnięta. Jest to zagadnienie bardziej skomplikowane, bowiem jeżeli decyzja nie została doręczona strona, ale została w jakiś sposób upubliczniona, to nie można mówić o akcie nieistniejącym(zróżnicowane orzeczenia).

Tu pojawia się problem: czy nie ma rozstrzygnięcia czy nie zostało doręczone. Niektórzy autorzy twierdzą, że byt decyzji jest związany z jej doręczeniem. Wg prof. skutki doręczenia # akt istniejący. Jeśli decyzja będzie w aktach sprawy lub w inny sposób upubliczniona w taki sposób, że inne podmioty mogą się zapoznać z jej treścią to wtedy nie można powiedzieć że fakt niedoręczenia decyzji stronie oznacza, że decyzji nie ma. Oznacza to tyle, że nie zaczął biec termin odwołania. Bieg terminu dla jednej strony od doręczenia decyzji jest. Więc decyzja istnieje ale ponieważ niedoręczona to zaczął biec termin.

Ad. 12 ZASADA DWUINSTANCYJNOŚCI POSTĘPOWANIA

TREŚĆ:

Art. 12 KPA Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne.

ZNACZENIE:

• Zrozumienie tej zasady jest istotne dla późniejszego zrozumienia zasady trwałości decyzji ostatecznych.

• Jednocześnie zasada konstytucyjna i zasada KPA.

• Co to oznacza: odwołanie jest zasadą a środki nadzwyczajne są wyjątkiem, bo jest zasada trwałości decyzji ostatecznej. Jeśli zasadą jest dwuinstancyjność, to w razie wątpliwości na rzecz odwołania. Jeżeli trwałość decyzji ostatecznej jest wyjątkiem, to przesłanki wznowienia/nieważności trzeba interpretować wąsko.

• Zasady te jako opozycje są jednoczenie powiązane.

• Istota: zasadą jest powtórne rozpatrzenie sprawy w wyniku odwołania. Decyzja wydana w I instancji jest, co do zasady nieostateczna i przysługuje od niej odwołanie.

GWARANCJE:

• Gwarancja pierwsza: istnienie prawa do odwołania, przy czym pamiętać że odwołanie to uprawnienie strony a nie jej obowiązek!

• Ponadto, nie zawsze musi być dwuinstancyjne – bo to zależy od strony i nie ma postępowania odwoławczego wszczynanego z urzędu (wszczęcie wskutek działań prokuratora lub rzecznika, organizacji społecznej może nastąpić tylko wtedy, gdy te podmioty brały wcześniej udział w postępowaniu administracyjnym).

• UWAGA: art. 127 § 1 KPA Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji.

• Wyjątki od zasady dwuinstancyjności – musi się pojawić wyjątek w przepisie szczególnym – ale nie jest to pełen wyjątek, bo gdy nie ma organu stopnia wyższego to zgodnie z art. 127 § 3 KPA Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.  służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (przepisy do, odwołań) – decyduje ten sam organ ale poza tym stosuje się przepisy dotyczące odwołania.

• Gwarancja druga: co do zasady odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia, szczególnej formy.

Skoro organ odwoławczy może zrobić wszystko, to odwołanie nie musi spełniać specjalnych wymogów. M.in. odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia przez stronę (choć gdy strona powołuje rozsądne argumenty to poprawia swoją sytuacje procesową), nie ma to żadnego znaczenia można napisać tak: „wnoszę dowołanie” i basta.

Nieco inaczej jest w postępowaniu podatkowym. Jest to regułą, obywatel może nawet nie wiedzieć, ze wnosi odwołanie. Jeżeli wnosi jakikolwiek środek w ciągu 14 dni, czyli w terminie do wniesienia odwołania i nie zaznaczy wyraźnie, iż chodzi mu o inny środek (np. o stwierdzenie nieważności decyzji, która to instytucja może być zastosowana także wobec decyzji nieostatecznych) to jego pismo będzie potraktowane jako odwołanie. Jeżeli złoży skargę, w trybie skargi wniosek w tym terminie, to jego pismo będzie potraktowane jako odwołanie, jeżeli chce by to pismo było potraktowane inaczej, to musi to w sposób wyraźny zaznaczyć, ponieważ w innym przypadku organ będzie traktował to pismo jako odwołanie. Konsekwencja jest taka, że domniemywamy, że ludzie będą te odwołania składać, dlatego decyzja I instancji w postępowaniu administracyjnym ogólnym w zasadzie nie podlega wykonaniu, bo jest nietrwała i może być w każdej chwili zmieniona, można wnieść także od niej odwołanie.

• Gwarancja trzecia: kompetencje organu odwoławczego i organu, który ponownie rozpatruje sprawę.

Organ odwoławczy rozpatruje sprawę od nowa, po raz drugi w jej pełnym zakresie (w jej całokształcie). Wynikają z tego 2 aspekty zasady dwuinstancyjności:

• formalny – strona ma prawo do dwóch instancji (sąd 2 razy rozpatruje tę samą sprawę). II instancja ma służyć poprawianiu błędów prawnych, pewnych uzupełnieniu, natomiast nie może to być po raz pierwszy rozpatrywana sprawa z punktu widzenia danego stanu faktycznego, bo wtedy w istocie mielibyśmy do czynienia tylko z jedna instancją.

• materialny – „od nowa”; strona musi mieć prawo do przynajmniej dwóch poprawnych merytorycznie instancji (aby sprawa była przeprowadzona dobrze przynajmniej dwa razy). Gwarancją są przepisy o tzw. decyzji kasacyjnej (tzw. decyzja międzyinstancyjna): art. 138 § 2 KPA Organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji, gdy decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przekazując sprawę, organ ten powinien wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.  uchylenie decyzji, sprawa wraca do I instancji organ I instancji musi wydać decyzję, od której będzie znowu służyło odwołanie, po to, by zagwarantować stronie prawo w istocie dwóch instancji merytorycznych.

Tak więc, jeżeli w wyniku wznowienia, zostaje uchylona poprzednia decyzja i wydana nowa, to jest to decyzja I instancji, chociażby już przedtem przeszła trzy szczeble, to od tej decyzji również będzie służyć odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy oraz skarga do sądu administracyjnego. Podobnie przy stwierdzaniu nieważności, mimo, że będzie się stwierdzać nieważność decyzji ostatecznej, to decyzja stwierdzająca nieważność tej decyzji ostatecznej, jest decyzja I instancji (bo po raz pierwszy został zastosowany tryb nadzwyczajny). Jeśli w trybie art. 154 czy 155 KPA uchylona zostaje decyzja ostateczna prawidłowa, to jest ona teraz decyzja I instancji, od której służy odwołanie i skarga do sądu administracyjnego. Jest to konsekwencja zasady dwuinstancyjności. Sprawa rozpatrywana jest z innego punktu widzenia w oparciu o inna instytucje otwiera nowy tok instancji.

Uwaga! Organ odwoławczy rozpatruje sprawę od nowa w całym jej całokształcie, ale postępowanie wyjaśniające może prowadzić tylko w sposób uzupełniający tzn. może tylko uzupełnić postępowanie wyjaśniające: art. 136 KPA Organ odwoławczy może przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję. Gdy nie było więc wogóle postępowania wyjaśniającego, albo źle przeprowadzone i trzeba je przeprowadzić od nowa, to wtedy trzeba wydać decyzję kasacyjną bo sprawa musi trafić do pierwszej instancji żeby było co kontrolować. Strona ma prawo co do dwóch merytorycznie prawidłowych instancji.

Organ odwoławczy może zrobić wszystko: utrzymać zaskarżoną decyzje w mocy, może ją uchylić, wydać nową decyzje, umorzyć postępowanie. Inaczej jest w sądownictwie administracyjnym w II instancji – przy skardze kasacyjnej co do zasady NSA może rozpatrywać skargę tylko w graniach zarzutu (gdy nie ma zarzutu postawionego przez stronę, to nawet jak NSA widzi nieprawidłowość w rozstrzygnięciu sadu niższej instancji to działa tylko w granicach zarzutu – wyjątkiem są jednakże przesłanki nieważności, które są wąskie).

Uwaga! Z jednym wyjątkiem – zakaz reformationis in peius art. 139 KPA Organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.  nie można pogorszyć sytuacji strony wnoszącej odwołanie chyba, że zaskarżona decyzja narusza rażąco prawo lub interes społeczny. Organ odwoławczy nie jest związany zarzutami odwołania. Ale jeśli rozpatruje sprawę w całym jej całokształcie to znaczy, że może wydać inne zupełnie rozstrzygnięcie w tej samej sprawie.

Zwrot: utrzymanie w mocy decyzji  rozpatrują od nowa decyzje wydaje decyzje o tej samej treści.

Organ, który ponownie rozpatruje sprawę nie rozpatruje odwołania, ale sprawę – czyli nie jest związany zarzutami podanymi w odwołaniu. Mimo, że przepisy przewidują, że ustawa może ograniczać tę zasadę, czyli może wprowadzać brak odwołania, np. od decyzji ministra, wówczas służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, stosuje się do niego reguły dotyczące odwołań, gdyż chodzi o to, aby sprawa była dwukrotnie rozpatrzona, by zapewnić większą ochronę stronom postępowania. Nawet więc gdy nie ma możliwości odwołania, bo jest ten sam organ do ponownego rozpatrzenia sprawy, to przynajmniej ma być to organ w innym składzie (stąd zmiany przepisów w składzie SKO) – orzeczenie TK: „Jeżeli sprawa ma być dwa razy rozpatrywana, to zasadą jest, że ma być rozpatrywana przez rożne składy, a wiec nawet w sytuacji, kiedy tego odwołanie nie ma, kiedy jest wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, to powinno się dążyć by wniosek był rozpatrywany przez kogoś innego. Stad uznano, że w postępowaniu, przed SKO, to uznano ze powinna być rozpatrywana przez inny skład kolegium, a nie ten sam”. Dlatego, ze zasadą ma być dwuinstancyjność, a przynajmniej jej surogat, w postaci ponownego rozpatrzenia sprawy przez inny skład.

• Gwarancja czwarta: naruszenia zasady dwuinstancyjności – co może zrobić wtedy strona postępowania.

• gdy strona wniesie odwołanie, a ono nie jest rozpatrywane to strona może wnieść skargę na bezczynność organu II instancji .

• skarżenie decyzji kasacyjnej (przesłanki tej decyzji podlegają kontroli) – sąd administracyjny może sprawdzić, czy jeżeli organ II instancji od nowa przeprowadził postępowanie wyjaśniające i wydał tzw. decyzję rewizyjną zamiast kasacyjnej, to strona może to podnieść skargę. Sąd wówczas uchyla taką decyzje bo naruszenie art. 138 par. 2 KPA.

• jeżeli organ stwierdziłby niedopuszczalność odwołania, to jest to rodzaj postanowienie, od którego służy tylko skarga do sądu administracyjnego.

• Gwarancja piąta: zasada niewykonywalności decyzji nieostatecznych.

Decyzje nieostateczne – to takie, od których służy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy: są to decyzje organów I instancji w terminie 14 dni do złożenia odwołania.

Co do nich tyczy się zasada dwuinstancyjności postępowania!!!

> Zasada dwuinstancyjności dotyczy zwyczajnego i nadzwyczajnego trybu postępowania  odwołanie jest w trybie: zwykłym, sprawach wznowieniowym, ważnościowym, art. 154 i 155 KPA. We wznowieniu od nowa zapada decyzja w I instancji, od której mamy odwołanie.<

Decyzje nieostateczne są nietrwałe, bo w każdej chwili mogą być uchylone lub zmienione. Bo zasadą jest wniesienie odwołania, tzn. że do upływu czasu kiedy decyzja stanie się ostateczna możemy podejrzewać, ze ktoś ja zaskarży (złoży odwołanie)  zasadą jest niewykonywanie decyzji nieostatecznych w I instancji ze względu na ich nietrwałość i na zasadę dwuinstancyjności (od nich przysługuje odwołanie).

Wyjątki, kiedy decyzja nieostateczna organu I instancji jest wykonywana:

• jeżeli decyzja jest zgodna z żądaniami wszystkich stron (bo możemy podejrzewać, że odwołania nie będzie) osoba zadowolona odwołania nie wniesie

• jeżeli decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności na mocy art. 108 § 1 KPA Decyzji, od której służy odwołanie, może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony. W tym ostatnim przypadku organ administracji publicznej może w drodze postanowienia zażądać od strony stosownego zabezpieczenia.  sytuacja, gdy dla strony decyzja jest niekorzystna, ale będzie wykonywana w I instancji gdyż organ albo w treści decyzji albo późniejszym postanowieniu nadał decyzji rygor natychmiastowej wykonalności.

• jeżeli wykonalność jej wynika z przepisu szczególnego (np. prawo podatkowe- wykonuje się od razu decyzje I instancji).

Nawet jednak jeśli wniesione jest odwołanie, to automatycznie wstrzymane jest wykonanie.

AD. 13ZASADA TRWAŁOŚCI (NIEWYKONYWALNOŚCI) DECYZJI OSTATECZNYCH

• Decyzje ostateczne – są to decyzje:

• decyzje organów II instancji

• decyzje organów I instancji, od których nie przysługuje odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

• decyzje organów I instancji od których nie wniesiono odwołania.

• Trwałość decyzji ostatecznych jest opozycją w stosunku do zasady dwuinstancyjności.

• Co do nich mamy zasadę trwałości decyzji ostatecznych!!!- co to znaczy trwałość?

Art. 16 § 1 KPA Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. ( pojęcie decyzji ostatecznej) Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych. ( na tym polega zasad trwałości; zasadą jest brak zmiany; bo żeby można wnieść środek nadzwyczajny to musi być przepis szczególny.)

Trwałość nie oznacza niemożliwości zmiany!!! Zasadą jest brak zmiany, jest brak środka. Bo żeby można wnieść środek nadzwyczajny to musi być przepis szczególny. Środek nadzwyczajny jest wyjątkiem. Gdy przepis szczególny w KPA lub w ustawach szczególnych pozwala na to, to można uchylić/zmienić decyzję ostateczną. Nie oznacza, ze nie można zmienić ale oznacza, że zmiana jest wyjątkiem.

Wyjątki interpretuje się zaś zwężająco- stąd nie można rozszerzająco interpretować przyczyn wznowienia lub nieważności bo zasada trwałoś decyzji ostatecznych. W razie wątpliwości, przeciwko możliwości uchylenia lub zmiany.

• Skutki trwałości:

• decyzje można wykonywać – decyzje ostateczne co do zasady podlegają wykonaniu! wykonalność decyzji ostatecznych.

• wniesienie środków nadzwyczajnych jest wyjątkiem – można je uchylić/zmienić, gdy KPA lub ustawy szczególne pozwalają (co interpretujemy zwężająco).

• nawet wniesienie środków nadzwyczajnych (np. odwołanie) nie powoduje automatycznie wstrzymania wykonania.

Organ może wstrzymać wykonanie decyzji tylko wtedy, gdy okoliczności wskazują na uprawdopodobnienie tych przyczyn, gdy zachodzi prawdopodobieństwo wystąpienia tych przyczyn. Wystąpienie tych przesłanek organy oceniają w formie postanowienia zaskarżalnego.

Chodzi tu o:

!!! Art. 152 KPA – dotyczy trybu wznowienia postępowania

§ 1 Organ administracji publicznej właściwy w sprawie wznowienia postępowania wstrzyma z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania.

§ 2 Na postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji służy stronie zażalenie, chyba że postanowienie wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze.

!!! Art. 159 KPA – dotyczy stwierdzenia nieważności

§ 1 Organ administracji publicznej, właściwy w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, wstrzyma z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że jest ona dotknięta jedną z wad wymienionych w art. 156 § 1.

§ 2 Na postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji służy stronie zażalenie.

GWARANCJA tej zasady: jest jedną z przesłanek nieważności decyzji;

Art. 156 § 1 pkt 3 KPA Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która (…) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,  (tożsamość sprawy i podmiotu) taka decyzja będzie nieważna (ale można te przesłankę nieważności konwalidować terminem – po upływie 10 lat od jej doręczenia lub ogłoszenia, jeśli się tego nie zauważy, nie można żądać jej unieważnienia. Tej zaś osobie, która poniesie szkodę, będzie mogła wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nieważności i to będzie podstawą do roszczeń odszkodowawczych. Postępowanie nieważnościowe uruchamia się, gdy: na pewno osiągnie nieważność i gdy są przesłanki negatywne (chodzi o uzyskanie decyzji o niezgodności z prawem bo jest ona warunkiem do tego by potem starać się o odszkodowanie).

Ad. 14 ZASADA ZASKARŻANIA DECYZJI DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

TREŚĆ:

Art. 16 KPA

§ 1 Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych

w kodeksie lub ustawach szczególnych.

§ 2 Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach.

ZNACZENIE:

• Zasadą jest zaskarżanie decyzji do sądów administracyjnych. Zasada pozainstancyjnej weryfikacji decyzji ostatecznych oznacza prawną dopuszczalność oceny trafności decyzji ostatecznych.

• Owa zasada wynika również z PPSA: art. 3 par. 2 pkt. 1 PPSA Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na (…)  decyzje administracyjne (…)  jest to enumeracja generalna, znaczy że to każda decyzja po wyczerpaniu toku instancji może być przedmiotem skargi do sądu administracyjnego.

Czyli, żeby nie można było decyzji zaskarżyć do sądu, to musi być wyjątek, o charakterze „wyjątkowym”, sądy musza rozstrzygać „pro actione” te wątpliwości na rzecz skargi. Enumeracja dotyczy jedynie przesłanek negatywnych, (w art. 5 PPSA) co do tego, jakie decyzje nie mogą być przedmiotem skargi do sądu administracyjnego mimo, że spełniają ten warunek ze są decyzjami administracyjnymi.

• Decyzje prawomocne – przepisy zasadniczo milczą na ich temat, za wyjątkiem art. 269 KPA Decyzje określone w innych przepisach prawnych jako prawomocne uważa się za ostateczne, chyba że z przepisów tych wynika, iż dotyczą one takiej decyzji, która została utrzymana w mocy w postępowaniu sądowym bądź też nie została zaskarżona w tym postępowaniu z powodu upływu terminu do wniesienia skargi.  kiedyś nie było sądownictwa administracyjnego i decyzje ostateczne były od razu prawomocnymi. Po przywróceniu sądownictwa znowu jest różnica między tymi terminami. Przez pewien czas jednak były używane zamiennie.

Obecnie mówimy: taka, od której nie służy skarga do sądu administracyjnego; więc była już zaskarżona przed sądem administracyjnym i sąd skargę oddalił bądź minęły terminy do jej zaskarżenia.  decyzja ostateczna stała się decyzją prawomocną.

Decyzje ostateczne – to w rozumieniu kodeksu decyzje, od których nie służy odwołanie, a zatem te decyzje, które nie mogą być weryfikowane w administracyjnym toku instancji. od nich nie przysługuje skarga do sądu, jeśli są prawomocne.

• Określenie prawomocności nie zawsze jest takie proste, ponieważ może być problem co do tożsamości takiej decyzji:

Przykład 1: po uzyskaniu negatywnej decyzji zaskrzyliśmy do s.a. a ten oddalił i jest prawomocna.

Przykład 2: nie złożyliśmy skargi, termin nam minął i ta decyzja stała się prawomocna, gdy teraz wystąpimy z wnioskiem o stwierdzenie nieważności to możemy skarżyć np. Decyzję odmawiającą stwierdzenia nieważności – ta nie stała się jeszcze prawomocna! (to dwie różne sprawy: stwierdzenie rażącego naruszenia prawa, a potem stwierdzenie nieważności  postępowanie w sprawie zwykłe i postępowanie o stwierdzenie nieważności).

• Problem: czy jeżeli sad skargę oddali to czy zawsze mamy do czynienia z prawomocnością?

Dotąd uważano, że tak – do uchwały SN dot. przesłanek nieważności w ubiegłym roku. Uważano tak: że jeśli otrzymaliśmy decyzję dla nas niekorzystną i złożyliśmy skargę do sądu adm. na decyzję w ogóle (a nie na decyzję wydana w trybie nieważnościowym), to wtedy jeśli sąd skargę oddalił, to znaczy stwierdził, że nie ma żadnych naruszeń prawa nawet rażących – ze w takim przypadku nie można żądać stwierdzenia nieważności bo już ta decyzja w istocie stała się prawomocna – sąd mówi: „nie ma przesłanek naruszenia prawa” (żadnych, a tym bardziej rażących).

Jednakże w ubiegłym właśnie roku SN orzekł: „co do tego, co było podstawą orzekania sądu”  dlaczego tak ostrożnie SN orzekł? Po pierwsze, mogą być pewne przesłanki nieważności, które wyjdą na jaw później (sąd nie wiedział o nich albo w ogóle nie istniały) gdy wykonanie decyzji spowodowałoby czyn zagrożony karą (Dotąd niezagrożony). Nie można z góry powiedzieć, że rzeczywiście oddalenie skargi na tym etapie postępowania zwykłego zawsze spowoduje, że ta sprawa zawsze jest prawomocna. (ale akurat o tym będzie szczegółowo później).

Na tym koniec zasad postępowania. Ileż można…

______________________________________________________________________________________________________________

II. WŁAŚCIWOŚĆ ORGANÓW PROWADZĄCYCH POSTĘPOWANIE

(kompetencja szczególna organów adm. publ., właściwość, wyłączenie + skutki naruszenia tych przepisów)

1. Właściwość ogólna

Jednym z podmiotów post. adm. są organy (ich zakres podmiotowy jest bardzo szeroki) bo tzw. właściwość ogólną  DO TEGO, BY BYĆ PODMIOTEM PROWADZĄCYM POST. ADM., ma zgodnie z art. 1 pkt 1 i 2 cały szereg podmiotów:

- podmioty adm. publ. w znaczeniu ustrojowym ( słowniczek: ministrowie, centralne organy administracji rządowej, wojewodów, działające w ich lub we własnym imieniu inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej), organy jednostek samorządu terytorialnego

- podmioty adm. publ. w znaczeniu funkcjonalnym  organy i podmioty wymienione w art. 1 pkt 2 inne organy sądowe np. prezes sądu adm., organizacje społeczne, osoby fizyczne, którym powierzy się wydawanie decyzji administracyjnej

- inne podmioty

UWAGA!!! minister- rozumiany szeroko: rozumie się przez to Prezesa i wiceprezesa Rady Ministrów pełniących funkcję ministra kierującego określonym działem administracji rządowej, ministrów kierujących określonym działem administracji rządowej, przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, kierowników centralnych urzędów administracji rządowej (art. 5 § pkt 4) (tylko minister z teką, resortem).

Tzw. właściwość ogólna, o której mówią art. 1 pkt 1 i 2 KPA tworzona jest w istocie przez przepisy szczególne, które to przepisy tworzą organy administracji lub podmiotom niebędącym organami administracji powierzają pełnienie funkcji z tego zakresu.

Brak właściwości ogólnej – a więc to, że ktoś w ogóle nie jest organem administracji ani nie jest osobą fizyczną, która uzyskała takie upoważnienie np. sprzątaczka w urzędzie wydaje decyzje – powoduje ważne konsekwencje (nie jest to ten brak właściwości, który powoduje nieważność): nie mamy do czynie nią z aktem ale z czynnością pozorną tzw. akt kapitana skeppenick?!!!

Natomiast jeśli wojewoda orzeka w zakresie nienależącym do jego właściwości, to jest to inna kwestia: bo ma właściwość ogólną.

2. Właściwość szczególna

To taka właściwość, która wyznacza konkretny organ właściwy w sprawie. Czynią to takie przepisy, które z całej gamy organów mających właściwość ogólną, wyznaczają podmiot mający właściwość do rozstrzygania określonej sprawy.

Wyróżniamy 3 rodzaje właściwości szczególnej:

• Rzeczowa  jest to upoważnienie i zobowiązanie określonego organu lub rodzaju organów do załatwiania określonej kategorii spraw administracyjnych, ściślej – spraw indywidualnych określonego rodzaju. Wyznacza ona cały szereg organów (np. resort) właściwych do spraw określonego rodzaju np. do spraw budowlanych, wodnych, cudzoziemców.

Ustalanie właściwości rzeczowej.

Pytanie na egzaminie: jakie przepisy wyznaczają właściwość rzeczową? Jak się ja ustala? (uwaga: nie mówimy: KPA!!!) Odpowiedź poprawna to: art. 20 KPA Właściwość rzeczową organu administracji publicznej ustala się według przepisów o zakresie jego działania.  owe „przepisy o zakresie działania” to po prostu przepisy szczególne: ustrojowe i materialne (upoważniające, względnie zobowiązujące, organy administracji publicznej do rozstrzygania wymienionych w tych przepisach spraw indywidualnych w formie decyzji). Chodzić będzie głównie o przepisy materialne np. ustawa prawo budowlane, ustawa o zmianie imion i nazwisk  w ustawach tych wymienione są wszystkie organy zajmujące się danymi sprawami. Przepisy prawa ustrojowego określające zadania, które organ powinien wykonywać lub wyznaczające zakres problematyki, którą organ powinien się zajmować, nie ustanawiają właściwości rzeczowej organu w rozumieniu art. 20. Również te przepisy prawa ustrojowego, które stanowią, że organy administracji publicznej wydają decyzje administracyjne, nie mogą być uznane za przepisy określające właściwość rzeczową tych organów.

Gdy jednakże przepisy nie wskazują jakie organy są właściwe i nie ma przepisów określających zakres działania resortu to co się dzieje? Kierujemy się tzw. ogólnymi klauzulami kompetencyjnymi, które domniemanie właściwości organu, na rzecz którego klauzula taka została ustanowiona.

A więc kierujemy się trzema domniemaniami (wiec mamy 3 domniemania: sprawa lokalna – gmina, sprawa ponadlokalna –województwo, sprawa z zakresu adm. rządowej – wojewoda).

• sprawa z zakresu adm. rządowej – wojewoda: gdy mamy więc wojewodów określonych jako organy o właściwości ogólnej w zakresie administracji rządowej, inne podmioty są organami we właściwości szczególnej- co to znaczy, że jakiś przepis określa, ze jakieś zadanie jest zadaniem z zakresu adm. rządowej a dalej milczy kto to znaczy, że będzie to wojewoda. Żeby był organ szczególny, to musi być szczególny przepis.

• jeśli przepis nie mówi, czy z zakresu adm. rządowej/nierządowej – to: mamy ustawy ustrojowe np. o samorządzie gminy/powiaty/województwa i w dwóch z nich są domniemania: w u.s.g.: sprawy lokalne należą do gminy chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej; w u.s.w: sprawa ponadlokalna należy do właściwości województwa. Gdy nie mamy sformułowania adm. rządowa to mamy do wyboru: samorząd gminy/województwa.

Najpierw wiec zaglądamy do danej ustawy i sprawdzamy, czy są przepisy- gdy nie ma, to szukamy domniemań.

Skutki naruszenia właściwości art. 156 § 1 pkt 1 KPA Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która (…) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości (…)

Gdy już wiemy, jaki organ jest właściwy rzeczowo np. że w gminie są nimi: wójt, burmistrz (prezydent miasta) to teraz nie wiemy jaki to wójt, burmistrz (prezydent miasta) bo musimy odnaleźć właściwość miejscową – z jakiego miasta.

• Miejscowa  ustala się co do zasady w oparciu o przepisy KPA, chyba, ze przepisy szczególne stanowią inaczej.

Wyznacza ją art. 21 KPA

§ 1 Właściwość miejscową organu administracji publicznej ustala się:

1) w sprawach dotyczących nieruchomości - według miejsca jej położenia; jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości,

2) w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - według miejsca, w którym zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony,

3) w innych sprawach - według miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju - według miejsca pobytu strony lub jednej ze stron; jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu - według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju ( te inne sprawy są najważniejsze) siedziba (chodzi o osobę prawną). Co gdy mamy kilka stron i kilka organów jest właściwych: albo strony się zgodzą albo jest spór o właściwość.

§ 2 Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w sposób wskazany w § 1, sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania, albo w razie braku ustalenia takiego miejsca - do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w m.st. Warszawie  Uwaga!!! Jest zawsze nakaz proceduralnego rozstrzygnięcia: nie może być sprawy, że nie ma nikogo właściwego miejscowo (w przeciwieństwie do właściwości rzeczowe gdzie są domniemania). Gdy nie ma nikogo to ostatecznie zawsze Warszawa.

Co to jest siedziba? Gosia zapodaje case z pracy: strona twierdziła, ze niesłusznie odrzucono jej skargę kasacyjną na postanowienie odrzucenia skargi przez sąd I instancji bo nie doręczono jej decyzji (dołączono innemu podmiotowi) i że gdy strona pozyskała informację o tym postanowieniu to nie uchybiła terminowi do wniesienia. NSA uchyliło bo okazało się, że w międzyczasie nastąpiła zmiana struktury organizacyjnej (zmiana siedziby?! WTF tak zaplatała że nie rozumiem).

• Instancyjna  jaki organ orzeka w pierwszej instancji a do którego organu wnosimy odwołania.

Właściwość w I instancji określają przepisy w właściwości rzeczowej- czyli przepisy szczególne np. w danej sprawie właściwy jest wojewoda (wójt, burmistrz, prezydent) gdy nie ma wskazanego to kierujemy się domniemaniami a więc bierzemy organ jednoosobowy (bo żeby był zarząd to musi być wyraźny przepis; gdy wybór między zarządem a marszałkiem to domniemanie na rzecz marszałka województwa);

Właściwość w II instancji wyznacza art. 17 KPA  wskazujący organy wyższego stopnia:

Art. 17 KPA Organami wyższego stopnia w rozumieniu kodeksu są:

1) w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego – samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej,

2) w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie,

3) w stosunku do organów administracji publicznej innych niż określone w pkt1 i 2 - odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku - organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością,

4) w stosunku do organów organizacji społecznych - odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku - organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością.

Organy administracji publicznej muszą na każdym kroku przestrzegać swojej właściwości z urzędu  konsekwencja jest ostrrra:

Art. 156 § 1 KPA Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która: 1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości.

W przeciwieństwie do postępowania sądowoadministracyjnego (sąd, który był początkowo właściwy to nawet jak się wyprowadzimy to sąd ten jest do końca właściwy), w postępowaniu administracyjnym właściwość może się zmieniać (zarówno w toku I instancji, w postępowaniu odwoławczym) i dlatego organy aż do momentu wydania decyzji muszą czuwać nad właściwością. Bo organ w momencie wydawania decyzji stosuje przepisy. Wystarczy, że strona wyprowadzi się dzień przed wydaniem decyzji.

(i inne klasyfikacje właściwości będą dalej)

Wykład nr 4

I. WYŁĄCZENIA

1. Wyłączenie pracownika organu

• Przesłanki wyłączenia – wszystkie mają charakter obligatoryjny:

Wyłączenie z mocy prawa

Art. 24 KPA  związki podmiotowe, niezależnie od rodzaju sprawy:

§ 1. Pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie:

1) w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,

2) swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia,

3) osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli,

4) w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3,

5) w której brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji,

6) z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne,

7) w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej.

§ 2. Powody wyłączenia pracownika od udziału w postępowaniu trwają także po ustaniu małżeństwa (§ 1 pkt 2), przysposobienia, opieki lub kurateli (§ 1 pkt 3).

Wyłączenie na wniosek: żądanie pracownika lub na żądanie strony albo z urzędu – w drodze postanowienia:

Art. 24 § 3 KPA Bezpośredni przełożony pracownika jest obowiązany na jego żądanie lub na żądanie strony albo z urzędu wyłączyć go od udziału w postępowaniu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności nie wymienionych w § 1, które mogą wywołać wątpliwość, co do bezstronności pracownika.

• Skutki wyłączenia:

Pracownik nie ma kompetencji do załatwiania sprawy:

Art. 24 § 4 KPA Wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.

Wyłączenie pracownika nie powoduje wyłączenia organu. Jednak zachodzi wówczas konieczność wyznaczenia innego pracownika do pełnienia takich czynności, ale nie wyłącza możliwości funkcjonowania organu:

Art. 26 § 1 KPA W przypadku wyłączenia pracownika (art. 24) jego bezpośredni przełożony wyznacza innego pracownika do prowadzenia sprawy.

• Brak wyłączenia może być przyczyną wznowienia postępowania – powoduje obligatoryjnie uchylenie decyzji przez WSA:

Art. 145 § 1 pkt 3 KPA W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli (…) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27 (…)

2. Wyłączenie organu

• Nie chodzi o wyłączenie Kowalskiego ale o wyłączenie np. wójta a więc całego urzędu.

• Jest to wyłączenie ex lege.

• Następuje wyłączenie całego organu. Tutaj kompetencje przysługują nie osobie lecz organowi. W pewnych sytuacjach pracownik jest także organem. Jeżeli wyłączenie organu, tzn., że nikt inny w tym organie nie może podejmować decyzji. Jeżeli sprawa dotyczy interesów majątkowych wójta (burmistrza, prezydenta) to nikt w urzędzie gminy nie będzie mógł podjąć decyzji. Ale jeżeli sprawa będzie dotyczyła w ogóle wójta, burmistrza, prezydenta to różnica będzie polegać na tym że to on w zasadzie nie będzie mógł orzekać jako pracownik, ale będzie mógł wyznaczyć innego pracownika, bo nie będzie wyłączenia tych innych osób. Wyłączenia organu pociąga za sobą, że nikt upoważnienia tego organu nie każe podejmować decyzji.

• Tutaj chodzi o określony tylko rodzaj spraw – ograniczenie do spraw majątkowych, interesów majątkowych.

• Chodzi o następujące związki podmiotowe:

Art. 25 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej podlega wyłączeniu od załatwienia sprawy dotyczącej interesów majątkowych:

1) jego kierownika lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3, ( małżeństwo, krewniactwo, powinowactwo do drugiego stopnia, związanie z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli).

2) osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia lub osób pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 24 § 1 pkt 2 i 3.

§ 2. Przepis art. 24 § 4 stosuje się odpowiednio. ( wyłączony pracownik powinien podejmować tylko czynności nie cierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron)

• Załatwianie spraw w przypadku takiego wyłączenia:

Art. 26 KPA

§ 2. W przypadku wyłączenia organu sprawę załatwia:

1) w okolicznościach przewidzianych w art. 25 § 1 pkt 1 – organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę,

2) w okolicznościach przewidzianych w art. 25 § 1 pkt 2 – organ wyższego stopnia nad organem, w którym osoba wymieniona w tym przepisie zajmuje stanowisko kierownicze.

Organ wyższego stopnia może do załatwienia sprawy wyznaczyć inny podległy sobie organ. W razie gdy osobą wymienioną w art. 25 § 1 pkt 2 jest minister albo prezes samorządowego kolegium odwoławczego, organ właściwy do załatwienia sprawy wyznacza Prezes Rady Ministrów.

§ 3. Jeżeli wskutek wyłączenia pracowników organu administracji publicznej organ ten stał się niezdolny do załatwienia sprawy, stosuje się odpowiednio § 2.

3. Wyłączenie członka organu kolegialnego

• W przeciwieństwie do sytuacji powyższej, tutaj nie następuje wyłączenie całego organu. Tutaj następuje wyłączenie konkretnego pracownika, a sprawę muszą rozstrzygnąć inni pracownicy danego kolegium.

• Członek organu kolegialnego podlega wyłączeniu na tych samych zasadach, co pracownik a więc zarówno ex lege i na wniosek. O wyłączeniu postanawia przewodniczący organu kolegialnego lub organu wyższego stopnia.

Art. 27 § 1 KPA Członek organu kolegialnego podlega wyłączeniu w przypadkach określonych w art. 24 § 1. O wyłączeniu tego członka w przypadkach określonych w art. 24 § 3 postanawia przewodniczący organu kolegialnego lub organu wyższego stopnia na wniosek strony, członka organu kolegialnego albo z urzędu.

• Inne 2 powody wyłączenia takiego organu:

Art. 27 KPA

§ 1a. Członek samorządowego kolegium odwoławczego podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeżeli brał udział w wydaniu decyzji objętej wnioskiem.

§ 2. Jeżeli wskutek wyłączenia członków organu kolegialnego organ ten stał się niezdolny do podjęcia uchwały z braku wymaganego quorum, stosuje się odpowiednio przepisy art. 26 § 2. ( a więc stosuje się przepisy dotyczące zastępowaniu wyłączonego organu).

§ 3. Jeżeli samorządowe kolegium odwoławcze wskutek wyłączenia jego członków nie może załatwić sprawy, minister właściwy do spraw administracji publicznej, w drodze postanowienia, wyznacza inne samorządowe kolegium odwoławcze.

W odniesieniu do SKO przyjęto że nie może drugi raz członek SKO, który brał udział w poprzednim rozpatrywaniu sprawy nie może przy wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy brać udziału. Potrzeba wyznaczyć innego członka Kolegium.

W odniesieniu wyłączenia ministra-gdy w I instancji orzekał minister jako organ i II instancji ponownie orzekał – NSA sierdził (z odmiennym zdaniem prof. Jaśkowskiej) że nie powoduje to wyłączenia tego organu a wg prof. Jaśkowskiej wyłącza. Wójt, burmistrz, prezydent, minister jest nie tylko organem, ale jest także pracownikiem. Gdyby minister powierzył orzekanie swojemu pracownikowi ,a ten pracownik byłby ze strona w pewnych stosunkach to wtedy można wyłączyć tego pracownika i powierzyć zadanie innemu. Ale gdyby dotyczyło to organu powinien być wyłączony od orzekania.

Organy powinny powierzać kompetencje swoim pracownikom, aby przy rozpatrywaniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy zapewnić zasadę obiektywizmu i wtedy może minister orzekać.

Podsumowanie:

Powyższe wyłączenia mają na celu zapewnienie obiektywizmu postępowania – są pewnym rodzajem gwarancji prawdy obiektywnej.

Skutkiem wyłączenia jest to, że organ/pracownik nie ma kompetencji do rozstrzygania sprawy. Może podejmować tylko czynności niecierpiące zwłoki, ze względu na interes społeczny lub ważny interes stron.

Brak możliwości podejmowania decyzji powstaje od momentu kiedy jest przyczyna wyłączenia:

• z mocy prawa – od samego początku.

• z mocy postanowienia – dopiero wtedy gdy zostanie wydane postanowienie.

_______________________________________________________________________________________

II. STRONA POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

• Postępowanie administracyjne jest, w przeciwieństwie do postępowania sądowoadministracyjnego, postępowaniem jednostronnym – bo strona jest jedna.

• Pozycja strony.

Istnienie strony jest jednym z podstawowych elementów postępowania – bez strony i organu nie może się toczyć postępowanie. Pozycja prawna strony jest wyznaczana przez zasadę ogólną udziału strony w postępowaniu administracyjnym. Zasadę udziału czynnego strony, zasadę udziału biernego strony. Ale trzeba ten termin rozumieć inaczej niż w języku potocznym.

Uwaga, teraz dwie ważne, różne rzeczy:

• brak strony taki, że strona nie istnieje w ogóle – oznacza, że nie ma zindywidualizowanego podmiotu w odniesieniu do którego nałożono uprawnienie lub obowiązek. Brak strony zachodzi, gdy postępowanie było prowadzone w stosunku do osoby abstrakcyjnej, fikcyjnej, nieistniejącej – czyli brak strony w postępowaniu administracyjnym to mamy do czynienia z tzw. postępowaniem nieistniejącym. Decyzja, która byłaby wydana w tym postępowaniu, nie musiałaby być unieważniana. Bo ona by nie istniała i ten zarzut moglibyśmy podnosić w postępowaniu egzekucyjnym. Gdyby ktoś chciał na taką decyzję złożyć skargę, to sąd taką skargę odrzuci. O tym, że w ogóle nie ma decyzji możemy powiedzieć wtedy, gdy w decyzji nie ma wskazanego podmiotu lub wskazany podmiot fikcyjny (który nigdy nie istniał).

• strona istnieje, ale tylko została wadliwie określona, lub nie żyje (ale uznawany jest jako podmiot istniejący) – to wtedy decyzja administracyjna istnieje. Postępowanie administracyjne jest dotknięte nieważnością. Chcąc uniknąć skutków prawnych musimy doprowadzić do stwierdzenia nieważności. Strona powinna być zawiadomiona o wszczęciu postępowania administracyjnego z urzędu lub na żądanie innych stron. Bo jeśli następca prawny będzie uważał że tej decyzji nie ma, bo organ prowadził postępowanie w sprawie ojca który nie żył – to mogą następcy minąć terminy i będzie miał funkcjonującą dalej decyzję nieważną, wywołującą skutki prawne. Decyzja skierowana do osoby niebędącej stroną będzie decyzją nieważną choć istniejącą – jej skutki będą uchylone od początku. Ale nie można w tym wypadku powiedzieć, ze nie ma w ogóle decyzji, bo skoro nie było strony to nie było w ogóle postępowania. Czyli jeśli strona nie brała udziału w postępowaniu a istniała w sensie fizycznym, kiedy postępowanie się toczyło – to mamy podstawę nieważności.

• Kto jest stroną postępowania wg KPA:

Art. 28 KPA Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

• stroną nie jest organ! Organ nie jest traktowany jako strona. Strona jest ten podmiot, którego sytuacja prawna ma być w tym postępowaniu ukształtowana (prawa lub obowiązki). Inaczej jest w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

• Co to znaczy: interes prawny? Interes prawny to prawna możność domagania się ukształtowania swojej sytuacji prawnej przez organ lub sąd administracyjny wynikająca z przepisów szczególnych. Musi istnieć przepis prawa materialnego (przepis szczególny), który przewiduje prawną możność ukształtowania czyjejś sytuacji prawnej np. zmiana imienia i nazwiska. Aby być stroną postępowania trzeba mieć interes prawny wynikający z przepisów prawa materialnego.

W orzecznictwie i doktrynie nie ma jednoznacznego podejścia do rozumienia interesu prawnego. Nie ma jednoznacznego zdania co do jego granicy z i relacji z interesem faktycznym. Prof. Jaśkowska jest zwolenniczką szerokiego rozumienia interesu prawnego – a więc chodzi nie tylko o interes bezpośredni ale też pośredni.

Możność ukształtowania sytuacji prawnej może nastąpić z urzędu, w pewnych sytuacjach może nastąpić z urzędu i na wniosek, w pewnych sytuacjach tylko na wniosek.

Strona w postępowaniu wszczynanym z urzędu.

Tę sytuację opisuje pierwsza część art. 28 KPA która brzmi: stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie.

Kto decyduje o tym, że ma się interes prawny? Tutaj nie mamy większych problemów. Tutaj decyduje organ, w ramach już wszczętych czynności procesowych – bo to on kiedy wszczyna postępowanie z urzędu, to powinien ustalić krąg osób. To organ zostaje obciążony odpowiedzialnością, kiedy pominie stronę (przesłanka wznowienia postępowania) lub wezwie kogoś niepotrzebnie i wyda decyzję (przesłanka nieważności decyzji bo jest skierowana do podmiotu niebędącego stroną. Jest to kontrolowane przez sąd administracyjny.

Strona w postępowaniu wszczynanym na wniosek.

Tę drugą sytuację reguluje druga część art. 28 KPA, która brzmi: stroną jest ten (…) kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

I tutaj pojawia się problem: czy stroną jest się już przez samo to, że podmiot sam decyduje o tym, że jest stroną bo powołuje się na swój interes prawny/obowiązek (a więc wystarczy samo żądanie strony i decyduje dzień złożenia wniosku) czy podmiot musi mieć interes prawny w świetle istniejących przepisów prawa materialnego, co bada sąd? Jest problem, bo jeszcze nie mamy wszczętych czynności procesowych kiedy wpływa wniosek. Istota problemu tkwi w tym, czy każde żądanie kogoś, kto mówi że ma interes prawny wszczyna automatycznie postępowanie administracyjne?

W związku z tym istnieją w doktrynie 3 teorie strony:

• teoria obiektywna (materialna) strony – decyduje organ. Strona jest pojęciem z zakresu prawa materialnego a więc tylko stronie w sensie materialnym przysługują uprawnienia procesowe.

• teoria subiektywna (formalna, procesowa) strony – o wszczęciu postępowania decyduje podmiot, który tego żąda. Samo wniesienie podania, niezależnie od tego, czy ktoś rzeczywiście ma interes prawny, powoduje wszczęcie postępowania.

Oznacza to, że w tym ujęciu strona jest pojęciem procesowym, bo może taki podmiot wszcząć postępowanie samodzielnie.

Dopiero później, w toku pierwszych czynności postępowania organ bada, czy ta strona w rozumieniu procesowym jest też stroną w rozumieniu materialnym. Czy ktoś ma interes prawny można orzec po przeprowadzeniu dowodów, a więc w toku postępowania administracyjnego. Podmiot bowiem staje się pojęciem materialnym dopiero po ukształtowaniu sytuacji prawnej. Organ, ponieważ postępowanie zostało wszczęte, to musi wydać akt kończący sprawę (przyznanie uprawnień lub odmowa przyznania) lub przekazać do innego organu właściwego. Jeżeli organ dochodzi do wniosku, że ta osoba nie jest stroną w znaczeniu materialnym, to musi wydać decyzję o odmowie przyznania obowiązków/praw: Art. 61a KPA Gdy żądanie wszczęcia postępowania zostało wniesione przez osobę nie będącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ adm. publ. wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Na to postanowienie służy zażalenie.

Ta teoria powoduje pewien problem. Jeśli podmiot złoży wniosek i wszczęte zostanie postępowanie i podczas niego organ stwierdzi, że podmiot wnoszący nie jest stroną. I czy te podjęte czynności są czynnościami postępowania?  to są pytania stawiane przez zwolenników teorii obiektywnej.

Najważniejszy spór jest taki, czy: każdy wniosek musi kończyć się wydaniem decyzji – nawet jeśli z góry wiadomo, że dany podmiot nie może otrzymać uprawnień? Sytuacja prosta: mąż występuje z wnioskiem o zmianę nazwiska żony – organ odmawia, bo to nie jest interes męża. Nie ma rozwiązania, spór trwa.

Spór trwa dlatego, że w KPA w postępowaniu przed organem I instancji nie ma kontroli czynności wstępnych. W postępowaniu odwoławczym jest kontrola czynności wstępnych, ale wydaje się postanowienie, kiedy odmawia się wszczęcia postępowania. W postępowaniach nadzwyczajnych wydaje się postanowienie, gdy się wszczyna – to postanowienie jest niezaskarżalne; zaś decyzję, gdy odmawia się wszczęcia. Dopiero w trybach nadzwyczajnych kontroluje się dopuszczalność postępowania. W tej chwili ta sytuacja uległa zmianie, bo wszędzie mamy kontrolę postępowania w sprawie wszczęcia. Na I etapie także w I instancji można sprawdzić terminy i legitymacje stron. Organ w takiej sytuacji jeżeli odmawia wszczęcia to czyni to w drodze postanowienia aby zachować pewna jednolitość. Wg teorii obiektywnej jeżeli organ dla osoby, która nie jest stroną została przewidziana tylko jedna gwarancja – wniesienie zażalenia na to postanowienie o odmowie wszczęcia.

W tej chwili przyjmuje się, że kodeks (art. 28 KPA) stoi na gruncie obiektywnej wersji legitymacji procesowej stron. Sądy uważają, że we wszystkich sprawach, w których są wątpliwości należy stosować teorię procesową tzn. osobie, która złożyła wniosek, przyznać uprawnienia procesowe. Gdy po czynnościach wyjaśniających okaże się, że osoba nie ma interesu prawnego w świetle prawa materialnego, to należy wydać decyzję o umorzeniu. Ale trzeba zakończyć sprawę decyzją, bo podjęło się czynności. Na tym etapie strona jest wyłącznie pojęciem procesowym – takie rozwiązanie jest proponowane. Więc lepiej jak organ nie jest pewien, żeby wszczął postępowanie i ewentualnie potem umorzył bo inaczej gdy wpłynie żądanie i sprawa nie będzie rozpatrzona, to podmiot ma prawo do zażalenia. Obecnie więc podmiot, który składa wniosek o wszczęcie postępowania adm., aby nie był traktowany jako strona musi otrzymać postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania na które to postanowienie służy zażalenie.

• Jakie podmioty mogą być stroną – zdolność administracyjnoprawna:

Art. 29 KPA Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne – również jednostki nie posiadające osobowości prawnej.

Przepis ten wyznacza tzw. zdolność administracyjnoprawną – zdolność, aby być podmiotem praw i obowiązków; aby nasza sytuacja została ukształtowana przez organ adm. publ.

• krąg podmiotów z art. 29 KPA nie jest wyliczeniem zamkniętym, bo z przepisów szczególnych może wynikać zdolność administracyjnoprawna innych podmiotów np. wspólnot mieszkaniowych. Wspólnota mieszkaniowa nie jest żadnym z tych podmiotów, a na gruncie przepisów szczególnych jest sytuacja, gdy interesu prawnego wspólnoty sprawa dotyczy. Bo chodzi o część wspólną. W przypadkach, gdy sprawa dotyczy interesu prawnego wspólnoty to stroną postępowania może być tylko wspólnota, a nie mieszkaniec danego budynku.

• owa zdolność jest rozumiana jako zdolność prawna w KC: art. 30 § 1 KC Zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych stron ocenia się według przepisów prawa cywilnego, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

Uwaga! Twierdzenie, że strony muszą mieć zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych jest NIEPRAWDĄ – bo przepis zwraca uwagę na przepisy szczególne

Chodzi o to, że ten przepis w swojej istocie określa, że ta zdolność administracyjnoprawną rzutuje na to, czy ktoś może działać samemu w postępowaniu, czy musi być kurator, przedstawiciel ustawowy. itp. Wg art. 29 KPA stronami są nie tylko podmioty które mają zdolność prawną. Osoba fizyczna ma zdolność prawną, osoby prawne mają zdolność prawną, ale dalszy krąg podmiotów tej zdolności nie ma.

Zdolność procesowa oznacza, że dany podmiot może samodzielnie występować w postępowaniu administracyjnym. Tą zdolność zasadniczo wyznaczają przepisy prawa cywilnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Przepisy szczególne przewidują w niektórych sytuacjach zdolność procesową niepełnoletnich – przykładowo ustawa o obywatelstwie lub o zmianie imion/nazwisk mówi, że stroną może być osoba, która ma 14 lub 16 lat a więc nieposiadająca zdolności do czynności prawnych, te osoby muszą wyrazić swoją wolę.

Stroną w postępowaniu mogą być nawet: osoba nieletnia, ubezwłasnowolniony alkoholik.

W sytuacji, gdy ktoś zdolności procesowej nie mam to stosuje się dalsze przepisy art. 30 KPA:

§ 2. Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli.

§ 3. Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli.

§ 4. W sprawach dotyczących praw zbywalnych lub dziedzicznych w razie zbycia prawa lub śmierci strony w toku postępowania na miejsce dotychczasowej strony wstępują jej następcy prawni.

§ 5. W sprawach dotyczących spadków nie objętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w ich braku – kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej.

• Strona może w postępowaniu występować:

• samodzielnie.

• przez pełnomocnika:

Art. 32 KPA Strona może działać przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego działania.

Kto może być pełnomocnikiem (pojęcie pełnomocnika): art. 33 § 1 KPA Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych.  a więc pełnomocnikami mogą być osoby fachowe: adwokat, radca prawny, doradca podatkowy, itp. ale nie tylko. Pojęcie pełnomocnika w postępowaniu administracyjnym od pełnomocnika w postępowaniu sądowo-administracyjnym. W postępowaniu administracyjnym pełnomocnikiem może być szerszy krąg podmiotów – każda osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnych np. student, który ukończy prawo, może wystąpić w postępowaniu administracyjnym jako pełnomocnik stron. A więc każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Przepisy nie mówią, że pełną, ale wg Jaśkowskiej musi być pełna.

Ograniczenie będzie dotyczyło postępowania sądowoadministracyjnego – tam będą te podmioty mogły wystąpić tylko, jeżeli będą innymi stronami, albo krewnymi (wg wyznaczanych ściśle stopni pokrewieństwa), albo pracownikami organu. W pozostałych przypadkach będzie to mógł być tylko adwokat lub radca prawny. Ponadto skargę kasacyjna mogą sporządzić tylko adwokaci, radcy prawni, doradcy podatkowi, rzecznicy patentowi.

Inne ważne uwagi o pełnomocnictwie:

Art. 32 KPA

§ 2. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu.  forma udzielenia.

§ 3. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy, a także doradca podatkowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa oraz odpisy innych dokumentów wykazujących ich umocowanie. Organ administracji publicznej może w razie wątpliwości zażądać urzędowego poświadczenia podpisu strony.  wymóg potwierdzenia pełnomocnictwa. Musi być to oryginał pełnomocnictwa lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Oryginał składa strona na rozprawie lub przed rozprawą. Oryginał jest podpisany. W przypadku adwokata/radcy prawnego/doradcy podatkowego/rzecznika patentowego oni mogą sami uwierzytelnić.

Mówi się w tym przepisie o urzędowo poświadczonym odpisie pełnomocnictwa. Problem pojawia się, gdy strona jest za granicą. Jakie pełnomocnictwo musi zostawić? Urzędowy poświadczony odpis pełnomocnictwa (w urzędzie gminy). Urzędowo poświadczony nie oznacza, że notarialny.

§ 4. W sprawach mniejszej wagi organ administracji publicznej może nie żądać pełnomocnictwa, jeśli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony, a nie ma wątpliwości co do istnienia i zakresu upoważnienia do występowania w imieniu strony.  w sprawach mniejszej wagi (zasiłki) organ może nie żądać pełnomocnictwa, domownik strony (np. konkubina).

• przez przedstawiciela (osoba niemająca zdolności do czynności prawnych lub gdy ta zdolność jest ograniczona) – rodzaje przedstawicielstwa:

• przedstawiciel ustawowy – występuje dla osób fizycznych nie mających pełnych zdolności do czynności prawnych lub dla stron nie będących osobami fizycznymi:

art. 30 KPA

§ 2. Osoby fizyczne nie posiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swych ustawowych przedstawicieli.

§ 3. Strony nie będące osobami fizycznymi działają przez swych ustawowych lub statutowych przedstawicieli.

• przedstawiciel dla osoby nieobecnej – tego przedstawiciela wyznacza sąd. W przypadku sprawy niecierpiącej zwłoki osoba wyznaczona jest przez pracownika organu. Organ może wyznaczyć tylko przedstawiciela dla osoby nieobecnej. Nie może wyznaczyć kogoś, kto zastępuje przedstawiciela osoby nie mającej pełnej zdolności do czynności prawnych. To może uczynić tylko sąd.

Art. 34 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej wystąpi do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela dla osoby nieobecnej lub niezdolnej do czynności prawnych, o ile przedstawiciel nie został już wyznaczony.

§ 2. W przypadku konieczności podjęcia czynności nie cierpiącej zwłoki organ administracji publicznej wyznacza dla osoby nieobecnej przedstawiciela uprawnionego do działania w postępowaniu do czasu wyznaczenia dla niej przedstawiciela przez sąd.

• statutowy przedstawiciel dla jednostek organizacyjnych, następcy prawni, lub kurator dla spadków nieobjętych.

• Uprawnienia strony (w toku postępowania administracyjnego): !zarówno procesowe jak i materialne!

• prawo żądania wszczęcia postępowania

• prawo do udziału biernego

• powinna być zawiadamiana o wszczęciu postępowania z urzędu/na wniosek

• powinna być zawiadamiana co najmniej 7 dni naprzód o rozprawie, o przeprowadzonych dowodach

• prawo do udziału czynnego:

• przeglądania akt, sporządzania notatek, robienia odpisów, sporządzania kserokopii

• prawo domagania się przeprowadzenia wniosków dowodowych

• prawo wypowiadania się co do każdego przeprowadzonego dowodu  art. 81 KPA Żadna okoliczność nie może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona nie miała możliwości wypowiedzenia się.

• prawo składać odwołania, zażalenia, środki nadzwyczajne

• wnioski o przywrócenie terminu

• prawo składania skargi do sądu administracyjnego

• może wycofywać swoje wnioski, może doprowadzać do umorzenia postępowania, może doprowadzać do zawarcia ugody (uprawnienia materialne).

_______________________________________________________________________________________

III. PODMIOTY NA PRAWACH STRONY

1. Charakter prawny tych podmiotów

• Jak nazwa wskazuje, nie są stronami lecz podmiotami „na prawach strony”.

• Chodzi więc o takie sytuacje, kiedy sprawa nie dotyczy ich interesu prawnego lub obowiązku więc wyniku postępowania będzie ukształtowana nie ich sytuacja prawna  tak więc nie przysługują im materialne uprawnienia strony. Te podmioty zawsze reprezentują interes ponadindywidualny a waga chronionych przez nich interesów jest różna, poszczególne podmioty chronią różne interesy. Nie mogą być adresatami decyzji, nie mogą żądać umorzenia postępowania czy zawarcia ugody administracyjnej.

• Są to jednakże podmioty na prawach strony, ponieważ przysługują im procesowe prawa strony, np. uprawnienie do składania wniosków o wszczęcie postępowania, uprawnienia przeglądania akt, sporządzania odpisów, składania odwołań.

• Uzasadnienie (i zarazem kryterium) dopuszczenia takich podmiotów: reprezentują one pewien interes zbiorowy a nie własny. Te interesy są zróżnicowane.

• Różny charakter ich udziału: niektóre z nich muszą być dopuszczone do udziału w postępowaniu jeśli złożą wniosek (np. RPO) a w przypadku innych udział jest kontrolowany przez organ (dotyczy tylko organizacji społecznej).

• Chodzi o następujące podmioty: Prokurator, RPO, Rzecznik Praw Dziecka, Organizacja Społeczna

2. Udział Prokuratora i RPO (RPD) w postępowaniu administracyjnym

• Reprezentują on interes publiczny czyli związany z funkcjonowaniem państwa.

• Prokuratora powołuje się w celu strzeżenia praworządności. RPO w celu ochrony praw człowieka i obywatela.

• Udział ich nie podlega kontroli ze strony organu – jeśli składają żądanie wszczęcia postępowania, to organ musi wszcząć postępowanie jeśli jest ono wszczynane z urzędu. Gdy dane postępowanie może być wszczęte tylko na wniosek stron, to podmioty te muszą uzyskać zgodę stron (Prokurator nie może wystąpić z wnioskiem o zmianę naszego nazwiska, jeśli go o to nie poprosimy i nie uzyska od nas upoważnienia). Natomiast RPO działa na zasadzie subsydiarności – gdy wyczerpie się inne środki odwoławcze.

• Podmioty te mogą przyłączyć się do udziału w toczącym się postępowaniu:

• z własnej inicjatywy

• na podst. art. 183 KPA: organ adm. publ zawiadamia prokuratora/RPO o tym, że toczy się jakieś postępowanie w którym jego udział byłby potrzebny. Organ może zawiadomić i zaprosić prokuratora/RPO.

• Poszczególne uprawnienia w toku postępowania

• problem wszczynania postępowania odwoławczego. Prokurator i RPO mogą wszczynać postępowanie odwoławcze tylko wtedy, kiedy postępowanie w I instancji zostało wszczęte na ich żądanie lub zostali dopuszczeni do udziału w postępowaniu. Organizacja społeczna takiego uprawnienia nie ma.

• w odniesieniu do decyzji ostatecznych co do zasady przyjmuje się, że prokurator nie powinien korzystać ze środków z art. 154/155. Środek który wnosi prokurator nosi nazwę sprzeciwu – jeśli dotyczy decyzji ostatecznych. Ten sprzeciw powinien być rozpatrzony w ciągu 30 dni od daty wniesienia sprzeciwu. Od art. 184.

• prokurator może korzystać z instytucji wznowienia, stwierdzenia nieważności, jej uchylenia lub zmiany, ale w trybie przepisów szczególnych lub art. 161. Tych uprawnień nie ma organizacja społeczna.

• we wszystkich trybach nadzwyczajnych wstrzymanie następuje na wniosek, jest w zasadzie pewnym wyjątkiem. Może tez być wstrzymanie z urzędu, ale on ma charakter wyjątkowy.

• prawo wnieść skargę do sądu administracyjnego: jeżeli prokurator wniósł skargę do sadu administracyjnego i ta skarga została rozpatrzona to nie może z tych samych powodów wnieść sprzeciwu (art. 189 KPA).

• Jeśli prokurator chce dołączyć do postępowania które już się toczy, to wystarczy ze złoży wniosek.

• Dokładna pozycja Prokuratora: i dotyczą też RPO

Art. 182 KPA

Prokuratorowi służy prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.

Art. 183 KPA

§ 1. Prokuratorowi służy prawo udziału w każdym stadium postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem.

§ 2. Organ administracji publicznej zawiadamia prokuratora o wszczęciu postępowania oraz o toczącym się postępowaniu w każdym przypadku, gdy uzna udział prokuratora w postępowaniu za potrzebny.

Art. 184 KPA

§ 1. Prokuratorowi służy prawo wniesienia sprzeciwu od decyzji ostatecznej, jeżeli przepisy kodeksu lub przepisy szczególne przewidują wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji albo jej uchylenie lub zmianę.

§ 2. Prokurator wnosi sprzeciw do organu właściwego do wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji albo jej uchylenia lub zmiany.

§ 3. Sprzeciw od decyzji wydanej przez ministra wnosi Prokurator Generalny.

§ 4. Jeżeli podstawą sprzeciwu jest naruszenie przepisu art. 145 § 1 pkt 4, wniesienie sprzeciwu wymaga zgody strony.

Art. 185 KPA

§ 1. Sprzeciw prokuratora powinien być rozpatrzony i załatwiony w terminie trzydziestu dni od daty jego wniesienia.

§ 2. W razie niezałatwienia sprzeciwu w terminie określonym w § 1 mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 36–38.

Art. 186 KPA

W przypadku wniesienia sprzeciwu przez prokuratora właściwy organ administracji publicznej wszczyna w sprawie postępowanie z urzędu, zawiadamiając o tym strony.

Art. 187 KPA

W przypadku wniesienia przez prokuratora sprzeciwu organ administracji publicznej, do którego sprzeciw wniesiono, obowiązany jest niezwłocznie rozpatrzyć, czy zachodzi potrzeba wstrzymania wykonania decyzji do chwili załatwienia sprzeciwu.

Art. 188 KPA

Prokuratorowi, który bierze udział w postępowaniu w przypadkach określonych w art. 182–184, służą prawa strony.

Art. 189 KPA

Prokurator, który wniósł skargę na decyzję organu administracji publicznej do sądu administracyjnego, nie może z tych samych przyczyn wnieść sprzeciwu.

3. Pozycja organizacji społecznej

• Występuje w interesie cudzym – społecznym. Organizacja społeczna może popierać żądania strony-pomoc społeczna, może występować odwrotnymi wnioskami-organizacje ekologiczne.

• Uprawnienia procesowe organizacji społecznej:

Art. 31 § 1 KPA Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem:

1) wszczęcia postępowania,

2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny.

• Są dwie przesłanki dopuszczenia do udziału, które muszą być spełnione łącznie:

• leży to w jej celach statutowych – rozumiane szeroko. Musi być zapisane w statucie i nie musi być zapisane wyraźnie, może wynikać z zapisanych celów organizacji, które mogą być wyprowadzane ze statutu lub uchwał.

• przemawia za tym interes społeczny – a więc interes jakiejś grupy. Więc niekoniecznie interes publiczny, np. interes kupców warszawskich, interes grup osób broniących zwierząt ≠ Interes publiczny działalność państwa lub działalność wspólnot samorządowych.

Oba te pojęcia to pojęcia niedookreślone i organ nie ma tutaj uznania administracyjnego.

Gdy obie przesłanki są łącznie spełnione, to organ ma obowiązek wszcząć postępowanie.

• Udział organizacji jest kontrolowany przez organ w formie postanowienia:

Art. 32 § 2 KPA Organ administracji publicznej, uznając żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, postanawia o wszczęciu postępowania z urzędu lub o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji społecznej służy zażalenie.

Gdy przesłanki są spełnione to organ wszczyna z urzędu. Gdy może być wszczęte tylko na żądanie strony, to organizacja musi uzyskać na to zgodę strony.

Organizacja społeczna może być dopuszczona i można jej odmówić w drodze postanowienia na które służy zażalenie. Na tle przepisu powstał problem: czy owo zażalenie przysługuje również stronie postępowania? Niektórzy, że tak a niektórzy trzymają się ścisłej interpretacji przepisu i uznają, że tylko organizacji bo przecież zażalenie przysługuje tylko wtedy podmiotowi, gdy przepis wyraźnie wskazuje. Jeżeli służy zażalenie (to są środki nadzwyczajne) to jest możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego.

• Dodatkowy przywilej organizacji społecznej:

Art. 32 § 4 KPA Organ administracji publicznej, wszczynając postępowanie w sprawie dotyczącej innej osoby, zawiadamia o tym organizację społeczną, jeżeli uzna, że może ona być zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe, i gdy przemawia za tym interes społeczny.

_______________________________________________________________________________________

IV. Formy udziału organizacji społecznej w postępowaniu administracyjnym

• Na gruncie prawa administracyjnego, organizacja społeczna jest rozumiana w sensie korporacyjnym – jako zrzeszenie osób fizycznych lub jednostek organizacyjnych. Chodzi więc o substrat osobowy. Chodzi o podmioty powstające na podstawie ustawy Prawo o stowarzyszeniach lub na podstawie przepisów szczególnych. długo istniał spór, czy jako organizację społeczną należy rozumieć tylko stowarzyszenia czy też fundacje (będące masami majątkowymi). Ostatecznie NSA orzekło, że fundacja mieści się w pojęciu organizacji społecznej i w związku z tym może również wszczynać postępowanie.

• Organizacja społeczna może wystąpić w postępowaniu administracyjnym w różnym charakterze. Przykładowo bowiem, Prokurator może być tylko podmiotem na prawach strony.

1. Jako organ, przed którym toczy się postępowanie administracyjne.

Gdy na podstawie ustawy lub porozumienia została upoważniona do wydania decyzji administracyjnych np. organizacja zakładająca szkoły społeczne.

2. Jako strona postępowania w rozumieniu art. 28 KPA.

Gdy występuje w postępowaniu we własnym interesie prawnym, a więc gdy chodzi o ukształtowanie sytuacji prawnej tej organizacji np. uzyskanie określonego zezwolenia administracyjnego. Organ może odmówić wszczęcia postępowania jeśli stwierdzi, że organizacja nie jest stroną.

3. Wypowiedzenie się/wyrażenie opinii przez ciało statutowe.

Wyraża to treść art. 32 § 5 KPA Organizacja społeczna, która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony, może za zgodą organu administracji publicznej przedstawić temu organowi swój pogląd w sprawie, wyrażony w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego.

Tę formę organizacje wybierają wtedy, gdy nie chcą działać na prawach strony lecz tylko chcą być wysłuchane. Tutaj organizacja występuje tylko we fragmencie postępowania. Chce, aby wysłuchano jej opinii.

Ten udział również podlega kontroli ze strony organu. Przepisy nie przewidują zaskarżania braku takiej zgody.

Chodzi tutaj o opinię ciała statutowego jako pogląd w sprawie ale nie o opinię w rozumieniu art. 106 KPA. Ma być wyrażona w uchwale/oświadczeniu organu statutowego (aby nikt się nie podszywał).

4. Jako podmiot na prawach strony (patrz pkt. III).

_______________________________________________________________________________________

KPA wykład nr 5 (16.03.2011r.)

I. FAZY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

W zasadzie w każdym postępowaniu (tryby zwyczajne: przed organem I instancji i odwoławcze jak i tryby nadzwyczajne) można wyróżnić 3 fazy:

• Czynności wstępne.

• Postępowanie wyjaśniające (dowodowe).

• Faza orzekania.

W każdym trybie stosujemy odpowiednio przepisy dotyczące postępowania przed organem I instancji. W postępowaniu odwoławczym stosuje się odpowiednio przepisy z postępowania pierwszoinstancyjnego, chyba że są przepisy odrębne. W postępowaniach w trybach nadzwyczajnych pierwszy etap to postępowanie w I instancji, drugi etap to postępowanie w 2 instancji, więc w zasadzie w większości stosujemy przepisy dotyczące postępowania pierwszoinstancyjnego, odrębności mogą się pojawić w zakresie postępowania rozpoznawczego.

1. Czynności wstępne

• W tej chwili we wszystkich 3 trybach są wydzielone jako odrębna faza postępowania.

• Ich przedmiotem jest badanie dopuszczalności postępowania. To tak jakby postępowanie w sprawie wszczęcia postępowania. Postępowanie administracyjne może zakończyć się na tej fazie, jeśli organ stwierdzi niedopuszczalność prowadzenia postępowania.

• Obecnie mamy wydawane akty administracyjne dotyczące niedopuszczalności prowadzenia danego postępowania – (do niedawna było to postanowienie tylko w trybie odwoławczym, w trybach nadzwyczajnych była decyzja a w postępowaniu przed organem I instancji czynności wstępne nie kończyły się wydaniem aktu) chodzi o stwierdzenie niedopuszczalności postępowania w drodze postanowienia. Teraz przyjęto jednolite rozwiązanie: wszędzie mamy postanowienie.

ODMOWA wszczęcia postępowania – warto zapamiętać, że w tej chwili będzie w formie postanowienia w każdym trybie, np. :

• postanowienie, które odmawia wszczęcia postępowania (przed organem I instancji).

• stwierdzenie niedopuszczalności odwołania lub uchybienie terminowi do wniesienia odwołania (przed organem II instancji).

• odmowa wszczęcia postępowania wznowieniowego (tryb nadzwyczajny).

• odmowa wszczęcia postępowania nieważnościowego (tryb nadzwyczajny).

2. Postępowanie wyjaśniające (dowodowe)

Obecne we wszystkich trybach aczkolwiek organ odwoławczy powinien prowadzić tylko uzupełniające postępowanie dowodowe, powinien w zasadzie kontrolować to, co przeprowadził organ I instancji – jeżeli stwierdzi braki w postępowaniu dowodowym to uchyli decyzję, skieruje sprawę do ponownego rozpoznania, czyli wyda decyzje kasacyjną.

Mamy tę fazę także w trybach nadzwyczajnych, ale ma ona tutaj również specyficzny charakter:

• postępowanie nieważnościowe - postępowanie rozpoznawcze ma tylko na celu wyjaśnienie czy zaszła taka wada i czy poza nią nie ma nieodwracalnych skutków prawnych, czyli tzw. przesłanek negatywnych. Nie bada się tez sprawy co do meritum, bada się tylko przesłankę nieważnościową.

• postępowanie wznowieniowe - bada się dwie rzeczy: przesłankę wznowieniową i później, jeżeli stwierdzi się że ona wywarła wpływ na treść decyzji, to trzeba, oprócz wydania nowego, merytorycznego aktu, sprawę rozpatrzeć od nowa, czyli w pełnym zakresie przeprowadzić postępowanie wyjaśniające.

3. Faza orzekania

Co do zasady we wszystkich tych trybach są wydawane decyzje i postanowienia. Nie ma różnicy między pojęciem decyzji czy pojęciem postanowienia w każdym z tych trybów.

Ale mogą być to różne rodzaje decyzji:

• w I instancji może być to decyzja umarzająca, odmawiająca uprawnienia, przyznająca uprawnienie, nakładająca obowiązek.

• W II instancji mogą być tylko i wyłącznie wydane decyzje wymienione w art. 138 KPA. Wydanie jakiekolwiek innej decyzji powoduje że będzie ona nieważna.

• W trybach nadzwyczajnych też są wydawane decyzje, chyba że jeśli chodzi o wznowienie czy nieważność dotyczy to postanowienia, więc wtedy mamy postanowienie. Mamy tu już bardzo zróżnicowane rodzaje decyzji z uwagi na to jaki tryb wzruszalności decyzji jest zastosowany. Jest tu nieco inny katalog decyzji niż decyzji w I instancji. Największa różnica: zakres decyzji, jakie mogą być wydane, pojawia się nowy rodzaj decyzji, którego dotychczas nie było: decyzja o stwierdzeniu niezgodności z prawem jakiejś innej decyzji. Oznacza to że pozostaje w mocy decyzja wadliwa, a obok niej istnieje decyzja mówiąca o tym, że tamta decyzja jest wadliwa.

________________________________________________________________________________________

II. CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH TRYBÓW POSTĘPOWANIA

a. Postępowanie przed organem I instancji

Czynności wstępne

1. Wszczęcie postępowania

• Czynności wstępne zaczynają się od momentu wszczęcia postępowania.

• 2 sposoby wszczynania postępowania:

Art. 61 § 1 KPA Postępowanie administracyjne wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu.

• O tym, w jaki sposób postępowanie może być wszczęte nie decydują przepisy Kodeksu ale przepisy szczególne. Czyli z tych przepisów wynika, czy organ wszczyna postępowanie z urzędu, czy na wniosek strony, np. postępowanie rozbiórkowe typowe wszczynane może być wszczęte z urzędu, wszystkie postępowania kontrolne w sprawach budowlanych są wszczynane z urzędu, natomiast postępowanie w sprawie zmiany imienia lub nazwiska to typowe postępowanie wszczynane na żądanie strony.

• Zwykle jest to tak skonstruowane, że tam gdzie chodzi o nadanie jednostce uprawnień to potrzebny jest wniosek strony (np. pomoc społeczna) a tam gdzie chodzi o nałożenie obowiązku to będzie wszczynane z urzędu. Ale nie zawsze, bo zwróćmy uwagę: w postępowaniu budowlanym często chodzi o obowiązki innych podmiotów a wszczynane są postępowania na żądanie innych stron, np. sąsiadów. Niekiedy też przepisy przewidują inny krąg przepisów składających żądanie, np. w prawie budowlanym jest wyraźnie określone kto może wystąpić z żądaniem wydania pozwolenia na budowę. Niekiedy z kolei przepisy przewidują działanie innych podmiotów, np. w zakresie pomocy społecznej, dlatego że osoba na rzecz której świadczenie miało być udzielone jest osobą nieporadną, w związku z tym tam jest przewidziany szerszy krąg podmiotów.

• Postępowanie wszczynane z urzędu.

• podmioty, które mogą wszczynać postępowanie z urzędu:

• organ

• podmioty na prawach strony – chodzi o prokuratora, RPO, organizację społeczną. UWAGA. Wprawdzie przepisy prawa mówią, że postępowanie tutaj jest wszczynane na ich wniosek, to tak naprawdę jest to postępowanie wszczynane z urzędu!

Warunki, jakie muszą być spełnione, aby za sprawą tych podmiotów można było wszcząć postępowanie z urzędu:

• przesłanki dotyczące udziału tych podmiotów.

• sprawa musi być możliwa do wszczęcia z urzędu.

• Uwaga! Przepis art. 61 § 2 KPA przewiduje sytuację, kiedy organ w wyjątkowej sytuacji może wszcząć postępowanie z urzędu wtedy, gdy chce chronić szczególnie ważny interes strony a wymagany jest w przepisach wniosek strony:

Art. 61 § 2 KPA Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody – postępowanie umorzyć.

Nie jest to żaden trzeci, odrębny tryb wszczynania postępowania. Chodzi o to, że taki organ nie czeka na wniosek strony, bo są różne sytuacje, że strona: jest nieobecna, nie można się z nią porozumieć, przebywa w szpitalu w stanie nieświadomości ale wiadomo, że wyzdrowieje i nie jest jej potrzebny pełnomocnik a organ nie chce, żeby strona straciła termin.

Jest przy tym dodatkowy warunek, że w toku tego postępowania należy uzyskać zgodę strony. Jeżeli się jej nie uzyska, postępowanie trzeba umorzyć w drodze decyzji! Jeżeli organ tego nie zauważy albo działa wbrew przepisom i wyda wbrew woli podmiotu decyzję, to wówczas strona wniesie odwołanie po decyzji w I instancji. Jest to przypadek, kiedy organ odwoławczy uchyla decyzję I instancji i umarza postępowanie w I instancji bo powinien to już uczynić organ I instancji. A co się dzieje, jeśli strona się o takiej decyzji dowie po postępowaniu?  wtedy: zbieg przepisów wznowienia i nieważności, ale zdaniem prof. Jaśkowskiej, jeżeli jest zbieg tych dwóch instytucji, to trzeba dać pierwszeństwo przepisom materialnoprawnym, a po drugie stwierdzić nieważność takiej decyzji, bo ona została wydana bez podstawy prawnej: można było wszcząć postępowanie, ale do wydania decyzji potrzebna była zgoda strony, jeśli jej nie było decyzja nie ma podstawy, a postępowanie powinno podlegać umorzeniu.

Czyli jeżeli organ, pomimo tego, dalej prowadził postępowanie, to strona może złożyć odwołanie – kiedy taki zarzut podniesie w odwołanie, to wówczas to mamy do czynienia z decyzja wymienioną w art. 138 § 1 pkt 2 – a więc, że organ uchyla decyzję i umarza postępowanie w pierwszej instancji. Skutek: powoduje, że postępowania w ogóle nie ma. Nie trzeba niczego dalej rozpatrywać. Ono przestało istnieć, bo nie został spełniony ten warunek. Gdyby strona to przegapiła to wtedy mogłaby żądać stwierdzenia nieważności decyzji. Tutaj mogą być sytuacje gdy pokrywają się przesłanki wznowienia i nieważności bo np. organ prowadzi postępowanie i wyda decyzję bez wniosku strony i bez jej wiedzy-wtedy organ musi najpierw rozpatrzyć przyczyny nieważności bo one są dalej idące. Powinien stwierdzić nieważność decyzji, a nie wznawiać postępowanie administracyjne.

• Postępowanie wszczynane na wniosek strony.

• jeżeli strona wszczyna postępowanie, to na wniosek – a to przybiera formę podania.

Podania:

• jest to pojęcie szersze niż tylko wniosek o wszczęcie postępowania i obejmuje: żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia. A więc wniosek o wszczęcie postępowania to również podanie.

• sposoby wnoszenia podań:

Art. 63 § 1 KPA Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej utworzoną na podstawie ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

• powinno zawierać (minimalne standardy):

Art. 63 § 2 KPA Podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych.

Jeśli warunków dodatkowych nie ma, to wystarczy wskazanie osoby, jej adresu oraz żądania.

• podpisywanie podań:

Art. 63 KPA

§ 3. Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu.

§ 3a. Podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno:

1) być uwierzytelnione przy użyciu mechanizmów określonych w art. 20a ust. 1 albo ust. 2 ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz

2) zawierać dane w ustalonym formacie, zawartym we wzorze podania określonym w odrębnych przepisach, jeżeli te przepisy nakazują wnoszenie podań według określonego wzoru. Czyli bezpieczny podpis elektroniczny jest wymagany przy organach, natomiast przy osobie fizycznej te wymogi mają być mniejsze ze względu na wysokie koszty. Prof. Jaśkowska: podanie w formie dokumentu elektronicznego nieopatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym to podanie z brakami formalnymi ale można to naprawić w ciągu 7 dni przez zgłoszenie się do osoby w celu złożenia własnoręcznego podpisu.

• potwierdzenie wniesienia podania:

Art. 63 § 4 KPA Organ administracji publicznej jest obowiązany potwierdzić wniesienie podania, jeżeli wnoszący tego zażąda. W przypadku wniesienia podania w formie dokumentu elektronicznego organ jest obowiązany potwierdzić wniesienie podania przez doręczenie urzędowego poświadczenia odbioru na wskazany przez wnoszącego adres elektroniczny.

• braki formalne podania i ich konsekwencje:

• brak adresu:

Art. 64 § 1 KPA Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możności ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania.

Jest to jedyny przypadek, kiedy organ od razu pozostawia podanie bez rozpatrzenia. Nie ma tutaj zaskarżenia, bo przepisy nie przewidują formy tego aktu ani nie wskazują, ż na ten akt służy zażalenie. Jeśli jednak adres jest a mimo to organ nie załatwia sprawy strony, to może ona wnieść skargę do sądu administracyjnego na milczenie organu.

• pozostałe przypadki, a więc przykładowo brak żądania, brak podpisu:

art. 64 § 2 KPA Jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania.

W pozostałych przypadkach należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie 7 dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania. Czyni się adnotację w aktach, wysyła się zawiadomienie do wnoszącego, ale nie jest tu przewidywana forma aktu administracyjnego.

Orzeczenie WSA dotyczące skutków nieuzupełnienia braków w terminie: nie budzi wątpliwości, że nieuzupełnienie braków spowoduje postanowienie podania bez rozpoznania. Natomiast w przypadku, kiedy do uzupełnienia dochodzi z uchybieniem ustawowego terminu 7 dni, nie upoważnia to organu do pozostawienia pisma bez rozpoznania i takie pismo trzeba rozpatrzyć, chyba że wcześniej pozostawiono bez rozpoznania, bo wtedy mamy zakończenie postępowania. Natomiast jeżeli nie mamy formalnego zakończenia, to w przypadku uzupełnienia przez stronę braku pisma z uchybieniem terminu, pismo powinno być rozpatrzone merytorycznie, z tym że termin jego wniesienia powinien być liczony od dnia wniesienia pisma uzupełniającego braki. Ma to znaczenie w przypadku terminów materialnych.

• brak uiszczenia opłaty, bo przepisy mogą uzależniać czynność organu od dokonania opłaty a góry:

Art. 261 KPA

§ 1. Jeżeli strona nie wpłaciła należności tytułem opłat i kosztów postępowania, które zgodnie z przepisami powinny być uiszczone z góry, organ administracji publicznej prowadzący postępowanie wyznaczy jej termin do wniesienia tych należności. Termin ten nie może być krótszy niż siedem dni, a dłuższy niż czternaście dni.

§ 2. Jeżeli w wyznaczonym terminie należności nie zostaną uiszczone, podanie podlega zwrotowi lub czynność uzależniona od opłaty zostanie zaniechana.

§ 3. Na postanowienie w sprawie zwrotu podania służy zażalenie.

Jednakże w pewnych przypadkach organ musi rozpatrzyć sprawę – a opłatę może najwyżej ściągnąć w drodze egzekucji administracyjnej:

§ 4. Organ powinien jednak załatwić podanie mimo nieuiszczenia należności:

1) jeżeli za niezwłocznym załatwieniem przemawiają względy społeczne lub wzgląd na ważny interes strony,

2) jeżeli wniesienie podania stanowi czynność, dla której jest ustanowiony termin zawity,

3) jeżeli podanie wniosła osoba zamieszkała za granicą.

• pismo wnoszone jest przez pełnomocnika a brak jest doręczenia pełnomocnictwa.

Różna praktyka: żeby uniknąć niebezpieczeństwa późniejszego uchylenia decyzji, zdaniem profesor należy wzywać do uzupełnienia i pełnomocnika i stronę. Błędem jest na pewno wezwanie do przedłożenia pełnomocnictwa samego pełnomocnika, bo może to spowodować niekorzystne skutki dla strony, a tego pełnomocnictwa wcale mogło nie być. Następnie błędem jest informowanie samej strony, bo ona może być osobą nieporadną i pełnomocnik jest po to, aby jej pomagać w prowadzeniu spraw, a ona to pismo może przedłożyć pełnomocnikowi za późno. A więc pismo o wezwaniu powinno się kierować do pełnomocnika, jak i do strony.

• pismo nie spełnia warunków wynikających z przepisów szczególnych.

To mogą być takie wymogi, które mogą być wymogami materialnymi pisma i od razu pismo będzie pozostawione bez rozpoznania, a mogą być takie, którego takiego charakteru nie mają – więc nie ma tu odpowiedzi i trzeba to ustalać na podstawie przepisów szczególnych.

• wniesienie podania do organu niewłaściwego.

KPA wymienia 3 przypadki takiej sytuacji:

Sytuacja 1: podanie wniesiono do organu, który jest niewłaściwy w sprawie.

Art. 65 KPA

§ 1. Jeżeli organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w sprawie, niezwłocznie przekazuje je do organu właściwego, zawiadamiając jednocześnie o tym wnoszącego podanie. Zawiadomienie o przekazaniu powinno zawierać uzasadnienie.

§ 2. Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem przepisanego terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.

Zawiadomienie to powinno zawierać uzasadnienie, bo może ono stanowić motyw do wniesienia o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego do NSA, jeśli ten drugi organ też uzna się za niewłaściwy.

Należy zwrócić uwagę, że nie ma w tej sytuacji formy postanowienia, na które służy zażalenie. Strona nie ma możliwości skarżenia go, natomiast ma zachowany termin, bo zgodnie z par 2. podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem przepisanego terminu uważa się za wniesione z zachowaniem terminu. Ale UWAGA! Prof. Jaśkowska każe zwrócić uwagę, że nie dotyczy to sądu administracyjnego! W związku z tym, jeżeli ktoś wyśle skargę nie do organu, a do sądu administracyjnego, to sąd administracyjny przekaże skargę do organu właściwego, ale jeżeli w tym czasie upłynie termin, to skarga strony będzie odrzucona – a więc ten przepis dotyczy tylko postępowania administracyjnego!

Sytuacja 2: wniesione podanie dotyczy kilku spraw a organ jest właściwy w zakresie tylko jednej sprawy.

Art. 66 KPA

§ 1. Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, uczyni przedmiotem rozpoznania sprawy należące do jego właściwości. Równocześnie zawiadomi wnoszącego podanie, że w sprawach innych powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu, i poinformuje go o treści § 2.

§ 2. Odrębne podanie złożone zgodnie z zawiadomieniem, o którym mowa w § 1, w terminie czternastu dni od daty doręczenia zawiadomienia uważa się za złożone w dniu wniesienia pierwszego podania.

Organ, do którego podanie wniesiono rozpatruje to podanie w części, w której jest właściwy, natomiast zawiadamia wnoszącego podanie, że w pozostałych sprawach musi wnieść odrębne podanie, do innego organu i musi go wówczas także zawiadomić, że powinien to uczynić w ciągu 14 dni i jeżeli uczyni to w ciągu 14 dni to będzie się uważało, że podanie zostało wniesione z zachowaniem terminu. Ma to znaczenie dla takich sytuacji, gdzie jest przepis materialny, wynikający z ustaw szczególnych, gdzie jest określony termin dla składania jakichś wniosków, np. terminy do składania wniosków dot. rekompensaty za mienie zabużańskie.

Sytuacja 3: organ jest niewłaściwy, ale nie można ustalić organu właściwego na postawie danych, bo podanie jest zbyt skąpe albo z podania wynika, że właściwy jest sąd powszechny.

Art. 66 KPA

§ 3. Jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych podania, albo gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, organ, do którego podanie wniesiono, zwraca je wnoszącemu. Zwrot podania następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

§ 4. Organ nie może jednak zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się już za niewłaściwy.

RÓŻNICA: wniesienie podania do organu niewłaściwego – jeżeli może być zachowany termin albo organ sam je przekazuje – to nie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, tylko w formie informacji stron. Natomiast, jeżeli tego terminu się nie zachowuje, bo nie mamy wystarczających danych i zwracamy podanie tylko informując, że nie wiemy do kogo składać albo gdy właściwy jest sąd powszechny, to wtedy zwraca się w formie postanowienia, na które służy zażalenie, nie można wydać takiego postanowienia, jeżeli już uprzednio sąd uznał się za niewłaściwy – i wtedy organ administracji musi sprawę rozpatrzyć. Może powstać problem, który organ i tu mogą powstać spory, ale już tylko w ramach organów administracji.

• Data wszczęcia postępowania.

• datą wszczęcia postępowania z urzędu przez organ jest dzień pierwszej czynności organu dokonanej wobec strony.

Natomiast jeśli jest wszczynane na wniosek organizacji społecznej, którą dopuszcza się do postępowania postanowieniem – może powstać pytanie: czy rzeczywiście postępowanie jest wszczęte od momentu zawiadomienia strony, czy ponieważ ten podmiot ten podmiot działa na prawach strony, czy nie przyjąć, że datą wszczęcia postępowania jest dzień doręczenia postanowienia organizacji społecznej dopuszczonej do udziału w postępowaniu – profesor Jaśkowska przychyla się do tej drugiej interpretacji.

• data wszczęcia postępowania na żądanie strony:

art. 61 KPA

§ 3. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej.

§ 3a. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione drogą elektroniczną jest dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej.

Profesor Jaśkowska dodaje do tego: dzień doręczenia organowi właściwemu. Dzień wszczęcia postępowania ma znaczenie dlatego, aby np. ustalić, jaki ma być termin rozpatrzenia sprawy i z tego punktu widzenia ma znaczenie ta data, kiedy podanie wpłynęło do organu właściwego. To nie oznacza, że strona do tego momentu nie korzysta z ochrony prawnej, bo ona korzysta z ochrony prawnej np. dzień wniesienia podania do organu niewłaściwego, jeżeli ona wniesie później do właściwego lub zostanie jej podanie przekazane do właściwego powoduje, że ona korzysta z ochrony, ale w takim znaczeniu, że uważa się podanie za wniesione we właściwym terminie. Tzn. jeśli mamy jakiś termin materialny, że możemy wnieść podanie w określonym terminie, to wystarczy że wniesiemy do niewłaściwego organu, a później dochowamy tego trybu naprawczego. Natomiast datą wszczęcia postępowania będzie data wniesienia do organu właściwego. Mamy tu więc 2 terminy: inna data będzie liczona dla ochrony strony, a inna dla momentu trwania postępowania.

• Obowiązek organu:

Art. 61 § 4 KPA O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron należy zawiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie.

Chodzi o to, że w przypadku wszczęcia postępowania na żądanie strony, inne osoby, które też są stronami mogą nie wiedzieć że takie postępowanie zostało wszczęte. W związku z tym należy zawiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie. A więc już organ musi przeprowadzić krótkie postępowanie wyjaśniające, po to żeby zawiadomić wszystkie podmioty, które mogą mieć interes prawny w postępowaniu. Może to być niejednokrotnie trudne, bo np. przepisy w zakresie prawa budowlanego określają interes prawny przez to, czy inwestycja może mieć wpływ na nieruchomość i właściciel działki sąsiedniej w niektórych przypadkach nie będzie stroną postępowania, bo będzie chodziło o budynek mieszkalny, jednorodzinny, postawiony daleko od działki, który nie ma wpływu na sąsiednią nieruchomość, ale w niektórych przypadkach, np. będzie to stacja benzynowa – oddziaływanie na sąsiednie działki będzie i właściciele będą stronami. Ustalenie tego należy do organu i są to pierwsze czynności wstępne.

• Skutki wszczęcia postępowania:

• lis penat – zawisłość sprawy przed organem administracji, czyli podjęcie przez organ pewnych czynności procesowych w ramach czynności wstępnych (np. zbadanie właściwości).

• bieg terminów - zaczynają biec terminy do załatwienia sprawy.

• sprawa musi się zakończyć w sposób formalny: co do zasady decyzją merytoryczną albo wyjątkowo ugodą lub postanowieniem, bo przecież postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania wydawane jest gdy nie ma wszczęcia postępowania.

Natomiast nie jest skutkiem wszczęcia wyznaczenie do końca właściwości organu, tak jak to jest w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Właściwość organu można zmieniać na każdym etapie postępowania administracyjnego, inaczej niż w postępowaniu sądowym, gdzie sąd właściwy w momencie wniesienia pozwu, czy w momencie wniesienia skargi pozostaje właściwy co do zasady do końca.

2. Podjęcie czynności wstępnych

• Ustalenie, czy podanie spełnia warunki formalne. Jeśli nie, to organ musi wezwać ewentualnie do uzupełnienia braków.

• Badanie przez organ swojej właściwości.

• Ustalanie stron postępowania.

• organ przeprowadza krótkie czynności sprawdzające, kto może być stroną w sprawie. To należy do jego obowiązku i ustala Ion strony postępowania z urzędu. Będzie odpowiadać, jeśli jakiś podmiot, który jest stroną nie weźmie udziału w postępowaniu bez swojej winy, bo będzie to przyczyna wznowienia z art. 145 par 1 pkt 4 KPA.

• organ może w tym celu zwracać się do strony postępowania, żeby wskazała te podmioty, co nie zwalnia go z obowiązku poszukiwania tych innych stron z urzędu.

• Badanie legitymacji procesowej strony i w pewnym sensie zasadności podania, tzn. to, co dotąd badało się w trybach nadzwyczajnych – elementy podmiotowe i przedmiotowe, na co wskazuje art. 61a KPA:

Art. 61a KPA

§ 1. Gdy żądanie, o którym mowa w art. 61, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.

§ 2. Na postanowienie, o którym mowa w § 1, służy zażalenie.

Mogą powstawać różne interpretacje tego artykułu a profesor Jaśkowska interpretuje go w ten sposób:

Dotąd czynność pozostawienia podania bez rozpoznania następowała w formie pewnej czynności faktycznej. Nie budzi wątpliwości, że będzie to musiało nadal następować w przypadku, gdy nie będzie zindywidualizowanej strony lub podanego adresu. Natomiast już z kwestią braków formalnych możemy mieć pewne problemy, czy nie można tego podciągnąć pod art. 61? W każdym razie ten artykuł pozwala zakończyć postępowanie administracyjne w formie aktu administracyjnego zaskarżalnego na etapie czynności wstępnych i to nie decyzją, a postanowieniem. Oznacza to, że nie zawsze wniesienie podania będzie oznaczało wszczęcie postępowania. W związku z tym będzie coś takiego, jak postępowanie w sprawie wszczęcia  jeżeli nie zakwestionujemy legitymacji, to początkiem postępowania będzie wniesienie podania do organu właściwego, natomiast jeśli zakwestionujemy to, to zakończy się postępowanie w momencie uprawomocnienia się tego postanowienia i będzie to oznaczało, że postępowanie nie zostało wszczęte.

Zwróćmy uwagę: tutaj nie ma postanowienia o wszczęciu, takie postanowienie jest w trybach nadzwyczajnych. Tutaj będzie tylko wydawane postanowienie o odmowie wszczęcia. A więc, jeśli nie mamy zastrzeżeń, postępowanie było wszczęte od momentu wniesienia podania, natomiast często strona dowie się dopiero o tym, że nie zostało wszczęte, gdy zostanie wydane postanowienie.

To postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania w trybie zwykłym przed I instancją jest pewną nowością. Można je wydać, jak wskazuje ten przepis, w dwóch przypadkach:

• podanie zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną.

A więc pozwala się teraz organowi na etapie wstępnym na badanie legitymacji procesowej strony, z tym że nie zawsze będzie to możliwe, bo niekiedy istnienie uprawnień i obowiązków może być określone w postępowaniu wyjaśniającym.

To tak jak w postępowaniu przed sądem administracyjnym, gdzie zasadniczo legitymację procesową bada się na rozprawie, wyjątkowo można odrzucić skargę z powodu tego, że ktoś nie jest stroną, wtedy kiedy to jest oczywiste. I tak samo tutaj, odmowa wszczęcia postępowania następuje przez to, że ktoś nie jest stroną może nastąpić wtedy, gdy jest to oczywiste.

Przykładowo: ojciec, nie dysponujący pełnomocnictwem, złożył podanie o zmianę nazwiska pełnoletniego dziecka – wtedy jest to oczywiste. Natomiast jeżeli sprawa będzie dotyczyła jakichś kwestii, gdzie ustalenie legitymacjo procesowej będzie wymagało postępowania wyjaśniającego, np. stroną jest ten, na którego nieruchomość dana inwestycja oddziałuje, to wtedy będzie można to ustalić dopiero w postępowaniu wyjaśniającym i zdaniem prof. Jaśkowskiej nie będzie można z tego powodu odmówić wszczęcia postępowania, bo taka odmowa wszczęcia postępowania z powodu braku legitymacji procesowej strony może nastąpić tylko gdy jest to oczywiste.

• z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte.

A jakie są to przyczyny? Nie wiadomo, jaką linię przyjmie orzecznictwo, ale zdaniem prof. Jaśkowskiej będą to np. terminy przedawnienia, kiedy dla złożenia określonego roszczenia przewidziane są terminy materialne, np. gdyby ktoś teraz chciał składać wniosek o rekompensatę za mienie zabużańskie. Powstaje pytanie, czy tutaj nie umieścić takich kwestii jak: niespełnienia warunków materialnych, a więc jeżeli przepisy szczególne przewidują konieczność spełnienia różnego typu warunków albo są warunki, które nawet wynikają z kpa - strona została wezwana do uzupełnienia i nie uzupełniła. Zdaniem prof. gdyby szeroko interpretować ten przepis, który brzmi: lub z innych uzasadnionych przyczyn nie może być wszczęte, to obejmowałby on również tę sytuację. Prof. Jaśkowska jest zwolenniczką szerokiej interpretacji -w każdym przypadku, kiedy odmawiamy wszczęcia postępowania z różnych przyczyn, powinniśmy wydać postanowienie, na które służy zażalenie, a w konsekwencji skarga do sądu administracyjnego. Chociaż sprawa może być dyskusyjna, ponieważ te artykuły są od siebie oddzielone, a przepis jest nowy, w związku z tym nie ma jak dotąd orzecznictwa.

• Czynności procesowe (techniczne).

Organ administracji dokonuje różnych czynności faktycznych w toku postępowania, tymi czynnościami są:

• wezwania i zawiadomienia

• doręczenia

• protokoły i adnotacje - ale o tym przy innej okazji

Wezwania i zawiadomienia

• są to pisma, rodzaje czynności materialnych lub materialno-technicznych organu.

• wezwanie różni się od zawiadomienia tym, że wezwanie jest opatrzone sankcją za niestawiennictwo zaś zawiadomienia nie. Wezwanie jest więc kierowane z reguły do stron postępowania. Zawiadamia się o pozostałych czynnościach.

Z drugiej strony zdarzają się sytuacje, że kierowane jest do stron zawiadomienie, bo nie ma obowiązku osobistego stawiennictwa np.: wzywa się stronę do złożenia wyjaśnień, a zawiadamia się o terminie rozprawy, o wszczęciu postępowania. Mimo, że teoretycznie wezwania powinny być kierowane także do biegłych, to z reguły nie opatruje się tego pisma sankcjami i się ich zawiadamia.

Wzywa się świadków, bo ich stawiennictwo jest obowiązkowe.

Wezwania:

• przyczyny wezwań:

Art. 50 § 1 KPA Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych.

Organ musi zaznaczyć, do jakich czynności osoba ma się stawić: czy osobiście, czy wystarczy, że złoży zeznania na piśmie, czy może czynności dokonać przez pełnomocnika. To samo dotyczy zawiadomień.

• organ jest zobowiązany dołożyć starań, aby to było najmniej uciążliwe, co oznacza, że:

Art. 50 § 2 KPA Organ obowiązany jest dołożyć starań, aby zadośćuczynienie wezwaniu nie było uciążliwe.

W związku z tym dalsze przepisy przewidują pewne udogodnienia:

• pewne czynności mogą być dokonywane poza siedzibą organu:

Art. 50 § 3 KPA W przypadkach, w których osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, organ może dokonać określonej czynności lub przyjąć wyjaśnienie albo przesłuchać osobę wezwaną w miejscu jej pobytu, jeżeli pozwalają na to okoliczności, w jakich znajduje się ta osoba.

• ograniczenie terytorialne możliwości wzywania do osobistego stawiennictwa.

Art. 51 KPA

§ 1. Do osobistego stawienia się wezwany jest obowiązany tylko w obrębie gminy lub miasta, w którym zamieszkuje albo przebywa.

§ 2. Obowiązek osobistego stawiennictwa dotyczy również wezwanego, zamieszkałego lub przebywającego w sąsiedniej gminie albo mieście.

• organ może się zwrócić o pomoc do organu innego:

Art. 52 KPA W toku postępowania organ administracji publicznej zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo do dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Organ prowadzący postępowanie oznaczy zarazem okoliczności będące przedmiotem wyjaśnień lub zeznań albo czynności, jakie mają być dokonane.

Z instytucją wezwań łączy się tzw. pomoc prawna i polega ona na tym, że organ adm. publ. z uwagi na to, że jest duży zasięg terytorialny, może się zwrócić do organu administracji rządowej, terenowego albo terenowego organu samorządu terytorialnego o przesłuchanie jakiejś osoby czy odebranie od niej wyjaśnień albo dokonania innych czynności, np. oględzin. Zwróćmy uwagę, że wtedy ten organ musi określić, jaki zakres czynności ma być przeprowadzony. Ma to znaczenie o tyle, że brak przeprowadzenia tych czynności może być później zarzutem, m.in. w skardze do SA, niedostatecznego wyjaśnienia sprawy. Natomiast nie oznacza to, że organ jest związany tym zakresem, on może wyjść poza ten zakres i może np. przesłuchać dodatkowych świadków. Czyli ten zakres nie ma charakteru bezwzględnie wiążącego przynajmniej o tyle, że może być poszerzony.

Uwaga! Art. 53 KPA Przepisów art. 51 i 52 nie stosuje się w przypadkach, w których charakter sprawy lub czynności wymaga dokonania czynności przed organem administracji publicznej prowadzącym postępowanie.

• wezwanie musi zawierać określone elementy, które muszą występować łącznie:

Art. 54 KPA

§ 1. W wezwaniu należy wskazać:

1) nazwę i adres organu wzywającego,

2) imię i nazwisko wzywanego,

3) w jakiej sprawie oraz w jakim charakterze i w jakim celu zostaje wezwany,

4) czy wezwany powinien się stawić osobiście lub przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie,

5) termin, do którego żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzinę i miejsce stawienia się wezwanego lub jego pełnomocnika,

6) skutki prawne niezastosowania się do wezwania.

§ 2. Wezwanie powinno być zaopatrzone podpisem pracownika organu wzywającego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego lub, jeżeli dokonywane jest z użyciem dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem osobistym.

• forma wezwania:

• pisemna

• elektroniczna, ale wówczas są wyższe wymogi w stosunku do organu, bo musi być bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany za pomocą ważnego, kwalifikowanego certyfikatu lub podpisu osobistego.

• telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności:

Art. 55 KPA

§ 1. W sprawach niecierpiących zwłoki wezwania można dokonać również telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności, z podaniem danych wymienionych w art. 54 § 1 oraz imienia, nazwiska i stanowiska służbowego pracownika organu wzywającego.

§ 2. Wezwanie dokonane w sposób określony w § 1 powoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie.

• uprawnienia stron:

Art. 56 KPA

§ 1. Osobie, która stawiła się na wezwanie, przyznaje się koszty podróży i inne należności według przepisów o należnościach świadków i biegłych w postępowaniu sądowym. Dotyczy to również kosztów osobistego stawiennictwa stron, gdy postępowanie zostało wszczęte z urzędu albo gdy strona została bez swojej winy błędnie wezwana do stawienia się.

§ 2. Żądanie przyznania należności należy zgłosić organowi administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie, przed wydaniem decyzji, pod rygorem utraty roszczenia.

• wezwania i zawiadomienia trzeba doręczyć.

Doręczenia

• sposoby doręczania:

Art. 39 KPA Organ administracji publicznej doręcza pisma za pokwitowaniem przez pocztę, przez swoich pracowników lub przez inne upoważnione osoby lub organy.

Doręczanie drogą elektroniczną ( # za pomocą środków komunikacji elektronicznej):

Art. 39¹ § 1 KPA Doręczenie następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204, z późn. zm.3)), jeżeli strona lub inny uczestnik postępowania:

1) wystąpił do organu administracji publicznej o doręczenie albo

2) wyraził zgodę na doręczenie mu pism za pomocą tych środków.

• komu doręcza się pisma:

• osobom fizycznym

• jednostkom organizacyjnym posiadającym lub nie osobowość prawną

Doręczanie osobom i jednostkom organizacyjnym należy rozpatrywać oddzielnie, bo w obu przypadkach są wymagane różne formy. Jednakże, to co jest wspólne im to jest to, że pisma doręczać można w każdym przypadku 3 różnym podmiotom:

• stronom – co do zasady

• przedstawicielom

• pełnomocnikom – czyli jeśli pismo zostanie doręczone tylko stronie przy pominięciu pełnomocnika, to doręczenie nie jest skuteczne. Trzeba doręczyć także pełnomocnikowi.

Art. 40 KPA

§ 1. Pisma doręcza się stronie, a gdy strona działa przez przedstawiciela – temu przedstawicielowi.

§ 2. Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi. Jeżeli ustanowiono kilku pełnomocników, doręcza się pisma tylko jednemu pełnomocnikowi. Strona może wskazać takiego pełnomocnika.

§ 3. W sprawie wszczętej na skutek podania złożonego przez dwie lub więcej stron pisma doręcza się wszystkim stronom, chyba że w podaniu wskazały jedną jako upoważnioną do odbioru pism.  gdy sprawę wszczyna kilka stron.

§ 4. Strona zamieszkała za granicą lub mająca siedzibę za granicą, jeżeli nie ustanowiła pełnomocnika do prowadzenia sprawy zamieszkałego w kraju, jest obowiązana wskazać w kraju pełnomocnika do doręczeń.  pełnomocnik do doręczeń

§ 5. W razie niewskazania pełnomocnika do doręczeń przeznaczone dla tej strony pisma pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. Stronę należy o tym pouczyć przy pierwszym doręczeniu. Strona powinna być również pouczona o możliwości złożenia odpowiedzi na pismo wszczynające postępowanie i wyjaśnień na piśmie oraz o tym, kto może być ustanowiony pełnomocnikiem.

• obowiązek zawiadamiania organu o zmianie adresu:

Art. 41 KPA

§ 1. W toku postępowania strony oraz ich przedstawiciele i pełnomocnicy mają obowiązek zawiadomić organ administracji publicznej o każdej zmianie swego adresu.

§ 2. W razie zaniedbania obowiązku określonego w § 1 doręczenie pisma pod dotychczasowym adresem ma skutek prawny.

• doręczanie osobom fizycznym – 3 rodzaje doręczeń:

• właściwe

• zastępcze

• fikcja doręczenia

Doręczenie właściwe

Pismo doręcza się bezpośrednio do rąk osoby uprawnionej.

Art. 42 KPA

§ 1. Pisma doręcza się osobom fizycznym w ich mieszkaniu lub miejscu pracy.

§ 2. Pisma mogą być doręczane również w lokalu organu administracji publicznej, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

§ 3. W razie niemożności doręczenia pisma w sposób określony w § 1 i 2, a także w razie koniecznej potrzeby, pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie.

W tych miejscach doręczamy pismo adresatowi, a on kwituje. Jeżeli odmawia przyjęcia pisma, kwituje to doręczyciel, zaznaczając datę i czyniąc wzmiankę, że odmówiono przyjęcia pisma, pismo uważa się wówczas za doręczone. Jeśli adresat przyjmuje pismo, ale odmawia pokwitowania, to mamy taki sam skutek, doręczyciel także to zaznacza, wskazując, że adresat przyjął pismo i odmawia pokwitowania. Uważa się, że z tym dniem pismo jest doręczone.

Doręczenie zastępcze

Art. 43 KPA W przypadku nieobecności adresata pismo doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, jeżeli osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. O doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy zawiadamia się adresata, umieszczając zawiadomienie w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy to nie jest możliwe, w drzwiach mieszkania.

Polega na tym, że adresat musi być nieobecny i wówczas pismo doręcza się za pokwitowaniem – i na pokwitowaniu musi być napisany: powód oraz kim była ta osoba, która odebrała - dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, ale pod warunkiem, że te osoby podjęły się oddania pisma adresatowi, chyba że w niektórych przepisach szczególnych jest obowiązek przyjęcia i nie ma obowiązku zgody. Normalnie jednak, jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, musi być wymóg zgody tej osoby. Pojęcie domownika jest rozumiane bardzo szeroko, w gruncie rzeczy domownikiem jest wg SN każda osoba, która dysponuje kluczami i przebywa w danym lokalu np. konkubent czy przyjaciel. Jeżeli to pismo ma być doręczone sąsiadowi lub dozorcy, to dodatkowo musi być jeszcze jeden warunek: trzeba umieścić zawiadomienie w oddawczej skrzynce pocztowej, a gdy to nie jest możliwe, na drzwiach mieszkania adresata.

Fikcja doręczenia

Art. 44 KPA

§ 1. W razie niemożności doręczenia pisma w sposób wskazany w art. 42 i 43:

1) poczta przechowuje pismo przez okres czternastu dni w swojej placówce pocztowej – w przypadku doręczania pisma przez pocztę,

2) pismo składa się na okres czternastu dni w urzędzie właściwej gminy (miasta) – w przypadku doręczania pisma przez pracownika urzędu gminy (miasta) lub upoważnioną osobę lub organ.

§ 2. Zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru w terminie siedmiu dni, licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia w miejscu określonym w § 1, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata.

§ 3. W przypadku niepodjęcia przesyłki w terminie, o którym mowa w § 2, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie nie dłuższym niż czternaście dni od daty pierwszego zawiadomienia.

§ 4. Doręczenie uważa się za dokonane z upływem ostatniego dnia okresu, o którym mowa w § 1, a pismo pozostawia się w aktach sprawy.

Fikcja polega na tym, że pozostawia się pismo na poczcie, albo we właściwym urzędzie gminy czy miasta, jednocześnie pozostawia się zawiadomienie albo w skrzynce pocztowej, albo na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym wykonuje swoje czynności zawodowe, bądź w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. Najpierw jest to pozostawienie na 7 dni, następnie awizo na kolejne 7 dni, czyli łącznie 14. W przypadku, kiedy adresat podejmie, to termin biegnie od momentu podjęcia, a natomiast w przypadku niepodjęcia, zawiadomienie uważa się za doręczone w 14. dniu od daty pierwszego zawiadomienia, a ponieważ nie liczy się jako pierwszego dnia zdarzenia, więc od dnia następnego.

• doręczanie jednostkom organizacyjnym.

Art. 45 KPA Jednostkom organizacyjnym i organizacjom społecznym doręcza się pisma w lokalu ich siedziby do rąk osób uprawnionych do odbioru pism. Przepis art. 44 stosuje się odpowiednio.

Czyli możliwe jest doręczenie właściwe i fikcja doręczenia, natomiast nie ma możliwości doręczenia zastępczego.

• inne, szczególne sposoby doręczania pism.

Art. 48 KPA

§ 1. Pisma skierowane do osób nie znanych z miejsca pobytu, dla których sąd nie wyznaczył przedstawiciela, doręcza się przedstawicielowi ustanowionemu w myśl art. 34.

§ 2. Pisma kierowane do osób korzystających ze szczególnych uprawnień wynikających z immunitetu dyplomatycznego lub konsularnego doręcza się w sposób przewidziany w przepisach szczególnych, w umowach i zwyczajach międzynarodowych.

Art. 49 KPA Strony mogą być zawiadamiane o decyzjach i innych czynnościach organów administracji publicznej przez obwieszczenie lub w inny zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości sposób publicznego ogłaszania, jeżeli przepis szczególny tak stanowi; w tych przypadkach zawiadomienie bądź doręczenie uważa się za dokonane po upływie czternastu dni od dnia publicznego ogłoszenia.

• potwierdzenie doręczenia.

Art. 46 KPA

§ 1. Odbierający pismo potwierdza doręczenie mu pisma swym podpisem ze wskazaniem daty doręczenia.

§ 2. Jeżeli odbierający pismo uchyla się od potwierdzenia doręczenia lub nie może tego uczynić, doręczający sam stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje osobę, która odebrała pismo i przyczynę braku jej podpisu.

§ 3. W przypadku doręczenia pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej doręczenie jest skuteczne, jeżeli w terminie 7 dni od dnia wysłania pisma organ administracji publicznej otrzyma potwierdzenie doręczenia pisma. W razie nieotrzymania takiego potwierdzenia organ doręcza pismo w sposób określony w przepisach niniejszego rozdziału dla pisma w formie innej niż forma dokumentu elektronicznego.

§ 4. W celu doręczenia dokumentu w formie dokumentu elektronicznego organ administracji publicznej, z zastrzeżeniem § 6, przesyła na adres elektroniczny adresata informację zawierającą:

1) wskazanie, że adresat może odebrać dokument w formie dokumentu elektronicznego;

2) wskazanie adresu elektronicznego, z którego adresat może pobrać dokument i pod którym powinien dokonać potwierdzenia doręczenia dokumentu;

3) pouczenie dotyczące sposobu odbioru dokumentu, a w szczególności sposobu identyfikacji pod wskazanym adresem elektronicznym w systemie teleinformatycznym organu administracji publicznej oraz informacji o wymogu podpisania urzędowego poświadczenia odbioru w sposób wskazany w art. 20a ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne.

§ 5. Warunki techniczne i organizacyjne doręczenia dokumentu w formie dokumentu elektronicznego określają przepisy ustawy, o której mowa w § 4 pkt 3.

§ 6. Doręczenie dokumentu w formie dokumentu elektronicznego do podmiotu publicznego w rozumieniu przepisów ustawy, o której mowa w § 4 pkt 3, następuje przez elektroniczną skrzynkę podawczą tego podmiotu, w sposób określony w tej ustawie.

• odmowa przyjęcia pisma przez adresata.

Art. 47 KPA

§ 1. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma przesłanego mu przez pocztę lub inny organ albo w inny sposób, pismo zwraca się nadawcy z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Pismo wraz z adnotacją włącza się do akt sprawy.

§ 2. W przypadkach, o których mowa w § 1, uznaje się, że pismo doręczone zostało w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata.

________________________________________________________________________________________

III. TERMINY ZAŁATWIANIA SPRAW

• Są to terminy, które zaczynają się od dnia wszczęcia postępowania i w których musi być załatwiona sprawa.

• Terminy załatwiania spraw określone w KPA to terminy maksymalne: „niezwłocznie” (tzn. maksymalnie w terminie 7 dni).

Terminy te mogą być skracane przez organy: prowadzące sprawę i wyższego stopnia.

Są określone w r. VII w art. 35 KPA:

§ 1 Organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.

§ 2 Niezwłocznie powinny być załatwiane sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.  rozszerzenie zakresu spraw, które mają być załatwiane niezwłocznie – chodzi o sytuacje, kiedy co prawda jest przeprowadzane postępowanie wyjaśniające, ale ono nie jest zbyt uciążliwe gdyż sąd może rozpatrzy sprawy w oparciu o dowody stron lub z urzędu (to co organ sam może ustalić (wcześniej było w przepisie, że niezwłocznie mają być załatwiane tylko te sprawy, które nie wymagają postępowania wyjaśniającego).

§ 3 Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowane - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania.  określone jako TERMINY MAKSYMALNE: w I instancji – 1 miesiąc, sprawa skomplikowana – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania (uwaga! W trybach nadzwyczajnych też można mieć do czynienia z I i II instancją z tymże, te terminy ograniczone do 1 miesiąca). Terminy te mogą być skracane przez organy: prowadzące sprawę i wyższego stopnia.

§ 4 Przepisy szczególne mogą przewidywać inne terminy niż określone w § 3.

§ 5 Do terminów określonych w przepisach poprzedzających nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności (np. uzupełnienie braków pisma), okresów zawieszenia postępowania (kiedy postępowanie jest zawieszone to terminy nie biegną i nie wlicza się ich do daty załatwienia spraw) oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony (np. strona przeciąga w czasie dostarczenie dokumentu) albo z przyczyn niezależnych od organu (np. jeżeli współdziałanie organów w trybie art. 106 KPA i organ musi się zwrócić o opinię przed rozstrzygnięciem sprawy o opinię do innego organu, to ten czas oczekiwania na opinię nie obciąża organu, który się o nią zwrócił. Gdy więc chcemy skarżyć na bezczynność z powodu przeciągającego się postępowania to skarżymy organ współdziałający a nie ten. Który o opinię się zwrócił. Z tymże skarżyć można zawsze bo to sąd wyższej instancji stwierdza, czy dane okoliczności zależne od organu czy nie).  więc jeśli chodzi o zwłokę to sprawa nie jest do końca jasna, bo wiele kwestii nie wlicza się do terminów. Orzeczenie NSA: nie wlicza się tego okresu, który strona miała na uzupełnienie braków, bowiem była to okoliczność spowodowana z winy strony, a nie zależna od organu. Ostatecznie nie wlicza się też opóźnień przyczyn niezależnych od organu.

• Informowanie o niezałatwieniu sprawy w terminie.

Art. 36 KPA

§ 1 O każdym przypadku niezałatwienia sprawy w terminie określonym w art. 35 lub w przepisach szczególnych, organ administracji publicznej obowiązany jest zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.  organ powinien zawsze wskazać, dlaczego nie załatwia sprawy (nawet gdy nie jest to niezależne od organu) w terminie 1 miesiąca, podać przyczynę i wskazać nowy termin załatwienia sprawy.

§ 2 Ten sam obowiązek ciąży na organie administracji publicznej również w przypadku zwłoki w załatwieniu sprawy z przyczyn niezależnych od organu.

• Zażalenie/wezwanie do usunięcia sprawy w przypadku niezałatwienia sprawy w terminie lub przewlekłego prowadzenia sprawy.

Gosia: przepis ten w 2011 r. mocno się zmienił, będzie tu pojawiało się więc orzecznictwo sądów.

art. 37 § 1 KPA

§ 1 Na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35, w przepisach szczególnych, ustalonym w myśl art. 36 lub na przewlekłe prowadzenie postępowania stronie służy zażalenie do organy wyższego stopnia, a jeżeli nie ma takiego organu- wezwanie do usunięcia naruszenia sprawy.

Co wynika z powyższego:

• zażalenie do organu stopnia wyższego (sądu administracyjnego) służy teraz w dwóch przypadkach (rozszerzono):

• na niezałatwienie sprawy w terminie określonym w art. 35, w przepisach szczególnych, lub w nowowyznaczonym terminie.

• przewlekłe prowadzenie sprawy (tu chodzi o to, ze organ mieści się w terminach, ale wyznacza w taki sposób przeprowadzenie dowodów że nastąpi to np. w ostatnim dniu terminu).

• gdy nie ma organu stopnia wyższego, strona powinna wnieść wezwanie do usunięcia naruszenia prawa – ważna nowość, dotąd sądy administracyjne stały na stanowisku, że jeśli w zwłoce pozostawał organ naczelny, centralny, SKO to można od razu wnosić skargę do sądu bez potrzeby wyczerpania środków zaskarżenia. Jeśli jest wskazane wezwanie to trzeba wykorzystać, bo inaczej będzie odrzucona skarga.

• organ wyższy lub ten sam, do którego wnieśliśmy zażalenie lub wezwanie do usunięcia naruszenia prawa może uznać zażalenie:

art. 37 § 2 KPA Organ wymieniony w § 1, uznając zażalenie za uzasadnione, wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza jednocześnie, czy niezałatwienie sprawy w terminie miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

• za nieuzasadnione (uwaga, tu forma postanowienia niezaskarżalnego bo nie jest powiedziane, że służy zażalenie)  i wtedy gdy mamy wyczerpaniu trybu zszarzania to możemy złożyć skargę do sądu administracyjnego na niezałatwienie sprawy w terminie lub przewlekłość postępowania administracyjnego – w tym przypadku sąd może tylko umorzyć postępowanie więc nie ma gwarancji na uniknięcie przewlekłości postępowania administracyjnego.

• za uzasadnione  wyznacza dodatkowy termin załatwienia sprawy i zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie a razie potrzeby podjęcie środków zapobiegających takiemu naruszeniu w przyszłości. Skutki dla pracownika: odpowiedzialność służbowa, porządkowa, nawet dyscyplinarna na podstawie art. 38 KPA, odpowiedzialność cywilnoprawna gdy strona poniesie szkodę i gdy ją udowodni.

• Odpowiedzialność pracownika.

Art. 38 KPA Pracownik organu administracji publicznej, który z nieuzasadnionych przyczyn nie załatwił sprawy w terminie lub nie dopełnił obowiązku wynikającego z art. 36 albo nie załatwił sprawy w dodatkowym terminie ustalonym w myśl art. 37 § 2, podlega odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa.

________________________________________________________________________________________

IV. TERMINY I CZYNNOŚCI TECHNICZNE

1. Różne rozumienia terminów

• Jako określony czas/okres, np. 14 dni na złożenie odwołania.

• Jako data np. data rozprawy.

2. Rodzaje terminów

• Termin procesowy (termin prawa procesowego) – warunkuje korzystanie z rożnych uprawnień procesowych.

Mogą to być przepisy dla organów, że organ coś może uczynić w określonych terminie, np. dokonać samokontroli a mogą to być też terminy dla strony, że strona ma np. termin 14 dni na złożenie odwołania. Terminy te wynikają z KPA i przepisów szczególnych.

• Termin materialny (termin prawa materialnego) - warunkuje istnienie pewnego uprawnienia lub obowiązku materialnego, czyli odnoszącego się do sytuacji prawnej danego podmiotu, do sfery jego praw i obowiązków materialnych, a nie procesowych. Wynika on z przepisów szczególnych.

Co nie oznacza, że może być związany ze złożeniem roszczenia. Nie możemy go co do zasady przywracać na podstawie art. 58 KPA – ale to są skutki wtórne. W zasadzie mówimy, że termin materialny jest wtedy, gdy jego istnienie warunkuje możliwość przyznania pewnego uprawnienia lub nałożenia obowiązku, a złożenie o to powództwa, pozwu czy wniosku jest rzeczą wtórną. Chodzi o to, że tylko w tym terminie można uzyskać takie uprawnienie, np. terminem materialnym będzie termin do złożenia powództwa o odszkodowanie za szkodę poniesioną niezależnie od tego czy będzie to dotyczyło sprawy, gdzie będą miały znaczenie przepisy przewodnie i np. art. 160 kpa.

Nie jest prawdą do końca, że terminy materialne są nieprzywracalne, a procesowe są przywracalne. Co do zasady terminy materialne są nieprzywracane na podstawie art. 58 KPA ale jeżeli przepisy szczególne ustawy przewidują możliwość przywrócenia terminów materialnych. Różnica jest tylko taka, że to nie jest przywrócenie na podst. art. 58 KPA ale przywracanie na podstawie przepisów szczególnych. Czyli nie można terminów materialnych przywracać na podstawie przepisów Kpa, tylko na podstawie przepisów szczególnych.

To, czy termin ma charakter procesowy czy materialny nie jest determinowany przez akt, w którym jest to zamieszczone, bo bywa taka sytuacja, że np. w prawie budowlanym mamy i przepisy procesowe i przepisy materialne.

3. Terminy procesowe

• Terminy wyznaczone – takie, które są wyznaczane przez organ wtedy, gdy przepisy ustawy nie określają tych terminów np. terminy do złożenia wniosku czy do zapoznania się z dowodami. O tych terminach decyduje organ. Są nieprzywracalne w trybie art. 58 KPA i nie można ich skrócić. Istnieje natomiast instytucja wyznaczenia innego terminu – jako, że mówimy o przywróceniu terminu, to nie dzieje się to w trybie art. 58 KPA, tylko sam organ wyznacza inny termin.

• Terminy ustawowe – ustalone są w ustawie mogą to być terminy dla organu (np. dla dokonania samokontroli bądź zrezygnowania z samokontroli i przekazania odwołania organowi odwoławczemu - organ ma na to 7 dni, wynika to z art. 133 KPA) oraz mogą to być terminy dla strony (np. 14 dni na złożenie odwołania czy wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, czy termin 7 dni na złożenie zażalenia).

• terminy instrukcyjne – dotyczy zarówno strony jak i organu. Dla strony jest to taki termin, który jeśli będzie przekroczony to spowoduje utratę składania określonych żądań a dla organu jest to termin, który jeśli zostanie przekroczony, to spowoduje utratę kompetencji (np. 2-miesięczny okres załatwienia sprawy).

• terminy zawite – dotyczy zarówno strony jak i organu. Z reguły terminy ustawowe dla strony mają charakter zawity. Dla strony jest to taki termin, który jeśli będzie przekroczony to spowoduje, że dokonana przez nią czynność będzie bezskuteczna, co do zasady oznacza niemożność wniesienia odwołania, niemożność wniesienia zażalenia. Te terminy mogą być przywracane na podst. art. 58 KPA.

Dla organu jeśli go przekroczy to oznacza to, że organ traci swoje kompetencje.

4. Przywrócenie terminu na podstawie art. 58 KPA

• Instytucja przywracania terminu na podstawie art. 58 KPA dotyczy tylko terminów procesowych, ustawowych i zawitych, nie dotyczy zaś terminów materialnych ani instrukcyjnych.

• Zasady przywrócenia terminu określone w art. 58 KPA są bardzo rygorystyczne. Są to warunki, które muszą wystąpić łącznie, jeżeli którekolwiek z nich nie ma, to tracimy możliwość, bo nie ma przywrócenia terminu do wniosku o przywrócenie terminu. Na egzaminie, żeby dobrze napisać to pytanie, trzeba wymienić wszystkie.

Art. 58 KPA

§ 1. W razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy.

§ 2. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

§ 3. Przywrócenie terminu do złożenia prośby przewidzianej w § 2 jest niedopuszczalne.

Wynikają z tego następujące warunki:

1. „prośba zainteresowanego” czyli wniosek – może być lakoniczna, niezbyt wyraźna – orzecznictwo dość liberalnie do tego podchodzi. Musi być to po prostu gdzieś sformułowane, zależy to od określonej sytuacji. Jakoś powinno się uzasadnić, dlaczego nie dochowało się terminu.

2. wniosek musi być złożony w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Tego terminu już nie można przywrócić.

3. w prośbie musimy uprawdopodobnić, że uchybienie nastąpiło bez naszej winy.

Co to znaczy „uprawdopodobnienie, że uchybienie nastąpiło bez naszej winy”? To znaczy, że trzeba wykazać, i tutaj sądy administracyjne przyznają, że się dochowało szczególnego stopnia staranności, żeby ten termin został zachowany, czyli że było to rzeczywiście poza naszymi możliwościami.

Przykłady z orzecznictwa: przyjmuje się, że zła organizacja pracy w jednostce organizacyjnej nie jest przyczyną uprawdopodabniającą, więc jeśli jest taka sytuacja, że pełnomocnik ma biuro zorganizowane w taki sposób, że jedna osoba odbiera korespondencję i nie przekazuje drugiej, to nie interesuje to ani organu, ani sądu. Pełnomocnik ponosi winę za złą organizację pracy w swojej jednostce. Osoba, która odbiera korespondencję, jest upoważniona, jeżeli dysponuje pieczęcią i kwituje odbiór korespondencji, nie jest więc brakiem winy to, że nie przekazano jakiejś osobie tego pisma w terminie. Nie przyjmuje się też za okoliczność łagodzącą tego, że ktoś np. złamał nogę i był unieruchomiony przez np. 30 dni, bo był sprawny umysłowo i istnieje osoba pełnomocnika, pismo można nadać w jakimkolwiek urzędzie pocztowym, może je też nadać inna osoba. Długotrwała choroba wcale nie jest okolicznością usprawiedliwiającą, chyba że leżymy w szpitalu i jesteśmy zupełnie nieprzytomni. Natomiast krótkotrwała choroba połączona z wysoką gorączką może być okolicznością usprawiedliwiającą. Będzie więc bardziej okolicznością usprawiedliwiającą grypa i 40 st. gorączki, nawet gdyby to trwało kilka dni niż złamanie nogi i unieruchomienie danej osoby przez pół roku. Bierze się bowiem pod uwagę, czy ta osoba, przy zachowaniu należytego stopnia staranności mogłaby tę czynność wykonać za pośrednictwem innej osoby. A więc orzecznictwo w różny sposób to ocenia.

4. jednocześnie wraz ze złożeniem wniosku musi być dokonana ta czynność, dla której dokonania uchybiono terminu i musi być dokonana w ciągu 7 dni. Czyli, jeśli przykładowo nie wnieśliśmy odwołania to wnosimy je jednocześnie z prośbą o przywrócenie terminu, bo jeśli nie to tracimy termin. Kolejno, jeśli wniosek o wznowienie to jednocześnie go wnosimy – inaczej będzie to bezskuteczne.

To nie oznacza, że to wszystko musi być w jednym piśmie. To oznacza tylko, że to wszystko musi być w terminie 7 dni od czasu, kiedy ustała przyczyna uchybienia, więc np. jednego dnia możemy wnieść prośbę o przywrócenie terminu, a ostatniego dnia możemy wnieść odwołanie, ale te przyczyny muszą się zmieścić w tym terminie 7 dni od ustania przyczyny uchybienia.

5. wniosek wnosi się do organu, przed którym uchybiło się terminu.

6. nie jest możliwe przywrócenie terminu do złożenia wniosku o przywrócenie terminu.

Działania organu w sprawie przywrócenia terminu są następujące:

Art. 59 KPA

§ 1. O przywróceniu terminu postanawia właściwy w sprawie organ administracji publicznej. Od postanowienia o odmowie przywrócenia terminu służy zażalenie.

§ 2. O przywróceniu terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia postanawia ostatecznie organ właściwy do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia.

Art. 60 KPA Przed rozpatrzeniem prośby o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia organ administracji publicznej na żądanie strony może wstrzymać wykonanie decyzji lub postanowienia.

1. wniosek składa się do organu, przed którym się uchybiło terminowi co do zasady.

Natomiast jeżeli sprawa dotyczy wniesienia odwołania lub zażalenia (które wnosimy za pośrednictwem organu, który wydał decyzję w I instancji) to wniosek wprawdzie też składamy za pośrednictwem tego organu ale nie rozpatruje go organ I instancji lecz organ właściwy do rozpatrzenia odwołania lub zażalenia. Ten organ wydaje postanowienie, na które nie służy zażalenie (jedyny przypadek, kiedy nie służy zażalenie na postanowienie!). To postanowienie jest ostateczne, od tego postanowienia służy skarga do sądu administracyjnego i tej skargi nie musimy poprzedzać żadnym wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa, od razu składamy skargę do SA.

Jeżeli strona wniesie taki wniosek o przywrócenie terminu do organu odwoławczego, to organ odwoławczy musi najpierw wydać postanowienie w sprawie przywrócenia terminu, następnie jak odmówi przywrócenia terminu, wydać postanowienie o wniesieniu odwołania z uchybieniem terminu, natomiast nie może stwierdzić wniesienia odwołania z uchybieniem terminu bez wcześniejszego rozpatrzenia wniosku. Nie może więc stwierdzić niedopuszczalności odwołania, jeśli nie rozpatrzy wcześniej wniosku o przywrócenie terminu. Przepisy nie wymagają natomiast, żeby czekać na to, czy ktoś będzie skarżył to postanowienie czy nie.

I jeszcze jedna ważna uwaga tutaj. Chociaż wnosimy przez organ I instancji, to ten organ nie może zrobić samokontroli, bo samokontrola jest możliwa tylko wtedy, kiedy pismo jest wnoszone w terminie.

2. organ decyduje o przywróceniu w formie postanowienia, na które służy zażalenie, a więc i skarga do SA. Jeżeli nie ma organu stopnia wyższego, to analogicznie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

5. Obliczanie terminu

Art. 57 KPA

§ 1. Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu.  terminy określone w dniach. Termin zaczyna się liczyć od dnia następnego. Termin kończy się z upływem ostatniego dnia a koniec dnia przypada na godź. 24.00.

§ 2. Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu.  terminy określone w tygodniach. Tutaj nie liczy się od dnia następnego czyli włącza się dzień zdarzenia np. czynność będzie miała miejsce w czwartek, to upływa w czwartek – w dniu, który odpowiada swoją nazwą dniowi będącemu początkiem terminu.

§ 3. Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.  terminy określone w miesiącach. Przykładowo pierwszy dzień terminu to 20 marca a ostatni to 20 kwietnia. Gdy nie ma takiego dnia w miesiącu, to nie liczy się określonej ilości dni np. od 31 stycznia do 28 lutego (chyba, że ostatni dzień jest wolny ustawowo).

§ 4. Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni.

§ 5. Termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało:

1) wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu administracji publicznej, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru,

2) nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego,

3) złożone w polskim urzędzie konsularnym,

4) złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej,

5) złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku,

6) złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego.

UWAGA! Mogą być też terminy w latach, o których nie mówi KPA np. przy instytucji wznowienia i nieważności mamy terminy 5, 10 lat. Jest tak, że terminy określone w latach po prostu liczymy tak jak terminy w miesiącach. Czyli przykładowo mamy od 31.03.2008r. do 31.04.2009r.

KPA wykład nr 6 (23.03.2011r.)

I. POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE (DOWODOWE)

• Jest to druga faza postępowania administracyjnego.

• Występuje w zasadzie w każdym trybie postępowania, z tym że jest inaczej ukierunkowana:

• przed organem I instancji ma charakter pełny. Organ sam może przeprowadzić dowody, jak i w pełni ocenia wyniki tego postępowania dowodowego. Te dwie rzeczy się zbiegają – mamy tu i pełną ocenę, i pełne przeprowadzenie dowodu. Nawet jeśli jest pomoc prawna, to ma ona charakter tylko wyjątkowy. Co do zasady mówi się też niekiedy o zasadzie postępowania dowodowego jaką jest zasada bezpośredniości (prof. Jaśkowska jej nie wprowadza, ale technicznie ona istnieje) – ten, kto przeprowadza dowody, powinien je oceniać – ma to pełne zastosowanie przy postępowaniu przed organem I instancji.

• przed organem odwoławczym ma charakter ograniczony, bo w zasadzie organ odwoławczy może przeprowadzać tylko dowody uzupełniające.

Organ odwoławczy w pełni kontroluje stan faktyczny sprawy, natomiast dowody, które przeprowadza mają charakter uzupełniający.

WAŻNE, aby odróżnić 2 sytuacje: czymś innym jest to, czy mamy prawo skontrolować postępowanie wyjaśniające przeprowadzone przez inny organ i zastąpić wyniki postępowania swoją oceną, a czymś innym jest to, czy możemy sami przeprowadzić dowody.

W postępowaniu odwoławczym organ w pełni ocenia wyniki postępowania, opierając się na aktach sprawy ale sam może przeprowadzić tylko dowody uzupełniające; jeśli zajdzie konieczność przeprowadzania od nowa postępowania wyjaśniającego, to musi wydać decyzję kasacyjną.

• w postępowaniu nieważnościowym ono ma charakter ograniczony, bo jest tylko nastawione na to, czy nastąpiła wada, nie przeprowadza się postępowania dowodowego co do kwestii merytorycznych, bo to postępowanie kończy się wyłącznie na stwierdzeniu, czy nastąpiła przyczyna nieważności – a nie co do meritum.

• w postępowaniu wznowieniowym to postępowanie wyjaśniające może być pełne, bo jeżeli wystąpiła przyczyna wznowienia, to trzeba sprawdzić nie tylko, jaki ma ona wpływ na wynik sprawy, ale też (ponieważ ma się zmierzać do nowego wyjaśnienia) przeprowadza się postępowanie wyjaśniające od nowa, tak jak przed organem I instancji.

• z kolei w postępowaniu przed sądem administracyjnym, sąd w pełni ocenia postępowanie wyjaśniające organu na podst. akt sprawy, ale sam w zasadzie nie przeprowadza postępowania dowodowego, z wyjątkiem uzupełniającego dowodu z dokumentów, który jest fakultatywny na podstawie art. 106 KPA, jeżeli nie przedłuży to postępowania i to tylko ma charakter dowodu, ewentualnie dowodu z dokumentów, niczego innego.

__________________________________________________________________________________________

II. POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE PRZED ORGANEM I INSTANCJI

• Do postępowania wyjaśniającego odnoszą się zarówno zasady ogólne systemu prawa, jaki zasady ogólne KPA.

• Zasady, które charakteryzują to postępowanie (katalog Wacława Dawidowicza):

1. zasada prawdy obiektywnej.

2. zasada udziału strony w postępowaniu dowodowym.

3. zasada dysponowania przez organ zakresem postępowania dowodowego.

4. zasada równej mocy środków dowodowych (środki dowodowe używane zamiennie z pojęciem dowodu).

5. zasada swobodnej oceny dowodów.

1. Zasada prawdy obiektywnej

• Polega na tym, że postępowanie wyjaśniające ma w istocie zmierzać do wyjaśnienia stanu rzeczywistego (faktycznego) sprawy a więc do prawdy materialnej a nie formalnej.

Gwarancje:

• Gwarancja pierwsza: mało domniemań, szeroki zakres dowodów. W KPA mamy bardzo szerokie pojęcie dowodu. Zgodnie z art. 75 § 1 KPA Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.

Mamy tutaj pewne dowody nazwane (dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny) oraz dowody nienazwane: w zasadzie może być dowodem w świetle KPA wszystko, ale pod 2 warunkami: gdy prawo tego nie zabrania i gdy przyczynia się to do wyjaśnienia sprawy.

• Gwarancja druga: małe ograniczenia dowodowe. Organ nie może przeprowadzić dowodu, który przyczynia się do wyjaśnienia sprawy tylko wtedy, gdy istnieje przepis zakazujący przeprowadzenia określonego dowodu. W zasadzie jedynymi ograniczeniami dowodowymi są ograniczenia dotyczące świadków:

Art. 82 KPA Świadkami nie mogą być:

1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń,  nie zawsze bezwzględnie osoba ubezwłasnowolniona, bo ona może być zdolna do komunikowania spostrzeżeń tylko może to podlegać specjalnej ocenie np. odebranie takich zeznań od osoby małoletniej przy udziale psychologa, odebranie zeznań od osoby psychicznie chorej z pewnymi zastrzeżeniami. Nie są to więc wyłączenia bezwzględne.

2) osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy,  informacje niejawne – nie jest to tajemnica zawodowa!, tylko to, co jest określone w Ustawie o ochronie informacji niejawnych.

3) duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

• Gwarancja trzecia: szerokie możliwości zbierania dowodów.

Zarówno na wniosek strony jak i z urzędu.

Po pierwsze, materiał dowodowy uzyskuje się od stron, które mają prawo zgłaszania wniosków dowodowych. Organ jednak nie opiera się tylko na dowodach wnioskowanych przez strony. Nie zwalnia organu z konieczności przeprowadzania dowodów to, że strona mu pewnych dowodów nie zgłasza w sposób nawet świadomy. Za postępowanie dowodowe odpowiada organ, zgodnie z art.77 §1 KPA Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.

Materiał dowodowy uzyskuje od stron, które mają prawo zgłaszania wniosków dowodowych i w zasadzie organ nie może tych wniosków odmówić.

Organ z urzędu musi dowody przeprowadzić i z tego powodu mamy następną konsekwencje – organ nie jest związany swoimi postanowieniami: art. 77 § 2 KPA Organ może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu.  jest to jedno z nielicznych postanowień, które organu nie wiąże i bez specjalnych podstaw może zostać uchylone, zmienione, uzupełnione.

• Gwarancja czwarta: jeżeli organ nie zauważy pewnego dowodu, który istniał w momencie wydawania decyzji, jest to wówczas podstawa do wznowienia postępowania. Inne postępowanie niż postępowanie cywilne: nie decyduje tu to, co strona przedstawia. Organ obciąża obowiązek pełnej i rzeczywistej oceny stanu istniejącego.

Art. 145 § 1 pkt 5 W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli (…) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję (…)

Może to w konsekwencji spowodować, że będzie wzruszona decyzja ostateczna.

Jeżeli organ przeprowadził dowody, ale je wadliwie ocenił, w związku z czym przyjął, że jest inna sytuacja faktyczna - np. przepisy niekiedy przewidują że jeżeli osoba jest w niedostatku, to służą jej określone kwoty pomocowe - trzeba tu ustalić stan faktyczny i organ źle go ocenił. Ocena stanu faktycznego jest czymś, co wypełnia hipotezę norm. Każda norma składa się z 2 części: poprzednika: „jeżeli…” i następnika „to…” Następnik może być zastosowany tylko w odniesieniu do określonych sytuacji faktycznych. Jeśli całkowicie błędnie ustalimy stan faktyczny, to w gruncie rzeczy mamy brak podstawy prawnej. Dlatego, jeśli mówimy o podstawach nieważności, to oznacza to, że przez brak postawy prawnej można rozumieć także całkowicie błędne ustalenie stanu faktycznego. Bo jeżeli np. ktoś ma 10.000 a przyznamy mu zasiłek z pomocy społecznej bo błędnie ustaliliśmy stan faktyczny, to w gruncie rzeczy zachodzi brak podstawy prawnej do wydania takiej decyzji  ten brak może w konsekwencji powodować stwierdzenie nieważności decyzji. Niekiedy mogą być sytuacje z pogranicza: te będą umykały możliwości uchylenia w trybach nadzwyczajnych, jeżeli przeprowadzi się w miarę prawidłowo postępowanie dowodowe, to nie będzie można zakwestionować decyzji, która będzie naruszała prawo w trybie zwykłym.

• Gwarancja piąta: sądownictwo administracyjne.

Kontroli postępowania dowodowego dokonuje również sąd administracyjny. Wtedy kiedy mówimy, że sąd kontroluje legalność, że sąd nie przeprowadza postępowania dowodowego, to nie oznacza, że sąd go nie kontroluje.

Sąd administracyjny nie przeprowadza postępowania dowodowego, a więc nie przeprowadza dowodu ale ocenia stan dowodowy. Jeśli sędzia dostaje sprawę, to przegląda najpierw akta sprawy i ustala stan faktyczny na podstawie tych akt. Jeżeli stwierdzi ,że to co jest w aktach nie pozwala na ocenę stanu faktycznego, to posiłkowo może dopuścić dowód z dokumentów, nie może dopuścić dowodu ze świadków. Jeżeli sędzia stwierdzi, że ma inne zdanie co do stanu faktycznego to uchyla decyzję z powodu naruszenia.

Sędzia dokonuje oceny stanu faktycznego, tyle że sam nie przeprowadza postępowania dowodowego poza tym, co ma w aktach i co może uzyskać w drodze dokumentu urzędowego.

• Gwarancja szósta: mała ilość domniemań. Mówimy wprawdzie o domniemaniach faktycznych czy prawnych, ale w kodeksie nie znajdziemy takiego śladu. Domniemania prawne mogą wynikać z pewnych przepisów szczególnych, ale sam kodeks takich domniemań jako nawet mini-zasady nie przyjmuje!

• Gwarancja siódma: wyłączenia świadków, biegłych i prawo odmowy odpowiedzi na pytanie.

Art. 83 KPA

§ 1. Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

§ 2. Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

§ 3. Przed odebraniem zeznania organ administracji publicznej uprzedza świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

Art. 84 § 2 KPA Biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24. Poza tym do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.

2. Zasada udziału strony w postępowaniu wyjaśniającym

a. Prawo udziału biernego – tzn. musi o tym postępowaniu wiedzieć. Gwarancja: art. 79 § 1 KPA Strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. Ten termin 7 dni jest po to, aby strona się do tego przygotowała. Dowód z dokumentu natomiast jest to dowód, który strona będzie mogła obejrzeć w aktach sprawy i wypowiedzieć się co do niego na piśmie. Oczywiście mogą być też inne rodzaje dowodów i tutaj na zasadzie analogii (która, jeśli nie działa się w sposób władczy na uprawnienia strony, jest zawsze dopuszczalna w przepisach proceduralnych). Przyjmuje się więc, że w zakresie procedury jest dopuszczalne stosowanie analogii, więc jeśli mamy inny rodzaj dowodu, który miałby analogiczne znaczenie - np. istotny byłby udział strony i jej przygotowanie się – to na zasadzie analogii możnaby zastosować art. 79 KPA.

Z reguły, jeżeli jest przeprowadzane postępowanie dowodowe, to ono się powinno odbywać w formie rozprawy, a zawiadomienie o terminie rozprawy powinno być doręczone przynajmniej na 7 dni naprzód - art. 92, więc wykorzystując art. 79 i 92 można odnieść ten termin 7 dni także do przeprowadzania innych dowodów.

b. prawo do udziału czynnego

• Gwarancja pierwsza: art. 79 § 2 KPA Strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia.

• Gwarancja druga: prawo żądania przeprowadzenia dowodów:

Art. 78 KPA

§ 1. Żądanie strony dotyczące przeprowadzenia dowodu należy uwzględnić, jeżeli przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy.

§ 2. Organ administracji publicznej może nie uwzględnić żądania (§ 1), które nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy, jeżeli żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami, chyba że mają one znaczenie dla sprawy.

Zawsze jeśli dowód będzie miał znaczenie dla sprawy to musi być przeprowadzony. Wystarczy tu pewne prawdopodobieństwo. Jeżeli zaś strona ma takie prawo, to organ ma obowiązek.

Skutki: przy bardzo dużych naruszeniach w tym zakresie może być podstawa do wznowienia, bo stronie nie dano prawa udziału. Przy jeszcze większych – może być przyczyną nieważności, bo jeżeli zakwestionujemy istnienie dowodu, to może się okazać, że nie mamy takich materiałów, które pozwalają nam na przyjęcie takiej a nie innej oceny stanu faktycznego. Mogą być to też takie uchybienia, które będą mogły być uwzględnione w postępowaniu odwoławczym i w postępowaniu przed sądem administracyjnym, bo są inne naruszenia przepisów postępowania, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, natomiast nie będą mogły być uwzględnione w postępowaniach (nie usłyszałam jakich??)  także skutki naruszenia zasady udziału strony mogą być zróżnicowane.

• Gwarancja trzecia: art. 81 KPA Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, chyba że zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 10 § 2.

Chodzi tutaj o tzw. “zaoczne” rozpatrzenie sprawy z uwagi na niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, niepowetowaną szkodę materialną itp.). A więc jak nie będzie w protokole zaznaczonego udziału strony; bo ważne jest żeby strona miała możliwość wypowiedzenia się, jeśli zostanie zawiadomiona, a nie wypowie się – to jej sprawa. Ale jeśli nie będzie takiej wzmianki to można kwestionować dowód – okoliczność nie jest uznana za udowodnioną bo strona nie miała możliwości wypowiedzenia się.

3. Zasada dysponowania przez organ zakresem postępowania dowodowego

• Jej istota polega na tym, że to organ decyduje o zakresie postępowania dowodowego (przeciwnie jest w postępowaniu sądowym, gdzie decydują o tym strony).

• Wiąże się to z zasadą prawdy obiektywnej. Są różne sposoby pozyskiwania dowodów – więc również strony mogą składać wnioski dowodowe ale to organ jest zobowiązany z urzędu poszukiwać dowodów. Bo strona może nie chcieć ujawnić wszystkich dowodów, może je kryć bo ma jakiś interes w tym.

Art. 77 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.

§ 2. Organ może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu.  zasada braku związania postępowaniem dowodowym. Organ nie jest związany swoimi postanowieniami dowodowymi – może je zmieniać. Dlatego są one niezaskarżalne w drodze zażalenia. Nie jest też tak, że na postanowienie, które jest mniej ważne nie służy zażalenie, a na ważniejsze służy. Czasem jest właśnie na odwrót – na bardzo ważne w toku postępowania postanowienia nie służy zażalenie, bo one są tak ściśle związane z decyzją że w gruncie rzeczy należy je oddalać, obalając decyzję. To są przykłady postanowień, na które nie służy zaskarżanie w drodze zażalenia, a które będziemy zaskarżać niesamoistnym środkiem składając odwołanie od całej decyzji.

Jest to istotne, bo zasada związania wydanym aktem administracyjnym odnosi się również do postanowień. Nawet gdyby postanowienia nie były tak zaskarżalne, to znamy art. 110 KPA, który mówi o związaniu decyzją i na podst. art. 126 KPA, który się stosuje odpowiednio do postanowień, wiążą także postanowienia. Także gdyby nie było tego przepisu, to strona nie mogłaby zaskarżyć, ale organ też nie mógłby zmienić postanowień.

Ta zasada braku związania, ponieważ organ obciąża postępowanie wyjaśniające, częściowo rozciąga się też na organ działający w ramach pomocy prawnej. O pomocy prawnej mówi art. 52, natomiast o tym zagadnieniu - art. 77 par 3: Co do zasady, jeśli chcę skorzystać z pomocy prawnej, zwracam się do innego organu, żeby przesłuchał świadka lub stronę w miejscu zamieszkania. I ten organ otrzymuje to polecenie, niezaskarżalne przez nikogo, że ma przesłuchać świadka X i musi go przesłuchać. Natomiast poza tym, na podst. art. 77 par 3 może z urzędu lub na żądanie stron ten zakres postępowania wyjaśniającego poszerzyć na nowych świadków lub biegłych, na wszystkie dowody, bo co do zasady dowody powinien przeprowadzać organ główny, natomiast może się okazać, że te zeznania są ściśle związane z zeznaniami świadków lub że będzie np. konieczność konfrontacji, stąd organ przeprowadzający postępowanie w ramach pomocy prawnej nie jest związany tym zakresem postępowania dowodowego do końca (na in plus, bo na in minus jest związany).

§ 3. Organ przeprowadzający postępowanie na wezwanie organu właściwego do załatwienia sprawy (art. 52) może z urzędu lub na wniosek strony przesłuchać również nowych świadków i biegłych na okoliczności będące przedmiotem tego postępowania.

§ 4. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie.

Gwarancje

• Gwarancja pierwsza: podstawa wznowieniowa.

Art. 145 § 1 pkt 5 KPA W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli (…) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję (…)

Będzie to wtedy obligatoryjna podstawa do wznowienia postępowania. Wznowienie w tym przypadku może następować nie tylko na wniosek strony, ale również z urzędu. A więc, jeśli istnieje gdzieś jakiś dowód, a organ o tym nie wie, bo strona nie wniosła o przeprowadzenie tego dowodu, a organ też go nie przeprowadził, grozi mu wznowienie postępowania, a także odpowiedzialność odszkodowawcza na podst. KC.

• Gwarancja druga: proceduralny nakaz rozstrzygnięcia.

Organ nawet jeśli nie ma jakichś informacji, nie może złożyć dowodu i nie może w istocie ustalić stanu faktycznego, to on nie może w związku z tym uchylić się od rozstrzygnięcia. Przyjmuje się , że w postępowaniach istnieje proceduralny nakaz rozstrzygnięcia, choć nie jest to wyraźne napisane w KPA. Stąd nie można nie rozstrzygnąć sprawy co do której mamy niepełny stan faktyczny, czy też nie można ustalić organu właściwego, bo strona będzie wnosiła skargę na bezczynność albo na przewlekłość postępowania. A więc nie ma możliwości uniknięcia decydowania w tej sprawie.

Art. 86 KPA Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne do rozstrzygnięcia sprawy, organ administracji publicznej dla ich wyjaśnienia może przesłuchać strony. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu. Czyli, jeżeli nie możemy stalic stanu faktycznego, to przeprowadzamy przesłuchanie stron i oceniamy to wg pewnych zasad doświadczenia życiowego, biorąc pod uwagę również to, ze strona może być sprawą zainteresowana.

4. Zasada równej mocy środków dowodowych

• Jej istota tkwi w tym, że z punktu widzenia prawa dowody mają równą moc, mogą co najwyżej podlegać ocenie organu.

• Zasada ta wynika z art. 75 KPA, gdzie mamy tu dopuszczenie dowodów, bez żadnej właściwie granicy.

• Ponadto, przepisy nie narzucają organowi wartości dowodowej poszczególnych środków. W związku z tym, przyjmując zeznania świadków, można przyjąć że w danej sytuacji bardziej wiarygodne jest zeznanie bezrobotnego alkoholika niż osoby zatrudnionej, pracującej itp. To organ ocenia, bo przepisy tego nie narzucają – musi tylko w sposób wiarygodny uzasadnić (a będzie to część uzasadnienia faktycznego), dlaczego innym dowodom odmawia się mocy dowodowej, a przyjmuje właśnie te. Prawo nie narzuca wartości poszczególnych środków dowodowych, jak to było w historii lub w innych systemach obecnie (np. zeznania osób o określonym statusie majątkowym itp.).

• Oczywiście mogą być wyjątki:

• wyższa moc dokumentów urzędowych

Art. 76 § 1 KPA Dokumenty urzędowe sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone.

Dokument urzędowy to np. dyplom ukończenia wyższej uczelni, zaświadczenie wydane w trybie postępowania w sprawie wydawania zaświadczeń.

Ale mamy też par 2 - organy, które spełniają funkcję poruczoną - a więc np. szkoła społeczna czy prywatna ale podstawowa, a więc mająca uprawnienia szkoły publicznej, wydaje dokument, to też ma to wagę dokumentu urzędowego. Oznacza to, że to co jest stwierdzone w dokumencie urzędowym jest zgodne z prawdą.

Art. 76 § 2 KPA Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzanych przez organy jednostek organizacyjnych lub podmioty, w zakresie poruczonych im z mocy prawa lub porozumienia spraw wymienionych w art. 1 pkt 1 i 4.

Jednak wg prof. Jaśkowskiej ta wyższa moc dokumentów urzędowych jest iluzoryczna – nie oznacza to, że nie możemy twierdzić, że jest inaczej i dowodzić tego: par 3 - przepisy par 1 i 2 nie wyłączają możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko treści dokumentów wymienionych w tych przepisach. Zatem można twierdzić, że ta treść jest nieprawdziwa. Ale nie można np. po prostu wznowić postępowania mówiąc, że dany dokument był podrobiony, trzeba mieć orzeczenie sądu stwierdzające fałszerstwo dokumentu. Natomiast nie zawsze trzeba mieć to orzeczenie – art. 145 par 2 – można wznowić przed orzeczeniem sądu, jeżeli sfałszowanie lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne… - dalej jak w KPA. Albo par. 3 – nie można wznowić bo np. mamy immunitet takiej osoby, bo np. pełni ona ważną funkcje państwową. Ale to nie przeszkadza temu, żebyśmy w takich sytuacjach domagali się wznowienie, ale jeśli jest oczywiste fałszerstwo, wtedy bez wyroku sądu można wznowić postępowanie – ale to w trybach nadzwyczajnych, kiedy już chcemy wzruszyć decyzję ostateczną, natomiast w normalnym toku postępowania wyjaśniającego można przeprowadzać przeciwdowód a organ go ocenia.

RÓŻNICA: Jeśli mamy dokument prywatny, to można go zakwestionować, że jest on niewiarygodny bez przeprowadzania przeciwdowodu. Natomiast w przypadku dokumentu urzędowego – jeśli chcemy go zakwestionować – wtedy musimy przeprowadzić przeciwdowód.

Oczywiście istnieją dokumenty, których nie można tak łatwo podważać np. treść ksiąg wieczystych, akt stanu cywilnego. Nie możemy w postępowaniu administracyjnym zakwestionować tego, co jest w akcie stanu cywilnego. Wtedy musimy dążyć do postępowania nieprocesowego. Czyli pewne ograniczenia wynikają z przepisów szczególnych: Ustawa o aktach stanu cywilnego czy księgach wieczystych.

5. Zasada swobodnej oceny dowodów

• Poprzednia zasada nie byłaby zrozumiała ta zasada bez zasady swobodnej oceny dowodów. Jeśli mamy zasadę równej mocy środków dowodowych to trzeba te dowody ocenić.

• Istotą tej zasady jest to, że ostatecznie o tym, jak oceniane są te dowody zadecyduje organ administracji i to organ prowadzący sprawę, a nie ten działający w ramach pomocy prawnej, bo on przekazuje tylko protokoły z zeznaniami, natomiast ocenia to organ, który ma wydać decyzję.

Więc jeśli mówi się o zasadzie bezpośredniości to w tym kontekście, że ten organ, który ocenia powinien mieć do nich bezpośredni dostęp. W związku z tym wszelkie pomoce prawne muszą mieć charakter wyjątku. Co do zasady ten organ, który ma wydać decyzję powinien przeprowadzać postępowanie dowodowe. A więc pomoc prawna z art. 52 KPA powinna być wyjątkiem. Organ II instancji (odwoławczy) też może korzystać z pomocy prawnej organu I instancji, ale to też powinno mieć charakter uzupełniający. Jeżeli są duże braki w zakresie postępowania wyjaśniającego przed organem odwoławczym, to trzeba wydać decyzję kasacyjną, a więc uchylić decyzję organu 1 instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji ze wskazaniem pewnym obowiązków zakresie postępowania dowodowego. Nie mogą być to obowiązki co do oceny, ale co do np. uzupełnienia materiału dowodowego.

Ta zasada swobodnej oceny dowodów wynika z: art. 80 KPA organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona. A więc ocena zachodzi nie na podstawie jednego dowodu, tylko ich całokształtu, bo może się zdarzyć, że dowód sprawia wrażenie wiarygodnego ale jest mniej wiarygodny w zestawieniu z innymi dowodami. Ta ocena musi być uzasadniona - jednym z elementów decyzji jest uzasadnienie faktyczne. To, że sąd nie może przeprowadzić dowodu oznacza, że jeśli organ administracji zebrał cały materiał dowodowy, to sąd może jedynie dokonać oceny a jeśli organ nie zebrał całego materiału to sąd uchyla decyzje i stwierdza, ze nie może dokonać oceny legalności. Sąd może zastąpić ocenę dokonaną przez organ swoją własną oceną. Bo jeśli organ II instancji może przeprowadzić dowody uzupełniające, ale może przyjąć inną ocenę tych materiałów, co jest powodem uchylenia decyzji. A więc ta zasada nie oznacza oceny dowolnej, bo naruszenie reguł w tym zakresie spowoduje w przypadku sądowej kontroli uchylenie decyzji przez sąd administracyjny z powodu naruszenia innych przepisów postępowania, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy.

__________________________________________________________________________________________

III. DOWODY

• Ogólnie o dowodach – przy zasadzie prawdy obiektywnej.

• Rodzaje dowodów. Mamy dowody nazwane (poniżej) i nienazwane – czyli wszystkie pozostałe.

Dowody nazwane to takie, które najczęściej występują, KPA wymienia je poprzedzając zwrotem „w szczególności” co nie zamyka przeprowadzenia innych dowodów. Mamy 4 dowody nazwane w KPA:

Art. 75 § 1 KPA (…) W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.

• Dowód ze świadka.

KPA poświęca mu najwięcej uwagi.

Dowód ze świadka jest w zasadzie jedynym dowodem, który podlega tak silnym ograniczeniom. Art. 82 KPA wymienia dowody zakazane przez prawo – 3 kategorie osób, które nie mogą być świadkami. Gdyby organ uzyskał takie zeznanie, to nie może się na nie powołać. Gdyby się na nie powołał, to nie może być podstawą orzekania. Gdyby oparł decyzję na takim zenzaniu, to decyzja taka musiałaby być ychylona jako nieoparta na materiale dowodowym.

• wyłączenia:

Art. 82 KPA

Świadkami nie mogą być:

1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń, ( nie jest to równoznaczne z ubezwłasnowolnieniem, bo osoba może być ubezwłasnowolniona ale może być zdolna do postrzegania i… tak samo należy traktować nieletnich. Więc ta przesłanka wymaga odpowiedniej oceny.)

2) osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej

tajemnicy, ( chodzi o te kategorie tajemnic, które są wymienione w ustawie o Ochronie tajemnic niejawnych. Chodzi o pewne kategorie tajemnicy państwowej i służbowej.

3) duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Wyłączenie pierwsze i trzecie ma charakter bezwzględny – wszystkie osoby mieszczące się w tej kategorii. Te osoby z pkt to wyłączenie względne, bo osoby mogą być zwolnione i mogą być świadkami.

• prawo odmowy zeznań:

Art. 83 § 1 KPA Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych, zstępnych i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

O tym prawie organ powinien informować:

Art. 83 § 3 KPA Przed odebraniem zeznania organ administracji publicznej uprzedza świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

• prawo odmowy odpowiedzi na pytanie:

Art. 83 § 2 KPA Świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich wymienionych w § 1 na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

Należy pamiętać, że to nie jest tożsame z prawem odmowy zeznań. Ta sytuacja dotyczy tylko możliwości odmowy odpowiedzi na konkretne pytanie. O tym prawie trzeba wcześniej informować.

• odpowiedzialność za fałszywe zeznania:

Art. 75 § 2 KPA Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji, organ administracji publicznej odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Przepis art. 83 § 3 stosuje się odpowiednio.

Art. 83 § 3 KPA Przed odebraniem zeznania organ administracji publicznej uprzedza świadka o prawie odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.

Udzielenie przez organ informacji o tej odpowiedzialności jest warunkiem pociągnięcia do tej odpowiedzialności.

• kary i środki dyscyplinujące – stosują się też do biegłego i oględzin!

Art. 88 KPA

§ 1. Kto, będąc obowiązany do osobistego stawienia się (art. 51), mimo prawidłowego wezwania nie stawił się bez uzasadnionej przyczyny jako świadek lub biegły albo bezzasadnie odmówił złożenia zeznania, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin albo udziału w innej czynności urzędowej, może być ukarany przez organ przeprowadzający dowód grzywną do 50 zł, a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania – grzywną do 200 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie.

§ 2. Organ, który nałożył karę grzywny, może na wniosek ukaranego, złożony w ciągu siedmiu dni od daty otrzymania zawiadomienia o ukaraniu, uznać za usprawiedliwioną nieobecność lub odmowę zeznania, wydania opinii albo okazania przedmiotu oględzin i zwolnić od kary grzywny. Na odmowę zwolnienia od kary służy zażalenie.

§ 3. Ukaranie grzywną nie wyklucza możności zastosowania do opornego świadka środków przymusu, przewidzianych w przepisach szczególnych.

• Dowód z opinii biegłego.

Jest to osoba/instytucja, która posiada w sprawie wiadomości specjalne i do której organ zwraca się o wydanie opinii.

Art. 84 KPA

§ 1. Gdy w sprawie wymagane są wiadomości specjalne, organ administracji publicznej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii.

§ 2. Biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24. Poza tym do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.

• Dowód z oględzin.

Art. 85 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej może w razie potrzeby przeprowadzić oględziny.

§ 2. Jeżeli przedmiot oględzin znajduje się u osób trzecich, osoby te są obowiązane na wezwanie organu do okazania przedmiotu oględzin.

• Co, gdy po przeprowadzeniu/wyczerpaniu/braku środków dowodowych okoliczności pozostają niejasne:

Art. 86 KPA Jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, organ administracji publicznej dla ich wyjaśnienia może przesłuchać stronę. Do przesłuchania stron stosuje się przepisy dotyczące świadków, z wyłączeniem przepisów o środkach przymusu.

__________________________________________________________________________________________

IV. ROZPRAWA i POSTĘPOWANIE GABINETOWE

Postępowanie wyjaśniające może przebiegać w dwóch formach:

• Rozprawy.

• Postępowania gabinetowego.

1. Rozprawa

• Forma ta oznacza koncentrację wszystkich środków dowodowych w jednym miejscu i czasie.

• Nie w każdym przypadku przeprowadzania dowodów konieczna jest rozprawa. Przesłanki wskazujące, kiedy rozprawa powinna się odbyć.

Art. 89 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej przeprowadzi, z urzędu lub na wniosek strony, w toku postępowania rozprawę, w każdym przypadku gdy zapewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowania lub gdy wymaga tego przepis prawa.

§ 2. Organ powinien przeprowadzić rozprawę, gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron oraz gdy jest to potrzebne dla wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin.

W każdym przypadku gdy zapewni to przyspieszenie lub uproszczenie postępowania albo gdy wymaga tego przepis prawa. Poza tym, zachodzi obowiązek przeprowadzenia rozprawy, gdy zachodzi potrzeba uzgodnienia interesu stron oraz gdy jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków, biegłych lub w drodze oględzin. To wcale nie oznacza, że zawsze gdy są świadkowie, biegli lub oględziny, zachodzi konieczność rozprawy – tylko wtedy, gdy jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy, a więc w 2 sytuacjach: konieczność konfrontacji - wszyscy świadkowie muszą się stawić o jednej godzinie lub gdy przyspieszy to postępowanie. Mają charakter obligatoryjny – a więc jeśli wystąpią, to organ musi poprowadzić formę rozprawy.

• Jakie czynności podejmuje się podczas rozprawy:

• czynności przygotowawcze – wezwania, terminy wezwań, doręczenia zawiadomień:

Art. 90 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej podejmuje przed rozprawą czynności niezbędne do jej przeprowadzenia.

§ 2. W szczególności organ wzywa:

1) strony do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów i do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez przedstawicieli albo pełnomocników,

2) świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę.

§ 3. Ponadto organ zawiadamia o rozprawie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne, a także inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot. W tym przypadku organ wzywa je do wzięcia udziału w rozprawie albo do złożenia przed rozprawą oświadczenia i dowodów dla jego poparcia.

Art. 91 KPA

§ 1. W wezwaniu na rozprawę określa się termin, miejsce i przedmiot rozprawy.

§ 2. Stronom, świadkom, biegłym oraz państwowym i samorządowym jednostkom organizacyjnym, organizacjom i innym osobom, wezwanym do udziału w rozprawie (art. 90 § 3), doręcza się wezwanie na piśmie.

§ 3. Jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że oprócz wezwanych stron, uczestniczących w postępowaniu, mogą być jeszcze w sprawie inne strony, nie znane organowi administracji publicznej, należy ponadto o terminie, miejscu i przedmiocie rozprawy ogłosić w drodze obwieszczeń albo w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości.

Art. 92 KPA Termin rozprawy powinien być tak wyznaczony, aby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie o rozprawie nastąpiły przynajmniej na siedem dni przed rozprawą.

• przebieg rozprawy:

• kto kieruje rozprawą:

Art. 93 KPA Rozprawą kieruje wyznaczony do przeprowadzenia rozprawy pracownik tego organu administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie. Gdy postępowanie toczy się przed organem kolegialnym, rozprawą kieruje przewodniczący albo wyznaczony członek organu kolegialnego.

• nieobecność stron na rozprawie; odroczenie rozprawy:

Art. 94 KPA

§ 1. Nieobecność na rozprawie stron należycie wezwanych na rozprawę nie stanowi przeszkody do jej przeprowadzenia.

§ 2. Kierujący rozprawą odroczy ją, jeżeli stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę, jeżeli niestawienie się strony zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia, a także z innej ważnej przyczyny.

• uprawnienia stron, środki dyscyplinujące kierującego rozprawą (możliwość uchylania zadawanych pytań):

Art. 95 KPA

§ 1. Na rozprawie strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Ponadto strony mogą wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego.

§ 2. Kierujący rozprawą może uchylić zadawane świadkom, biegłym i stronom pytania, jeżeli nie mają one istotnego znaczenia dla sprawy. Jednakże na żądanie strony należy zamieścić w protokole osnowę treści uchylonego pytania.

• policja sesyjna – dysponuje nią kierujący rozprawą w celu ukarania uczestników postępowania za niewłaściwe zachowanie na rozprawie. Warunkiem zastosowania tych środków jest wcześniejsze ostrzeżenie uczestników.

D E C Y Z J A			P O S T A N O W I E N I E
PODOBIEŃSTWO I: Są to akty administracyjne – jednostronna, zewnętrzna czynność organu administracji publicznej gdzie określa się sytuację prawną adresata.
PODOBIEŃSTWO II: Są to akty stosowania prawa, ale różnego prawa:
Jest aktem stosowania prawa materialnego (czyli jakiejś ustawy szczególnej) i procesowego (w ramach KPA), bo z jednej strony rozstrzyga sprawę co do jej istoty a z drugiej kończy sprawę w danej instancji. Wywołuje skutki materialne i procesowe.			Jest aktem stosowania prawa procesowego co do zasady. Dotyczy w zasadzie kwestii proceduralnych, wynikających z toku postępowania.
POJĘCIE
Art. 104 § 2 KPA Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji. Co do zasady kończą postępowanie – nie są wydawane w trakcie postępowania ale na jego koniec. Decyzja decyduje o naszych prawach i obowiązkach i dlatego kończy postępowanie. Rozstrzygnięcie jest jedną z form zakończenia postępowania. Są także takie decyzje, które niczego nie rozstrzygają, a kończą sprawę w inny sposób, czyli umarzają postępowanie np. wszczęto postępowanie a sprawa należy do postępowania cywilnego i wtedy nie ma merytorycznego rozstrzygnięcia, tylko umorzenie postępowania na podst. art. 105 KPA. A więc, nie zawsze rozstrzyga ale zawsze kończy postępowanie, chyba ze przepisy szczególne stanowią inaczej, bo np. dla tego przypadku przewidują zakończenie postanowieniem. Jeśli rozstrzyga sprawę, to zawsze co do jej istoty (ale to nie to samo co meritum) czyli przyznaje albo odmawia przyznania uprawnienia. Jeśli rozstrzyga sprawę, to może rozstrzygnąć bądź w całości bądź w części.		Art. 123 § 2 KPA Postanowienia dotyczą poszczególnych kwestii wynikających w toku postępowania, lecz nie rozstrzygają o istocie sprawy, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Co do zasady nie kończą postępowania ponieważ dotyczą kwestii zachodzących w toku postępowania np. dopuszczenia dowodu, zawieszenia czy umorzenia postępowania. Sprawy nie rozstrzyga merytorycznie, nie rozstrzyga istoty sprawy. Od tego, że nie kończą postępowania są wyjątki. A więc mamy tzw. postanowienia kończące postępowanie: postanowienie o zatwierdzeniu ugody. Nie sama ugoda, ale ugoda zatwierdzona, a więc postanowienie o jej zatwierdzeniu zakończy sprawę w danej instancji, a nie decyzja. Dopiero zatwierdzona ugoda wywołuje skutki prawne: Art. 119 § 1 KPA Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia ugody następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie; postanowienie w tej sprawie powinno być wydane w ciągu siedmiu dni od dnia zawarcia ugody. Art. 121 KPA Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego. postanowienie stwierdzające niedopuszczalność odwołania. Wydawane jest w postępowaniu odwoławczym – jest ostateczne i na tym kończy się postępowanie odwoławcze. Mogą być one przedmiotem wznowienia i nieważności, a więc trybów nadzwyczajnych. Art. 134 KPA Organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie w tej sprawie jest ostateczne. art. 126 KPA! postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. Kończy dalsze postępowanie w sprawie. Art. 61a KPA § 1. Gdy żądanie, o którym mowa w art. 61, zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte, organ administracji publicznej wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. § 2. Na postanowienie, o którym mowa w § 1, służy zażalenie. odmowa wznowienia postępowania w drodze postanowienia. Wydawane w trybie nadzwyczajnym, wznowieniowym. Art. 149 KPA § 3. Odmowa wznowienia postępowania następuje w drodze postanowienia. § 4. Na postanowienie, o którym mowa w § 3, służy zażalenie.
KIEDY SĄ WYDAWANE?
Art. 104 § 1 KPA Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Decyzje są zasadą – zasadniczo sprawę rozstrzyga się decyzją. Jeżeli KPA milczy o formie, tzn., że wydaje decyzję. Uwaga! To, kiedy wydajemy decyzję to nie wynika z KPA, tylko z przepisów szczególnych!			Art. 123 § 1 KPA W toku postępowania organ administracji publicznej wydaje postanowienia. Organ wydaje postanowienia wtedy, gdy wynika to z KPA.
ELEMENTY
Aby były one aktami administracyjnymi, a nie nieaktami, muszą zawierać min. 4 elementy: Wskazanie strony. Wskazanie rganu, który wydał akt. Rozstrzygnięcie. Podpis. Bez któregokolwiek z tych elementów mamy do czynienia nie z decyzją czy, tylko albo z jej projektem albo z tzw. nieaktem - czyli czynnością prawną nieistniejącą, której nawet nie musimy unieważniać. Postępowanie nieważnościowe, wznowieniowe odnosi się do decyzji a nie nieaktów. Te 4 elementy są potrzebne, aby odróżnić akt istniejący od nieistniejącego. Elementy prawidłowej decyzji. Bardziej rozbudowane. Są wśród takie o szczególnym znaczeniu. Art. 107 KPA § 1. Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub, jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego, powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem osobistym. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi. Dodatkowe elementy są możliwe: § 2. Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja. Uzasadnienie faktyczne – elementy i możliwość odstąpienia: § 3. Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne – wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa. § 4. Można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony; nie dotyczy to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek odwołania. § 5. Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji również w przypadkach, w których z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny. Decyzja w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego, skarga do SA powinna ponadto zawierać pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi: Art. 111 § 1 KPA Strona może w terminie czternastu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji zażądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia bądź co do prawa odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach. Kilka dodatkowych uwag odnośnie tych elementów: Data ma istotne znaczenie bo organ powinien wydać decyzję zgodnie ze stanem faktycznym i prawnym istniejącym w dacie wydania decyzji. Oznaczenie stron, za pomocą którego indywidualizujemy kogo obciążamy uprawnieniami lub obowiązkami. Podstawa prawna, brak podania podstawy nie spowoduje nieważności decyzji, tylko brak istnienia podstawy prawnej ją spowoduje. Brak podania podstawy prawnej to uchybienie, ale nie mające wpływu na byt decyzji jeśli taka podstawa prawna istnieje. Pomyłka w podstawie, jeśli orzeczenie jest zgodne z podstawą nie wpływa na nieważność decyzji . Podpis, abyśmy wiedzieli, że mamy do czynienia z aktem administracyjnym. Uzasadnienie, sądy administracyjne często uchylają decyzje z powodu braku uzasadnienia, a nawet jak wskazuje J. Zimmerman, całkowity brak uzasadnienia może być podstawą stwierdzenia nieważności jako rażące naruszenie prawa, jako naruszenie zasady ogólnej - zasady przekonywania.					Mniej rozbudowane i mniej sformalizowane. Art. 124 KPA § 1. Postanowienie powinno zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę jego wydania, oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, pouczenie, czy i w jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, oraz podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania lub, jeżeli postanowienie wydane zostało w formie dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem osobistym. Uzasadnienie: § 2. Postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie. Jest to wyjątek, bo co do zasady postanowienia nie są zaskarżalne. Zażalenie służy na postanowienie wtedy, gdy ustawa tak stanowi, jeżeli przy danym postanowieniu jest zaznaczone wyraźnie, że służy na nie zażalenie. Tak samo skarga do sądu administracyjnego – nie na wszystkie postanowienia, ale na te które służy zażalenie – te, które kończą sprawę lub rozstrzygają merytorycznie.
ADRESACI:
Strony.			Strony i inne osoby.
PODSTAWA PRAWNA:
Ustrojowa, materialna, procesowa.				Ewentualnie ustrojowa, a głównie procesowa.
FORMA:
Art. 109 KPA § 1. Decyzję doręcza się stronom na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej. § 2. W przypadkach wymienionych w art. 14 § 2 decyzja może być stronom ogłoszona ustnie. Pisemna. Ustna do protokołu – kiedy przemawia za tym interes strony a przepis prawa nie stoi na przeszkodzie. Dokument elektroniczny. Zasadą są 2 równorzędne formy: pisemna i dokumentu elektronicznego. ODRÓŻNIĆ!: formę a sposób doręczenia bo: decyzja może mieć formę pisemna, a być doręczana środkami komunikacji elektronicznej; mieć formę dokumentu elektronicznego a być doręczana normalnie.			Art. 125 KPA § 1. Postanowienia, od których służy stronom zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, doręcza się na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej. § 2. W przypadkach wymienionych w art. 14 § 2 postanowienia mogą być stronom ogłaszane ustnie. § 3. Postanowienie, które może być zaskarżone do sądu administracyjnego, doręcza się stronie wraz z pouczeniem o dopuszczalności wniesienia skargi oraz uzasadnieniem faktycznym i prawnym. Pisemna. Dokumentu elektronicznego ale tylko gdy służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego a więc ta forma nie jest zasadą. Wyjątek: forma ustna.
ZASKARŻANIE: Podobieństwo jest takie, że oba to są środki dewolutywne, czyli co do zasady zaskarżamy do organu wyższego stopnia.
Zasadą jest, że od decyzji nieostatecznych służy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy w terminie 14 dni wnoszone za pośrednictwem organu i instancji. odwołanie jest zasadą, musi być wyraźny przepis szczególny, żeby nie służyło odwołanie.	Służy zażalenie na nie tylko wtedy, gdy KPA wyraźnie tak stanowi. Art. 141 KPA § 1. Na wydane w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenie, gdy kodeks tak stanowi. § 2. Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie – od dnia jego ogłoszenia stronie. Art. 142 KPA Postanowienie, na które nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji. W przypadku większości postanowień zażalenie nie służy np. wszystkie dowodowe, postanowienia o odroczeniu rozprawy, wydaleniu z sali rozpraw, przywróceniu terminu. Jeżeli nie jest nic napisane – nie przysługuje. Są wyjątki, kiedy zażalenie służy np. postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału organizacji społecznej, w sprawie zawieszenia (o zawieszeniu i odmowie zawieszenia), o podjęciu zawieszonego postępowania, o zatwierdzeniu ugody - jest to wyraźnie napisane. Przykłady: Art. 152 par 2 KPA Na postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji w postępowaniu wznowieniowym służy stronie zażalenie, chyba że postanowienie wydał minister lub SKO.  czyli zarówno na postanowienie o wstrzymaniu jak i o odmowie wstrzymania. W postępowaniu nieważnościowym: art. 159 par 2 KPA Na postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji służy stronie zażalenie.  czyli tylko na postanowienie o wstrzymaniu a nie o odmowie wstrzymania Konsekwencja: jeżeli zażalenie, to w większości za tym idzie skarga do SA, chociaż skarga do SA ma charakter szerszy.
ZWIĄZANIE WYDANYM AKTEM:
Art. 110 KPA Organ administracji publicznej Który wydał decyzję jest nią związany od chwili doręczenia lub ogłoszenia o ile kodeks nie stanowi inaczej.				Art. 126 KPA nakazuje stosować art. 110 KPA do postanowień również, chyba że kodeks stanowi inaczej, a stanowi inaczej w odniesieniu do postanowień dowodowych.
WYKONYWALNOŚĆ:
Odwołanie jest zasadą, a więc zasadą jest niewykonalność decyzji nieostatecznych na mocy art. 130 KPA. Ale są wyjątki. Odwołanie jest w zasadzie suspensywne, czyli wstrzymuje wykonanie decyzji. Art. 130 KPA § 1. Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu. § 2. Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji. § 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się w przypadkach, gdy: 1) decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności (art. 108), 2) decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. § 4. Ponadto decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, gdy jest zgodna z żądaniem wszystkich stron.			Zażalenie jest wyjątkiem, postanowienie ma też inną istotę, bo dotyczy spraw procesowych. Co do zasady, postanowienie podlega wykonaniu. Zażalenie co do zasady nie wstrzymuje wykonania postanowienia. Art. 126 KPA – kiedy mowa o odpowiednim stosowaniu do postanowień przepisów dotyczących decyzji nie mamy wymienionego art. 130, a wręcz odwrotnie. Art. 143 KPA Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania postanowienia, jednakże organ administracji publicznej, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione. Ten, który wydał – wyższy może je uchylić w ramach rozpatrywania zażalenia a nie wstrzymania wykonania.
PODOBIEŃSTWO: W odniesieniu do obydwu tych form można stosować środki konwalidacji aktów o wadliwości nieistotnej (sprostowanie itd.) A więc wadliwość nieistotna dotyczy tych obu aktów.
TRYBY NADZWYCZAJNE Zarówno tryby dot. decyzji prawidłowych art. 154, 155, 161 KPA jak i dot. decyzji wadliwych: art. 145, 156 KPA. Wg art. 126-145 i 156 KPA a więc tryby wadliwe tylko wtedy gdy służy na nie zażalenie lub są wydane w trybie art. 134 KPA. Czyli co do zasady nie stosuje się trybów nadzwyczajnych do postanowień Natomiast trybów dot. decyzji prawidłowych w ogóle nie stosuje się do postanowień! A więc nie ma możliwość uchylenia lub zmiany.

Art. 96 KPA Za niewłaściwe zachowanie się w czasie rozprawy strony, świadkowie, biegli i inne osoby uczestniczące w rozprawie mogą być, po uprzednim ostrzeżeniu, wydalone z miejsca rozprawy przez kierującego rozprawą oraz ukarane grzywną do 100 zł. Na postanowienie o ukaraniu grzywną służy zażalenie.

Wydalenie oznacza, że osoba została pozbawiona czynnego udziału w rozprawie – a to może stanowić podstawę do wznowienia postępowania. Inno uczestnicy rozprawy, którzy zostali z niej wydaleni, mogą się skarżyć w formie skarg i wniosków.

2. Postępowanie gabinetowe

• forma ta zachodzi wtedy, gdy nie ma konieczności przeprowadzenia rozprawy i jest to forma dość częsta.

• To postępowanie “w zaciszu gabinetu”. Po pierwsze, organ zwraca się do strony, aby wskazała środki dowodowe. Następnie zbiera się dokumenty w aktach sprawy i wzywa się strony do zapoznania się z nimi i zgłoszenia ewentualnie zarzutów. Strona przegląda akta, dowiaduje się o dowodach z dokumentów, o dokumentach urzędowych i wypowiada się na piśmie.

• Po upływie pierwszego terminu i dokonaniu tych czynności następuje faza orzekania.

• Do niego odnoszą się też wszystkie zasady.

__________________________________________________________________________________________

V. ROZSTRZYGNIĘCIA W POSTĘPOWANIU PRZED ORGANEM I INSTANCJI

• Ulegają one odpowiedniej modyfikacji w przypadku postępowania odwoławczego.

• Zarówno w toku postępowania administracyjnego, jak i na jego zakończenie są wydawane różnego rodzaju akty administracyjne. Mamy w gruncie rzeczy w postępowaniu administracyjnym ogólnym 2 takie akty: decyzje i postanowienia.

Wykład 7 (30.03.2011 r.)

I. SKUTKI DECYZJI. MOC WIĄŻĄCA DECYZJI. WYDANIE DECYZJI.

Skutki decyzji – to co łączy decyzję i postanowienie to jest to, że akty te wiążą. Wiążą z momentem wydania decyzji.

UWAGA: dyskusja wokół dwóch artykułów w KPA (nie ma zgodności w orzecznictwie)  z jakim momentem mamy do czynienia z decyzją? Chodzi o art. 110 KPA Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej. Więc pytanie – co oznaczają pojęcia: moment doręczenia, moment wydania decyzji i czy te momenty się pokrywają czy nie? Wiele rozbieżnych stanowisk sędziów. Pojawiło się stanowisko dotyczące spraw podatkowych (więc nie do końca dotyczy istoty) np. sprzeciw ministra – przyjęto liczenie momentu od dnia doręczenia aktu mającego podlegać sprzeciwowi. Podobnie przyjmowano, że od momentu wydania decyzji, od momentu doręczenia.

Co to jest moment wydania decyzji? Ma to znaczenie dlatego, że powstaje sytuacja: czy jeśli decyzja została upubliczniona w jakikolwiek sposób ale nie przez formę doręczenia stronom, to czy wtedy mamy do czynienia z decyzją czy nie? Czy to akt czy nieakt? W okresie międzywojennym już zastanawiano się, co oznacza moment wydania aktu.

Stanowisko Gosi: jeśli ustawodawca posługuje się terminem „wydaje”, „doręczenie” – to oznacza to coś innego. Kwestia doręczenia związana art. 110 KPA – w tym art. chodzi o gwarancję dla stron a więc: od tego momentu zaczynają biec środki zaskarżenia itd. Ale jeśli chodzi o istnienie decyzji, to jeśli ta decyzja została już podpisana to ona istnieje. Czym innym są trudności dowodowe, ale takich nie ma jeśli decyzja upubliczniona. Przykład: treść decyzji podana w radiu, nie doręcza się stronie a potem się ją zmienia bo organ nie jest nią związany. Jest to zaprzeczenie pewnej idei trwałości decyzji. Więc wg Gosi mimo niefortunnego sformułowania art. 110 KPA decyzja istnieje od momentu kiedy w jakiejkolwiek formie została upubliczniona  stąd Gosia pojęcia nietaktu nie wiąże z doręczeniem. Co za tym przemawia? Jeśli przyjmiemy stanowisko, ze decyzja istnieje od momentu doręczenia (lub wysłania) to jest to moment niepewny a dalsze konsekwencje: stan faktyczny/prawny ustala się na moment wydania decyzji (więc majstrowanie przy momencie wydania decyzji to majstrowanie przy stanie faktycznym/prawnym). Suwaj uważa, że organ w tym samym momencie, kiedy decyzję wydaje to powinien ją w tym samym dniu wysłać i stąd nie ma problemu że momentem wydania decyzji jest moment wysłania; organ, który chce wysłać później musi brać to pod uwagę co powoduje, że np. jeśli przyjmiemy doręczenie to musimy to ustalać wg jakiegoś stanu faktycznego/prawnego, który jest nieznany, jeśli nawet uznamy że jest to moment nadania to jeśli strona w tym czasie umiera to organ nie wie.

Wg Jaśkowskiej moment wydania decyzji to moment, w którym wszystkie podmioty do tego uprawnione tę decyzję podpisują. Co innego jest, gdy sąd ma wątpliwości co do tego, co było rzeczywiście momentem wydania decyzji, to przeprowadza postępowanie wyjaśniające, w którym jak ma wątpliwości to może taką decyzję uchylić.

Prof. Jaśkowska mówi: nie wiązałabym pojęcia wydania decyzji ani z momentem nadania ani doręczenia bo to są 2 różne momenty. Wg profesor decyzja istnieje od momentu jej wydania. Co to jest moment wydania: podpisanie czyli sformułowanie pisemne decyzji. Natomiast związanie – czyli to, o czym mówi art. 110 KPA  związanie z momentem doręczenia lub ogłoszenia decyzji; prof. Jaśkowska rozumie to związanie jednak inaczej niż rozumie to ten przepis, bo wg niej jeśli weźmiemy pod uwagę zasadę zaufania do organów państwa, to należy ten artykuł interpretować tak: w sytuacji, kiedy treść decyzji jest upubliczniona przez podmiot wydający decyzję, to ten podmiot wydający jest związany wydaną przez siebie decyzją. Natomiast, gdyby decyzja była w aktach i nikt do niej nie zajrzał i nie została ona jeszcze wysłana, to organ może taką decyzję zmienić, ale zmieniając, przesuwa moment wydania aktu w związku z czy musi brać stan faktyczny/prawny z dnia, w którym decyzję wydaje.

Doręczenie decyzji natomiast wiąże się ze skutkami gwarancyjnymi  od tego momentu biegnie termin do wniesienia środków zaskarżenia – ma ten moment ogólne znaczenie

• Odwołanie: bo w przypadku, gdy stronie doręczono decyzję to termin do wniesienia odwołania biegnie od tego momentu dnia doręczenia przez 14 dni

• Wznowienie postępowania – tu ten moment ma małe znaczenie ponieważ strona albo nie wie o decyzji (i wtedy nie od momentu doręczenia ale od momentu, kiedy się strona o decyzji się dowiedziała, od momentu wejścia w życie orzeczenia TK, doręczenia wyroku sądu będącego podstawą wznowienia, od dnia w ciągu miesiąca w którym to dniu strona dowiedziała się o przyczynie wznowienia). Niekiedy jednak dla tej strony doręczenie decyzji będzie miało znaczenie: gdy decyzja została doręczona jakiejkolwiek stronie i minął termin zaskarżenia dla wszystkich stron, które otrzymały decyzję – to strona, która nie dostała decyzji, może korzystać tylko ze środka wznowieniowego a nie odwołania. Niekiedy więc oznacza to, że strona straci prawo do odwołania- straci je wtedy, gdy nastąpi wznowienie (a wznowienie nastąpi na pewno, kiedy zostaną spełnione ku temu warunki formalne) i sprawa wróci do początku bo wydana decyzja będzie decyzją wydaną w I instancji nawet, gdyby pozbawienie prawa udziału było w postępowaniu odwoławczym (od nowa zostaje otwarty tok instancji).

Podsumowując, tak należy wg profesor Jaśkowskiej rozumieć treść art. 110 KPA; ze wskazaniem, ze istnieją oczywiście inne stanowiska, i możemy mieć taką sytuację, że np. łączy się moment wiązania decyzji (czy moment powstania różnych uprawnień zarówno dla strony jak i dla organów) . I musimy się liczyć, że są takie 2 stanowiska bo takie dwa stanowiska właśnie sędziowie reprezentują.

Uwaga!

Art. 110 KPA odnosi się zarówno do decyzji i do postanowień, na które służy zażalenie i na te, które nie służy. Ale z jednym wyjątkiem: nie wiążą postanowienia dowodowe – mogą być w każdym czasie uchylone lub zmienione (np. poszerzony zakres dowodów) przez organ wydający.

II. ŚRODKI ZASKARŻENIA – WIADOMOŚCI OGÓLNE

Różne podziały:

I

• Zwyczajne – służą od rozstrzygnięć nieostatecznych.

• odwołanie

• zażalenie

• Nadzwyczajne – służą od rozstrzygnięć ostatecznych.

• wniosek o wznowienie postępowania

• wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji

• wniosek o uchylenie lub zmianę decyzji

II

• Doskonałe – ich wniesienie powoduje obowiązek dla organu wypowiedzenia się.

• Niedoskonałe – jest to prośba, do której organ może się przychylić lub nie.

III

• Formalne – wymagają zachowania pewnej formy.

• Nieformalne – nie wymagają formy.

IV

• Dewolutywne – powodują przeniesienie kompetencji na organ wyższy.

• odwołanie

• zażalenie

• wniosek o stwierdzenie nieważności

• Niedewolutywne – nie przenoszą kompetencji na organ wyższy.

• wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

* wniosek o wznowienie postępowania – jaki ma charakter zależy od tego, kto zawinił.

V

• Samoistne – może być wniesiony samodzielnie dla danego orzeczenia

• odwołanie

• zażalenie

• wniosek o stwierdzenie nieważności

• Niesamoistne – żeby coś zaskarżyć, to musimy najpierw zaskarżyć inny akt np. mamy postanowienie organu I instancji o odmowie przeprowadzenia dowodu, które musimy zaskarżyć.

III. WERYFIKACJA DECYZJI – ODWOŁANIE

1. Informacje wstępne

• Art. 140 KPA W sprawach nie uregulowanych w art. 136–139 w postępowaniu przed organami odwoławczymi mają odpowiednie zastosowanie przepisy o postępowaniu przed organami pierwszej instancji.

• Weryfikacja decyzji nieostatecznej.

Ta weryfikacja jest zasadą. Zgodnie z tym, że zasadą ogólną jest zasada dwuinstancyjności, a więc zasadą jest prawo do wnoszenia odwołania. A ponieważ do odwołań stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, odnosi się te zasady o którym mowa poniżej, w tym prawo do złożenia takiego wniosku, również do tego środka zaskarżenia: art. 127 § 3 KPA Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji. Postępowanie odwoławcze toczy się w części przed organem II instancji a właściwe przed organem odwoławczym. W przypadku wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy wszystko toczy się przed jednym organem.

Uwga! W chwili obecnej zmienił się przepis zmieniający pojęcie decyzji ostatecznej: decyzje wydane w I instancji, od których nie minął jeszcze termin do wniesienia odwołania lub wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy są decyzjami nieostatecznymi.  co z tego wynika? Że zarówno odwołanie jak i wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy są środkami prawnymi zwyczajnymi – takie, których stosowanie jest zasadą, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Ale zwróćmy uwagę, że pierwszeństwo wśród tych środków stanowi odwołanie natomiast wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy służy na podstawie art. 127 § 3 KPA.

• Charakterystyka środka.

Co to znaczy środek prawny zwyczajny? Dotyczy decyzji nieostatecznych, wydanych w I instancji.

Zwróćmy uwagę, że decyzją wydaną w I instancji są również decyzje wydane po raz pierwszy w trybach nadzwyczajnych. Więc decyzja wydana w wyniku wznowienia, stwierdzenia nieważności, w trybie art. 154, 155, 161 KPA jest decyzją wydaną w I instancji od której służy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Środki prawne zwyczajne są środkami doskonałymi  ponieważ w momencie ich złożenia organ ma obowiązek ich rozpatrzenia. Gdyby organ nie rozpatrzył to strona może złożyć najpierw: zażalenia lub wniosek o ponowne rozpatrzenie a następnie skargę do sądu administracyjnego.

Odwołanie jest środkiem dewolutywnym – bo przenosi co do zasady kompetencje do rozpatrzenia sprawy na organ wyższy. Niektórzy autorzy mówią, że jest środkiem względnie dewolutywnym, ponieważ istnieje możliwość samokontroli przez organ I instancji na podstawie art. 132 KPA. Uwaga! Proszę nie sugerować się treścią art. 138 pkt 1 gdzie jest mowa o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji gdyż jest to skrót myślowy- organ odwoławczy tak naprawdę drugi raz wydaje taką samą decyzję: może ją umotywować innym uzasadnieniem ale o tej samej treści.

Ale! Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy nie jest środkiem dewolutywnym – bo rozpatruje ten sam organ co I instancji wydał decyzję.

Odwołanie jest to środek suspensywny – suspensywność łączymy ze wstrzymaniem wykonania decyzji. Na podstawie art. 137 par. 2 KPA wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji. Nie stosuje się tego w przypadku, gdy decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności w trybie art. 108 KPA lub gdy decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy ale w fazie czynności wstępnych organ odwoławczy może zadecydować o tym wstrzymaniu także w tych przypadkach. Przy czym dyskusyjne jest, czy te przypadki dotyczą tylko rygoru czy także wstrzymania aktu, który jest wykonalny z mocy ustawy (o tym będzie mowa przy czynnościach wstępnych organu odwoławczego).

• Warunki wniesienia odwołania.

Obydwa środki są mało sformalizowane, ale jednak sformalizowane.

Dowody świadczące o sformalizowaniu:

• przysługują następującym podmiotom:

• stronom – niezależnie od tego, czy brały w postępowaniu administracyjnym czy dowiadują się o postępowaniu i treści decyzji po jej wydaniu.

• podmiotom na prawach stron – przysługują wtedy, gdy uczestniczyły one w postępowaniu administracyjnym w i instancji. Bo postępowanie odwoławcze jest oparte tylko o zasadę skargowości – nie można go wszcząć z urzędu: prokurator, rzecznik, czy organizacja społeczna mogą wnieść odwołanie tylko wtedy, gdy uczestniczyli w postępowaniu w I instancji.

• każdej osobie, która była traktowana jako strona w postępowaniu w I instancji (nieważne, czy rzeczywiście stroną była).

• jest określony termin, po upływie którego prawo do odwołania nie przysługuje art. 129 § 2 KPA Odwołanie wnosi się w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie – od dnia jej ogłoszenia stronie.

• odwołanie wnosi się za pomocą organu, który wydał zaskarżoną decyzję: art. 129 § 1 KPA Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Tak samo jest w przypadku skargi so sądu administracyjnego. Jest to istotne w przypadku postępowania sądowoadministracyjnego (jeśli wyślemy do sądu to on wysyła do organu i można stracić termin do złożenia skargi) a mniej w przypadku postępowania administracyjnego przed organami (bo tu gdy wniesiemy do organu odwoławczego niewłaściwego to ten przekazuje do właściwego i mamy zachowany termin).

W związku z powyższym, można powiedzieć, że postępowanie odwoławcze toczy się w części przed organem II instancji a właściwe przed organem odwoławczym. W przypadku wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy wszystko toczy się przed jednym organem.

• jaki organ rozpatruje: art. 127 § 2 KPA Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy.

Dowody świadczące o niesformalizowaniu:

• Art. 128 KPA Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą ustalać inne wymogi co do treści odwołania.

Więc na dobrą sprawę wystarczy, że strona napisze: wnoszę odwołanie; uważam, że decyzja jest wydana błędnie. Przy czym zwróćmy uwaga na przepisy szczególne, które często trzeba wskazać zarzuty przeciwko treści decyzji i tak jest w przypadku np. fundusze unijne, prawo podatkowe. Wówczas odwołanie staje się środkiem bardziej sformalizowanym. Ale co do zasady wystarczy okazanie niezadowolenia (ale gdy strona pisze tak, że nie wiadomo o co chodzi, to wtedy organ pyta się strony o to , o jaki środek jej chodzi). Strona musi zachować tylko formę prawną przewidzianą dla składania pism.

2. Samokontrola organu I instancji (w KPA termin „zmiana własnej decyzji”).

Organ I instancji, za pomocą którego wpływa odwołanie, powinien się z nim zapoznać i po pierwsze zastanowić się, czy nie skorzystać z samokontroli. Uwaga, tu ważne! Ten organ I instancji nie może stwierdzić niedopuszczalności odwołania – jeśli uważa, ze odwołanie jest po terminie, albo niedopuszczalne itd. to i tak przesyła do organu II instancji. Natomiast sam dla siebie musi sprawdzić, czy odwołanie jest dopuszczalne i czy jest w terminie, bo tylko wtedy może skorzystać z samokontroli, musi i tak sam dla siebie sprawdzić re rzeczy. We wszystkich innych przypadkach, gdy stwierdzi, że nie jest odwołanie dopuszczalne lub nie chce skorzystać z samokontroli to przesyła do organu odwoławczego.

Obowiązek zawiadomienia stron w niesieniu odwołania. Organ I instancji, otrzymując odwołanie, jednocześnie musi zawiadomić na podstawie art. 131 KPA O wniesieniu odwołania organ administracji publicznej, który wydał decyzję, zawiadomi strony.  po co? Aby strony nie zaczęły wykonywać decyzji, co się zdarza że strona po upływie terminu do wniesienia odwołania wykonuje decyzję (bo może być rozdźwięk czasowy miedzy wysłaniem odwołania a jego wpływem do organu). Więc organ w momencie gdy otrzymuje odwołanie powinien szybko zawiadomić pozostałe podmioty, bo jak wynika z art. 130 § 2 KPA Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji.

Samokontrola (art. 132 KPA) polega na tym – następujące sytuacje:

Jest to taka instytucja, która w przypadku wnoszenia środków odwoławczych daje organowi możliwość poprawy własnego rozstrzygnięcia co czyni przez „uwzględnienie odwołania”.

I sytuacja: art. 132 § 1 KPA Jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony, a organ administracji publicznej, który wydał decyzję, uzna, że to odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję.  jest to zasadą. Chodzi tu o sytuację, gdy żądania wszystkich stron są zbieżne i w całości się je uwzględnia. Nie można w tej sytuacji: uwzględnić częściowych żądań, wyjść poza zakres żądań.

II sytuacja: art. 132 § 2 KPA Przepis § 1 stosuje się także w przypadku, gdy odwołanie wniosła jedna ze stron, a pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania.

Gwarancją dla tego powyższego jest to, że od nowej decyzji wydanej w trybie samokontroli służy odwołanie, które będzie rozpatrywane w postępowaniu odwoławczym art. 132 § 3 KPA Od nowej decyzji służy stronom odwołanie.

Terminy dla przesłania odwołania art. 133 KPA Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, obowiązany jest przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie siedmiu dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie, jeżeli w tym terminie nie wydał nowej decyzji w myśl art. 132 KPA. (czyli nie skorzystał z samokontroli)  dla przesyłania pism jest to termin procesowy, a dla dokonania samokontroli jest to termin materialny (wiążący, organ nie może go przekroczyć) gdyż wiąże się on z kompetencją organu do wydania aktu władczego.

Powtórzmy jeszcze raz: jeśli organ I instancji stwierdza: przekroczenie terminu, niedopuszczalność odwołania (bo wnosi podmiot niebędący stroną) to nie można wstrzymać odwołania. Jedyną reakcja organu I instancji jest samokontrola i zawiadomienie pozostałych stron o wniesieniu odwołania. Musi przesłać to odwołanie wraz z aktami sprawy do organu odwoławczego co wynika z treści art. 133 KPA. Ponadto przyjmuje się również, że powinien udzielić odpowiedzi na zarzuty wniesione w odwołaniu w odpowiednim piśmie. W literaturze wskazuje się, że te argumenty nie powinny być powieleniem argumentów zawartych w uzasadnieniu decyzji ale powinny być ponownym ustosunkowaniem się do zarzutów.

3. Właściwe postępowanie odwoławcze

Teraz zaczyna się właściwe postępowanie odwoławcze toczące się przed organem II instancji.

Składa się ono z 3 faz:

• Czynności wstępne.

• Postępowanie wyjaśniające.

• Orzekanie.

I Faza – czynności wstępne

a. Organ bada 2 odmienne kwestie: dopuszczalność odwołania i zachowanie terminu do jego wniesienia (organy często to mylą i łączą).

Jak wynika z art. 134 KPA Organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie w tej sprawie jest ostateczne.

2 rodzaje postanowień w ramach czynności wstępnych:

• Niedopuszczalność odwołania. Odwołanie jest niedopuszczalne z przyczyn:

• przedmiotowych  np. nie ma w ogóle wydanej decyzji (wydano np. pismo informacyjne).

• podmiotowych  gdy odwołanie wnosi podmiot, który nie jest stroną postępowania.

Najłatwiej jest to oczywiście stwierdzić, gdy odwołanie wnosi np. prokurator, rzecznik lub organizacja społeczna, które nie brały udziału w postępowaniu administracyjnym.

Trudniej jest w przypadku stron, bo strona mogła być podmiotem biorącym udział w postępowaniu administracyjnym ale może zjawić się też zjawić ktoś, kto do tej pory nie brał udziału w postępowaniu i nagle się zjawia i mówi organowi tak: „to dotyczy mojego interesu prawnego”. Pamiętajmy, że w postępowaniu administracyjnym już na samym początku przed postępowaniem wyjaśniającym, trudno jest ustalić, czy ktoś ma czy nie interes prawny bo to często wymaga przeprowadzenia dowodu, czy jego interes prawny jest czy nie. Przykład: łatwo jest sprawdzić istnienie czyjegoś interesu prawnego w przypadku spraw imion i nazwisk – jeżeli organ dokonał zmiany nazwiska, to taka osoba z nowym nazwiskiem jest nową stroną na etapie postępowania odwoławczego. Ale może być sytuacja, gdy nie można na tym etapie ustalić – np. pozwolenia na budowę/decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach stroną jest ten podmiot, na którego jeśli jest np. negatywne oddziaływanie środowiska to oddziaływanie to jest na jego działkę. W związku z tym, aby sprawdzić, czy to jest strona to nie wystarczy powiedzieć że jest to strona bo jest to wnioskodawca ale trzeba tego dochodzić (postępowanie wyjaśniające przeprowadzić). Profesor Jaśkowska: a więc zwróćmy uwagę na to, że bardzo często ustalenie strony może nastąpić dopiero wskutek przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.

Nie zawsze jest więc to łatwe do ustalenia, aby móc na tym etapie zakończyć postępowanie administracyjne.

Uwaga! Nie można z tego korzystać wobec osoby, która stroną się stała chociażby ją nie była – chodzi o takie sytuacje, kiedy skierowano decyzje I instancji do kogoś, kto stroną w myśl prawa materialnego być nie mógł. Gdy taka osoba wniesie odwołanie, to organ odwoławczy nie może powiedzieć: nie jesteś stroną, nie służy ci prawo do odwołania. Jest to oczywiste, ale Gosia zapodaje tutaj case z pracy: strona taka wniosła odwołanie i powiedziano jej, że nie jest stroną i postanowieniem stwierdzono niedopuszczalność odwołania. Także różne kwiatki w administracji się zdarzają. I to jest pierwszy rodzaj postanowienia o niedopuszczalności odwołania.

• Uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania.

Chodzi o sytuacje, „jeśli strona wniesienie odwołanie z uchybieniem terminu”. Ale zwróćmy uwagę, że strona może z odwołaniem równocześnie złożyć wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania. Jakie ma to znaczenie? To znaczy, że organ nie powinien śpieszyć się z rozpatrzeniem odwołania póki nie upłynie termin do wniesienia odwołania bo strona może taki wniosek wnieść w ostatnim dniu do wniesienia odwołania. Najpierw strona powinna wnieść odwołanie, dowiedzieć się czy to było po terminie i 14-go dnia złożyć wniosek o przywrócenie terminu. W związku z tym, jeżeli mamy złożony wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania, sądy podkreślają: nie można przystąpić do wydania postanowienia o niedopuszczalności odwołania z powodu przekroczenia terminu (organy często tak ładnie mówią; prawidłowo powinno być: stwierdzić wniesienie odwołania z przekroczeniem terminu) przed rozpatrzeniem prośby o przywrócenie terminu. Najpierw trzeba rozpatrzyć tę prośbę o przywrócenie terminu, wydać w tej mierze postanowienie (o przywróceniu/o odmowie przywrócenia, na co służy skarga do sądu administracyjnego) i następnie wydać postanowienie o złożeniu odwołania z przekroczeniem terminu (na to służy skarga do sądu administracyjnego).

Wszystkie czynności wstępne (we wszystkich trybach postępowania zresztą) kończą się postanowieniem, gdy się kończy (bo ogólnie to przecież może być postanowienie w sprawie wszczęcia lub odmowy wszczęcia) i w postępowaniu odwoławczym postanowienie wydaje się tylko w przypadku zamknięcia czynności wstępnych (gdy organ stwierdza odmowę wszczęcia postępowania i nie otwiera się postępowania odwoławczego).

Na te wszystkie 3 rodzaje postanowień wydawanych w trybie czynności wstępnych (postanowienie o niedopuszczalności odwołania, postanowienie o odmowie przywrócenia terminu do wniesienia odwołania i postanowienie o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania) są ostateczne.

Ale uwaga, służy od nich skarga do sądu administracyjnego. Skargi tej nie trzeba już poprzedzać wnoszeniem jakiegokolwiek wezwania. Co najważniejsze, w tej chwili do postanowień z art. 134 KPA, służy wniosek o wznowienie postępowania i wniosek o stwierdzenie nieważności ponieważ zmieniono treść art. 126 KPA i obecnie zarówno wznowienie jak i nieważność stosuje się również nie tylko do postanowień, na które służy zażalenie. Uwaga! Nie ma tutaj postanowienia o odmowie przywrócenia terminu. W związku z tym jest dyskusja – czy dlatego, że w ogóle na postanowienie o odmowie przywrócenia terminu służy zażalenie czy to oznacza, że służy również wniosek o wznowienie i o stwierdzenie nieważności chociażby wydał to organ odwoławczy – a wtedy to zażalenie nie służy. Zgodnie z zasadą trwałości decyzji ostatecznych należy raczej wąsko rozpatrywać przyczyny wznowienia/nieważności i tak samo ich przedmiot.

b. Kolejno, organ odwoławczy powinien zastanowić się, czy nie a innych stron w postępowaniu. Nie opiera się więc na tym , co zrobił organ I instancji tylko sam przeprowadza pewne czynności wyjaśniające. Jeśli ustali, że są jeszcze dodatkowe strony, to te strony zawiadamia.

c. Następnie na tym etapie organ decyduje o wstrzymaniu natychmiastowego wykonania decyzji: art. 135 KPA Organ odwoławczy może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać natychmiastowe wykonanie decyzji.

Jest to fakultatywne (oparte na uznaniu).

Jakie przypadki są uzasadnione? Takie, kiedy można podejrzewać, że decyzja będzie uchylona. Ale przecież wniesienie odwołania wstrzymało wykonanie.

Więc dwa jeszcze przypadki, kiedy decyzja jest wykonywana:

• Rygor natychmiastowej wykonywalności decyzji art. 108 KPA – w odniesieniu do rygoru, nie budzi wątpliwości ani w doktrynie ani w orzecznictwie, że organ odwoławczy może wstrzymać tu wykonywanie, jeżeli nadano rygor samej decyzji lub odrębnym postanowieniu przez organ I instancji. Organ odwoławczy może na początku stwierdzić, że rygor ten był zbędny albo jego zdaniem zachodzą duże przesłanki, że decyzja będzie uchylona.

• Wykonalność z mocy ustawy – tu problem, czy można poprzez to wstrzymać wykonalność decyzji? Stanowiska podzielone. Pierwsza strona mówi: wykonalność z mocy ustawy oznacza, że ustawodawca zadecydował, że taki przedmiot sprawy podlega natychmiastowemu wykonaniu; póki się nie zmieni przedmiot (więc póki organ odwoławczy nie wyda innej decyzji) to obowiązuje przepis ustawy nakazujący wykonanie. Druga strona mówi: jest art. 135 KPA który jest również ustawą. Wątpliwości istnieją, gdyż ten artykuł nie wskazuje o jaką wykonalność dokładnie chodzi (nie rozdziela bowiem, czy chodzi o wykonanie z rygoru czy chodzi o wykonanie z mocy ustawy) i nie odwołuje się on do art. 130 KPA (wskazując stosunek do par. 3)  to stanowisko wydaje się w tej chwili przeważać.

Przykład: przy aktach prawa miejscowego mówi się, że nie ma co wstrzymywać bo ustawa to gwarantuje.

II Faza – postępowanie wyjaśniające

Profesor Jaśkowska używa tego pojęcia w znaczeniu wąskim – jako synonim odwołania.

• Zakres kompetencji organu II instancji.

Zasadniczo postępowanie wyjaśniające odwoławcze toczy się wg takich samych zasadach co postępowanie przed organem I instancji z tymże, może mieć ono tylko charakter uzupełniający. Ponieważ jest zakaz reformationis in peius, to jeżeli nawet jest coś do ustalenia to sens tego jest iluzoryczny. Z jednej strony organ odwoławczy powinien mieć do czynienia z materiałem, na podstawie którego wyda decyzję, a z drugiej strony jest to kontrola aktu a nie nowe postępowanie. Więc kompromis jest taki, że co do zasady organ odwoławczy więc przeprowadza postępowanie tylko uzupełniające co wynika z treści art. 136 KPA Organ odwoławczy może przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję.

Konsekwencje: kiedy organ kontroluje i uznaje, że postępowanie wyjaśniające w ogóle nie zostało przeprowadzone, to uchyla decyzję organu I instancji i przekazuje mu sprawę dom ponownego rozpatrzenia.

Jeżeli zdecyduje, że materiał dowodowy nie wystarcza, to może przeprowadzić nowe dowody.

• Istnieją 3 możliwości przeprowadzania postępowania odwoławczego:

• organ może przeprowadzać je sam ale tylko uzupełniające: art. 136 KPA Organ odwoławczy może przeprowadzić na żądanie strony lub z urzędu dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów (…)

• organ może skorzystać z pomocy prawnej organu I instancji (który wydał decyzję w I instancji) na mocy art. 136 KPA Organ odwoławczy może (…) zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję.

• organ może skorzystać z pomocy prawnej organu I instancji na mocy art. 52 KPA W toku postępowania organ administracji publicznej zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo do dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Organ prowadzący postępowanie oznaczy zarazem okoliczności będące przedmiotem wyjaśnień lub zeznań albo czynności, jakie mają być dokonane.

Ponieważ istnieje zasada bezpośredniości, tzn. że ten kto wydaje decyzję powinien co do zasady mieć styczność bezpośrednią z materiałem dowodowym, to stosowanie pomocy prawnej powinno mieć charakter wyjątkowy związany z tym, że nie można jakiejś osoby przesłuchać w miejscu gdzie organ ma siedzibę bo przebywa ta osoba daleko ale nie powinno to dotyczyć sytuacji, gdzie całe postępowanie wyjaśniające się przesyła a organ ogranicza się tylko do wydania decyzji.

Uwaga! strona może na każdym etapie, aż do momentu wydania decyzji, ponieważ mamy zasadę skargowości łączącą się z zasadą rozporządzalności swoimi prawami – strona może cofnąć odwołanie na mocy art. 137 KPA Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy. Organ odwoławczy nie uwzględni jednak cofnięcia odwołania, jeżeli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny.

Nie zawsze jednak organ odwoławczy musi się z tym pogodzić  jeżeli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny. Istnieje wprawdzie prawo rozporządzalności ale organie musi się przychylić. Dlaczego? Może przykładowo być sytuacja, że strona wniesie odwołanie i je cofa ale organ uważa, że zachodzą przesłanki np. do uchylenia decyzji bo organ kieruje się nie tylko legalnością ale też celowością decyzji.

Kiedyś prof. Jaśkowska stała na stanowisku, że ten przepis jest niezsynchronizowany z zasadą zakazu reformationis in peius. Niekiedy jest to bezsensowne, bo organ nie może zmienić decyzji na niekorzyść strony tylko wtedy, gdyby decyzja rażąco naruszałaby prawo lun interes społeczny. A nie może przychylić się do cofnięcia odwołania wówczas, gdy jest tylko zwykłe naruszenie prawa. Pozostaje więc sytuacja, że organ toczy postępowanie odwoławcze chociaż tak i tak nie może wydać decyzji na niekorzyść strony. Obecnie prof. zmienia stanowisko, ponieważ nie zawsze strona wnosi odwołanie niekorzystne, ponadto nie zawsze zmiana musi być dla strony niekorzystna, nie zawsze też strona cofa odwołanie w sytuacji kiedy ma przegraną. Więc przepis pozwala na to, ze organ odwoławczy nie uwzględni cofnięcia odwołania, kiedy ta decyzja naruszałaby prawo lub interes społeczny, bo może to dotyczyć takich sytuacji, kiedy nie dochodziłoby w konsekwencji do reformationis in peius np. kiedy jedna strona wniosła odwołanie a druga nie wnosiła, ta teraz namawia do wycofania odwołania a decyzja narusza prawo choć nie w sposób rażący- organ mógłby wtedy uchylić taką decyzję na korzyść strony wnoszącej odwołanie.

III Faza – orzekanie.

Decyzje organów odwoławczych.

Tutaj w art. 138 KPA, dotyczącym rodzajów decyzji organów odwoławczych nastąpiły zmiany w kwietniu 2011r. i ten nowy stan prawny obowiązuje na egzaminie. Są to zmiany znaczne.

Pierwsza podstawowa zasada  organ odwoławczy może wydać tylko decyzje przewidziane w art. 138 KPA! Jest to katalog zamknięty.

Żadne inne! Wydanie decyzji o innej sentencji powoduje ich nieważność. Dlatego też, nie można się w tych nazwach decyzji mylić bo prof. Jaśkowska i sądy administracyjne przywiązują do tego ogromną uwagę.

Zwróćmy uwagę w związku z powyższym, że w trybie art. 138 KPA nie można stwierdzić nieważności decyzji. Jeśli strona wniesie w terminie do wniesienia odwołania środek prawny i nie będzie wyraźnie wskazywała, że nie chodzi jej o stwierdzenie nieważności to organ potraktuje to jako postępowanie odwoławcze i nie będzie mógł stwierdzić nieważności decyzji (co może mieć potem znaczenie dla pewnych roszczeń).

W związku z tym co się dzieje, kiedy zachodzą przesłanki nieważności a strona wniosła odwołanie? Organ może się zachować różnie w zależności od tego, co było przyczyną nieważności:

• w sprawie w ogóle nie mógł orzekać organ administracji – wtedy organ odwoławczy powinien uchylić zaskarżoną decyzję w całości i umorzyć postępowanie w I instancji

• rażące naruszenia prawa, brak podstawy prawnej do orzekania – organ może uchylić decyzję i orzec co do istoty w tym zakresie, że: odmówić przyznania uprawnienia lub nie nałożyć obowiązku.

Więc w obu przypadkach organ uchyla uprzednią decyzję ale nie stwierdza jej nieważności gdyż takiego rozstrzygnięcia nie ma w art. 138 KPA.

Rodzaje decyzji w postępowaniu odwoławczym:

Art. 138 § 1 KPA Organ odwoławczy wydaje decyzję, w której:

1) utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo

2) uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy albo uchylając tę decyzję – umarza postępowanie pierwszej instancji w całości albo w części, albo

3) umarza postępowanie odwoławcze.

• ad. 1  utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję.

To utrzymanie całej decyzji w mocy.

Mamy więc dwie decyzje: utrzymaną i tę, która ją utrzymuje.

Organ może zmieniać motywy, co może mieć czasem znaczenie, jeśli w jakiś sposób wyjaśnia to treść jakiegoś rozstrzygnięcia. Problem – bo organ I instancji może pewnych rzeczy nie zawrzeć i wtedy strona, która posługuje się tą decyzją może posługiwać się tylko przed I a tutaj pokazywać tylko sentencję a pewne rzeczy mogą wynikać tylko z uzasadnienia. Profesor jest zwolenniczką takiego rozwiązania: jeśli są istotne zmiany to nawet gdyby nie wpływały one na treść to uchylać.

• ad. 2  uchyla zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy – to tzw. decyzja rewizyjna.

Składa się ona z dwóch elementów: uchylenia i rozstrzygnięcia w tym zakresie. Brak jednego z nich powoduje nieważność takiej decyzji bo nie ma takiego rozstrzygnięcia w art. 138 KPA.

• ad. 3  uchyla zaskarżoną decyzję w całości i umarza postępowanie pierwszej instancji w całości albo w części.

Tutaj więc uchyla, ale nie rozstrzyga merytorycznie. Tylko uchyla i umarza w całości lub częściej. Nie pozostaje w mocy decyzja I instancji lub pozostaje jej część. Chodzi o umorzenie postępowania w I instancji.

• ad. 4  umarza postępowanie odwoławcze.

Chodzi o umorzenie postępowania odwoławczego, a więc pozostaje w mocy decyzja organu I instancji.

Uwaga! Pkt 3 i 4 to są dwie różne decyzje umorzeniowe!

§ 2. Organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji, gdy decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przekazując sprawę, organ ten powinien wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.

• ad. 5  decyzja kasacyjna

To przekazanie do ponownego rozpatrzenia nadal łączy się z postępowaniem wyjaśniającym, ale nieco inaczej. W gruncie rzeczy wiąże się bowiem z istotnym naruszeniem przepisów postępowania a więc z czymś co w zasadzie traktuje się jako przesłanki wznowieniowe przecież. W każdym razie, przesłanki wznowieniowe są na pewno istotnym naruszeniem przepisów postępowania. Pytanie może być, czy są też inne naruszenia przepisów postępowania istotne.

Kiedy te wszystkie decyzje są wydawane i jakie są ich skutki.

Wszystkie one są decyzjami organu odwoławczego, które mogą podlegać skardze do sądu administracyjnego. Poza decyzją kasacyjną, przepisy nie wskazują, kiedy są przypadki, kiedy te pozostałe decyzje zapadają. Jest to wytwór doktryny.

• Decyzja o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji.

Decyzja organu I instancji jest utrzymana w mocy, jeśli:

• poprzednie rozstrzygnięcie było słuszne, zgodne z prawem i celowe

• poprzednie rozstrzygnięcie było niezgodne z prawem i niecelowe ale jest zakaz reformationis in peius.

Skutki:

• powoduje to, że pozostaje w mocy decyzja organu I instancji, można zmienić uzasadnienie.

• Decyzja uchylająca zaskarżoną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzekająca co do istoty sprawy.

Uchyla się w taki sposób, jeśli:

• sprawa jest przedmiotowa, należy do drogi postępowania administracyjnego, jest właściwy podmiot który sprawę wniósł natomiast decyzja narusza prawo albo interes społeczny albo jest niecelowa albo jest oparta na uznaniu a nie wchodzi w grę zakaz reformationis in peius albo zachodzą przypadki, kiedy jest to możliwe.

Skutki: zostaje uchylona poprzednia decyzja i zostaje wydana nowa decyzja w zakresie, w jakim nastąpiło uchylenie. Ta nowa decyzja musi składać się z dwóch elementów (co mocno podkreślają sądy administracyjne).

• Decyzja uchylająca zaskarżoną decyzję w I instancji i umarzająca postępowanie w I instancji w całości lub części.

Skutki:

• uchylona zostaje decyzja organu I instancji (i jej nie ma) ale pozostaje otwarte postępowanie (z urzędu) albo został złożony wniosek o wszczęcie i wszczęto (na wniosek). Trzeba je zakończyć. Samo uchylenie decyzji nie kończy postępowania bo mielibyśmy sprawę otwartą. Wiec uchyla się decyzję żeby sprawę wyczyścić i umarza się postępowanie. Przykładowo, kiedy postępowanie można było wszcząć tylko na żądanie strony a strona takiego żądania nie złożyła a organ mimo to wydał decyzję. Kolejny przykład: kiedy orzeczono w sprawie, która nie należy do drogi administracyjnej ale do drogi sądowej. Częściowe umorzenie w sytuacji, kiedy jest kilka żądań i jedna z tych osób wycofałaby swoje żądanie na pierwszym etapie, składała wniosek o umorzenie postępowania (o umorzenie można wnosić zarówno na etapie postępowania odwoławczego i na etapie postępowania przed organem I instancji) i co się tutaj dzieje?

• Decyzja umarzająca postępowanie odwoławcze.

Kiedy się umarza:

• kiedy strona skutecznie cofnie odwołanie

• kiedy wnosi odwołanie ktoś kto nie był stroną a zostanie jako strona potraktowany a postępowanie odwoławcze się toczyło to nie stwierdza się niedopuszczalności tylko umarza się postępowanie odwoławcze. Po co? Aby mogła pozostać w mocy decyzja, która nie mogła być zaskarżona w trybie odwołania bo wniósł nieodpowiedni organ. A więc w zależności o tego, czy łatwo jest ustalić interes prawny podmiotu, dla tego podmiotu na etapie postępowania odwoławczego sprawa albo się skończy postanowieniem o niedopuszczalności odwołania jeśli nie jest stroną i jest to oczywiste albo nie jest stroną i nie jest to oczywiste to skończy się decyzją o umorzeniu postępowania odwoławczego. Jeśli brak jest przymiotu strony, to ustali się to w toku postępowania odwoławczego.

Skutki:

• w mocy pozostaje decyzja organu I instancji

• umarza się postępowanie odwoławcze.

• Decyzja kasacyjna.

Art. 138 § 2 KPA Organ odwoławczy może uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji, gdy decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przekazując sprawę, organ ten powinien wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.

Polega ona na tym, że:

• uchyla się w całości decyzję organu I instancji ale organ odwoławczy sprawy nie rozstrzyga ani nie kończy. Stąd mówi się niekiedy, że jest to decyzja międzyinstancyjna. Organ odwoławczy przekazuje sprawę organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia.

Kiedy się wydaje decyzję kasacyjną:

• decyzja w I instancji wydana z naruszeniem przepisów postępowania a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przykładowo sytuacja, kiedy strona nie może wybrać trybu wznowieniowego w czasie gdy biegnie termin do wniesienia odwołania np. strona nie brała udziału w postępowaniu przed organem I instancji. Tak naprawdę powinno się wtedy taką decyzję uchylić, aby dać stronie prawo do dwóch instancji. Ale pojawiły się nowe fakty lub dowody ale proszę zwrócić uwagę, że mają one istotne znaczenie (istotny wpływ)- nie każde naruszenia, postępowanie kasacyjne zostało powiązane z istotnym naruszeniem przepisów postępowania (a nie tylko z zakresem postępowania dowodowego).

• Ostatni rodzaj decyzji w postępowaniu odwoławczym:.

Art. 138 § 4 KPA Jeżeli przepisy przewidują wydanie decyzji na blankiecie urzędowym, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, a istnieją podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji, organ odwoławczy uchyla decyzję i zobowiązuje organ pierwszej instancji do wydania decyzji o określonej treści. (w.ż. 11.04 2011r.  nowość!!!)

Jest to nowy rodzaj decyzji kasacyjnej, który przesądza o treści decyzji I instancji. Dzieje się to w sytuacjach, kiedy mamy ten blankiet (zarówno postać papierowa i elektroniczna)- ustawodawca po raz pierwszy wprowadza ten blankiet.

Czym jest blankiet – pewien wzór, a więc wydanie decyzji zawierającej określony rodzaj informacji, są to dokumenty urzędowe ścisłego zalakowania – bo jak mają np. znaki wodne. W takiej sytuacji organ odwoławczy czegoś takiego wydać nie może. W takiej sytuacji organ odwoławczy uchyla decyzję i wskazuje np. że należy tej osobie wydać takie zezwolenie (przesądza treść decyzji) natomiast wypełniać tę decyzję będzie organ I instancji.

Na etapie postępowania odwoławczego strona może cofnąć odwołanie. Ale także na etapie postępowania odwoławczego może cofnąć wniosek. Strona może bowiem żądać umorzenia na wniosek przed organem I instancji fakultatywnie, organ w zasadzie powinien przychylić się do tego wniosku zgodnie z art. 105 § 2 KPA Organ administracji publicznej może umorzyć postępowanie, jeżeli wystąpi oto strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym.

Ale zwróćmy uwagę, że jeśli strona która czegoś żądała, nie wystąpiła o umorzenie postępowania na etapie I instancji i strona ta albo inna strona wniosła odwołanie, a strona dochodzi na etapie postępowania odwoławczego (i tu następuje bełkot i nie wiem, czy dobrze zapisałam: „żąda a druga tego nie chce”). Postępowanie było wszczęte na jej wniosek i teraz chce zrezygnować z roszczenia. Gdyby cofnęła odwołanie, to nic by jej to nie dało, bo decyzja organu I instancji pozostaje w mocy i powstaje pytanie: czy na etapie postępowania odwoławczego strona może cofnąć całe żądanie? Przyjmuje się, ze tak. Na etapie postępowania odwoławczego strona może cofnąć zarówno odwołanie jak i całe żądanie. Wtedy organ korzysta z art. 105 par.2 i może również umorzyć postępowanie. Co wtedy robi organ odwoławczy? Uchyli zaskarżoną decyzję i umorzy postępowanie w I instancji stosując art. 105 § 2 KPA.

4. Zakaz reformationis in peius (spory)

Art. 139 KPA Organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.

Jest to zakaz pogarszania sytuacji odwołującego się. Instytucja ta tak naprawdę chronić stronę przed tym, aby nie bała się wnosić środków zaskarżenia. Bo postępowanie odwoławcze jest oparte na zasadzie rozporządzalności i skargowości- tylko strona decyduje o wniesieniu. Im większa możliwość pogorszenia sytuacji strony, tym mocniejszy jest ten zakaz.

W prawie karnym nie można pogorszyć i dlatego adwokaci w ostatnim momencie składają środek zaskarżenia- bo jeśli wniosę ja ten środek to ja jestem chroniona póki inna strona nie złoży środka bo wtedy tak i tak byłoby to postępowanie odwoławcze czyli po to ostatniego dnia aby polepszyć swoją sytuację a nie żeby nasz przeciwnik nie złożył tego odwołania bo wtedy nie jesteśmy chronieni. W postępowaniu administracyjnym, nie jest tak dobrze, bo istnieje możliwość pogorszenia sytuacji strony. Ten zakaz nie jest więc pełen. Można pogorszyć naszą sytuacje oczywiście, jeśli postępowania odwoławczego nie byłoby. Jeśli prokurator na prawach strony wniesie odwołanie i my jako strona wniesiemy odwołanie to nie działa już zakaz reformationis in peius bo już przez same działania prokuratora doszłoby tak i tak do postępowania odwoławczego.

I co następne, w postępowaniu administracyjnym uczestniczą różne strony. Jak ja jedna wniosłam odwołanie, to ten zakaz chroni mnie a nie pozostałe strony. Ich problem, że nie wniosły.

Zakaz nie jest pełen i to z tego powodu jest dyskusja z tego powodu. Jest pełen, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes społeczny. Dyskusja jest o to, jaki jest to rodzaj alternatywy: czy musi być równocześnie i rażące naruszenie prawa i rażące naruszenie interesy społecznego (więc alternatywa łączna – ze spójnikiem) czy wystarczy samo rażące naruszenie interesy społecznego bez naruszenia prawa żeby można było pogorszyć naszą sytuację. Od lat ustawodawca tego nie rozstrzyga bo nie chce. Sądy rygorystycznie to traktują, ale jeśli sprawa jest niejasna to różnie może być.

Przynajmniej jest oczywiste, czym jest rażące naruszenie prawa – jest jedną z przesłanek nieważności w art. 156 par.1 pkt 2. Co prawda jest to pojęcie niedookreślone, ale wskazuje się na 3 stanowiska (wszystkie 3 przeplatają się w orzecznictwie):

• naruszenie przepisu jasnego, oczywistego, nie budzącego wątpliwości.

• naruszenie przepisu podlegającego wykładni, jest wątpliwy ale jego naruszenie powoduje skutki nieodwracalne będące nie do zaakceptowania z punktu widzenia zasady praworządności.

• przepis jasny i naruszenie drastyczne skutki powoduje – najbardziej rygorystyczne podejście.

Nie wiadomo, czym jest rażące naruszenie interesu społecznego i w związku z tym sięgamy do doktryny. Nie jest to do końca rozstrzygnięte.

__________________________________________________________________________________________

III. PREZESZKODY W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

W toku każdego postępowania, zarówno I instancji, odwoławczego jak i w trybach nadzwyczajnych mogą wystąpić różnego rodzaju przeszkody.

Mogą mieć charakter:

• trwały

• nietrwały

• przeszkody mało istotne – powodują odroczenie rozprawy lub wyznaczenie nowego terminu do dokonania jakiejś czynności. Nie powodują, że nie mogą być podjęte żadne czynności. Powodują zaś, że w danym terminie nie może być podjęta określona czynność. Nie przerywają postępowania. Są niezaskarżalne w formie zażalenia, możemy tylko podnosić zarzut bezczynności organu. Nie powodują przerwania biegu terminów.

• bardziej istotne – nie nieumożliwianą rozstrzygnięcia sprawy ale powodują zawieszenie postępowania. Powodują, że na pewnym etapie nie może się toczyć postępowanie w pewnym wycinku czasowym. Powodują przerwanie biegu terminów. Nie można podejmować twedy zadnych czynności oprócz tych, które zmierzają do usunięcia przeszkody.

Porównanie tych 3 przeszkód i opisanie ich skutków dla postępowania. Wskazanie różnic. To 3 najważniejsze przeszkody.

1. Odroczenie rozprawy

• Kiedy następuje odroczenie rozprawy? Gdy występują przeszkody (przyczyny) krótkotrwałe- przykładowo, kiedy strona nie mogła się wstawić a prawidłowo otrzymała zawiadomienie z przyczyn od siebie niezależnych; nieprawidłowo doręczono zawiadomienie o rozprawie itp.

Te sytuacje przewiduje art. 94 § 2 KPA Kierujący rozprawą odroczy ją, jeżeli stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę, jeżeli niestawienie się strony zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia, a także z innej ważnej przyczyny.

Przyczyny odroczenia rozprawy są przyczynami obligatoryjnymi: „organ odroczy rozprawę w takiej sytuacji” tyle tylko, że mają one charakter ocenny bo to ocenie organu podlega to, czy występuje czy nie ważna przyczyna. To ocena a nie uznanie.

• Kto odracza? Ten organ, przed którym miała się toczyć rozprawa.

• Jak się odracza? Postanowieniem i to niezaskarżalnym bo przepisy nie przewiduje, że przysługuje na nie zażalenie.

• Kiedy możemy zakwestionować to, że rozprawa nie była odroczona albo że była nieprawidłowo odroczona? To, że nie była odroczona możemy skarżyć w odwołaniu od decyzji albo środkiem nadzwyczajnym możemy podnosić przykładowo zarzut wznowienia postępowania z powodu braku udziału strony w postępowaniu z tego powodu, ze mimo naszej nieobecności myśmy się bez naszej winy nie mogli stawić i wnosiliśmy odroczenie a organ rozprawy nie odroczył. Więc tutaj można stawiać tego rodzaju zarzuty, albo w skardze do sądu administracyjnego można te zarzuty podnosić. Natomiast nie ma środka samoistnego odrębnego, jakim jest zażalenie.

Natomiast to, ze organ nieprawidłowo odroczył, możemy skarżyć skargą na przewlekłość postępowania: że organ nie załatwia sprawy w terminie albo prowadzi postępowanie w sposób przewlekły.

• Skutki. Jest to przeszkoda krótkotrwała- nie powoduje bowiem zawieszenia lub wstrzymania terminów (zarówno procesowych jak i materialnych)- one nadal biegną. Następuje jedynie wyznaczenie nowego terminu rozprawy.

2. Zawieszenie postępowania

• Kiedy następuje? Tutaj przeszkody są bardziej trwałe, bo powodują, że chwilowo należy przerwać postępowanie ale nie powodują bezprzedmiotowości postępowania. Są one bowiem związane z samym postępowaniem, więc jest ono nadal możliwe do przeprowadzenia.

• Na czym polega? Wstrzymuje się bieg terminów procesowych ale nie materialnych (o nich decyduje prawo materialne) od momentu wydania postanowienia o zawieszeniu. W tym czasie też nie podejmuje się żadnych czynności procesowych z wyjątkiem tych, które mają służyć podjęciu postępowania a więc usunięciu przeszkody lub takich, które nie cierpią zwłoki w celu zapobieżenia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnym szkodom dla interesu społecznego art. 102 KPA W czasie zawieszenia postępowania organ administracji publicznej może podejmować czynności niezbędne w celu zapobieżenia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnym szkodom dla interesu społecznego.

Przykładowo, na etapie postępowania odwoławczego, mimo zawieszenia, można wstrzymać wykonanie decyzji.

• W jakiej formie następuje zawieszenie? W formie postanowienia i to zaskarżalnego art. 101 § 3 KPA Na postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania albo odmowy podjęcia zawieszonego postępowania służy stronie zażalenie.

W tym przepisie chodzi o każde postanowienie w sprawie zawieszenia:  zarówno postanowienie o zawieszeniu i postanowienie o odmowie zawieszenia; a także postanowienie o podjęciu oraz o odmowie podjęcia.

• O postanowieniu zawiadamia się strony.

2 rodzaje zawieszenia: (uwaga! Nazwy są mylące!)

• Obligatoryjne art. 97 KPA

§ 1 Organ administracji publicznej zawiesza postępowanie:

1) w razie śmierci strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony do udziału w postępowaniu nie jest możliwe (bo przykładowo nie wiadomo jeszcze kto jest spadkobiercą) i nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 30 § 5 (gdzie mamy kuratora masy spadkowej w przypadku spadków nieobjętych), a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe (art. 105), (więc sprawa nie dotyczy np. zmiany nazwiska tylko jest nadal aktualna bo chodzi przykładowo o sprawę wywłaszczenia nieruchomości) chodzi o to aby spadkobiercy mogli wejść w prawa strony i nie powoływali się na brak swego udziału jako przyczynę wznowienia

2) w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony, (a więc nie pełnomocnika np. adwokata; tutaj strona nie może się sama reprezentować do czasu aż sąd nie wyznaczy nowego przedstawiciela ustawowego np. dla osoby niepełnoletniej lub nie mającej zdolności do czynności prawnych)

3) w razie utraty przez stronę lub przez jej ustawowego przedstawiciela zdolności do czynności prawnych, (znowu nie chodzi o pełnomocnika; chodzi o sytuację, kiedy nikt tej strony nie może reprezentować a ona sama nie może działać i trzeba wyznaczyć nowego przedstawiciela albo po raz pierwszy go wyznaczyć)

4) gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. (jest to tzw. zagadnienie wstępne).

§ 2 Gdy ustąpiły przyczyny uzasadniające zawieszenie postępowania, organ administracji publicznej podejmie postępowanie z urzędu lub na żądanie strony.

• następuje zarówno z urzędu i na żądanie strony.

• przesłanki: pkt. 1-4.

• przy ich spełnieniu organ musi zawiesić.

• Fakultatywne art. 98 KPA

§ 1 Organ administracji publicznej może zawiesić postępowanie, jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu.

§ 2 Jeżeli w okresie trzech lat od daty zawieszenia postępowania żadna ze stron nie zwróci się o podjęcie postępowania, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane.

• następuje tylko na żądanie strony.

• jeśli są spełnione przesłanki, to zgodnie z zasadą rozporządzalności organ powinien przychylić się do żądania strony.

3. Umorzenie postępowania

• Kiedy następuje? Przeszkody trwałe z powodów:

• obiektywnych – bezprzedmiotowość postępowania np. przestała istnieć instytucja prawna wymagająca reglamentacji w tym zakresie

• subiektywnych – strona, która występowała o jakieś uprawnienie, przestała być nim zainteresowana.

• Skutki. Nie chodzi wiec o wstrzymanie postępowania ale o to, aby je zakończyć. Stąd umarza się postępowanie. Decyzja ma skutki procesowe – kończy postępowanie. Może wywołać skutki materialne gdy przykładowo będzie umarzał z powodu tego, że przestała istnieć instytucja gdyż przepisy prawa nie pozwalają w tym przypadku na reglamentację. Ale jeśli będzie umorzenie z przyczyn subiektywnych (np. strona cofnęła żądanie) to są tylko skutki procesowe i nie ma przeszkód, by strona ponownie złożyła wniosek, nie ma bowiem zakazu kilkakrotnego składania wniosku a przecież sprawa nie została merytorycznie zakończona. Ale oczywiście może być sytuacja, że biegną jednocześnie terminy materialne i strona straci prawo do roszczenia z powodu upływu terminów materialnych, natomiast sama ta decyzja wywołuje skutki procesowe.

• Jaka forma? Ponieważ postępowanie kończy się decyzją, to umarza się decyzją.

• Co służy? Odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

* Zagadnienie wstępne

Będzie omawiane przy instytucji współdziałania organów.

Nie chodzi w nim więc o uzależnienie od opinii – tutaj są to przypadki współdziałania organów z art. 106 KPA a w zagadnieniu wstępnym mamy sytuację kiedy są 2 różne niezależne od siebie sprawy: sprawa sądowa i sprawa administracyjna albo inna sprawa administracyjna i inna sprawa administracyjna z których jedna oddziaływuje na drugą a należy do kompetencji różnych organów.

Przykład I: toczy się sprawa dotycząca wywłaszczenia albo sprawa ustalenia warunków inwestycji drogowej na podstawie specustawy i powstaje wątpliwość, kto jest właścicielem działki przez którą droga ma przechodzić. I jest spór przed sądem. Nie jest rozstrzygnięcie prawa własności tym samym, co wywłaszczenie – to są dwie różne sprawy rozpatrywane przez dwa różne organy administracji a od tego kto jest właścicielem zależy rozstrzygnięcie sprawy bo ta osoba która jest właścicielem jest stroną postępowania.

Przykład II: staramy się o zezwolenie o wpis na listę radców prawnych i musimy posiadać obywatelstwo polskie. To wojewoda stwierdza istnienie/nieistnienie obywatelstwa polskiego. Wpisuje minister lub organ samorządu.

Nie chodzi więc o sytuacje, gdzie ten sam organ rozpatruje dwie różne sprawy to nie może zawiesić postępowania tylko najpierw rozstrzygnąć jedną a potem drugą (od niego zależy jak sobie ustawi grafik). Muszą być dwa różne organy i musi istnieć związek między tymi sprawami ponieważ rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia sprawy, która jest w zagadnieniu wstępnym. I trzeba zawiesić postępowanie.

Wykład nr 8 (6.04 2011 r.)

I. RÓŻNE FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA (WSPÓŁPRACY) ORGANÓW W TOKU POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO.

Chodzi o współdziałanie organów w sensie szerokim.

• Chodzi o różnego typu organy.

• Jeżeli używamy pojęcia współdziałanie w znaczeniu szerokim to w ramach postępowania administracyjnego możemy wyróżnić 3 takie formy:

• pomoc prawną.

• zagadnienie wstępne - w kontekście współdziałania a nie jako przesłanka zawieszenia.

• współdziałanie w znaczeniu wąskim (właściwym).

• Nie zawsze nazwy te podane przy artykułach odpowiadają nazwie tych instytucji jakich tu używamy.

• Co je łączy? Do rozpatrzenia jakiejś sprawy konieczne jest współdziałanie kilku organów. Mówimy o współdziałaniu w toku postępowania – więc coś, co się już toczy. Nie sugerujemy się uzgodnieniami, które są warunkiem wszczęcia postępowania. Żeby doszło do wszczęcia to trzeba wykazać się różnego typu dokumentami, które uzyskuje się od innych organów. O tych formach współpracy mówię o tym, kiedy w toku postępowania administracyjnego zachodzi sytuacja, ze organy muszą współdziałać. Jakie ma to znaczenie dla strony? Jakie ma to skutki? W jaki sposób można skarżyć?

1. Pomoc prawna

Art. 52 KPA

W toku postępowania organ administracji publicznej zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo do dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Organ prowadzący postępowanie oznaczy zarazem okoliczności będące przedmiotem wyjaśnień lub zeznań albo czynności, jakie mają być dokonane.

• Polega na tym, ze organy współdziałają ze sobą jedynie w postępowaniu wyjaśniającym; jego elementem jest tylko ta część postępowania; dotyczy tylko jednego etapu postępowania.

• Chodzi o pomoc w jednej decyzji.

• Sprawę rozstrzyga również jedna decyzja.

• Dotyczy sytuacji, kiedy z uwagi na pewne zasady aby wezwania były najmniej uciążliwe dla strony, świadków itp. korzysta się przy dokonaniu czynności dowodowych z pomocy innego organu – gdzie wtoku postępowania z uwagi na duże odległości organ administracji publicznej prowadzi sprawę, zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej/ samorządowej, i zwróćmy uwagę że mamy tutaj ograniczenie organów. Organem współdziałającym jest tylko organ administracji rządowej lub samorządowej. Nie może to być więc organ, któremu zostało powierzone rozpatrywanie pewnych spraw, nawet gdyby miał ten sam zakres właściwości.

• Najlepiej, gdyby ten organ miał ten sam albo zbliżony rodzaj właściwości.

• Chodzi o to, aby tamten organ wezwał osobę, która jest zamieszkała na terenie gminy lub miasta do złożenia wyjaśnień/zeznań lub dokonania innych czynności np. może dotyczyć przeprowadzenia opinii biegłego, oględzin, złożenia zeznań czy złożenia wyjaśnień.

• Organ, który działa w ramach pomocy prawnej jest związany tym postępowaniem ale tylko co do minimum tzn. jest związany w tym zakresie, że musi dokonać tych czynności, które zostały mu polecone natomiast on może ten zakres poszerzyć zgodnie z art. 77 § 3 KPA Organ przeprowadzający postępowanie na wezwanie organu właściwego do załatwienia sprawy (art. 52) może z urzędu lub na wniosek strony przesłuchać również nowych świadków i biegłych na okoliczności będące przedmiotem tego postępowania.

• Organ sporządza protokół z poleconych czynności i przesyła go do organu, który prowadzi sprawę. Ten organ ocenia ten protokół i to on wydaje decyzję.

• Skutki dla stron:

Skutki pozytywne. Jeżeli z tego powodu strona nie musi jechać, ale najczęściej to dojechanie, ponieważ ta właściwość miejscowa jest wyznaczana ze względu na miejsce zamieszkania strony co do zasady, to jednak będzie dotyczyło to biegłych.

Dla strony będzie to miało więc w gruncie rzeczy znaczenie takie, że ona jest pozbawiona zasady bezpośredniości- może podnosić w odwołaniu przykładowo, że nie mogła podnosić pytań świadkom (co składa na piśmie) i tu jeżeli organ stwierdzi, że czegoś mu brakuje to musi ponownie zwrócić się do tamtej osoby o udzielenie odpowiedzi na te pytania. Ale jak wiemy, są to postanowienia, które nie są zaskarżalne odrębnym zażaleniem i w związku z tym występować można o to tylko w odwołaniu, że miał wpływ na treść decyzji w skardze do sądu administracyjnego. Mamy jedną sprawę, trochę naruszenie zasady bezpośredniości, natomiast takich bezpośrednich skutków to nie wywołuje, z tymże może się zdarzyć, że wpłynie na to, że sąd uchyliłby decyzję. Bo jeśli sąd by stwierdził, że bardzo duża liczba takich świadków była wysłuchiwana jak gdyby bez udziału strony, ze strona miała tylko dostęp do protokołu a to w jakiś sposób wpłynęło na rozstrzygnięcie to sąd to sąd ma zawsze tę możliwość że uchyla to rozstrzygnięcie z powodu naruszenia innych przepisów postępowania które miały wpływ na wynik sprawy. Tutaj zawsze może jednak uznać, ze było konieczne osobiste stawiennictwo a więc nie można było stosować zasady, ze przesłuchuje się osoby tylko w miejscu zamieszkania lub sąsiedniej gminie /mieście.

• A więc tutaj tylko jeden organ podejmuje decyzje. Drugi współdziała w formie postanowień, które nie są zaskarżalne odrębnym środkiem prawnym.

2. Zagadnienie wstępne

• Tutaj chodzi o dwie różne sprawy: to nie jest współdziałanie w tym sensie, że organ bierze udział w toku postępowania administracyjnego. Mamy dwie różne sprawy administracyjne: jedną sprawę administracyjną, która nas interesuje i która ma się zakończyć decyzją administracyjną i drugą sprawę administracyjną albo drugą sprawę sądową, która jest powiązana;

• Skutki: oba organy rozstrzygają swoje własne sprawy w zakresie własnych kompetencji w drodze decyzji albo wyroku.

Jeżeli te sprawy są powiązane, to podmiot, który jest stroną jednego postępowania niewątpliwie jest podmiotem, który jest stroną drugiego postępowania. Więc jemu niezależnie od tego postępowania administracyjnego, służą środki prawne w drugim postępowaniu administracyjnym/sądowym. Może wiec wykorzystywać środki prawne charakterystyczne dla danego postępowania: odwołanie, gdy to postępowanie przed organem administracji lub skarga do sądu administracyjnego, apelacje i dalej kasacje do SN jeśli to mieści się w zakresie kompetencji. A wiec nie jest pozbawiony środków prawnych- ma je w dwóch postępowaniach niezależnie od siebie.

Niezależnie od tego, on może stwierdzić również inne argumenty.

Zagadnienie wstępne w jakiś sposób wpływa na rozpatrzenie i rozstrzygnięcie naszej sprawy administracyjnej.

• Mogą nim być różne kwestie np. może nim być kwestia posiadania obywatelstwa polskiego przez osobę starającą się o wpis na listę radców prawnych; kwestia własności nieruchomości która ma podlegać wywłaszczeniu w postępowaniu administracyjnym a tam toczy się postępowanie sądowe.

• Istotne jest to, że zagadnienie to wcześniejsze zagadnienie administracyjne/sądowe- wcześniejsze w tym sensie, że ono ma wpłynąć na rozstrzygnięcie. To wcale nie oznacza, że w wcześniej zostało wszczęte.

• Co do zasady powinno być zagadnieniem otwartym  tzn. jest taka w nim kwestia, która nie została rozstrzygnięta decyzją ostateczną czy wyrokiem. Gdy mamy już bowiem wyrok lub decyzje, to w zasadzie nie mamy już zagadnienia administracyjnego, tylko mamy rozstrzygniętą sprawę. To jest zasad, od której mogą być wyjątki – te wyjątki muszą być związane z zasadą szybkości postępowania i pewnej racjonalności. Prof. Jaśkowska pisała tutaj glosę do orzeczenia dotyczącego uprawnień do wykonywania zawodu adwokata w ramach kancelarii indywidualnej, gdzie była wyraźna sytuacja, e nie ma zagadnienia wstępnego bo sprawa jest rozstrzygnięta. Sprawa skreślenia (kogo? Bełkot) i chodziło o to, że decyzja o skreśleniu jest decyzją nieważną. I ta przyczyna nieważności była jasna. Profesor Jaśkowska wskazała, że nie ma sensu w tym przypadku wydawać decyzji odmownej a następnie wszczynać postępowanie wznowieniowe po uzyskaniu nieważności, kiedy jest wiadomo że ta nieważność i tak będzie a organ miał obowiązek stwierdzić w tym przypadku tę nieważność z urzędu. Mogą wiec zdarzyć się sytuacje, że zagadnienia wstępne będą dotyczyły już kwestii rozstrzygniętej, ale która nie budzi wątpliwości, ze powinna być ponownie przedmiotem rozstrzygania.

Więc obecnie przyjmuje się, że zagadnienie wstępne ma mieć co do zasady charakter otwarty ale nie można wykluczyć sytuacji, że będzie dotyczyło ono spraw już rozstrzygniętych.

• Zagadnienie wstępne musi dotyczyć takich sytuacji, kiedy toczy się jakieś postępowanie administracyjne, bo wszystkie formy współdziałania mogą nastąpić w toku postępowania – nie można zawieszać bowiem czegoś co się nie toczy ani nie zagadnienia wstępnego rozpatrywanego w kontekście zawieszenia w stosunku do postępowania, którego nie ma;

• Jeśli zagadnienie wstępne, to wydanie przez nas decyzji musi być uzależnione od innej decyzji w innym postępowaniu.

Organ ma dwie możliwości działania:

• tryb zwyczajny

• tryb nadzwyczajny

ad. tryb zwyczajny

Art. 100 § 1 KPA Organ administracji publicznej, który zawiesił postępowanie z przyczyny określonej w art. 97 § 1 pkt 4, wystąpi równocześnie do właściwego organu lub sądu o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego albo wezwie stronę do wystąpienia o to w oznaczonym terminie, chyba że strona wykaże, że już zwróciła się w tej sprawie do właściwego organu lub sądu.

Organ zawiesza postępowanie, jeżeli rozstrzygniecie tego zagadnienie jest możliwe z urzędu bądź zwraca się on do organu o rozstrzygniecie tego zagadnienia chyba, że strona okaże mu dowody, ze ona już wystąpiła o to rozstrzygnięcie i tutaj jest ta możliwość tego zagadnienia zamkniętego (gdy np. wystąpi o stwierdzenie nieważności) albo zobowiąże strony, zwróci się do strony aby ona wystąpiła o rozstrzygnięcie zagadnienia wtedy, kiedy tamto postępowanie może być uruchomione tylko na wniosek.

Co dzieje się dalej? Zawieszamy postępowanie i czekamy na odpowiedź. I nic się tutaj nie dzieje, podejmowane są tylko czynności niecierpiące zwłoki. Tamten organ rozstrzyga, tamten organ lub strona dostarcza nam rozstrzygniecie, następnie podejmujemy postępowanie im wydajemy decyzję. Biorąc pod uwagę rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego.

Ad. tryb nadzwyczajny

Stosowany jest wtedy, gdy z jakichś powodów nie może być zawieszenia postępowania. Nie może być ich z różnych powodów:

• art. 100 § 2 KPA Jeżeli zawieszenie postępowania z przyczyny określonej w art. 97 § 1 pkt 4 mogłoby spowodować niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważną szkodę dla interesu społecznego, organ administracji publicznej załatwi sprawę, rozstrzygając zagadnienie wstępne we własnym zakresie.

Np. czekamy na rozstrzygnięcie, kto jest właścicielem nieruchomości która niedługo się rozpadnie.

• art. 100 § 3 KPA Przepis § 2 stosuje się także wówczas, gdy strona mimo wezwania (§ 1) nie wystąpiła o rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego albo gdy zawieszenie postępowania mogłoby spowodować niepowetowaną szkodę dla strony. W tym ostatnim przypadku organ może uzależnić załatwienie sprawy od złożenia przez stronę stosownego zabezpieczenia.

• Przepis ten dotyczy dwóch przypadków.

Pierwszy nich dotyczy sytuacji, gdzie jeszcze postępowanie nie było zawieszone ponieważ zawieszenie spowodowałoby niepowetowaną szkodę dla strony- wtedy można to uzależnić przykładowo od pewnego zabezpieczenia finansowego i nie zawieszać postępowania a co zrobić? Poniżej mowa.

Drugi dotyczy sytuacji, że gdyby zawieszono postępowanie albo by go nie odwieszano, to nigdy by się ono nie zakończyło. Może więc przykładowo o nałożenie obowiązku a strona może nie być zainteresowana tym , by nastąpiło rozstrzygnięcie. Więc mamy sytuację, ze strona mimo wezwania nie wystąpiła o rozstrzygniecie zagadnienia wstępnego. Jest to w toku postępowania już zawieszonego. Nastąpiło zawieszenie i strona została zobowiązana aby wystąpiła o to, kto jest właścicielem a strona nie występuje bo liczy, że może zmienia się przepisy albo ktoś zrezygnuje z jej nieruchomości.

Gdy jest sytuacja, gdzie postępowanie było już zawieszone, to wówczas podejmuje się postępowanie gdy strona nie chce wystąpić albo nie zawiesza się go gdy chodzi o niepowetowaną szkodę dla strony.

Trzecia możliwość, że prowadzi się postępowanie administracyjne tak jakby ten organ który ma wydać decyzję był również uprawniony do rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego. I mówimy wtedy: ten organ rozstrzyga zagadnienie wstępne we własnym zakresie. Co to znaczy? Jest dyskusja w literaturze w jakiej formie to następuje. Niektórzy mówią, ze w uzasadnieniu decyzji końcowej a inni że w odrębnej decyzji. Nie jest to rozstrzygnięte o to może być potem pewien problem, gdy chodzi o uchylanie, Nie rozstrzygając więc tego, czy stosuje to w tej samej lub odrębnej decyzji, sąd pisze, że zastosował tryb nadzwyczajny – sąd ma uprawnienie do takiego rozstrzygnięcia. Ale tylko czasowo. Bo niezależnie od tego poszło pytanie do drugiego organu choć strona nic nie robi, i ta strona ponosi tego konsekwencje. I teraz, jeżeli organ wydaje pewną decyzję zakładając pewną rozstrzygnięcie przykładowo przyjmuje ze X jest właścicielem nieruchomości i wywłaszczam X albo że Y nie jest obywatelką polską i odmawiam wpisu na listę radców prawnych. Co sie dzieje dalej? Albo przychodzi odpowiedź od właściwego sądu/organu jeśli strona się zwróciła lub organ a nie było to powodem bezczynności stron. Jeżeli ta odpowiedź przyjdzie w toku postępowania dołącza się do akt sprawy i koryguje się swoje dalsze zapatrywania z uwagi na to rozstrzygniecie. Gdy przyjdzie w toku postępowania odwoławczego to organ może zmienić decyzje a niekiedy nawet powinien dokonać kasacji jeżeli z tego powodu jakiś podmiot nie brał udziału w postępowaniu administracyjnym. Wiec ma możliwości skorygowania swojego rozstrzygnięcia. Gorzej, gdy ta odpowiedź przyjdzie po zakończeniu postępowania. Może te nawet przyjść po zakończeniu postępowania sądowoadministracyjnego. I teraz zwróćmy uwagę na art. 145 KPA- czy może to stanowić podstawę wznowienia postępowania.

Art. 145 § 1 KPA W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:

6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu.  więc ten przepis nie został tutaj naruszony. Byłby naruszony, gdyby wogóle nie zwracano się o zagadnienie wstępne a nie było możliwości zastosowania tryb nadzwyczajnego.

7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2).  to powoduje wznowienie postępowania: uchyla się decyzje i rozstrzyga się teraz tak, jak biorąc pod uwagę właściwe rozstrzygniecie czyli można naprawić ten błąd, to może być kwestia skutków faktycznych, prawnych nieodwracalnych

Natomiast kiedy strona nigdy nie wystąpi o wydane zagadnienia wstępnego a to od niej zależy no to trudno, będzie taka decyzja.

• Jakie skutki ma to zagadnienie wstępne:

• Jeśli organ wogóle nie zwróci się o rozstrzygniecie zagadnienia wstępnego a rozpatrzy sprawę mimo to, to nie jest to przesłanka bez wymaganego stanowiska innego organu?

Może to budzić wątpliwości, czy to chodzi o art. 106 KPA czy o każdą formę współdziałania. Profesor Jaśkowska zastanawiałaby się raczej nad tym, ze jeżeliby organ nie zwrócił się w ogóle, to szukałaby tej przesłanki jednak w pkt. 6 mimo, że nie ma tam mowy o stanowisku. Łatwiej jest dla sądu z racji tego, ze sąd nie musi tej podstawy rozszerzać, i sąd powie: było naruszenie przepisów postępowania bo trzeba było zawiesić organ nie zawiesił i wydał takie rozstrzygniecie. To może powodować cięższe konsekwencje, np. nieważność decyzji. Przykładowo, gdybym była stroną kogoś, kto nie był właścicielem to może wchodzić w grę skierowanie decyzji do osoby niebędącej stroną a zdaniem prof. Jaśkowskiej przesłanka podstawy prawnej.

Więc różne są konsekwencje tego, że nie zwrócono się o rozstrzygniecie zagadnienia wstępnego.

Jeśli się zwrócono a źle zastosowano tryb, to jeśli zastosowano źle tryb nadzwyczajny, to te same przesłanki bo to tak, jakby nie było rozstrzygnięcia albo można też zawsze wykorzystać przesłankę wznowienia dotyczącą braku poprzedniego stanu ustalenia.

• Co dzieje się, gdy organ błędnie zawiesił postępowanie a nie było zagadnienia wstępnego. Strony będą wykorzystywać zażalenie na bezczynność organu i związaną z tym skargę do sądu administracyjnego.

• Co się dzieje, gdy rozstrzygniecie zagadnienia wstępnego będzie inne? Jest to podstawa wznowienia.

• Co się dzieje, jeśli organ zmieni rozstrzygniecie wstępne? Podstawa wznowienia jest już inna art. 145 par. 1 pkt. 8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.

3. Współdziałanie w znaczeniu wąskim

Art. 106 KPA

§ 1 Jeżeli przepis prawa uzależnia wydanie decyzji od zajęcia stanowiska przez inny organ (wyrażenia opinii lub zgody albo wyrażenia stanowiska w innej formie), decyzję wydaje się po zajęciu stanowiska przez ten organ.

§ 2 Organ załatwiający sprawę, zwracając się do innego organu o zajęcie stanowiska, zawiadamia o tym stronę.

§ 3 Organ, do którego zwrócono się o zajęcie stanowiska, obowiązany jest przedstawić je niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia mu żądania, chyba że przepis prawa przewiduje inny termin.

§ 4 Organ obowiązany do zajęcia stanowiska może w razie potrzeby przeprowadzić postępowanie wyjaśniające.

§ 5 Zajęcie stanowiska przez ten organ następuje w drodze postanowienia, na które służy stronie zażalenie.

§ 6 W przypadku niezajęcia stanowiska w terminie określonym w § 3 stosuje się odpowiednio przepisy art. 36–38.

• Organ współdziałający: wydanie opinii, stanowiska, zgody.

• Chodzi tu o jedną sprawę administracyjną podobnie jak przy pomocy prawnej ale tutaj chodzi o taką jedna sprawę administracyjną, gdzie nie jest ta kwestia pewnego uznania, gdzie przepisy nakazują organowi w toku danego postępowania uzyskać stanowisko innego organu np. opinię organu samorządu zawodowego albo zgodę albo pozytywną opinię. Czyli z przepisów prawa materialnego wynikają różne formy współdziałania organu innego. Te inne formy wynikają z prawa materialnego ale ich formę procesową i skutki określa art. 106 KPA.

• Ilekroć jest mowa w przepisach szczególnych o tym, że organ musi uzyskać zgodę przy czym nie jest to przed postępowaniem administracyjnym, niekiedy trudno to odróżnić ale z reguły jest tak, że jeśli przed postępowaniem to się wskazuje w elementach wniosku, że strona musi to dostarczyć. Co się wtedy dzieje: po pierwsze powstaje obowiązek organu, który prowadzi zwykle postępowanie zwrócenia się do tego organu, który ma wydać opinię, zgodę itd. aby tego dokonał. To już nie jest fakultatywność ale obowiązek. I to jest obowiązek organu. Następnie organ nie może tego obowiązku przerzucać na stronę- to on ma się zwrócić dom właściwego organu o uzyskanie stanowiska, zgody itd. jest to istotne wtedy, gdy postępowanie się przeciąga, żeby wiedzieć, komu możemy zarzucić bezczynność. Bezczynność możemy zarzucić do tego organu, który prowadzi sprawę i pi rozstrzygnięcie i po wydaniu i dostarczeniu do tego organu. Natomiast dopóki sprawa spoczywa w organie współdziałającym to bezczynność musimy zarzucać organowi współdziałającemu. Organ współdziałający ma 14 dni od dnia doręczenia żądania organu aby takie stanowisko zająć. Jeśli milczy to jemu zarzucamy bezczynność i na niego się żalimy. Ten organ współdziałający powinien wydać w ciągu 14 dni w formie postanowienia zaskarżalnego zażaleniem. Czyli w jednym postępowaniu mamy jakby 2 odrębne decyzje, bo tak naprawdę postanowienie rozstrzyga przecież często kwestie materialne, to jest w zasadzie taki rodzaj quasi-decyzji częściowej ale w formie postanowienia na które służy zażalenie a jak zażalenie to i skarga do sądu administracyjnego.

• Skutki opinii. Czasem mamy różne odstępstwa w przepisach szczególnych. Mówimy teraz o sytuacji takiej, kiedy jest to wymagane w formie postanowienia na które służy zażalenie- jest to forma zasadnicza. Ale przepisy szczególne mogą przewidywać, że brak zgody w określonym terminie oznacza zgodę. Wiec patrzymy do przepisów szczególnych bo mogą przewidywać one formę odrębną rozstrzygnięcia. Mówimy teraz o tej formie zasadniczej – postanowieniu do osobnego zaskarżenia.

Gdy organ otrzyma postanowienie to w oparciu o nie wydaje swoją decyzję. To, czy organ jest tym postanowieniem związany, to to zależy jaki charakter prawny ma akt współdziałania:

• jeśli jest to zgoda, to jest związany.

• jeśli jest warunkiem pozytywna opinia, to jest związany w tym sensie, że w razie negatywnej opinii to nie może wydać stronie pozytywnego rozstrzygnięcia.

• Jeśli jest to opinia, to nie jest związany, musi tylko do tego ustosunkować się w decyzji a może się ustosunkować negatywnie (że jest pozytywna opinia a negatywne rozstrzygnięcie i na odwrót).

Jakie są skutki tego niezwiązania organu opinią? Jeżeli organ wyda decyzje bez takiego rozstrzygnięcia, to jest wznowienie postępowania z art. 145 par. 1 pkt. 3 decyzja została wydana bez uzyskania wymaganego prawem zagadnienia wstępnego. Organ może się z nim nie liczyć, ale musi jednakże je mieć.

Jeżeli organ nie zgodzi się z aktem współdziałania, to musi to umotywować i w uzasadnieniu faktycznym i prawnym. Skutki zależą tutaj od tego, czy akt współdziałania był decydujący czy niedecydujący. Jeśli decydujący to można dojść w trybie odwoławczym, tu jest zawsze prościej, sąd też ma zawsze prościej bo naruszenie prawa materialnego które miało wpływ na treść rozstrzygnięcia. Natomiast jeżeli strona nie zaskarży do sądu administracyjnego, to może mieć problemy później z nieważnością bo nie zawsze może mieć to charakter rażącego naruszenia prawa. Wiec zależy to od tego, na ile ten akt współdziałania rzutował na podstawowe elementy decyzji. Nie w każdym wypadku będziemy mogli osiągnąć nieważność. Stronom wydaje się, że nieważność to jest coś takiego jak w gruncie rzeczy odwołanie a są tu bardzo poważne rygory i to szczególnie dotyczy stosunków służbowych- że wzywanie żołnierza przed sądem administracyjnym, w związku z tym, inni którzy wcześniej nie zaskarżyli no to szli w nieważność i byli potem zdziwieni, że sąd potem na decyzje, w których odmawiano stwierdzenia nieważności, skargi ich oddalił. Bo inne są, dużo węższe są przesłanki nieważności, nie wszystko w trybie nieważności możemy uzyskać co w postępowaniu przed sadem administracyjnym.

Co wiec, jeśli to współdziałanie (opinia) są niewiążące? Przykładowo sąd lub organ wyższy może nie podzielić tego, co jest zawarte w uzasadnieniu. Ale jest tu trudniej zakwestionować rozstrzygniecie. Ale oczywiście taka możliwość istnieje, można stwierdzić, że jest nieprawidłowe uzasadnienie, ze sąd ocenił inaczej to rozstrzygniecie, inaczej skutek tej opinii.

Powstaje na tym tle jeszcze inny problem: czy można wydać decyzję kiedy opinia jest jeszcze nieostateczna? Stronie bowiem służy zażalenie. Teoretycznie zawsze można, tyle, ze się narażamy na uchylenie jeżeli będzie rozstrzygniecie, narażamy się na wznowienie postępowania dlatego tez trzeba obliczyć, co się opłaca. Problem jest z postępowaniem odwoławczym, z zaskarżeniem do sądu administracyjnego czyli jest problem z tym ,czy możemy, póki decyzja jest nieprawomocna. Nie ma zakazu. To czasem pewne rzeczy są na ryzyko, jeżeli zostanie uchylone to leci to postępowanie. Ale często też takie ryzyko się podejmuje jeżeli są decyzje uzależnione przykładowo w postępowaniu dyscyplinarnym gdzie konsekwencja jest zwolnienie człowieka to nie czeka się na to po czym jak się okaże, że postępowanie dyscyplinarne zostało uchylone to powstaje problem charakteru stosunku służbowego.

__________________________________________________________________________________________

II. POSTĘPOWANIE ZAŻALENIOWE

• Jest to drugi, obok postępowania odwoławczego, przykład postępowania nadzorczego.

• Wszczynane jest również tylko na zasadzie skargowości, czyli wskutek złożonego zażalenia; nie ma z urzędu.

• Zażalenie jest wyjątkiem tylko i wyłącznie wtedy, kiedy przepisy tak stanowią i co do zasady zażalenie służy na postanowienia art. 141 § 1 KPA Na wydane w toku postępowania postanowienia służy stronie zażalenie, gdy kodeks tak stanowi.

• Ale jest w KPA również zażalenie specyficzne na bezczynność i na przewlekłe rozpatrywanie sprawy.

• Art. 142 § 2KPA Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie – od dnia jego ogłoszenia stronie.

• Zażalenie wnosi się do organu stopnia wyższego za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżone postanowienie a więc jest to środek dewolutywny.

• Nie ma charakteru suspensywnego bo ono nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. Wyjątkowo organ który to postanowienie wydał , może wstrzymać jego wykonanie.

• Co do zasady zażalenie nie wymaga specjalnej formy chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

• Co do zasady do zażaleń stosuje się przepisu dotyczące odwołań art. 144 KPA W sprawach nie uregulowanych w niniejszym rozdziale do zażaleń mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące odwołań.

A więc analogicznie, jeśli chodzi o rozstrzygnięcia, z tymże trudno mówić tutaj o kasacji bo w rozstrzygnięciu kasacyjnym, te rozstrzygnięcia mają charakter procesowy. Dlatego te przepisy stosujemy na zasadzie analogii.

__________________________________________________________________________________________

III. KONWALIDACJA ROZSTRZYGNIĘĆ

• Rektyfikacja decyzji – inaczej też konwalidacja błędów nieistotnych. Prof. Jaśkowska używa też pojęcia „formalizacja decyzji”.

• Żeby wskazać na czym polega ta konwalidacja, to trzeba to powiązać z instytucją wad decyzji i z późniejszymi trybami nadzwyczajnymi. Decyzja czy postanowienie są aktami administracyjnymi formalnymi, które muszą odpowiadać pewnym warunkom. Takie minimum, które wskazuje, że w ogóle mamy do czynienia z aktami administracyjnym:

• oznaczenie organu

• oznaczenie strony

• rozstrzygnięcie

• podpis

Bez tego nie ma aktu administracyjnego! Bez tego jest czynność prawna nieistniejąca (tzw. nieakt). Konwalidacja dotyczyć może tylko błędów nieistotnych. Przepisy wskazują warunki prawidłowej decyzji/postanowienia (art. 107 i 124 KPA). Tylko nieistotnych, bo aby decyzja mogła być konwalidowana, to musi istnieć.

• Dotyczyć to może decyzji wydanych w:

• I instancji.

• II instancji.

• postępowaniu nadzwyczajnym.

• tej, która przeszła przez sąd administracyjny.

• 3 instytucje: uzupełnienie, sprostowanie, wyjaśnienie.

1. Uzupełnienie

Art. 111

§ 1. Strona może w terminie czternastu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji zażądać jej uzupełnienia co do rozstrzygnięcia bądź co do prawa odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach.

§ 1a. Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, może ją uzupełnić lub sprostować w zakresie, o którym mowa w § 1, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji.

§ 1b. Uzupełnienie lub odmowa uzupełnienia decyzji następuje w formie postanowienia.

§ 2. W przypadku wydania postanowienia, o którym mowa w § 1b, termin dla strony do wniesienia odwołania, powództwa lub skargi biegnie od dnia jego doręczenia lub ogłoszenia.

Art. 112 KPA Błędne pouczenie w decyzji co do prawa odwołania albo wniesienia powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego nie może szkodzić stronie, która zastosowała się do tego pouczenia.

• Uwaga! Pojawia się tutaj słowo „sprostowanie” ale dotyczy ono tylko sprostowania błędnego pouczenia!

• Zarówno z urzędu jak i na wniosek strony.

• Uzupełnienie lub odmowa uzupełnienia decyzji następuje w formie postanowienia. Jeżeli ktokolwiek wystąpi, dokona tego z urzędu albo strona wystąpi, to zarówno gdy chcemy (czytaj: organ chce, przyp. M.A.) odmówić jak i przychylić się do tego, zawsze czynimy to w formie postanowienia. Nie przysługuje zażalenie. Jeśli chodzi o uzupełnienie to ono tylko powoduje przesunięcie terminu do złożenia odwołania, skargi czy zażalenia jeśli wchodzi w grę postanowienie. Czyli jeżeli samo to postanowienie w sprawie uzupełnienia nie stwarza osobnego środka prawnego, osobny środek prawny jest tylko w przypadku sprostowania i odmowy sprostowania, wyjaśnienia, odmowy wyjaśnienia, odmowy uzupełnienia.

• W instytucji uzupełnienia wchodzi w grę:

• uzupełnienie co do rozstrzygnięcia np. twierdzimy, że rozstrzygnięto tylko część naszego żądania. I co tutaj będziemy mieli w formie postanowienia wtedy? Będziemy mieli uzupełnienie rozstrzygnięcia, ale jak będziemy wnosili skargę do sądu administracyjnego jeżeli to będzie przykładowo decyzja organu odwoławczego to przedmiotem zaskarżenia będzie w gruncie rzeczy całość .

• uzupełnienie dotyczące prawa odwołania.

• uzupełnienie dotyczące prawa powództwa do sądu (także sądu powszechnego).

• uzupełnienie dotyczące skargi do sądu administracyjnego. (te trzy dotyczą pouczenia o środkach zaskarżenia)

• uzupełnienie dotyczące sprostowania pouczenia o środkach zaskarżenia.

• Jest ograniczone terminami: czy to z urzędu lub na wniosek strony, możliwe jest w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji. Czyli jest tutaj termin ale tutaj nie ma odrębnego środka zaskarżenia. Czyli co to powoduje? Że wówczas termin do wnoszenia środków prawnych przesuwa nam się o ten okres, kiedy otrzymamy odpowiedź (postanowienie) w sprawie uzupełnienia decyzji).

2. Sprostowanie

Art. 113 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachunkowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach.

§ 3. Na postanowienie w sprawie sprostowania i wyjaśnienia służy zażalenie.

• Uruchamiane zarówno z urzędu jak i na wniosek strony.

• Może się ciągną w nieskończoność – nie ma ograniczenia czasowego. Stąd jest m.in. osobny środek zaskarżenia.

• Co to błąd pisarski – błąd w pisowni np. imienia i nazwiska, co to inne oczywiste omyłki- jak się wydaje kilka decyzji podobnych dotyczące różnych osób to nagle się pojawia inne nazwisko.

• W drodze sprostowania nie można zmieniać decyzji oczywiście. Jest tu problem czy tu mamy jeszcze do czynienia z oczywistą pomyłką czy z czymś, co może być tylko uchylone natomiast nie można sprostować. Stronom się zawsze wydaje, że jeśli przegrają to uzyskają drogę sprostowania. W drodze sprostowania nie można rozstrzygać kwestii merytorycznych. Ale niestety można w każdym czasie, zawsze d drodze postanowienia na które służy zażalenie a jak nie zażalenie do zawsze skarga do sądu administracyjnego i można tak się bawić w nieskończoność.

3. Wyjaśnienie

Art. 113 KPA

§ 2. Organ, który wydał decyzję, wyjaśnia w drodze postanowienia na żądanie organu egzekucyjnego lub strony wątpliwości co do treści decyzji.

§ 3. Na postanowienie w sprawie sprostowania i wyjaśnienia służy zażalenie.

• Jest to środek prawny, który można ciągnąć w nieskończoność, bo nie ma ograniczenia terminowego – stąd jest m.in. osobny środek zaskarżenia.

• Służy zażalenie i skarga do sądu administracyjnego.

• Może to nastąpić na wniosek strony oraz nie z urzędu ale przez organ egzekucyjny. A więc na żądanie strony lub organu administracyjnego, wątpliwości co do treści decyzji. Treść decyzji jest tak naprawdę tak sformułowana, że przykładowo nie wiadomo, jakie są granice zakresu obowiązków – takie sytuacje się zdarzają i wtedy jest ciężko aby je zmienić decyzji, więc trzeba porównywać co jest w uzasadnieniu, co jest w sentencji.

Gosia przytacza przypadek, kiedy nastąpiło wyjaśnienie treści decyzji i miała ona wątpliwości wtedy, bo to jest zawsze tak że na granicy.

__________________________________________________________________________________________

V. TRYBY NADZWYCZAJNE

1. Uwagi wstępne

Można podzielić te tryby na dwa rodzaje:

• tryby dotyczące decyzji prawidłowych

• tryby dotyczące decyzji wadliwych

Nazwa jest tutaj umowna, bo w trybach rozstrzygnięcia decyzji prawidłowych, można także kwestionować decyzje, które zawierają wady. Tyle tylko, że nie zawierają wad istotnych: wznowieniowych i nieważnościowych.

Tryby uchylania decyzji prawidłowych

• art. 154, 155, 161, 162 par. 2, 163 zawierający odesłanie do przepisów szczególnych, KPA

Tryby uchylania decyzji wadliwych

• wady proceduralne wznowieniowe art. 145, 145a, 145b KPA;

• wady nieważności art. 156 KPA

Rola przepisów szczególnych

! Przepisy szczególne mogą przewidywać pewne rozwiązania szczególne! Np. ustawa o stopniach naukowych przewiduje dodatkowe podstawy wznowienia związane z plagiatami; takie podstawy, które nie mieściłyby się w art. 145 KPA.

Z kolei przepisy dotyczące specustawy drogowej czy przepisy dotyczące ochrony środowiska przewidują ograniczenie możliwości zastosowania instytucji nieważności/wznowienia, a więc zdarza się, że przepisy szczególne mogą przewidywać pewne odstępstwa od tego.

Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji

Niezależnie od tego mamy instytucję stwierdzenia dnia decyzji. Stwierdzenie wygaśnięcia to jest cos, czego nie należy mylić ze stwierdzeniem/ nieważnością (?względną? bełkot kurde po prostu!). Bo tu nie chodzi o uchylenie od jakiegoś momentu czy początku tylko o stwierdzenie wygaśnięcia, ze decyzja w związku z jakimś zdarzeniem wygasła np. wygasa pozwolenie na budowę, jeśli nie została budowa rozpoczęta w ciągu 3 lat od jej wydania. Podsumowując, jest to odrębna instytucja: ma inne skutki i będziemy o niej mówili jeszcze.

Obligatoryjność/fakultatywność

Decyzje dotyczące decyzji prawidłowych są co do zasady fakultatywne.

Decyzje dotyczące decyzji wadliwych są co do zasady obligatoryjne.

W związku z tym, w przypadku zbiegu decyzji, pierwszeństwo mają obligatoryjne decyzje ponieważ co do nich istnieje obowiązek zastosowania.

2. Decyzje obligatoryjne. Tryb nieważnościowy i wznowieniowy.

Cechy wspólne obu trybów:

• Oba dotyczą decyzji wadliwych i ostatecznych.

Z tymże instytucja nieważności może dotyczyć także z inicjatywy strony decyzji, od której służy odwołanie, czyli decyzji nieostatecznych – strona może wyraźnie określić we wniosku, że chce ona zastosować tryb nieważnościowy a nie odwołanie. Czyli nieważność może być także do decyzji nieostatecznych.

• Przedmiotem ich mogą być decyzje administracyjne, postanowienia od których służy zażalenie art. 126 KPA oraz postanowienia wydane w trybie art. 134 KPA a więc stwierdzające niedopuszczalność odwołania czy uchybienie terminu do wniesienia odwołania.

• W obu przypadkach jest enumeracja przypadków (nawet jeśli ta enumeracja odsyła do przepisów szczególnych, bo bądźmy szczerzy, nawet jeśli nie odsyła to są przepisy szczególne to one zawsze będą wyłączać; a wiec możliwość zastosowania ustawy szczególnej w odniesieniu do KPA zawsze występuję, jeśli ustawa późniejsza taką treść przewiduje). W związku z tym, że tu są tryby nadzwyczajne, to przesłanki muszą być rozumiane wąsko. Nie można ich interpretować rozszerzająco.

3. Zbiegi postępowań.

• Co będzie, jeśli nastąpi zbieg decyzji z art. 154, 155 KPA? To nie ma wątpliwości, że wykorzystuje się obligatoryjne i mają pierwszeństwo przed trybami dotyczącymi decyzji prawidłowych.

• Co jeśli nastąpi zbieg przesłanek wznowienia i nieważności? Wówczas, przyjmuje się jednolicie w orzecznictwie i literaturze, że ponieważ przesłanki materialne są dalej idące (przesłanki wznowienia), to mają pierwszeństwo. Co to znaczy? Że jeśli nastąpiło wszczęcie postępowania wznowieniowego a strona teraz wystąpi o nieważność, to co się dzieje? Zawiesza się postępowanie w sprawie wznowienia. Ono ustępuje miejsca nieważności, bo nieważność idzie dalej, może doprowadzić do dalszych skutków czyli uchylenia decyzji od samego początku. I co się robi? Rozstrzyga się kwestię nieważności. Jeśli się stwierdzi nieważność decyzji, to przestaje istnieć przedmiot zaskarżenia w postępowaniu wznowieniowym i postępowanie wznowieniowe się umarza. Natomiast jeśli się odmówi stwierdzenia nieważności stwierdzając, że nie zachodzą np. przesłanki, to wtedy podejmuje się postępowanie wznowieniowe i kończy się postępowanie wznowieniowe. To jest sytuacja zbiegu tych postępowań.

• Co, gdy zbieg przyczyn postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego? Gdy decyzja została już rozstrzygnięta przez sąd to nie można żądać wznowienia postępowania przed organem bo sąd uznał, że decyzja jest prawidłowa. Natomiast, jeśli sprawa dotyczy decyzji zawierającej przesłankę nieważności i jeśli sąd nie zauważył tej przesłanki, to znaczy że jej nie ma.

Jest tak często, że przyczyny wznowienia pojawiają się, gdy decyzja przeszła już przez sąd. I wtedy problem sporny: czy wznawiamy przed organem czy przed sądem, bo ta decyzja była już tam przedmiotem postępowania. Jeśli sprawa toczy się przed sądem a strona domaga się, aby toczyło się przed organem to organ nie może.

Nie można odmówić stronie prawa do skargi do sądu kiedy toczy się przed organem postępowanie wznowieniowe.

4. Postępowanie wznowieniowe

a. Przesłanki wznowienia:

• Są określone enumeratywnie i mają charakter obligatoryjny.

• Zgodnie z zasadą trwałości decyzji ostatecznych wznowienie jest wyjątkiem i w stosunku do tych przesłanek stosujemy wykładnię zwężającą.

• Dotyczy co do zasady ciężkich wad proceduralnych. Takich wad, które dotyczą spraw bardzo istotnych. Wady te są określone enumeratywnie w art. 145, 145 a i 145 b KPA.

Art. 145 KPA

§ 1 W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli:

1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe,

2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,

3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27,

4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,

5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję,

6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,

7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2),

8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.

§ 2 Z przyczyn określonych w § 1 pkt 1 i 2 postępowanie może być wznowione również przed stwierdzeniem sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa orzeczeniem sądu lub innego organu, jeżeli sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo poważnej szkody dla interesu społecznego.

§ 3 Z przyczyn określonych w § 1 pkt 1 i 2 można wznowić postępowanie także w przypadku, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte na skutek upływu czasu lub z innych przyczyn określonych w przepisach prawa.

(Wady wymienione w tym artykule pojawiały się często w toku wykładów przy omawianiu różnych instytucji).

• Na czym polega istota tych błędów? Wady te w istocie są związane z tym, że albo nieprawidłowo ustalono stan faktyczny sprawy (np. fałszywe dowody) albo strona została pozbawiona udziału w postępowaniu.

• Przesłanki te można też podzielić na te, które wystąpiły przed wydaniem decyzji – sytuacje z par. 1 pkt. 6. Zaś przesłanki z pkt 7 i 8 dotyczą sytuacji, które nastąpiły po wydaniu decyzji – przyczyną wznowienia wcale nie musi być wina organu, może to być to, że zmieniło się rozstrzygnięcie, w oparciu o które organ wydawał swoją decyzję.

• Poszczególne przesłanki – omówienie:

• przesłanki pkt. 1 i 2.

Generalnie w tych przypadkach te przyczyny wznowienia są uzależnione od innych rozstrzygnięć np. pkt. 1 i 2 – żeby mogło nastąpić wznowienie z tego powodu, to musi być stwierdzenie sfałszowania dowodu lub popełnienie przestępstwa przez wydanie decyzji i to stwierdzenie musi wynikać z orzeczenia sądu lub innego organu. Wyjątkowo (par. 2) można dokonać wznowienia mimo braku takiego orzeczenia ale tylko wtedy, kiedy jest to oczywiste np. sprawca został przyłapany na gorącym uczynku przy przestępstwach drogowych a to wznowienie jest niezbędne dla uniknięcia niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia ludzkiego lub poważnej szkody dla interesu społecznego.

Należy jeszcze zwrócić na par. 3 – dodatkowa przesłanka, kiedy w tych sytuacjach można jeszcze wznowić postępowanie – i dotyczyć to może przykładowo korzystania z immunitetu – kiedy po prostu nigdy nie można było wznowić bo przykładowo taka osoba posiada immunitet. A więc z jakiegoś powodu nie jest możliwe prowadzenie postępowania. Z tymże no, tutaj też musiałaby być pewna oczywistość mimo że, to tutaj nie jest to powiedziane, dlatego że musi rzutować na treść rozstrzygnięcia.

Parę słów o tym fałszerstwie dowodu. Może on polegać na fałszywości dokumentów, świadków, opinii biegłych. Nie jest istotne, czy owo fałszerstwo ma charakter świadomy czy nieświadomy bo to ma znaczenie tylko dla odpowiedzialności karnej. Istotne jest tylko to, że na podstawie tych fałszywych dowodów ustalono okoliczności istotne dla sprawy – musi istnieć ten związek!

Parę słów o wydaniu decyzji w wyniku fałszerstwa. Sformułowanie „w wyniku” oznacza, że musi istnieć związek między wydaną decyzją a przestępstwem (np. przemoc). Przestępstwo należy rozumieć tak jak w KK (czyli nie wykroczenia!). Wg Barbary Adamiak nie musi istnieć związek przyczynowy między przestępstwem a treścią decyzji bo to, czy wpłynęło na jej treść to ustali się dopiero w postępowaniu wznowieniowym.

Pamiętać jeszcze należy, że te dwie przyczyny wznowienia mają inne terminy przedawnienia niż pozostałe przyczyny.

• przesłanka pkt. 3. Decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27 KPA. Dotyczy to naruszenia zasady obiektywizmu postępowania.

• przesłanka pkt 4. Strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu – tylko jedna taka, gdzie wznowienie nie może nigdy nastąpić z urzędu – chodzi o niezawiniony przez stronę brak udziału strony w postępowaniu. Musi powoływać się na przyczynę wznowienia strona. Strona rozumiana jest w sensie materialnym. Co ważne, nie musi się powoływać ta strona, która nie brała udziału w postępowaniu ale może też każda inna strona – bo uprawnienia i obowiązki stron są ze sobą związane.

Na czym polega ten brak winy? Przykładowo: strona nie została zawiadomiona, nie została dopuszczona do udziału w istotnych czynnościach, nie mogła brać udziału z przyczyn od niej niezależnych. Ponadto, brak pełnomocnika = brak strony (nie zawiadomiono pełnomocnika a zawiadomiono stronę, to jest to równoznaczne z brakiem strony.) O jaki rodzaj czynności chodzi – KPA o tym nic nie mówi, ale przyjmuje się interpretacje korzystna dla stron, np. brak udziału w jednej z istotnych faz a nie całości postępowania.

B. Adamiak wymienia 3 sytuacje: 1. Zawiadomiono stronę o wszczęciu postępowania ale nie wezwano jej do udziału w czynnościach postępowania wyjaśniającego lub zawiadomiono lecz nie zapewniono stronie czynnego udziału w czynnościach wyjaśniających. 2. Nie zawiadomiono stron o wniesieniu odwołania/postępowanie odwoławcze toczyło się bez udziału strony lub be jej winy. 3. Brak zawiadomienia strony o wszczęciu postępowania z urzędu/na żądanie innej strony.

• przesłanka pkt. 5. Wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję. Te okoliczności i dowody muszą mieć charakter istotny (istnieje prawdopodobieństwo, że w oparciu o nie zapadłaby decyzja o innej treści). Muszą istnieć najpóźniej w dniu wydania decyzji. Dowody rozumiane zgodnie z art. 75 KPA. Okoliczności faktyczne to zdarzenia niezależne od prawa a tym bardziej od wykładni prawa, czyli nie będą się liczyć przykładowo inne wyroki zapadłe w podobnych sprawach. Muszą być jednak odkryte na nowo tzn. muszą już wcześniej istnieć najpóźniej w dniu wydania decyzji ale po raz pierwszy ogłoszone przez stronę a więc strona ich wcześniej nie podnosiła czyli nie były dotychczas przedmiotem postępowania wyjaśniającego.

Nie ma znaczenia wina strony albo że zataiła dowody lub jej brak bo zbieranie dowodów należy do organu.

• przesłanka pkt. 6. Decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu. Chodzi o stanowisko wydawane w trybie art. 106 KPA. Przy czym nie ma znaczenia jaki charakter ma to stanowisko – może chodzić przykładowo o charakter: opiniodawczy, decydujący.

• przesłanka pkt. 7. Zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 § 2). A więc wznowienie nastąpi tylko wtedy, gdy rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego będzie odmienne – jeżeli zaś będzie takie samo, to wyrok dołącza się do akt sprawy.

• przesłanka pkt. 8. Decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione. A więc zaszło to po wydaniu decyzji. Musi jednak istnieć związek przyczynowy pomiędzy orzeczeniem/wyrokiem a decyzją organu adm. publ. („w oparciu”). Nie jestem pewna, bo niewyraźnie: wznowione będzie postępowanie w sprawie tej pierwszej decyzji.

Art. 145a KPA

§ 1 Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja.

§ 2 W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

• Wznowienie z tej przyczyny może nastąpić tylko i wyłącznie na wniosek strony.

• Dotyczy sytuacji, kiedy mamy orzeczenie TK o niezgodności jakiegoś aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja – więc po pierwsze musi być orzeczenie Trybunału to stwierdzające, po drugie ten akt który został uznany za niezgodny był podstawą wydanej decyzji/postanowienia – czyli nie wystarcza sama niezgodność aktu ale że ten akt był ponadto podstawą wydanej decyzji.

• Wnosi się w ciągu 1 miesiąca od wejścia w życie a nie od dnia ogłoszenia – bo może być tak, że np. wejdzie w życie po 9 miesiącach a strony i tak już zapomniały, że mogą.

• Dyskutowano, czy każda taka wada powoduje wznowienie  prof. odsyła do swojego komentarza w tej kwestii, wg niej może to być przesłanką nieważności.

Art. 145b KPA

§ 1 Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy zostało wydane orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie zasady równego traktowania, zgodnie z ustawą z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. Nr 254, poz. 1700), jeżeli naruszenie tej zasady miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy zakończonej decyzją ostateczną.

§ 2 W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu.

• Nowa przesłanka, dodana wskutek konieczności dostosowania przepisów prawa polskiego do prawa UE w zakresie równego traktowania.

• Przepis odwołuje się do ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania  ona określała tzw. akty dyskryminacji (nierównego traktowania). Na tle tej ustawy pojęcie dyskryminacji mam charakter zamknięty tzn. wskazane wyraźne, co należy rozumieć przez nierówne traktowanie, i nic więcej. Niezależnie od tego, ta ustawa przewiduje, że pewne sytuacje są wyłączone- czyli w pewnych przypadkach jest dopuszczalna dyskryminacja np. z uwagi na płeć. Czyli ona nie posługuje się takim szerokim, potocznym rozumieniem dyskryminacji tylko jest nią to, co jest tam zapisane. I to jest pierwsza rzecz.

Następnie, ta ustawa przewiduje, że osoby które doznały szkody wskutek takiego dyskryminacyjnego postępowania, mogą dochodzić stwierdzenia tego przed sądem powszechnym – i to nas nie interesuje. Natomiast ustawa przewiduje, że to nie wyklucza możliwości wykorzystania innych trybów. I te inne tryby to przewidziana w tej chwili przesłanka dodatkowa wznowienia z art. 145 b;

• Na temat tej przesłanki nie ma żadnego orzecznictwa, prof. Jaśkowska napisała w aktualizacji komentarza KPA. Zwróciła uwagę na to, że do zastosowania wznowienia z tej przyczyny muszą zajść następujące sytuacje:

• po pierwsze, musi być naruszenie zasady równości w rozumieniu tej ustawy

• po drugie, musimy dysponować orzeczeniem sądu, który stwierdza, że naruszona została wobec nas zasada równego traktowania.

• i jakich to może dotyczyć sytuacji? (Nie ma to jakiegoś ścisłego związku z sądownictwem administracyjnym). Sytuacja pierwsza, najczęstsza. Może to dotyczyć takich kwestii, ze w postępowaniu sądowym dochodzimy np. odszkodowania w związku z zachowanie sprawcy wobec naszej osoby np. lobbing o charakterze dyskryminacyjnym i uzyskujemy orzeczenie, że wobec nas w taki sposób postępowano. I w związku z tyk mamy odszkodowanie i w związku z tym mamy orzeczenie sądu stwierdzające naruszenie wobec nas zasady równego traktowania. My możemy teraz stwierdzić, że rozwiązanie z nami stosunku służbowego, przykładowo na zasadzie wypowiedzenia a tak naprawdę zostaliśmy zwolnieni z uwagi na ten charakter dyskryminacyjny wobec nas. Jest związek miedzy naruszeniem tej zasady (co zostało stwierdzone w orzeczeniu sądu) a naszym zwolnieniem. I wtedy powołując się na ten związek i na to, że mamy to orzeczenie sądu – występujemy o wznowienie postępowania administracyjnego.

Sytuacja druga – która wydaje się, prof. Jaśkowskiej, ze może zajść: że naruszenie takie może być stwierdzone orzeczeniem trybunału międzynarodowego. Co prawda prof. Jaśkowska zastrzega sobie, że nie zna się na prawie europejskim, ale jeśli takie sądy (każdy sąd, jeśli nie ma bliższego określenia) i dzwoniła do swego współautora komentarza i on stwierdził że rzeczywiście – nikt o tym nie pomyślał a rzeczywiście do takich sytuacji dojść może bo są takie wyroki mające bardzo sprecyzowany charakter, gdzie możemy wyraźnie zindywidualizować uprawnienia/obowiązki danej osoby. (a to mały odkrywca ta nasza Gosia).

• Podsumowując, za wszystko to bierze na siebie odpowiedzialność prof. Jaśkowska bo brak orzecznictwa i wypowiedzi doktryny. Że wg niej dotyczyć to może nie tylko sądownictwa polskiego ale też również innych sądów;

Teraz na co trzeba szczególnie zwrócić uwagę:

• Wznowienie z tej przyczyny może nastąpić tylko i wyłącznie na wniosek strony.

• Jedynie w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu – a wiec krótkie terminy.

b. Tryb wznowienia

• Jest on specyficzny.

• Obecnie pewne zmiany.

• Prof. Jaśkowska była od zawsze zwolenniczką, że ten dwustopniowy tryb jest również przy stwierdzaniu nieważności ale po tych zmianach ustawodawcy trzeba niestety wg pani profesor odejść od takiego stanowiska natomiast przy wznowieniu nie ma takiej istotnej zmiany z wyjątkiem jednej, że odmowa jest w formie postanowienia.

• Może być uruchomione:

Art. 147 KPA

Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony. Wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 § 1 pkt 4 oraz w art. 145a i art. 145b następuje tylko na żądanie strony.

• z urzędu – za wyjątkiem przewidzianym w art. 145 par. 1 pkt 4 KPA strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu oraz art. 145a i b KPA. A więc jeśli z urzędu, to nie zawsze.

• na żądanie strony – strona może we wszystkich sytuacjach.

Bez wyjątków z tymże strona jest ograniczona terminem a organ nie. Strona musi wykazać się zachowaniem tego terminu.

Terminy do wniesienia dla strony – chodzi o tzw. terminy dopuszczalności.

• Ten termin jest ważny dla I fazy postępowania – czy postępowanie będzie dopuszczalne. Natomiast proszę nie mylić terminu dopuszczalności z tym, co wynika z art. 146 par. 1 KPA. Tu jest mowa o tych 5/10 latach bo te lata ograniczają rodzaje rozstrzygnięcia ale nie ograniczają samego uruchomienia postępowania.

Art. 148 KPA

§ 1 Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania. (np. o pojawieniu się nowych dowodów).

§ 2 Termin do złożenia podania o wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 § 1 pkt 4 (brak udziału strony w postępowaniu) biegnie od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji. (tutaj ostatnio zaostrzyło się stanowisko sądów administracyjnych – „dowiedziała się o decyzji” tzn. nie tyle, że ją dostała tylko dowiedziała się o tym, ze decyzja została wydana a to znaczy, że wcale nie musiała w pełni dowiedzieć się o jej treści. Tutaj są 3 różne stanowiska. Wg prof. Jaśkowskiej na pewno co do zasadniczych elementów uzyskała informacje o treści. Jednakże są różne stanowiska i nie zawsze wymaga się tej pełnej wiedzy a termin jest krótki).

• natomiast w przypadku art. 145a pamiętać należy pamiętać, że to jest termin 1 miesiąca od wejścia w życie orzeczenia Trybunału (a w sądowo administracyjnym mamy 3 miesiące i to jest takie trochę niedostosowanie)

• natomiast w art. 145b termin 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia.

Art. 146 KPA

§ 1. Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3–8 oraz w art. 145a i art. 145b, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.

§ 2. Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.

Sposób wnoszenia przez stronę

• Art. 148 § 1 KPA Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji (…)  przez organ I instancji. Dlaczego? Bo tam są akta sprawy. Organ I instancji przesyła wówczas do organu właściwego.

Jaki organ rozstrzyga o tym, czy to postępowanie będzie uruchomione? Właściwość organów.

• To nie jest wcale takie proste, ponieważ tutaj mamy określenie właściwości przez przesłanki niedookreślone a naruszenie właściwości może powodować nieważność.

• W właściwości mówi art. 150 KPA

§ 1 Organem administracji publicznej właściwym w sprawach wymienionych w art. 149 jest organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. (Jest to zasadą. ten organ jest właściwy co do zasady. Czyli, jeżeli zakończyła się sprawa przed ministrem, to przed ministrem, jeśli przed wojewodą to przed wojewodą itp.)

§ 2 Jeżeli przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu wymienionego w § 1, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, który równocześnie wyznacza organ właściwy w sprawach wymienionych w art. 149 § 2. (Wyjątek od zasady ogólnej z par. 1; gdy organ jest przyczyną przykładowo w wyniku przestępstwa.)

§ 3 Przepis § 2 nie dotyczy przypadków, gdy decyzję w ostatniej instancji wydał minister, a w sprawach należących do zadań jednostek samorządu terytorialnego – samorządowe kolegium odwoławcze.

Spory o właściwość.

• Właściwość czasem trudno jest ustalić.

• Problem: gdy brak jest udziału stron a organ o tym nie wiedział, to czy to jest czy nie jest przyczyna?

Bardzo często jest trudno ustalić, a skutkiem jest nieważność. Dlatego na tym tle są najczęściej spory kompetencyjne, że organy występują do NSA prosząc o ustalenie właściwości nawet jak nie mają same wątpliwości ale tak zapobiegawczo, by nie narażać się na późniejszą nieważność. Wznowienie dotyczy bardzo często zaszłości – co się dzieje, jeśli zmieniła się właściwość/gdy organu takiego obecnie nie ma? Co do tego prof. Jaśkowska mówi tak: sąd administracyjny stoi na stanowisku takim, że zawsze bierze się pod uwagę ten organ, na który obecnie przeszła właściwość. Czyli jak ustalamy: wiemy, że organem orzekającym w ostatniej instancji był przykładowo minister, a on działał jako organ odwoławczy; to patrzymy wówczas, na kogo przeszła kompetencja w danej sprawie w I instancji i jaki organ byłby teraz od niego organem odwoławczym. To powoduje czasem, że sprawy które rozpatrywał minister będą rozpatrywane przez organy niższego stopnia bo zmieniła się właściwość. I sądy administracyjne przyjmują, że najczęściej to co budzi wątpliwości w doktrynie jeśli zmienił się zakres kompetencji organu istniejącego. Ale co do zasady jest tak, że jeśli zmienił się zakres kompetencji to ustalamy organ, na który w danej chwili przeszła kompetencja w danej sprawie i on jest właściwy, jeśli nie ma takiego organu – to na ten, na który by przeszła. To na tym mamy często spory kompetencyjne, które różnie są rozstrzygane przykładowo sprawa własności nieruchomości – tu można wykorzystać instytucję domniemania kompetencji i przyjąć, że SKO. Niektóre ustawy przyjęły domniemanie kompetencji, bo sprawa lokalna i organu samorządu a ostatecznie przyjęto właściwość ministra, bo stwierdzono, że instytucja ta to nigdy nie była instytucja z zakresu administracji samorządowej ani rządowej a zanikła. Także różne mogą być rozwiązania. W sytuacji, kiedy nie ma takiego organu, wtedy bardzo często dochodzi do sporów kompetencyjnych.

c. Przebieg postępowania

• Teraz zostaje złożony zostaje wniosek. Jeżeli złożony zostaje wniosek, to postępowanie składa się z dwóch faz. Są to wyraźnie wyodrębnione dwie fazy, czego nie ma właściwie w żadnym innym postępowaniu w takim stopniu. To dwie różne fazy kończące się różnymi aktami adm. i do tej dwufazowości organy przywiązują ogromną wagę.

• Nawet jeśli możliwość odmowy z art. 61a KPA, nawet jeśli jest możliwość stwierdzenia niedopuszczalności odwołania to nie ma aktu pozytywnego rozstrzygającego. A tutaj są dwie wyraźnie wyodrębnione fazy.

• faza wszczęcia postępowania – rozstrzyga się sprawę wszczęcia postępowania wznowieniowego.

• faza postępowania wznowieniowego – rozstrzyga się kwestię wznowienia a więc istnienia przesłanek wznowienia i wydania lub niewydania nowej decyzji w tej sprawie.

Faza wszczęcia postępowania

• Postępowanie wstępne.

• Najpierw decyduje się o tym, czy ma być wszczęte postępowanie wznowieniowe – czyli rozstrzyga się dopuszczalność wznowienia czyli czy można przejść do drugiej fazy.

• Co się bada? Strona wnosi tutaj podanie, podaje przyczynę wznowienia. Tutaj bada się tylko przesłanki formalne: czy wniosła żądanie strona lub właściwy podmiot (gdy to przewidują przepisy szczególne), czy ta osoba ma zdolność do czynności prawnych, czy dotyczy to decyzji/postanowienia, zaskarżalne, w tym trybie nie można kwestionować czynności materialno-technicznych (nie można przykładowo kwestionować dokumentów urzędowych typu zaświadczenia), czy podano przesłanki wznowieniowe i czy zachowano terminy.

Na tym etapie nie można rozstrzygać tego, czy zaszły przesłanki wznowieniowe, bo to od razu powoduje uchylenie. Tu się nie bada, czy strona rzeczywiście nie brała udziału w postępowaniu, czy rzeczywiście mamy do czynienia z przestępstwem tylko się bada, czy strona to powołała, czy zachowała termin i czy jest to strona i czy jest to ostateczna decyzja;

• Jakie decyzje zapadają:

• postanowienie o wszczęciu:

Jeżeli postępowanie jest wznawiane z urzędu, to się od tego rozpoczyna, że nie ma tej pierwszej fazy bo tu się niczego nie bada. Jeśli są zachowane przesłanki formalne, to ten etap kończy się postanowieniem o wznowieniu postępowania – czyli inaczej powiedziawszy, o wszczęciu postępowania wznowieniowego.

Czyli organ wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania wznowieniowego. To jest wydawane w oparciu o art. 149 § 1 KPA Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia. To postanowienie jest niezaskarżalne i ono stanowi podstawę do drugiej fazy.

W oparciu o to powyższe postanowienie, właściwy organ rozstrzyga co do przyczyny wznowienia – a więc teraz sprawdza, czy wystąpiła przyczyna wznowienia, i czy miała wpływ na treść rozstrzygnięcia: art. 149 § 2 KPA Postanowienie stanowi podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy.

• postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania

Natomiast jeśli organ stwierdzi, że nie zostały spełnione warunki formalne – to odmawia wznowienia postępowania i tu jest zmiana, bo niegdyś była decyzja:

Art. 149 KPA

§ 3. Odmowa wznowienia postępowania następuje w drodze postanowienia.

§ 4 Na postanowienie, o którym mowa w § 3, służy zażalenie.

W więc jest postanowienie, zażalenie i skarga do sądu administracyjnego. Bo to zamyka dalsze postępowanie.

Kiedy organ może odmówić?

• nie zostały zachowane terminy.

• Brak zdolności do czynności prawnej.

• Nieuzupełnienie braków w podaniu.

• Strona nie powołała się na przyczynę wznowienia.

• Strona domaga się wznowienia postępowania od zaświadczenia, ugody.

Ale proszę zwrócić, że te wszystkie przesłanki są obligatoryjne – więc jeśli przykładowo w toku tego postępowania wstępnego, organ zauważy, że zachodzą te przesłanki mimo, że na tym etapie on tego nie bada, to on powinien z urzędu wszcząć to postępowanie wznowieniowe chyba że, chodzi o takie sytuacje, kiedy pkt. 4 z art. 145 par. 1KPA albo 145 a albo 145b.

Uwaga! Przyczyną odmowy wszczęcia nie może być to, że upłynęło 5 czy 10 lat od momentu doręczenia decyzji bo jeśli strona zmieściła się w terminie 1 miesiąca to ten upływ 5/10 lat ma tylko takie znaczenie, ze w wyniku postępowania wznowieniowego decyzji nie uchyli się lecz stwierdzi jej niezgodność z prawem ale to daje stronie prawo do roszczeń odszkodowawczych. Ważny jest tylko termin 1 miesiąca.

I postępowanie może się zakończyć na tym I etapie, albo podjąć drugą fazę.

W pierwszej fazie postępowania wznowieniowego nie wydaje się żadnej decyzji, bo kończy się postanowieniem o wznowieniu albo postanowieniem o odmowie wznowienia.

Faza postępowania wznowieniowego

• Postępowanie właściwe.

• Jeśli postępowanie wznowieniowe toczy się z urzędu, to zaczyna się ono właśnie dopiero od tego momentu: nie ma żadnego podania, badania warunków formalnych podania. Organ jeśli uważa, że istnieje prawdopodobieństwo zaistnienia przyczyny wznowienia to wszczyna to postępowanie w formie postanowienia.

• Jeśli to postępowanie obejmuje tą drugą fazę, to proszę zwrócić uwagę, kto dalej postępowanie to prowadzi.

Co do zasady w tej chwili to postępowanie wstępne i właściwe zbiegają się w ręku jednego organu:

Art. 150 § 1 KPA Organem administracji publicznej właściwym w sprawach wymienionych w art. 149 jest organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji.  a więc jeśli organem, który decydował o wznowieniu jest organ, który wydał decyzję ostateczną, to on dalej prowadzi postępowanie.

Ale nie zawsze – prowadzi organ niższego stopnia, jeśli o wznowieniu zadecydował organ wyższego stopnia, bo zwróćmy uwagę na treść art. 150 § 2 KPA Jeżeli przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu wymienionego w § 1, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia (nie dotyczy to ministra i SKO bo nad nimi wyższego organu nie ma), który równocześnie wyznacza organ właściwy w sprawach wymienionych w art. 149 § 2.  tutaj o tym, żeby wznowić, zadecyduje wyższy organ np. minister, ale wyznaczy on inny organ np. innego wojewodę jako organ właściwy do dalszego biegu postępowania. Dlaczego? Bo dalszy tok postępowania polega na tym, że trzeba sprawdzić, czy ta wada, którą strona powołała rzeczywiście miała miejsce. A jeśli nie – to co robimy? Uchylamy decyzję i wydajemy nową a w tym celu musimy przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, np. strona nie brała udziału w postępowaniu, jak to dotyczyło II instancji to uchylamy i dajemy do ponownego rozpatrzenia; jeśli tylko tej wady to uchylamy i wydajemy nową po przeprowadzeniu postępowania, w którym już ta strona uczestniczyła. Czyli zmierza się tutaj do rozstrzygnięcia merytorycznego.

Art. 150 § 3 KPA Przepis § 2 nie dotyczy przypadków, gdy decyzję w ostatniej instancji wydał minister, a w sprawach należących do zadań jednostek samorządu terytorialnego – samorządowe kolegium odwoławcze.

• Tutaj dopiero zaczynają mieć znaczenie te terminy 5 lub 10 lat.

• Co się bada? Bada się czy przesłanka wznowieniową, która strona podała rzeczywiście wystąpiła (czy to, co wskazano w podaniu rzeczywiście zaszło a więc czy są przesłanki pozytywne) i czy wywarła ona wpływ na treść rozstrzygnięcia. Badamy tez, czy nie zaszła przesłanka negatywna powodującej brak możliwości uchylenia decyzji. W postępowaniu wznowieniowym zmierza się do rozstrzygnięcia merytorycznego.

W wyniku tego postępowania stosuje się zasady ogólne jakie stosuje się w kpa odpowiednio do etapu postępowania.

Jeśli zaistnieje przesłanka to prowadzimy postępowanie wznowieniowe ale tylko wąsko, a nie co do całości, np. czy strona faktycznie nie brała udziału w postępowaniu. Jeśli nie było przesłanki negatywnej, to uchylamy decyzję i wtedy możemy rozstrzygać sprawę merytorycznie.

• Rodzaje decyzji kończących postępowanie. Po przeprowadzeniu tego postępowania wyjaśniającego, organ wydaje decyzję, czyli rozstrzygnięcie na zakończenie tej niniejszej II fazy postępowania.

Art. 151 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej, o którym mowa w art. 150, po przeprowadzeniu postępowania określonego w art. 149 § 2 wydaje decyzję, w której:

1) odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, art. 145a lub art. 145b, albo

2) uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, art. 145a lub art. 145b, i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.

§ 2. W przypadku gdy w wyniku wznowienia postępowania nie można uchylić decyzji na skutek okoliczności, o których mowa w art. 146, organ administracji publicznej ograniczy się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazania okoliczności, z powodu których nie uchylił tej decyzji.

Prof. Jaśkowska mówi o tym dlatego, że my studenty w oparciu o art. 151 wyprowadzamy tylko 2 rodzaje decyzji a jest ich w rzeczywistości dużo więcej.

Jakie mogą to być decyzje:

• Może to być decyzja o umorzeniu – kiedy? A na przykład jak był zbieg z nieważnością i uchylono już tamtą decyzję. Mogą być różne sytuacje. Strona mogła umrzeć, sprawa mogła stać się bezprzedmiotowa na tym etapie.

• Druga decyzja: odmawiająca uchylenia decyzji dotychczasowej.

Kiedy jest wydawana – gdy organ stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 § 1, art. 145a lub art. 145b.  strona je powołała ale ich w rzeczywistości nie było. Postępowanie zostało wznowione zgodnie z prawem, bo strona podała przyczynę wznowienia, ale istnienie tej przyczyny się nie potwierdziło. Po przeprowadzeniu postępowania okazało się, że wcale to nie są wady istotne, że wcale nie są te nowe okoliczności albo nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia, że nieprawdą było to, że strona została pozbawiona udziału w postępowaniu administracyjnym. Odmowa jest wówczas, gdy merytorycznie organ stwierdza, że wniosek jest nieuzasadniony, ponieważ przyczyna wznowienia nie zaistniała albo nie wywarła wpływu na rozstrzygnięcie.

Skutek decyzji: pozostaje w mocy dotychczasowa decyzja.

• Trzecia decyzja: organ uchyla decyzję dotychczasową i wydaje nową rozstrzygającą o istocie sprawy.

Więc uchyla tamtą w zakresie, w jakim ona była wydana – z reguły będą takie sytuacje. Ale z drugiej strony prof. Jaśkowska jest pewna, że prawie zawsze uchyla w całości (ale to ogólnik choć nie można takiej możliwości wykluczyć). Wiec mamy uchylenie i w tym zakresie rozstrzygnięcie. Kiedy? Kiedy organ stwierdzi, że zaszła przyczyna i miała wpływa na treść rozstrzygnięcia np. w oparciu o decyzję dyscyplinarną, rozwiązano stosunek służbowy. A decyzja dyscyplinarna została uchylona. To powoduje, że trzeba uchylić i zmienić rozstrzygnięcie.

Decyzja składająca się z 2 rozstrzygnięć:

Gdy potwierdza się, że zaszła przyczyna wznowienia. Stwierdza się, że przyczyna wznowienia wywarła wpływ tzn. przy udziale stron okazało się, że powinno zapaść inne rozstrzygniecie. Organ uchyla dotychczasową decyzję i wydaje nowe rozstrzygnięcie. Bo nie ma przesłanek negatywnych( np. upływ 5 lub 10 lat w zależności od przyczyny wznowienia.).

Decyzja dotychczasowa wychodzi z obrotu prawnego. Obok tego pojawia się decyzja zastępująca. Skutki ex nunc –od momentu gdy stanie się ostateczna decyzja wydana w wyniku wznowienia. Od tego momentu przestają biec skutki dotychczasowej decyzji i zaczynają biec skutki obecnej. To m.in. daje podstawę do roszczeń odszkodowawczych. Ta decyzja zapada wtedy gdy nie ma przesłanek negatywnych i wywarła ona wpływ na treść rozstrzygnięcia.

• Czwarta decyzja: umorzenie postępowania wznowieniowego i uchylenie decyzji.

Co to oznacza? Że kiedy się uchyla – od jakiego momentu? Od tego momentu, i to jest właśnie różnica w stosunku do nieważności. Uchyla się ze skutkiem ex nunc – i wydaje nową. Przyczyny przykładowe: bezprzedmiotowość postępowania, zawalenie się budynku, śmierć strony. Organ, gdy ma wydać nową decyzję, to orzeka wg nowego stanu prawnego tego, który istnieje w dniu wydania decyzji. Jeśli ocenia czy była wada, to ocenia wg stanu poprzedniego, np. przestała istnieć konieczność uzyskania zezwolenia. Trzeba uchylić decyzje w wyniku wznowienia i umorzyć postępowanie.

• Piąta decyzja: stwierdza się wydanie decyzji z naruszeniem prawa.

Kiedy? Kiedy stwierdza się, że zaszła przesłanka wznowieniowa. Organ nie może w wyniku wznowienia uchylić decyzji. Wtedy nie można uchylić decyzji. Bo zachodzi przesłanka negatywna przewidziana w art. 146 § 1 KPA. Wznowić postępowanie można po to, aby strona miała podstawę do odszkodowania.

Jakie są terminy do wznowienia:

• jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat w przypadku dwóch pierwszych przyczyn z art. 145 KPA (okoliczności wydały się fałszywe lub decyzja została wydana w wyniku przestępstwa)

• z pozostałych przyczyn z art. 145a i 145b KPA wtedy, gdy od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji minęło 5 lat.

!!! Zwróćmy uwagę: wznowiono postępowanie. Proszę nie mówić, ze te terminy 5 i 10 lat powodują niemożność wznowienia. Wznowienie jest nadal konieczne nawet bo nie będziemy mieli w przeciwnym razie odszkodowania. Czyli ten termin ma tylko znaczenie dlatego że jeśli to nastąpiło to uchyla się decyzje, nie wydaje się nowej, tylko się stwierdza: ta decyzja została wydana z naruszeniem prawa.

Skutki decyzji. Czyli z jakich elementów ta nowa decyzja musi się składać? 2 elementy:

• wskazanie, że tamta decyzja narusza prawo – dlaczego? Bo to może mieć znaczenie dla odszkodowania. Ponieważ (niektórzy to przyjmują a niektórzy nie) może dotyczyć to także sytuacji, gdy w wyniku nowej decyzji mogłaby zapaść tylko taka sama decyzja. Prof. Jaśkowska uważa, ż wtedy się odmawia uchylenia, ale różne są interpretacje tego jak to traktować.

• musi wskazywać, jaka była waga-co powodowało, że decyzja była wadliwa.

• musi wskazywać okoliczności z powodów których decyzji nie uchylono.

Należy zwrócić uwagę, że pozostaje w obrocie ta dawna decyzja, a pojawia się obok tego nowa decyzja, która mówi: tamta ma wadę bo strona nie brała udziału w postępowaniu ale minęło 5 lat. I to jest podstawą do tego, żebyśmy wystąpili o odszkodowanie. W obrocie mamy 2 funkcjonujące obok siebie decyzje i które wywołują skutki prawne. Poprzednia, wadliwa decyzja pozostaje w obrocie prawnym – jej się nie uchyla. To jest co innego niż w samorządzie terytorialnym gdy następuje stwierdzenie niezgodności uchwały –powoduje jej uchylenie. Jest też inna decyzja, która wskazuje, że przy tamtej naruszono prawo i wskazuje dlaczego nie może spowodować uchylenia. Ta druga decyzja jest nam potrzebna do odpowiedzialności odszkodowawczej – skutkiem tej decyzji jest to, że możemy domagać się odszkodowania-bo mamy stwierdzone naruszenie prawa.

Skutki biegną od momentu kiedy decyzja stanie się ostateczna.

Ale zwróćmy uwagę, że w związku z treścią ustawy zmieniającej KPA w kwietniu 2011 r. został uchylony przepis art. 153 KPA (obecny był od 2004r.). problem polega na tym, czy jest wszczęty tryb administracyjny. Chodzi o to, że jeżeli w zdarzenie miało miejsce przed 1 września 2004 r. to można ustalać takie odszkodowanie jak w administracyjnym przed sądem natomiast wszystkie nowe w trybie KC.

Wszystkie te decyzje są decyzjami w I instancji nawet, gdyby chodziło o uchylenie decyzji odwoławczej a nawet nadzorczej. Po raz pierwszy zastosowano tryb wznowienia. A więc jest to decyzja I instancji, od której służy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Art. 152 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej właściwy w sprawie wznowienia postępowania wstrzyma z urzędu lub na żądanie strony wykonanie decyzji, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania.

§ 2. Na postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji służy stronie zażalenie, chyba że postanowienie wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze.

d. Dochodzenie odszkodowania przed sądem powszechnym.

Roszczenia odszkodowawcze są dochodzone na podstawie art. (1)417¹ KC (?), który dotyczy roszczeń odszkodowawczych wskutek szkody wyrządzonej decyzją ostateczną. Dochodzenie tego odszkodowania następuje przed sadem powszechnym a więc w postępowaniu cywilnym. Warunkiem naprawienia tej szkody jest uprzednie stwierdzenie niezgodności z prawem takiej decyzji czyli trzeba doprowadzić do tego, aby w postępowaniu adm. doprowadzić do uchylenia decyzji i wydania nowej z powodu naruszenia prawa lub stwierdzić, że nie można uchylić ale stwierdza się naruszenie prawa. Aby uzyskać roszczenie to trzeba przejść drogę post. adm. w trybie art. 145 lub 145a KPA.

Wykład nr 9 (13.04.2011r.)

I. STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI DECYZJI

1. Informacje ogólne

• Instytucja stwierdzenia nieważności ≠ instytucja nieaktu. Czynność prawnie nieistniejąca (nieakt) to czynności, które mają wady jeszcze bardziej istotne niż wady nieważności. W stosunku do nich nie musimy podejmować prób ich uchylenia. To coś, co nie jest decyzją. O jakie wady chodzi, np. nie ma podpisu, nie ma sentencji.

• Przedmiotem stwierdzenia nieważności mogą być:

• decyzje administracyjne – mogą to być decyzje ostateczne i nieostateczne.

• postanowienia – na które służy zażalenie z art. 106 KPA albo wydane w trybie art. 134 KPA (np. stwierdzające niedopuszczalność odwołania, uchybienie terminu do wniesienia odwołania). W tym postanowienia dotyczące zatwierdzenia ugody lub odmowy zatwierdzenia ugody.

Mogą być zarówno akty ostateczne (co do zasady) jak i nieostateczne.

Nie mogą być przedmiotem nieważności co do zasady inne prawne formy działania administracji np. zaświadczenia, czynności materialno-techniczne.

• Strona musi wyraźnie stwierdzić, że chodzi jej o stwierdzenie nieważności. Musimy to wyraźnie napisać, skoro to odwołanie jest zasadą i to ono ma pierwszeństwo. Jeśli tego ni zaznaczymy to jeśli wniesiemy podanie w ciągu 14 dni od dnia wydania decyzji w I instancji to potraktowane zostanie ono jako odwołanie. Nieważność jest wyłomem od zasady trwałości decyzji ostatecznej.

• Nieważność jest instytucją bardziej rygorystyczną i bardziej korzystne jest dla strony odwołanie. Jednakże czasem może okazać się korzystne, bo daje stronie prawo do roszczeń odszkodowawczych

• Aby skorzystać z instytucji nieważności, wcale nie trzeba wyczerpywać trybu odwoławczego – strona pozbawia się części uprawnień, ma węższe możliwości wzruszenia decyzji.

• Przepisy szczególne mogą przewidywać inne przesłanki nieważnościowe lub mogą ograniczać stosowanie tej instytucji.

2. Wszczęcie postępowania

• Postępowanie może być wszczęte (art. 157 KPA)

• z urzędu – składa się wtedy z jednej fazy. Do postępowania nieważnościowego mają zastosowanie przepisy postępowania przed organem I instancji. Nie ma przepisów dotyczących specyficznej formy wszczęcia i nie ma przepisów dotyczących specyficznej formy odmowy wszczęcia.

• na wniosek strony – jeśli składamy wniosek o wszczęcie postępowania to przepisy nie przewidują formy wszczęcia tego postępowania. Organ może powiadomić inne strony poprzez pierwszą czynność w sprawie ,następuje wszczęcie postępowania. W przypadku żądania strony poprzez złożone żądanie, a przypadku postępowania wszczynanego z urzędu pierwsza czynność organu skierowana do tych stron.

Nie jest wymagana forma postanowienia.

• We wniosku trzeba wskazać podstawę nieważności. W I etapie, organ otrzymawszy wniosek strony powinien przeprowadzić czynności sprawdzające i dopuszczalność danego postępowania. Ale może także skorzystać z instytucji (z art. 61a KPA) – jeśli żądanie zostało wniesione przez osobę nie będącą stroną lub z innych uzasadnionych przyczyn postępowanie nie może być wszczęte to organ wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania. (do 11.04.2011 r. była to decyzja). Dotyczy to węższych przypadków. Chodzi o takie sytuacje, które nie budzą wątpliwości, że ta osoba, która żąda stwierdzenia nieważności nie jest stroną.

Wniosek może pochodzić tylko od strony postępowania głównego lub osoby która w postępowaniu głównym nie uczestniczyła a ma interes prawny i nie chce korzystać z instytucji wznowieniowej bo uważa, że zachodzą przesłanki nieważności.

Odmowa wszczęcia postępowania nieważnościowego może nastąpić w skutek przyczyn podmiotowych lub przedmiotowych opartych na art. 61a KPA:

• z przyczyn podmiotowych, gdy wniesie podanie osoba w sposób oczywisty nie będąca stroną

• z przyczyn przedmiotowych, np. gdy strona poda przyczyny, które nie mieszczą się w katalogu przyczyn nieważnościowych, albo będzie żądała stwierdzenia nieważności zaświadczenia. Natomiast nie z tego powodu, że są nieodwracalne skutki prawne, nie z tego powodu że minął termin bo tam postępowanie nieważnościowe się toczy, tylko w jego wyniku wydaje się inną decyzję.

Oczywiste przypadki będą nadal podstawą do odmowy wszczęcia postępowania nieważnościowego ale na tle art. 61a KPA wtedy nie możemy wyprowadzać analogicznego wniosku jak przy wznowieniu. Nie ma problemu z tym, że tylko pewne przesłanki nieważności mogą powodować wszczęcie z urzędu.

3. Przebieg postępowania

• Właściwość organów.

Jeżeli chcemy ustalić organ, jaki jest właściwy to bierzemy pod uwagę postępowanie nieważnościowe, które toczy się w tej chwili, czyli jaki organ byłby w tej chwili właściwy. Stwierdzanie nieważności decyzji to jest to działanie co do zasady w trybie nadzoru. Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia, ale gdy decyzja została wydana przez ministra lub SKO to będzie ten organ: art. 157 § 1 KPA Właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji w przypadkach wymienionych w art. 156 jest organ wyższego stopnia, a gdy decyzja wydana została przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze – ten organ.

Jeżeli chcemy ocenić czy decyzja była nieważna z tego powodu, że została wydana przez organ niewłaściwy – to bierzemy moment, kiedy została wydana, czyli ex tunc. Jeżeli się zmieniła właściwość to musimy ustalić czy organ zaniknął, lub na kogo przeszła kompetencja. Jeżeli chcemy ustalić organ, jaki jest właściwy to bierzemy pod uwagę postępowanie nieważnościowe, które toczy się w tej chwili, czyli jaki organ byłby w tej chwili właściwy. Organ wyższego stopnia (aktualny). Sprawdzamy, który organ był wtedy właściwy do momentu stwierdzenia nieważności, np. był właściwy wojewoda, a ktoś inny wydal decyzję. Stwierdzamy nieważność. Teraz ten inny organ może być właściwy. On będzie stwierdzał nieważność (bo np. nie będzie organu wyższego stopnia) i wydawał decyzje o stwierdzeniu nieważności (kasującą) bo wtedy nie był właściwy.

Ocena decyzji z momentu jej wydania ≠ tryb proceduralny, który jest trybem obecnym.

Ten który orzeka w tej chwili, musi być właściwy w ej chwili. Bo to jest nowe postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności.

• O co chodzi w tym postępowaniu?

W nim nie chodzi o merytoryczne rozstrzygnięcie. W postępowaniu nieważnościowym zmierza się do tego, że jeśli decyzja miała wadę to trzeba ją uchylić od samego początku.

Postępowanie zmierza do stwierdzenia czy zaszły przyczyny nieważności i czy nie było przesłanek negatywnych - I TO WSZYSTKO - TO JEST NAJWAŻNIEJSZE. Nie zmierza do rozstrzygnięcia merytorycznego.

Organ rozstrzygając tą kwestię nie może badać przesłanek merytorycznych, nawet stwierdzając nieważność .

Stwierdzenie nieważności ma się ograniczać tylko czy wystąpiła przyczyna nieważności i czy nie było przesłanki która nie pozwala na stwierdzenie nieważności. To czy była przyczyna nieważności oceniamy z momentem kiedy decyzja była wydana. To czy spowoduje stwierdzenie nieważności, może być uzależnione od przyczyn.

• Przyczyny stwierdzenia nieważności.

Sformułowane zostały jako pozytywne.

Są sformułowane w art. 156 § 1 KPA i jest to katalog zamknięty. A więc tylko te przesłanki, ale przesłanka 7 odsyła do przepisów szczególnych. czyli może być poszerzony o te z przepisów szczególnych.

Te przesłanki muszą być zgodnie z zasadą trwałości decyzji ostatecznych interpretowane zwężająco. W razie wątpliwości jest przeciwko wystąpieniu przesłanki, a nie za jej wystąpieniem.

Te przesłanki z wyjątkiem pierwszej tkwią w samej decyzji.

Mają charakter obligatoryjny – zobowiązują do stwierdzenia nieważności, nie ma miejsca na uznanie administracyjne.

• Niewłaściwość organu. Wydanie decyzji z naruszeniem przepisów o właściwości.

To przesłanka procesowa. Przyjmuje się, że jeśli orzekał ktoś, do kogo to nie należy, to się na tym nie zna. Nieważne o jaką właściwość chodzi: rzeczowa, miejscowa, instancyjna. Jeśli jest wiele stron, które mieszkają w wielu miejscowościach to mogłoby być tak że wiele organów byłoby właściwych.

• Wydanie decyzji bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa.

To jest najczęstsza przyczyna stwierdzenia nieważności.

Przyczyna wskazana w sposób niedookreślony, nieostry bo nie jest także jasne rozróżnienie rażącego prawa a rozróżnienie braku podstawy prawnej.

Powoduje, że można stwierdzać nieważność z wyjątkiem nieodwracalnych skutków prawnych po 50 latach. Dlatego ludzie odzyskują w Warszawie swoje nieruchomości, ponieważ wystąpiły nieodwracalne skutki prawne, a tutaj nie ma przedawnienia. Nie następuje konwalidacja terminem, bo ona dotyczy tylko niektórych przyczyn nieważności.

Jeśli naruszenie właściwości, to po 10 latach takiej decyzji nie możemy unieważnić. A z innego powodu możemy unieważnić.

Brak podstawy prawnej mieści w sobie takie przypadki (przypadki braku podstawy prawnej):

(katalog najczęstszych przesłanek zabrany przez sędziego Henryka Poleszaka)

• gdy nie ma w tym zakresie jakiejkolwiek regulacji prawnej, w sferze nieuregulowanej prawem. Dana sprawa nie jest regulowana przez prawo a wydano decyzję. Taka decyzja jest nieważna.

• istnieje regulacja prawna, ale jest regulacja dotycząca prawa cywilnego. Wydanie decyzji w sferze cywilnoprawnej.

• jest regulacja administracyjnoprawna ale przewidująca inną prawna formę działania niż decyzja, postanowienie np. zaświadczenie lub czynność materialno-techniczna. Np. jeżeli w drodze decyzji ustalono osoby, które mają prawo do zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego – ustawa nie przewiduje formy decyzji to można dokonać w formie aktu lub czynności, ale nie w drodze decyzji. Przewidziana jest inna forma działania niż decyzja.

• istnieje regulacja administracyjnoprawna, regulacja z zakresu prawa administracyjnego, przewidziana jest forma decyzji, tylko posłużono się aktem, nie będącym aktem prawa powszechnie obowiązującego. Gdyby podstawa tego wszystkiego miał być akt nie mieszczący się w systemie źródeł prawa powszechnego. Np. uchwała samoistna, zarządzenie.

• podstawa wynika z rozporządzenia, które przekracza upoważnienie ustawowe.

• w danej sferze regulowanej prawem nie można wydać decyzji, bo uprawnienie/obowiązek wynikają z mocy prawa.

• gdy oparto się na przepisach materialnych odnoszących się do stanów faktycznych diametralnie odmiennych od stanów występujących w danej sprawie.

Błędy w ustalaniu stanu faktycznego mogą doprowadzić do stwierdzenia nieważności, gdy ktoś ma sytuacje materialną A to może otrzymać formę pomocy A, np. przy takim dochodzie otrzymuje się dodatek mieszkaniowy. Zostaje przyznany dodatek zgodnie z prawem, tyle tylko, że organ całkowicie źle ustalił stan faktyczny. Np. osobie która ma dochód 10 tys zł na głowę przyznaje się dodatek mieszkaniowy.

Naruszenie postępowania dowodowego może powodować w konsekwencji nieważność decyzji.

Rażące naruszenie prawa

Nie każde naruszenie prawa jest rażącym naruszeniem prawa. To, że organ naruszył przepis nie oznacza, że od razu mamy do czynienia z nieważnością. Co to znaczy „rażące” – 3 stanowiska, które pojawiają się w wyrokach:

• Prof. Janusz Borkowski, B. Adamiak – gdy zostanie wydane rozstrzygnięcie wbrew jasnemu i nie budzącemu wątpliwości interpretacyjnych przepisowi. Każde naruszenie jasnego i nie budzącego wątpliwości przepisu powoduje nieważność.

Jeżeli coś budzi wątpliwości, to już nie mamy nieważności.

• Adam Zieliński (prezes NSA) – nie decyduje jasność naruszonych przepisów ale decydują skutki prawne tego naruszenia. Może być przyczyną nieważności naruszenie przepisów, które dopuszczają różne interpretacje. Kiedy przyjęta interpretacja powodowałaby skutki, które byłyby niemożliwe do zaakceptowania – np. które powodowałyby brak ochrony praw nabytych, naruszenie prawa własności. Naruszenie jasnego przepisu nie zawsze powoduje nieważność. Muszą być te skutki. Pozwala na stwierdzenie nieważności absurdalnych decyzji, które zapadły w skutek dopuszczalnej prawnie interpretacji.

• Najwęższe określenie. Jednocześnie musi być naruszenie jasnego i nie budzącego wątpliwości przepisu oraz jednocześnie takiego, który powoduje skutki nie możliwe do zaakceptowania. Podkreśla naruszenie zasady dwuinstancyjności i trwałości decyzji ostatecznych.

Np. decyzja skierowana do osoby zmarłej i spadkobiercy mogą doprowadzić do nieważności takiej decyzji.

Będzie przesłanką nieważności również gdy będą inne podmioty, ale to będzie następstwo prawne po stronie organu lub strony. Jeżeli organ zastosuje tryb nadzwyczajny, wyda nowe rozstrzygnięcie a nie („wyjm” – tak powiedziała prof. Jaśkowska☺) poprzednie, to jego decyzja będzie dotknięta wadą nieważności, bo nie można zastosować trybu nadzwyczajnego i wydać nowego rozstrzygnięcia, jeśli się nie uchyli poprzedniej. Nie można wydać drugi raz w tej samej sprawie ponownego rozstrzygnięcia, póki się nie uchyli danej decyzji.

• Decyzja dotyczy sprawy uprzednio rozstrzygniętej inną decyzja ostateczną.

• Decyzja została skierowana do osoby nie będącą stroną.

Powoduje konwalidację czasem. Jeżeli traktowalibyśmy szeroko tą przyczynę to w jej zakresie mieściłoby się coś, co jest brakiem podstawy prawnej. Obciążenie kogoś obowiązkiem, kto nie może być stroną postępowania jest działaniem bez podstawy prawnej lub czasem rażącym naruszeniem prawa. Skierowanie decyzji do osoby zmarłej, to jest przyczyna rażącego naruszenia prawa a nie przyczyna nr 4.

To są takie sytuacje kiedy można było pomylić role procesowe. W pewnych sytuacjach ta osoba mogłaby być podmiotem praw i obowiązków. Organ pomylił się w tym sensie, że pomylił role procesowe.

Np. występuje pełnomocnik ,występuje strona a organ obciąża obowiązkiem pełnomocnika.

Np. nastąpiła zmiana pozycji prawnej podmiotu w toku postępowania.

Np. osoba wyzbyła się własności, nie chodzi o sytuacje, kiedy jest oczywistość śmierci. Chodzi o to, że została zawarta umowa, o której organ nie wiedział. Osoba odpowiadałaby formalnie pojęciu strony, a organ mógł się pomylić z uwagi na rolę w jakiej ta strona występowała w postępowaniu.

• Decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały.

Nie chodzi tu o każdą niewykonalność decyzji. Chodzi o taką, kiedy ta niewykonalność już była w momencie wydawania decyzji i nadal będzie trwać. Np. wycięcie drzew przed wydaniem decyzji( chodziło o zezwolenie na wycięcie drzew).

W tej przesłance nie mieszczą się trudności ekonomiczne. Organy nie mogą się tłumaczyć, że decyzja jest niewykonalna bo nie mają funduszy.

Nie mogą się tłumaczyć, że nie mogły dokonać zmian które są związane z koniecznością legalnego prowadzenia działalności bo jest taka a nie inna sytuacja ekonomiczna zakładu.

Nie mieszczą się w tym nastawienie psychiczne adresata decyzji lub innych podmiotów.

Nie mieszczą się przyczyny ekonomiczne, to jest coś co prawnie i faktycznie powoduje, że decyzja jest niemożliwa do wykonania. W razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą i nieważność wynikająca z przepisów szczególnych.

• W razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą.

• Zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

4. Postępowanie nieważnościowe kończy się decyzją. Mogą zapaść następujące decyzje:

• Decyzja odmawiająca stwierdzenia nieważności decyzji.

Gdy organ wszczął postępowanie nieważnościowe, prowadził je, wzywał strony. Po czym dochodzi do wniosku, że nie zaszły przyczyny nieważności.

Organ musi wszcząć postępowanie nieważnościowe z urzędu w skutek sprzeciwu prokuratora.

Organ sam wszczął, po czym sam sobie odmawia stwierdzenia nieważności, bo nie zaszły przyczyny nieważności. W mocy pozostaje poprzednia decyzja. Ona może być wadliwa, ale nie ma wad nieważności.

• Decyzja stwierdzająca nieważność.

Powoduje uchylenie skutków prawnych decyzji od samego początku, czyli od momentu jej wydania.

Jeżeli stwierdzono nieważność decyzji o wypowiedzenie stosunku służbowego tzn., że ta osoba była cały czas pracownikiem lub pozostawała w stosunku służbowym. Bo jest to cofnięcie skutków od samego początku ( ex tunc – czyli od momentu wydania decyzji, której nieważność teraz stwierdzono).

Każda decyzja ma skutki konstytutywne – bo ona wchodzi w życie sama dopiero wtedy kiedy sama stanie się ostateczna. Gdy stanie się ostateczna, to wywoła te skutki, że cofnie skutki poprzedniej decyzji od samego początku. Każda decyzja wydana w trybie nieważnościowym jest decyzją I instancji od której służy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Jeśli będziemy stwierdzali nieważność organu odwoławczego, to teraz będzie służyć od tej decyzji odwołanie. Bo to jest decyzja po raz pierwszy wydana w postępowaniu nieważnościowym.

Jest to decyzja deklaratoryjna, ponieważ cofa skutki od samego początku. Ale także konstytutywna w tym znaczeniu, że możemy się na tą decyzję powoływać dopiero jak ona stanie się ostateczna.

Skutki merytoryczne tej decyzji: żadne. Nie mamy rozstrzygnięcia.

Jeżeli było wszczęte postępowanie administracyjne a decyzja została wydana w I instancji i ta decyzja podlega stwierdzeniu nieważności to wtedy mamy wszczęte postępowanie.

Jeżeli przyczyną stwierdzenia nieważności było to, że nie ma regulacji prawnej – to trzeba umorzyć postępowanie administracyjne.

Jeżeli przyczyna stwierdzenia nieważności była niewłaściwość organu to wtedy trzeba przekazać odwołanie do organu właściwego.

Jeśli zostanie stwierdzona nieważność decyzji organu odwoławczego, to jest wtedy odwołanie, które trzeba rozpatrzyć.

Może być tak, że dlatego została stwierdzona nieważność decyzji organu odwoławczego, ponieważ odwołanie wniósł podmiot nieuprawniony.

Skutki merytoryczne dalsze zależą od tego na jakim etapie była sprawa. Sprawa musi wrócić do tego etapu który został zakończony decyzją nieważną, bo ta decyzja znika z obrotu prawnego.

• Decyzja stwierdzająca wydanie zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa.

Wydaje się, gdy zaszły przesłanki pozytywne, gdy są przyczyny nieważności, a jednocześnie są przesłanki negatywne.

• Wg KPA albo w przypadku każdej przyczyny gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne,

• albo z powodu przedawnienia – gdy od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło 10 lat ale to tylko w stosunku do braku właściwości, res iudicata, skierowania do osoby nie będącą stroną, nieważności z mocy przepisów szczególnych.

Nie wszystkie przyczyny powodują przedawnienie terminem. Przedawnienie terminem jest prostsze.

Bardziej skomplikowana jest sprawa nieodwracalnych skutków prawnych, bo ta kategoria jest zawężana. Dąży się do tego, aby objąć jak największą ochroną strony, które poniosłyby szkodę-te strony, które otrzymały decyzję nieważną. Nieodwracalne skutki prawne to wcale nie są nieodwracalne skutki faktyczne. Tu jest mowa o skutkach prawnych. Rozbiórka nie będzie nieodwracalnym skutkiem prawnym, ona jest skutkiem faktycznym.

Nieodwracalne skutki prawne są wtedy, gdy organ nie może skutków tej decyzji prawnie cofnąć.

Zmierza się do ochrony tej osoby, która w sposób bezprawny została własności pozbawiona.

Jeżeli organ wydaje decyzję stwierdzającą wydanie zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa to pozostaje w mocy decyzja, która powinna być nieważna. Ona wywołuje nadal skutki prawne. Pozostaje w mocy, ponieważ te skutki są niemożliwe do cofnięcia. Obok niej pojawia się druga decyzja stwierdzająca, że poprzednia decyzja została wydana z naruszeniem prawa i wskazująca co było przyczyną naruszenia i dlaczego nie stwierdzono nieważności.

Ta decyzja jest podstawą do roszczeń odszkodowawczych na podst. art. 160 KPA, który został skreślony, ale nadal w pewnych sprawach znajduje zastosowanie, strona która poniosła szkodę w skutek stwierdzenia nieważności lub skutek wydania decyzji z naruszeniem prawa mogła dochodzić odszkodowania( w trybie dwustopniowym). Najpierw przed organem administracji, który stwierdzał nieważność lub niezgodność z prawem, ten organ administracji rozstrzygał o żądaniu odszkodowawczym, jeżeli milczał to skarga na bezczynność szła do sądu administracyjnego. Jeżeli strona była niezadowolona z przyznanego odszkodowania, to służyło jej powództwo do sądu powszechnego które się przedawniało w ciągu 3 lat.

Problem pojawił się ze zmianą Kodeksu cywilnego w 2004r., na szczęście był przepis intertemporalny: ,,do szkód powstałych przed 1 IX 2004 r stosuje się art. 160, a do szkód powstałych po 1 IX 2004 r stosuje się przepis kodeksu cywilnego”. Jeśli decyzja wywołująca szkodę przed 1 IX to szliśmy najpierw z żądaniem do organu adm. publ. a potem szliśmy do sądu powszechnego, a jeśli po 1 IX to od razu do sądu powszechnego.

Zdanie TK: jeżeli szkody powstały po 1997(wejście nowej Konstytucji) to możemy się domagać utraconych korzyści, jeśli przed 1997 to możemy się domagać tylko odszkodowania za rzeczywistą szkodę.

Zdanie SN: jeżeli decyzja została wydana przed wejściem w życie Konstytucji to już do końca można tylko żądać rzeczywistej szkody.

• Decyzja umarzająca postępowanie nieważnościowe.

Tutaj nie ma uchylenia i umorzenia bo organ nie może wypowiadać się merytorycznie . Gdy zachodzi przesłanka bezprzedmiotowości postępowania nieważnościowego. Np. strona zmarła.

W przypadku wznowienia mamy nową decyzję merytoryczną. Szkoda może się wiązać z rozstrzygnięciem merytorycznym, nawet jeśli jest wynikiem poprzednich działań.

W przypadku nieważności istnieje decyzja która była wadliwa i decyzja która stwierdza nieważność.

Do roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną, wydana przed 1 IX 2004r., której nieważność lub wydanie z naruszenia art. 156§1 KPA stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie kpa. Wystarczy, że tamta decyzja była przed 1 IX żeby się stosowało art. 160. Jeżeli teraz będziemy się domagać nieważności decyzji, która była wydana kiedyś np. w 1945 r. to stosuje się wobec nas kpa – mamy wtedy ten termin 3 lat od momentu kiedy mielibyśmy tą decyzję nieważnościową.

Wg SN ma zastosowanie art. 160§1 ,2,3 i 6 kpa – a więc który dotyczy przesłanek sądu.

Idąc do sądu wiemy, że nie mamy przedawnienia z prawa cywilnego, mamy tylko to przedawnienie że nie może minąć termin 3 lat od tej decyzji nadzorczej.

II. TRYBY PRAWIDŁOWOŚCIOWE

Tryby prawidłowościowe to takie tryby, kiedy decyzja nie ma wad kwalifikowanych, co nie oznacza wcale, że ona jest prawidłowa, może być więc wadliwa, np. naruszać legalność, ale w taki sposób, że nie mieści się to w przesłankach wznowienia i nieważności, jak i naruszać zasady celowości.

I wtedy  możliwości uchylenia decyzji szukamy w trybach prawidłowych. KPA przewiduje następujące możliwości uchylania decyzji poza tymi wadliwymi:

• Tzw. odwołalność fakultatywna art. 154, 155 KPA

• Tzw. odwołalność subsydiarna (inaczej wywłaszczenie prawa) art. 161 KPA

• Uchylenie decyzji w trybie art. 162 par. 2 KPA

• Uchylanie na mocy przepisów szczególnych, do których odsyła art. 163 KPA

• Wygaśnięcie decyzji - art. 162 par.1 KPA

Pierwszeństwo w razie zbiegu mają zawsze tryby wadliwe, które są obligatoryjne. Natomiast tryby prawidłowościowe są do co do zasady fakultatywne.

1. Odwołalność fakultatywna

Te artykuły dotyczą decyzji ostatecznych (nie jest warunkiem wyczerpanie środków zaskarżenia, więc strona, która nie skorzystała z odwołania może skorzystać z tych trybów), nie odnoszą się do postanowień. To jest odwołalność fakultatywna ponieważ jest oparta na uznaniu – organ „może”.

2 sytuacje:

Decyzja tworzy prawa dla stron:

Art. 154 KPA

§ 1. Decyzja ostateczna, na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, może być w każdym czasie uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony.

§ 2. W przypadkach określonych w § 1 właściwy organ wydaje decyzję w sprawie uchylenia lub zmiany dotychczasowej decyzji.

Decyzja nie tworzy prawa dla stron:

Art. 155 KPA Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes trony; przepis art. 154 § 2 stosuje się odpowiednio.

• W zasadzie sposób ich uchylania jest jednakowy, mianowicie może być to robione z urzędu lub na wniosek, ale przy 155 KPA jest konieczna zgoda strony, więc nawet jeśli organ dokonuje z urzędu, to musi uzyskać zgodę wszystkich stron.

• Może tego dokonać organ, który wydal decyzję (jak i organ stopnia wyższego, oba są właściwe, strona może wybrać do którego chce się zgłosić  a więc może to być zarówno ten organ, który wydał decyzję ostateczną, jak i organ stopnia wyższego)  nie! bo przepis się zmienił!!!

• Te przesłanki są w gruncie rzeczy takie same:

• musi przemawiać za tym interes społeczny i słuszny interes stron, pod tym względem art. 154 i 155 KPA się nie różnią. I jest to przesłanka nieostra.

• ALE w art. 155 KPA nie jest to nowa podstawa działania  musi jednocześnie istnieć możliwość takiego uchylenia lub zmiany, której strona żąda, bo jeżeli takiej możliwości nie ma to organ nie może działać wbrew prawu! A więc kiedy to może nastąpić? np. kiedy były możliwe różne decyzje, a organ wydał decyzję niekorzystną dla strony i strona chce zmiany, ale nie będzie to możliwe, jeśli decyzja miała charakter związany i innej decyzji wydać nie można było.

• Jeżeli już zostaną uruchomione to muszą się zakończyć decyzją, która nie zależnie od treści jest decyzją I instancji od której służy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy i która może być przedmiotem zaskarżenia do sądu administracyjnego ale tylko z punktu widzenia przesłanek z tych dwóch artykułów. Sąd nie będzie badał wówczas wszystkiego a tylko tego czy były podstawy do zastosowania lub nie zastosowania tych artykułów.

• Co to znaczy uchylać decyzje? Jeśli np. był nałożony obowiązek i rezygnuje się z nałożenia tego obowiązku  wtedy uchylenie i umorzenie postępowania.

• Co to znaczy zmieniać decyzje? To znaczy: uchylić i rozstrzygnąć sprawę od nowa.

• Tryb z art. 154 KPA decyzje, które nie tworzą prawa dla strony.

• tutaj nie jest wymagana zgoda strony! A więc organ nie potrzebuje zgody strony.

• ten tryb daje najszersze możliwości.

• kiedy to się dzieje? Gdy decyzja nie tworzy prawa dla strony tzn. gdzie sytuacji strony nie można już w żaden sposób pogorszyć. W literaturze podaje się, że są to następujące przypadki decyzji nie tworzących prawa: odmówiono stronie jakiegoś uprawnienia w ogóle (np. zezwolenia), kiedy nałożono obowiązek w górnej jego granicy (bo gdy nie w górnej to jest to decyzja tworząca prawo). Tylko takie decyzje można uchylać lub zmieniać bez zgody strony w trybie art. 154 KPA!

• nie ma tu ograniczeń terminowych, zawsze w każdym czasie możemy żądać uchylenia lub zmiany.

• ta instytucja jest często w szczególności przez pełnomocników źle rozumiana. Otóż niektórzy uważają, że ten przepis oznacza, że to jest jak gdyby nowa podstawa do uchylenia decyzji. Ten przepis to nowa instytucja procesowa a nie materialno-prawna. To oznacza, że jest to możliwość procesowa o ile będą przesłanki materialne czyli jeżeli byłaby decyzja oparta na uznaniu (to jest często przy koncesjach) i nam tej koncesji odmówiono to mimo, że jest decyzja ostateczna my możemy się o nią nadal jak gdyby starać i organ może nawet swoja decyzje ostateczną zmienić. Jeżeli odpowiadamy cały czas… czyli w tym trybie tak naprawdę mogą być zmienianie tylko decyzje oparte na uznaniach bo inaczej pierwsza decyzja by naruszała prawa albo druga, nie można postąpić wbrew prawu, a wiec musi to chodzić o sytuację gdzie zarówno pozytywna jak i negatywna była dopuszczalna.

Po drugie: może chodzić o taką sytuacje gdzie nastąpiło naruszenie prawa ale nie rażące i organ nie może tego usunąć tego w trybie wznowienia, nie może tego usunąć w trybie stwierdzenia nieważności, tryb odwoławczy dawno minął. Ale może skorzystać z art. 154 KPA. Kmiecik mówi, że można tego dokonać w stosunku do decyzji co do… , której upłynął termin 10 dni, jeżeli przepis nie zabrania w ogóle przyznania takiego uprawnienia.

• UWAGA: działa się wówczas co do zasady w oparciu o stan faktyczny i prawny który istniał w momencie żądania. Nie uwzględnia się zmian stanu faktycznego!  ale nie ma jednolitości w orzecznictwie i literaturze, jest to sporne.

• charakter postępowania i decyzji: normalne postępowanie jak w I instancji z wszystkimi uprawnieniami lub obowiązkami kończy się decyzją, decyzja ta oparta jest na uznaniu, nie wymaga zgody strony, jest to decyzja I instancji, decyzja konstytutywna bo od tego momentu kiedy staje się ostateczna zmienia się lub nie zmienia stan prawny, jest to decyzja, od której służy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy i skarga do Sądu Administracyjnego.

• Tryb z art. 155 KPA decyzja tworzy prawa dla strony

• przykład: strona uzyskała uprawnienie i chce się go zrzec.

• można tu zmieniać także decyzje, które nakładały obowiązki w średniej granicy, dlaczego? Bo tutaj jest wymagana zgoda strony. Zgoda może być warunkowa. Organ, jeżeli chce to może polepszyć sytuacje strony, ale nie może już jej pogorszyć, bo jest związany granicami zgody. Zgoda musi być i to wszystkich stron, jeśli jest ich więcej. Zgoda ta może być warunkowa, organ jest zobowiązany wtedy tych warunków dotrzymywać, bo poza zakresem tych warunków zgody nie ma, w związku z tym inna decyzja byłaby decyzją, któryby rażąco naruszała prawo.

• skutki: tak samo jest to decyzja organu I instancji, od której służy odwołanie i wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

2. Odwołalność subsydiarna (inaczej wywłaszczenie prawa)

Art. 161 KPA

§ 1. Minister może uchylić lub zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów Państwa.

§ 2. Uprawnienia określone w § 1 w stosunku do decyzji wydanych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej, przysługują również wojewodzie.

§ 3. Stronie, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę od organu, który uchylił lub zmienił tę decyzję; organ ten, w drodze decyzji, orzeka również o odszkodowaniu.

§ 4. Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja uchylająca lub zmieniająca decyzję.

• Dlaczego subsydiarna? Jest też co prawda użyte słowo może, ale tu chodzi o ochronę pewnych dóbr np. zdrowia lub życia ludzkiego, więc niezareagowanie organu może być w tych sytuacjach nawet czynem przestępczym. Więc tu mówi się o subsydiarności, bo ma być pewna pomocą w sprawach, w których nie ma innego rozwiązania. Chodzi to o takie przypadki, kiedy decyzja została wydana całkowicie prawidłowo albo posiada błędy ale nie pozwalaja strona na jej uchylenie lub zmianę, albo nie zachodzą możliwości skorzystania z innych trybów, bo np. minęły okresy przedawnienia, a decyzja zaczęła wywoływać negatywne skutki. Bo w postępowaniu może się zdarzyć, że decyzja która była prawidłowa w momencie wydania, w pewnym momencie zaczyna wywoływać negatywne skutki. Nie zawsze tym negatywnym skutkom można zapobiec. I art. 161 KPA dotyczy takich sytuacji kiedy te skutki są drastyczne a nie można za stroną się porozumieć bo ona się nie zgadza na uchylenie decyzji i tych skutków nie można uchylić innym sposobem. Należy pamiętać, że dotyczy to decyzji, która nie wywoływała z przyczyn stwierdzenia nieważności lub wznowienia albo tych przyczyn z powodu przedawnienia zastosować nie można.

• Jest to największe odejście od zasady trwałości decyzji adm. Bo przecież w ten sposób można uchylić każdą decyzję. W związku z tym są dość ostre warunki:

• określony szczebel organów: a. minister w rozumieniu słowniczka, więc także organ centralny, przy czym minister może to zrobić w odniesieniu do wszystkich decyzji, a wojewoda z art. 161 par 2 w odniesieniu do decyzji organów jednostek samorządu terytorialnego wydanych z zakresu administracji rządowej, czyli  gdy zadanie ma charakter z zakresu administracji rządowej a jest realizowane przez samorząd, to może uchylać wojewoda, natomiast wszystkie inne jak i te może uchylać minister.

• rygorystyczne przesłanki:

• w niezbędnym zakresie, który jest potrzebny do uniknięcia niebezpieczeństwa.

• wtedy, gdy w żaden inny sposób nie można usunąć tego stanu zagrożenia, ani przez zastosowanie instytucji prawnych, czyli ten przepis znajduje zastosowanie w przypadku, gdy żaden inny nie może być zastosowany lub gdy nie mogą być wykonane jakieś zabezpieczenia techniczne.

• pojawia się zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzkiego albo poważne szkody dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów państwa. Prof. Jaśkowska twierdzi, że w przypadku ochrony zdrowia lub życia ludzkiego są to przesłanki obligatoryjne: organ musi działać, natomiast w przypadku poważnych szkód dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów państwa istnieje możliwość wyboru, bo może następować kolizja między tymi dobrami. Są to pojęcie niedookreślone! Wymagają interpretacji. Orzecznictwo wskazuje, że chodzi o zagrożenia, które mogą wstrząsnąć struktura państwa jako całości, a nie np. województwa tylko.

Przykładowo, na tle energetyki lub paliw . Koncesja dla podmiotu zagranicznego i funkcjonowanie tego podmiotu w tej sferze wywołuje poważne zagrożenia dla gospodarki narodowej, nie w każdym przypadku to spowoduje uchylenie, bo może być taka sytuacja, że nasze interesy gospodarcze w tym kraju są z kolei takie, że uchylenie tej koncesji tym trybie wywoła bardzo poważne zagrożenie dla interesu państwa, ale innego rodzaju, np. politycznego. Więc prof. Jaśkowska uważa, że w razie kolizji, organ może wybrać, jest fakultatywność. W razie braku kolizji nie ma problemu, jest obligatoryjność.

• odszkodowanie : bo tu chodzi o decyzję prawidłową, a stronie, która poniesie szkodę wskutek uchylenia lub zmiany takiej decyzji służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną szkodę, od tego organu, który uchylił lub zmienił. Roszczenie to przedawnia się z upływem 3 lat od dnia w którym stała się ostateczna decyzja uchylająca lub zmieniająca tę decyzję.

• Skutki: jest to decyzja I instancji, bo każda decyzja wydana w trybie nadzwyczajnym jest decyzją I instancji, po raz pierwszy wydaną w danej sprawie. Jeśli wyda wojewoda, to odwołanie służy, jeśli wyda minister, to służy wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Po wyczerpaniu tych środków służy skarga do sądu administracyjnego.

3. Wygaśnięcie decyzji

Art. 162 § 1 KPA Organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli decyzja:

1) stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony,

2) została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku.

• Nie chodzi tu o uchylenie, mimo że w konsekwencji dochodzi do uchylenia skutków!

• Nie chodzi o sytuację wygaśnięcia decyzji tak naprawdę, tylko o sytuację stwierdzenia wygaśnięcia decyzji!. Decyzje wygasają bardzo często np. ktoś umiera i decyzja ściśle związana z tą osobą wygasa, nikt tu nie stwierdza jej wygaśnięcia, ona po prostu wygasa i z momentem zgonu przestaje wywierać skutki. Ale w niektórych sytuacjach jest konieczne, aby otrzymać i, potwierdzenie wygaśnięcia decyzji z różnych powodów, np. powodów egzekucji, ze względów podatkowych. Istota: stwierdzenie wygaśnięcia decyzji jest to potwierdzenie, że kiedyś (wcale nie w momencie, w którym decyzja wygasła) zaszły skutki, które spowodowały, że decyzja z danym momentem przestała wywoływać skutki prawne. Instytucja stwierdzenia wygaśnięcia decyzji musi być odróżniona od wygaśnięcia. Stwierdzenie wygaśnięcia - obowiązek wydania decyzji deklaratoryjnej, a obligatoryjnej, potwierdzającej wygaśnięcie innej decyzji.

• Przesłanki stwierdzenia wygaśnięcia:

• gdy decyzja stała się bezprzedmiotowa + stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo leży to w interesie społecznym lub w interesie stron.

co to znaczy bezprzedmiotowość z przyczyn natury faktycznej lub prawnej: np. rozbiórka lub obowiązek rozbiórki a budynek się rozwalił sam albo spalił, lub natury prawnej - była pewna instytucja i wyszły przepisy, które likwidują tę instytucję, np. nie potrzeba już zezwolenia lub ta działalność jest zakazana  wtedy wygasa w określonym czasie, ustawa określa czas wygaśnięcia.

• gdy decyzja została wydana z zastrzeżeniem pewnego warunku i strona tego warunku prawnego nie dopełniła.

• Kto wydaje tę decyzję: organ który wydał decyzję w I instancji, po przejściu całego toku wszystkie akta spływają do organu I instancji, a chodzi tylko o potwierdzenie, że ten skutek już nie istnieje. Jest to decyzja obligatoryjna, deklaratoryjna, potwierdza wygaśnięcie z momentem: zależy kiedy nastąpiła bezprzedmiotowość, albo do kiedy trzeba było zrealizować warunek. np. spalił się budynek 4 czerwca, to decyzja staje się bezprzedmiotowa 4 czerwca. W przypadku bezprzedmiotowości wynikającej z przepisów, to przepisy wskazują termin.

• Skutki decyzji. Jest to decyzja, która z jednej strony ma, jak każda decyzja, pewne skutki konstytutywne, ale co do usunięcia skutków prawnych danej decyzji, ona ma charakter deklaratoryjny, bo sięga wstecz do pewnego zdarzenia, które wywołało wygaśniecie. Jest to decyzja I instancji, od której służy odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, a następnie skarga do sądu adm.

4. Uchylenie decyzji w trybie art. 162 par 2 KPA

Art. 162 KPA

§ 2. Organ administracji publicznej, o którym mowa w § 1, uchyli decyzję, jeżeli została ona wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie.

§ 3. Organ stwierdza wygaśnięcie decyzji lub uchyla decyzję na podstawie przepisów § 1 i 2 w drodze decyzji.

Organ administracji publicznej uchyla decyzję, jeżeli ona została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, np. zezwolenia gospodarcze, a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie. Wówczas organ, który wydał decyzje w I instancji uchyla tę decyzję DECYZJĄ.

Prof. Jaśkowska uważa, ze może też w tym trybie zmienić, jeśli np. warunki które pozostają pozwalają na wykonywanie jakiejś działalności w ograniczonym zakresie i służy od tego, w zależności od organu, odwołanie, wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, skarga do sądu administracyjnego.

5. Uchylanie na mocy przepisów szczególnych, do których odsyła art. 163

Art. 163 KPA Organ administracji publicznej może uchylić lub zmienić decyzję, na mocy której strona nabyła prawo, także w innych przypadkach oraz na innych zasadach niż określone w niniejszym rozdziale, o ile przewidują to przepisy szczególne.

Decyzja może być uchylana lub zmieniana na mocy przepisów szczególnych. np. strona uzyskuje zezwolenie na prowadzenie jakiejś działalności gospodarczej, np. na sprzedaż napojów alkoholowych  jest to decyzja, która wymaga prowadzenia tej działalności w określony sposób i strona narusza prawo w toku prowadzenia tej działalności  na podstawie KPA nie można takiej decyzji uchylić, bo w momencie wydania była ona prawidłowa (strona nie naruszała wtedy prawa), nie ma skutków wynikających z art. 161 KPA. Uchylenie lub zmiana są możliwe na podst. np. ustawy o wychowaniu w trzeźwości  odesłanie do przepisów szczególnych, wtedy na warunkach przewidzianych w tych przepisach uchylamy lub zmieniamy decyzją, służy nam odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, najczęściej przy zezwoleniach jest to odwołanie, i skarga do sądu administracyjnego.

________________________________________________________________________________________

III. POSTĘPWOANIA UPROSZCZONE

Skargi i wnioski oraz zaświadczenia są to 2 tryby uproszczone, ponieważ z jednej strony są to tryby administracyjne, dlatego że one są stosowane głównie przez organy administracji, ale nie tylko.

Natomiast są one uproszczone dlatego, że:

• Nie kończą się w większości aktem administracyjnym:

• postępowanie w sprawie skarg i wniosków kończy się zawiadomieniem o sposobie rozpatrzenia skargi i wniosku, a więc czynnością materialno-techniczną

• postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń kończy się, jeśli pozytywnie: wydaniem dokumentu urzędowego, jakim jest zaświadczenie, dopiero jeżeli jest negatywne rozstrzygnięcie wydajemy postanowienie i to jest jedyny przykład, kiedy wydawany jest w tym postępowaniu uproszczonym akt administracyjny, ale nie decyzja  przyjęto formę postanowienia.

• Bo krótsze są terminy rozpatrzenia.

• Mniej skomplikowane postępowanie wyjaśniające.

Stąd zasady ogólne KPA mają zastosowanie w tych procedurach, ale odpowiednio, bo np. nie stosuje się zasady trwałości decyzji ostatecznych, bo np. zasada szybkości postępowania ma inne znaczenie, zasada udziału strony w postępowaniu z uwagi na te ograniczenia zakresu postępowania dowodowego doznaje uszczuplenia.

1. Postępowanie skargowo-wnioskowe

Pierwszą rzeczą, jaką uregulowano, jest stosunek tych postępowań, tzn. stosunek postępowania skargowego do postępowania jurysdykcyjnego:

• Zakres podmiotowy – szeroki (może najszerszy ze wszystkich postępowań) i z tego powodu nazywane jest postępowaniem uniwersalnym ( a zakres przedmiotowy to na pewno ma najszerszy).

Po pierwsze, jakie podmioty są zobowiązane rozstrzygać sprawy w tym trybie:

Art. 221 § 1 KPA Zagwarantowane każdemu w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo składania petycji, skarg i wniosków do organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego, organów samorządowych jednostek organizacyjnych oraz do organizacji i instytucji społecznych realizowane jest na zasadach określonych przepisami niniejszego działu.

Zakres podmiotów rozstrzygających jest szerszy od postępowania jurysdykcyjnego, bo będą to np. sądy, prokuratura, inne organy państwowe, organy uchwałodawcze samorządu. Jeżeli chodzi o zakres podmiotów, które uruchamiają to postępowanie to też jest szerszy.

Szeroki krąg podmiotowy pokrywa się częściowo z kręgiem postępowania jurysdykcyjnego, bo jeśli porównamy art. 1 i 2 KPA, to w 2 jest napisane: „normuje ponadto postępowanie przed…” a więc wszystkie te organy, które prowadzą postępowanie jurysdykcyjne mogą prowadzić również post. skargowo-wnioskowe, ale zakres podmiotowy jest szerszy, bo dot. także innych organów państwowych, organów jednostek samorządu terytorialnego, wcale nie tych, które są organami jednostek administracji publicznej, bo to mogą być np. rady, sejmiki oraz organy organizacji społecznych, nie tylko te, które prowadzą postępowanie jurysdykcyjne.

Po drugie, szeroki jest również zakres podmiotów, które mogą to postępowanie uruchomić. Jest to zakres szerszy niż w postępowaniu jurysdykcyjnym. Skargi i wnioski mogą być składane przez każdego po pierwsze nie tylko ten podmiot, który tak ma interes prawny ale też przez osoby publiczne i przez jednostki organizacyjne zarówno we własnym imieniu, a więc wtedy gdy chodzi o nasz interes prawny lub faktyczny (i o ten zakres jest szerszy) jak i w interesie innej osoby prawnym lub faktycznym przy czym wpływ ten ma ograniczenie bo nie należy nikogo uszczęśliwiać na siłę więc skargę i wniosek można złożyć w interesie innej osoby za zgodą tej osoby albo w interesie publicznym, a więc w interesie ogólnym. Służy każdemu, a więc nie trzeba mieć interesu prawnego, można składać skargi i wnioski w interesie własnym, można składać w interesie cudzym, indywidualnym, ale za zgodą tej osoby i można składać w interesie społecznym.

Określenie tego stosunku jest istotne dlatego, że postępowanie skargowo-wnioskowe jest w istocie uniwersalne z powyższych przyczyn.

• Pojęcie skargi i wniosku. Może być takie pytanie jak przedmiot skargi lub wniosku!

Niesłychanie szeroki zakres przedmiotowy ponieważ w istocie skarga i wniosek może dotyczyć wszystkiego co mieści się w zakresie właściwości jednostek, na które się skarżymy lub do której składamy wniosek.

Przedmiot skargi: art. 227 KPA Przedmiotem skargi może być w szczególności zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.

Zwrot „w szczególności” wskazuje, że to wyliczenie nie ma charakteru zamkniętego, a przykładowy, czyli jeżeli w szczególności to w zasadzie wszystko co leży w kompetencji tych organów, którym my wytykamy pewnie niewłaściwości (patrz przepis wyżej). Ale tak naprawdę wszystko co mieści się w zakresie właściwości tych organów na które się skarżymy.

Przedmiot wniosku: art. 241 KPA Przedmiotem wniosku mogą być w szczególności sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności.

Znowu wyliczenie przykładowe, wniosek może dotyczyć wszystkiego co mieści się w zakresie działania danych organów). Wszystkiego, ponieważ musi być właściwy organ. Organ musi mieć możliwość jakiejś realizacji wniosku lub skargi, więc muszą się one mieścić w zakresie jego kompetencji, a w zakresie tych jego kompetencji mogą dotyczyć wszystkiego.

Mamy jeszcze zasadę odformalizowania. Nie decyduje o tym jaki jest charakter sprawy jego nazwa czy nazwiemy skargą, czy nazwiemy wnioskiem czy inaczej tylko decyduje treść. Proszę zwrócić uwagę, że możemy się skarżyć na wszystko, wniosek składać odnośnie wszystkiego, a o tym czym to pismo jest zadecyduje jego treść, a może być wszystkim. Jeżeli może być wszystkim to może dojść do zbiegu postępowania jurysdykcyjnego i postępowania skargowego. Bo jak wszystko to też to co może być przedmiotem postępowania rozstrzyganego w drodze decyzji. I w takiej sytuacji kiedy następuje zbieg postępowania jurysdykcyjnego i postępowania skargowo- wnioskowego to niezależnie od nazwy tych spraw pierwszeństwo ma postępowanie jurysdykcyjne.

• Zbieg postępowania skargowo-wnioskowego z postępowaniem jurysdykcyjnym.

Dlaczego może dojść do zbiegu? Bo przedmiotem skargi i wniosku może być wszystko co leży w zakresie działania danych organów! Także, to co jest przedmiotem postępowania jurysdykcyjnego, a w związku z tym mogłoby dochodzić do konkurencji, a jej chcemy uniknąć!

W związku z tym mamy przepisy określające, co się dzieje w takiej sytuacji: przepisy art. 233 do 236:

3 sytuacje + właściwość organów: w razie zbiegu tych postępowań, jeśli możliwe jest postępowanie jurysdykcyjne, to ono ma zawsze pierwszeństwo!

Sytuacja pierwsza: nie było jeszcze postępowania administracyjnego a strona składa skargę.

Art. 233 KPA Skarga w sprawie indywidualnej, która nie była i nie jest przedmiotem postępowania administracyjnego, powoduje wszczęcie postępowania, jeżeli została złożona przez stronę. Jeżeli skarga taka pochodzi od innej osoby, może spowodować wszczęcie postępowania administracyjnego z urzędu, chyba że przepisy wymagają do wszczęcia postępowania żądania strony.

Jeżeli składa osoba, która ma interes prawny, to powoduje wszczęcie odpowiedniego postępowania jurysdykcyjnego. Natomiast jeżeli taka skarga pochodzi od innej osoby, to może to spowodować wszczęcie postępowania, ale wtedy gdy organ może wszcząć postępowanie z urzędu.

Sytuacja druga: toczy się już postępowanie administracyjne i zostaje złożona skarga.

Art. 234 KPA

W sprawie, w której toczy się postępowanie administracyjne:

1) skarga złożona przez stronę podlega rozpatrzeniu w toku postępowania, zgodnie z przepisami kodeksu,

2) skarga pochodząca od innych osób stanowi materiał, który organ prowadzący postępowanie powinien rozpatrzyć z urzędu.

Zostaje złożona np. skarga na postanowienie, w zależności od tego co jest przedmiotem, taka skarga podlega rozpatrzeniu w toku postępowania zgodnie z przepisami kodeksu; jeśli została złożona w terminie zażalenia, jeśli na to postanowienie służy zażalenie, to jest traktowana jako zażalenie. Jeżeli pochodzi od innych osób, to wtedy tej osobie zostanie udzielona odpowiedź na jej skargę, ale jej skargę dołącza się tez do akt postępowania i stanowi materiał, który organ musi przynajmniej rozpatrzyć z urzędu, bo przecież to może dotyczyć zakresu postępowania dowodowego, a postępowanie dowodowe obciąża organ.

Sytuacja trzecia: została już wydana decyzja ostateczna.

Art. 235 KPA Skargę w sprawie, w której wydano decyzję ostateczną, uważa się zależnie od jej treści za żądanie wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji albo jej uchylenia lub zmiany, które może być uwzględnione, z zastrzeżeniem art. 16 § 1 zdanie drugie.

W zależności od treści skargi uważa się ją za żądanie wznowienia postępowania, za żądanie stwierdzenia nieważności decyzji albo jej uchylenia lub zmiany, jeżeli pochodzi od strony, a jeżeli nie od strony, to jeżeli istnieją takie możliwości z urzędu, z tym że przy działaniu z urzędu zależy to od tego co organ chce, ale to w przypadku skargi złożonej przez stronę zawsze musi nastąpić przetransformowanie skargi w środek postępowania jurysdykcyjnego, a więc w razie zbiegu pierwszeństwo ma postępowanie jurysdykcyjne, natomiast w każdym innym przypadku toczy się postępowanie skargowe.

Art. 236 KPA W przypadkach określonych w art. 233 i 234 organem właściwym do rozpatrzenia skargi jest organ uprawniony do wszczęcia postępowania lub organ, przed którym toczy się postępowanie, a w przypadkach określonych w art. 235 – organ właściwy do wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji albo do jej uchylenia lub zmiany.

• Przebieg postępowania skargowego.

Toczy się zarówno wg przepisów kpa, jak i przepisów rozporządzenia RM w spr. organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków z 8.I.2002.

• właściwość organów.

organy właściwe do rozpatrywania skargi:

Art. 228 KPA

Skargi składa się do organów właściwych do ich rozpatrzenia.

Art. 229 KPA

Jeżeli przepisy szczególne nie określają innych organów właściwych do rozpatrywania skarg, jest organem właściwym do rozpatrzenia skargi dotyczącej zadań lub działalności:

1) rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa – wojewoda, a w zakresie spraw finansowych– regionalna izba obrachunkowa,

2) organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz kierowników powiatowych służb, inspekcji, straży i innych jednostek organizacyjnych w sprawach należących do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej – wojewoda lub organ wyższego stopnia,

3) wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) i kierowników gminnych jednostek organizacyjnych, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 – rada gminy,

4) zarządu powiatu oraz starosty, a także kierowników powiatowych służb, inspekcji, straży i innych jednostek organizacyjnych, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 – rada powiatu,

5) zarządu i marszałka województwa, z wyjątkiem spraw określonych w pkt 2 – sejmik województwa,

6) wojewody w sprawach podlegających rozpatrzeniu według kodeksu – właściwy minister, a w innych sprawach Prezes Rady Ministrów,

7) innego organu administracji rządowej, organu przedsiębiorstwa państwowego lub innej państwowej jednostki organizacyjnej – organ wyższego stopnia lub sprawujący bezpośredni nadzór,

8) ministra – Prezes Rady Ministrów,

9) organu centralnego i jego kierownika – organ, któremu podlega.

Art. 230 KPA

Do rozpatrzenia skargi dotyczącej zadań i działalności organizacji społecznej właściwy jest organ bezpośrednio wyższego stopnia tej organizacji, a w stosunku do organu naczelnego organizacji – Prezes Rady Ministrów lub właściwi ministrowie sprawujący nadzór nad działalnością tej organizacji.

co się dzieje jeżeli organ, który otrzymał skargę nie jest właściwy: art. 231 KPA Jeżeli organ, który otrzymał skargę, nie jest właściwy do jej rozpatrzenia, obowiązany jest niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni przekazać ją właściwemu organowi, zawiadamiając równocześnie o tym skarżącego, albo wskazać mu właściwy organ.

• rozpatrzenie skargi: ustalenie jej przedmiotu (ustalenie zarzutów), natomiast jeżeli się uważa, że np. ta skarga jest zasadna, to się podejmuje różne czynności materialno-techniczne, np. organizacyjne. I zasada jest, że ten organ, który jest właściwy (229 i 230 kpa), zasadniczo te organy rozpatrują i załatwiają skargę, jednakże (2 odstępstwa) one mogą przekazać do załatwienia skargę po jej rozpatrzeniu do organu niższego, ale tylko wtedy, jeżeli uznają, że ta skarga nie zawiera zarzutów w gruncie rzeczy dotyczących działalności tego organu, natomiast skargę na pracownika można przekazać przełożonemu służbowemu tego pracownika.

Zasadniczo termin do rozpatrzenia i załatwienia skargi wynosi 30 dni i w ciągu tego terminu należy skargę rozpatrzyć i załatwić i o sposobie rozpatrzenia i załatwienia zawiadamia się skarżącego:

Art. 237 KPA

§ 1. Organ właściwy do załatwienia skargi powinien załatwić skargę bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w ciągu miesiąca.

§ 2. Posłowie na Sejm, senatorowie i radni, którzy wnieśli skargę we własnym i mieniu albo przekazali do załatwienia skargę innej osoby, powinni być zawiadomieni o sposobie załatwienia skargi, a gdy jej załatwienie wymaga ze brania dowodów, informacji lub wyjaśnień – także o stanie rozpatrzenia skargi, najpóźniej w terminie czternastu dni od dnia jej wniesienia albo przekazania.

§ 3. O sposobie załatwienia skargi zawiadamia się skarżącego.

§ 4. W razie niezałatwienia skargi w terminie określonym w § 1 stosuje się przepisy art. 36–38.

Zawiadomienie jest czynnością materialno-techniczną, co oznacza, że nie służy na tę odpowiedź skarga do sądu administracyjnego, jest 1 możliwość na podst. art. 239 par 1 jeżeli skarga już została uznana za bezzasadną i wykazano tę bezzasadność w odpowiedzi, a skarżący ponawia tę skargę bez wskazywania nowych okoliczności, to organ może podtrzymać swoje stanowisko z odpowiednią adnotacją w aktach sprawy, a nie wysyłać tej odpowiedzi zainteresowanemu. Zawiadamia się skarżącego że ponowna skarga złożona w tej samej sprawie może pozostać bez odpowiedzi. Takie zawiadomienie musi spełniać odpowiednie warunki określone w art. 238 z pewną też zmianą, że może to zostać załatwione w formie dokumentu elektronicznego (podpis osobisty lub ważny kwalifikowany certyfikat).

Art. 238 § 1 KPA Zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi powinno zawierać: oznaczenie organu, od którego pochodzi, wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona, oraz podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi lub, jeżeli zawiadomienie sporządzone zostało w formie dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu lub podpisem osobistym. Zawiadomienie o odmownym załatwieniu skargi powinno zawierać ponadto uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o treści art. 239.

Art. 239 § 1 KPA W przypadku gdy skarga, w wyniku jej rozpatrzenia, została uznana za bezzasadną i jej bezzasadność wykazano w odpowiedzi na skargę, a skarżący ponowił skargę bez wskazania nowych okoliczności – organ właściwy do jej rozpatrzenia może podtrzymać swoje poprzednie stanowisko z odpowiednią adnotacją w aktach sprawy – bez zawiadamiania skarżącego.

• Wnioski.

Do wniosków stosujemy odpowiednio przepisy dot. Skarg, z tym że nieco inne są organy właściwe, przy skargach zasadą jest, że właściwe są organy stopnia wyższego; przy wnioskach zasadą jest, że są to te organy których wniosek dotyczy, a więc z których działalnością ten wniosek jest związany. Sposoby rozpatrywania i załatwiania  podobne, czyni się to w formie zawiadomienia, a więc czynności materialno-technicznych, niezaskarżalne sądu adm. Jedyna różnica w toku postępowania  organ, który otrzymał wniosek nie ma wyboru, czy przekaże go do organu właściwego, czy zwróci do strony w toku postępowania, tylko musi przekazać do organu właściwego, poza tym zasady podobne. Na sposób rozpatrzenia skargi lub wniosku można się tylko skarżyć, nie przysługuje ani odwołanie, ani zażalenie, ani skarga do sądu adm.

Art. 241 KPA Przedmiotem wniosku mogą być w szczególności sprawy ulepszenia organizacji, wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności, lepszego zaspokajania potrzeb ludności.

Art. 242 KPA

§ 1. Wnioski składa się do organów właściwych ze względu na przedmiot wniosku.

§ 2. Wnioski w sprawach dotyczących zadań organizacji społecznych składa się do organów tych organizacji.

Art. 243 KPA

Jeżeli organ, który otrzymał wniosek, nie jest właściwy do jego rozpatrzenia, obowiązany jest w ciągu siedmiu dni przekazać go właściwemu organowi. O przekazaniu wniosku zawiadamia się równocześnie wnioskodawcę.

Art. 244 KPA

§ 1. W sprawie terminu załatwiania wniosków stosuje się przepis art. 237 § 1.

§ 2. O sposobie załatwienia wniosku zawiadamia się równocześnie wnioskodawcę.

Art. 245 KPA

W razie niemożności załatwienia wniosku w terminie określonym w art. 244 właściwy organ obowiązany jest w tym terminie zawiadomić wnioskodawcę o czynnościach podjętych w celu rozpatrzenia wniosku oraz o przewidywanym terminie załatwienia wniosku.

Art. 246 KPA

§ 1. Wnioskodawcy niezadowolonemu ze sposobu załatwienia wniosku służy prawo wniesienia skargi w trybie określonym w rozdziale 2 niniejszego działu.

§ 2. Wnioskodawcy służy prawo wniesienia skargi w przypadku niezałatwienia wniosku w terminie określonym w art. 244 albo wskazanym w zawiadomieniu (art. 245).

Art. 247 KPA Do wniosków stosuje się odpowiednio przepisy art. 230, 237 § 2 i art. 238.

2. Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń

Charakter prawny zaświadczeń.

Zaświadczenie nie jest aktem administracyjnym, nie jest decyzją administracyjną, jest ta formą działania administracji, którą można określić jako czynności materialno-techniczne lub materialne, bo są one wydawane przez organy adm. publ. w znaczeniu szerokim, przyjmują postać dokumentu urzędowego.

Nie jest więc taką czynnością prawną, która wywołuje bezpośrednio skutki prawne, tak jak akt administracyjny.

Zaświadczenie może pośrednio wpływać na sytuację prawną innej osoby, bo ta osoba może przedstawiać to zaświadczenie w innym postępowaniu i może dzięki temu np. udawania że spełnia warunki (znaczenie dowodowe, natomiast nie wywołuje bezpośrednich skutków prawnych). Jeżeli zmienia się sytuacja, to wystawia się nowe zaświadczenie. Zaświadczeń się nie uchyla ani nie stwierdza się ich nieważności, po prostu wydaje się nowe. Niekiedy dla stron (gdy np. zaświadczenie funkcjonuje obok decyzji adm.) bardziej widoczna jest forma zaświadczenia.

To post., tak jak post. skargowe, jest tylko uruchamiane przez jakiś podmiot, nie są uruchamiane z urzędu!

Art. 217 § 1 KPA Organ administracji publicznej wydaje zaświadczenie na żądanie osoby ubiegającej się o zaświadczenie.

Zaświadczenie wydaje się na żądanie strony, która się tego domaga. Stąd wszystkie zaświadczenia wydawane z urzędu, mimo że noszą podobną nazwę i charakter, nie są regulowane przez kodeks. Kodeks reguluje tylko to postępowanie, które jest uruchamiane na wniosek osoby, która domaga się wydania zaświadczenia.

Kiedy można się tego domagać?

Art. 217 § 2 KPA Zaświadczenie wydaje się, jeżeli:

1) urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego wymaga przepis prawa,

2) osoba ubiega się o zaświadczenie ze względu na swój interes prawny w urzędowym potwierdzeniu określonych faktów lub stanu prawnego.

Zaświadczenia wydawane są przez organ adm. publ., gdy:

1. jeżeli organ ma uprawnienie do wydawania decyzji administracyjnej, to w tym mieści się również uprawnienie do wydania zaświadczenia

2. kiedy przepisy przewidują wydawanie zaświadczeń

Dlatego org., które muszą wydawać zaświadczenia, są organy adm. publ państwowej i samorządowej, natomiast te podmioty, którym zlecono pewne funkcje, to tylko te podmioty które uzyskały zlecenie do wydawania decyzji adm. lub wydawania zaświadczeń, stąd organizacja społ. ma obowiązek wydania zaświadczenia wtedy, gdy uzyskała upoważnienie do wydawania decyzji lub wyraźnie upoważniono ją do wydawania zaświadczeń.

Art. 218 § 1 KPA W przypadkach, o których mowa w art. 217 § 2 pkt 2, organ administracji publicznej obowiązany jest wydać zaświadczenie, gdy chodzi o potwierdzenie faktów albo stanu prawnego, wynikających z prowadzonej przez ten organ ewidencji, rejestrów bądź z innych danych znajdujących się w jego posiadaniu.

Postępowanie ma charakter uproszczony, ponieważ co do zasady termin maksymalny wynosi 7 dni, mianowicie zasadniczo niezwłocznie powinny być wydane te zaświadczenia, co do których organ posiada daną ewidencję, dany rejestr, a maks. termin to 7 dni: art. 217 § 3 KPA Zaświadczenie powinno być wydane bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni.

Organ, który chce wydać zaświadczenie może przeprowadzić w niezbędnym zakresie postępowanie wyjaśniające.

Art. 218 § 2 KPA Organ administracji publicznej, przed wydaniem zaświadczenia, może przeprowadzić w koniecznym zakresie postępowanie wyjaśniające. Ale czego może ono dotyczyć?  takich sytuacji, kiedy organ nie posiada tych danych w ewidencji lub rejestrach.

Kończy się ono dwojako:

1. Wydanie zaświadczenia – jednoinstancyjne.

2. Odmowa wydania zaświadczenia lub odmowa wydania zaświadczenia o określonej treści i wtedy mamy akt administracyjny – postanowienie: art. 219 KPA Odmowa wydania zaświadczenia bądź zaświadczenia o treści żądanej przez osobę ubiegającą się o nie następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Nie ma tu mowy o komunikacji elektronicznej, wchodzi ona w grę wtedy, kiedy my chcemy zażądać zaświadczenia, natomiast organ jest zobowiązany wydać zaświadczenie, jeśli stronie chodzi o taką treść, (bo jeżeli odmawia to zawsze musi wydać postanowienie), jeżeli nakazuje to przepis prawa, albo ma to w swoich rejestrach lub ewidencjach i strona o takie zaświadczenie właśnie wystąpiła. Natomiast jeżeli organ, bądź w ogóle nie posiada danych o które strona występuje, a przepis mu nie nakazuje wydać zaświadczenia (bo jeśli mu nakazuje, to musi danych poszukiwać), a strona żąda zaświadczenia ze względu na swój interes prawny, to strona może odmówić wydania zaświadczenia dlatego, że nie ma takich danych, nie ma takich rejestrów. Czyni to w formie postanowienia, na które służy zażalenie, a następnie skarga do sądu administracyjnego.

Może być tez taka sytuacja, że strona żąda zaświadczenia określonej treści, a organowi wychodzi z danych które posiada coś zupełnie innego. To wtedy odmowa wydania zaświadczenia o takiej treści jakiej żądał wnioskodawca następuje również w drodze postanowienia na które służy zażalenie lub skarga do sądu adm., przy czym trzeba uzasadnić, dlaczego odmawia się wydania zaświadczenia o tej treści.

Wydanie zaświadczenia  bądź w formie pisemnej bądź w sytuacji gdy zażąda tego osoba ubiegająca się o zaświadczenie w formie dokumentu elektronicznego, opatrzonego kwalifikowanym certyfikatem lub podpisem osobistym (od lipca).

Postanowienie  wg ogólnych reguł, czyli może być ono na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej. Czym innym jest doręczenie, a czym innym forma, bo doręczenie w formie elektronicznej może być, kiedy strona sobie tego życzyła.

Postanowienie na które służy zażalenie w ciągu 7 dni, rozpatruje je organ stopnia wyższego z pewną róznicą: organ stopnia wyższego może jedynie, gdy uzna, że postanowienie jest błędne, je uchylić, natomiast nie może rozpatrzyć merytorycznie, bo mamy zbieg 2 postępowań: tego, które kończy się czynnością materialno-techniczną i tego, które kończy się postanowieniem. W związku z tym on sam nie może wydać zaświadczenia, bo z reguły tych danych w rejestrze nie posiada, tylko musi wówczas uchylić, napisać w uzasadnieniu, że nie są np. spełnione przesłanki do odmowy.

Możliwość złożenia skargi na bezczynność – również służy, ale dlatego że służy skarga na niewydanie postanowienia w tym trybie.

art. 220: specyficzny: szerszy zakres!

Art. 220 KPA

§ 1. Organ administracji publicznej nie może żądać zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego, jeżeli:

1) znane są one organowi z urzędu;

2) możliwe są do ustalenia przez organ na podstawie:

a) posiadanych przez niego ewidencji, rejestrów lub innych danych,

b) rejestrów publicznych posiadanych przez inne podmioty publiczne, do których organ ma dostęp w drodze elektronicznej na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne,

c) wymiany informacji z innym podmiotem publicznym na zasadach określonych w przepisach o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne,

d) przedstawionych przez zainteresowanego do wglądu dokumentów urzędowych (dowodu osobistego, dowodów rejestracyjnych i innych).

§ 2. Organ administracji publicznej żądający od strony zaświadczenia na potwierdzenie faktów lub stanu prawnego jest obowiązany wskazać przepis prawa wymagający urzędowego potwierdzenia tych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia.

Nie dotyczy tylko postępowania w sprawie wydawania zaświadczeń, tylko stanowi przykład ochrony obywateli przed żądaniem przez organy administracji publ. Nadmiernej ilości zaświadczeń w różnego typu postępowaniach. Został on w znacznym stopniu znowelizowany. Dotychczas - ograniczenie obowiązku żądania zaświadczeń tylko do takich sytuacji, kiedy organ mógł cos ustalić na podst. Posiadanych przez siebie danych z urzędu i poszerzone zostało o możliwości wykorzystania komunikacji elektronicznej. W związku z tym w tej chwili organ nie może żądać zaświadczenia, jeżeli jakieś fakty są uznane z urzędu lub są możliwe przez niego do ustalenia na podstawie posiadanych przez niego ewidencji, rejestrów lub innych danych, ale też takich, które są w rejestrach publicznych posiadanych przez podmioty publiczne, do których organ ma dostęp w drodze elektronicznej określonej w przepisach o zasadach informatyzacji działalności podmiotów.

Rejestry publiczne - np. KRS, księgi wieczyste, rejestr zastawów, ewidencje dział gosp.. Nie można więc żądać od nas danych, bo organ sam może do tego dotrzeć (są zinformatyzowane).

Plus: wymiana informacji z innymi podmiotami publicznymi na zasadach określonych w przepisach o informatyzacji, a więc nie tylko przez dostęp do rejestrów publicznych, które są jawne lub częściowo jawne, ale także przez wykorzystanie środków komunikacji elektronicznej, z innymi podmiotami. Przy czym to może napotykać na pewne przeszkody związane z aktualnym stanem informatyzacji podmiotów publicznym (co z tego, że jest obowiązek, jak i tak nie będzie zapewnionych odpowiednich środków tej komunikacji).

________________________________________________________________________________________

IV. OPŁATY I KOSZTY POSTĘPOWANIA

Różnice w odniesieniu do możliwości pozostawienia podania bez rozpoznania:

1. Ustawa odróżnia opłaty i koszty:

Opłaty - stałe, z reguły z góry ustalone należności za czynności urzędowe, np. opłata skarbowa, kpa mówi o zwolnieniach.

Koszty - koszty postępowania.

Wysokość opłat określają przepisy ustaw szczególnych i rozporządzeń wykonawczych.

Koszty - ustala je organ, w zależności od tego jakie koszty dane post. Wygenerowało, nie są ustalone z góry, więc organ może żądać zaliczki na poczet kosztów, ale nie może ich z góry ustalić.

Zasada: koszty mogą obciążać tylko stronę, a nie innych uczestników postępowania.

Nie wszystkie koszty obciążają stronę, tylko te, które:

1. Wynikły z jej winy - 262

2. Zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony a nie wynikają z ustawowego obowiązku organu

Ale uwaga: organ ma obowiązek przeprowadzić postępowanie dowodowe, w związku, z tym koszty biegłego nie mogą obciążać strony! Chyba że są już opnie biegłych, a strona żąda kolejnych opinii, wtedy można ją obciążać takimi kosztami.

Organ może żądać zaliczki na poczet kosztów, a opłaty - przepisy ustaw szczególnych wskazują czy opłaty się ponosi z góry czy z dołu.

Jeżeli z góry - to w zasadzie nie podejmuje się czynności co do której nie została uiszczona opłata, ale nie do końca, bo:

1. Jeżeli strona nie uiści opłaty, to jest zasadą, że podanie nie podlega zwrotowi lub czynność zostaje zaniechana, następuje to w formie postanowienia, jeżeli chodzi o zwrot podania i na to postanowienie służy zażalenie

2. W pewnych sytuacjach organ nie może jednak zwrócić podania - jak strona nie zapłaci, to on to może później ściągnąć w postaci egzekucji należności pieniężnych, ale nie może podania zwrócić, a sprawę musi rozpatrzyć. Kiedy???

a. jeżeli za niezwłocznym załatwieniem przemawia wzgląd na interes społeczny lub ważny interes strony

b. jeśli wniesienie podania stanowi czynność, dla której jest ustanowiony termin zawity, np. odwołanie lub jeśli podanie wniosłam osoba zamieszkała za granicą

Składniki kosztów - 263:

1. Koszty podróży i inne należności (diety) dotyczące świadków, biegłych, a także koszty spowodowane oględzinami na miejscu ,czy koszty doręczenia stronie pism urzędowych lub koszty, które przysługują stronie, która stawiła się na wezwanie lub inne bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy.

Nie wszystkie obciążają stronę!!!!!

O kosztach organ orzeka w formie postanowienia i to postanowienie powinien wydać jednocześnie z wydaniem decyzji.

Na postanowienie w sprawie kosztów tej osobie, która została zobowiązana, bo nie musi być to każda ze stron, służy zażalenie, a następnie skarga do sądu adm.

Wszelkie nieuiszczone opłaty i koszty podlegają ściągnięciu w drodze egzekucji świadczeń pieniężnych.

Prawo ubogich - art. 267 KPA (dyskusyjne) - mówi on o możliwość zwolnienia, ale z opłat nie można zwolnić, bo to wynika z ustaw szczególnych. Niektórzy twierdzą, że chodzi tylko o zwolnienie od opłat skarbowych. Kwestia nierozstrzygnięta.

Art. 261 KPA

§ 1. Jeżeli strona nie wpłaciła należności tytułem opłat i kosztów postępowania, które zgodnie z przepisami powinny być uiszczone z góry, organ administracji publicznej prowadzący postępowanie wyznaczy jej termin do wniesienia tych należności. Termin ten nie może być krótszy niż siedem dni, a dłuższy niż czternaście dni.

§ 2. Jeżeli w wyznaczonym terminie należności nie zostaną uiszczone, podanie podlega zwrotowi lub czynność uzależniona od opłaty zostanie zaniechana.

§ 3. Na postanowienie w sprawie zwrotu podania służy zażalenie.

§ 4. Organ powinien jednak załatwić podanie mimo nieuiszczenia należności:

1) jeżeli za niezwłocznym załatwieniem przemawiają względy społeczne lub wzgląd na ważny interes strony,

2) jeżeli wniesienie podania stanowi czynność, dla której jest ustanowiony

termin zawity,

3) jeżeli podanie wniosła osoba zamieszkała za granicą.

Art. 262 KPA

§ 1. Stronę obciążają te koszty postępowania, które:

1) wynikły z winy strony,

2) zostały poniesione w interesie lub na żądanie strony, a nie wynikają z ustawowego obowiązku organów prowadzących postępowanie.

§ 2. W uzasadnionych przypadkach organ administracji publicznej może zażądać od strony złożenia zaliczki w określonej wysokości na pokrycie kosztów postępowania.

Art. 263 KPA

§ 1. Do kosztów postępowania zalicza się koszty podróży i inne należności świadków i biegłych oraz stron w przypadkach przewidzianych w art. 56, a także koszty spowodowane oględzinami na miejscu, jak również koszty doręczenia stronom pism urzędowych.

§ 2. Organ administracji publicznej może zaliczyć do kosztów postępowania także inne koszty bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy.

Art. 264 KPA

§ 1. Jednocześnie z wydaniem decyzji organ administracji publicznej ustali w drodze postanowienia wysokość kosztów postępowania, osoby zobowiązane do ich poniesienia oraz termin i sposób ich uiszczenia.

§ 2. Na postanowienie w sprawie kosztów postępowania osobie zobowiązanej do ich poniesienia służy zażalenie.

Art. 265 KPA Wszelkie nie uiszczone w terminie opłaty i koszty postępowania oraz inne należności wynikłe z tego postępowania podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o egzekucji administracyjnej świadczeń pieniężnych.

Art. 266 KPA Pracownik organu administracji publicznej winny błędnego wezwania strony (art. 56 § 1) obowiązany jest do zwrotu wynikłych stąd kosztów. Orzekanie i ściąganie należności od tego pracownika następuje w trybie administracyjnym.

Art. 267 KPA W razie niewątpliwej niemożności poniesienia przez stronę opłat, kosztów i należności związanych z tokiem postępowania organ administracji publicznej może ją zwolnić w całości lub w części od ponoszenia tych opłat, kosztów i należności. Zwolnienie od opłat skarbowych następuje z zachowaniem przepisów o tych opłatach.

KPA wykład nr 10 (27.04.2011r.)

SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE

Słów kilka o genezie

Konstytucja macowa z 1921r. powołała NTA (Najwyższy Trybunał Administracyjny), i sądy niższe – system ten funkcjonował od 1992r. ponadto, Konstytucja zawierała zapowiedź utworzenia dwuinstancyjnego sądownictwa administracyjnego.

Po I wojnie światowej ogólnym sądem administracyjnym był NTA obok niego istniały dwa sądy specjalne (Inwalidzki Sąd Administracyjny i Sąd Ubezpieczeń Społecznych – ale ten drugi nie został zorganizowany z powodu wybuchu wojny), ponadto w trzech województwach istniały trzy sądy wojewódzkie ale nie było tutaj dwuinstancyjności sensu stricto.

W 1980r. na podstawie ustawy (obowiązywała do 1995r.) utworzono NSA (Naczelny Sąd Administracyjny), do 1995r. utworzono 11 ośrodków zamiejscowych NSA, co nie zmieniało faktu iż owo sądownictwo było nadal jednoinstancyjne. W 2003r. pojawiła się nowa ustawa o NSA – do 2003r. NSA orzekał jednoinstancyjnie. Jego orzeczenia były prawomocne – mogły być wzruszone na dwa sposoby: postępowanie wznowieniowe lub rewizja nadzwyczajna rozpatrywana przez SN. Konstytucja RP z 1997r. postanowiła w art. 176 ust.1, że postępowanie sądowoadministracyjne jest co najmniej dwuinstancyjne i nakazała w przepisach przejściowych uchwalenie do 2002r. nowych ustaw o sądach administracyjnych stosownie do wymagań konstytucji. Stąd w 2002r. uchwalono PPSA, Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę Przepisy wprowadzające (… ) Ustawa Przepisy wprowadzające przewidywała utworzenie WSA w 2004r. w Warszawie i miejscowościach, w których istniały ośrodki zamiejscowe NSA oraz zniesienie tych ośrodków. Rozporządzenie Prezydenta nadto utworzyło cztery WSA w miejscowościach, które nie miały ośrodków zamiejscowych. 12 + 4 = 16.

Ustawa z 25.VII.2002r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych  ustrój.

Ale nie będziemy się tym zajmować, tylko 1 pytanie może być, czyli to co powyżej - organizacja sądów administracyjnych.

• Wprowadza nowy system sądownictwa administracyjnego!

• Art. 2  dwa piony sądownictwa administracyjnego zgodnie z zasadą, że postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne:

• WSA (Wojewódzkie Sądy Administracyjne)- liczba określona w rozporządzeniu: 16 sądów + 1 ośrodek zamiejscowy w Radomiu.

• NSA (Naczelny Sąd Administracyjny) – nadzorujący.

• Kto może być sędzią, jakie są organy, na czele  prezes, organy: uchwałodawczy (Zgromadzenie Ogólne), doradczy (Kolegium), organ administracyjno-nadzorujący – Prezes.

• Zawiera 4 upoważnienia ustawowe do wydawania rozporządzeń i podmiotem upoważnionym jest zawsze Prezydent RP:

• art. 16 par. 2  na tej podstawie wydał rozporządzenie które w. ż. 1 I 2004r., którym utworzył 14 WSA i które w. ż. w 2004r., potem znowelizowane w VIII 2004r. i utworzono jeszcze dwa WSA

• art. 22 par. 5

• rozporządzenie z 2003r. ustalające regulamin urzędowania WSA (dla NSA uchwala ZO NSA)

• rozporządzenie z 2003r. określające stanowiska i kwalifikacje urzędników i innych pracowników sądowych

• W zakresie nieuregulowanym przez tą ustawę, odnośnie WSA, sędziów, asesorów, urzędników i pracowników sądowych mają zastosowanie przepisy ustawy z 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych. Określone w niej uprawnienia MS należą do Prezesa NSA.

• WSA  organizacja

• właściwość miejscowa – art. 16 par.1

• tworzenie, znoszenie – art. 16 par. 2 Prezydent RP za pomocą rozporządzenia na wniosek Prezesa NSA (to rozporządzenie miało miejsce w 2003r., upoważnienie pochodzi z Ustawy Przepisy wprowadzające (…)

• organizacja wewnętrzna – art. 17: WSA dzieli się na wydziały, których organizację określa rozporządzenie z 2003r., są to wydziały orzecznicze tworzone wg kryterium rzeczowo- problemowych określających przedmiot spraw sądowo administracyjnych. Liczba tych wydziałów zależy od ilości spraw danego rodzaju i ilości sędziów, w każdym wydziale minimalnie 6 sędziów powinno być.

• skład WSA – art. 18 par.1: prezes, wiceprezes lub wiceprezesi, sędziowie. Liczbę sędziów i wiceprezesów w WSA określa Prezes NSA

• organy WSA – art. 19: prezes sądu, ZO sędziów WSA, kolegium WSA

• sędziowie WSA

• art. 4

• kto i jak powołuje – art. 5 par. 1, 2

• warunki kandydowania na stanowisko sędziego WSA – art. 6

• Prezes WSA

• kompetencje – art. 20 par. 1

• podlega Prezesowi NSA (art. 20 par. 2)

• powoływanie – prezesa i wice powołuje Prezes NSA spośród sędziów WSA lub NSA po zasięgnięciu opinii ZO WSA i Kolegium NSA (art. 21 par. 1 + dalsze paragrafy)

• kadencja – art. 21 par. 2

• odwołanie Prezesa i wiceprezesa – art. 21a

• ZO sędziów WSA – art. 24 – składa się z sędziów WSA

• kolegium WSA – art. 25

• pracownicy WSA – poza sędziami w WSA mogą być zatrudnieni także: asesorzy sądowi, referendarze sądowi, urzędnicy i pracownicy sądów (art. 10)

• asesorzy – art. 26

• referendarze – art. 27

• asystenci – art. 27a

• urzędnicy i pracownicy – szczegółowo reguluje rozporządzenie Prezydenta RP z 2003r. najwyższym stanowiskiem w grupie urzędników jest dyrektor (powołuje Prezes NSA na wniosek prezesa WSA)

• nadzór nad działalnością administracyjną WSA – art. 12, 22 + rozporządzenie Prezydenta RP.

• NSA  organizacja

• skład – Prezes NSA, wiceprezesi, sędziowie (art. 30)

• organy NSA – art. 31: Prezes NSA, ZO Sędziów NSA, Kolegium NSA

• siedziba – art. 32: Warszawa

• sędziowie:

• powołanie – art. 5

• ustalanie liczby stanowisk sędziowskich – art. 33

• wymagania do objęcia stanowiska – art. 7

• Prezes NSA:

• powoływany przez Prezydenta RP spośród 2 kandydatów przedstawionych Przez ZO Sędziów NSA art. 44

• zadania, kompetencje:

• art. 34: stoi na czele NSA, kieruje pracami, reprezentuje NSA na zewnątrz, czynności administracji sądowej w NSA

• art. 35 – prawo wglądu w czynności NSA itd.

• art. 36 – prawo wystąpienia do NSA o podjęcie uchwały wyjaśniającej przepisy prawne (…)

• jest przewodniczącym ZO Sędziów i Kolegium NSA

• za zgodą Kolegium tworzy i znosi wydziały w: Izbach (F., G., O.), Kancelarii Prezesa NSA, Biurze Orzecznictwa

• powołuje i odwołuje: przewodniczących wydziałów w Izbach, szefa Kancelarii Prezesa NSA, dyrektora Biura Orzecznictwa

• wydaje zbiór urzędowy orzeczeń sądów adm.

• sprawuje wierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów adm.

• informuje Prezydenta RP I KRS o działalności sądów adm.

• informuje Prezesa RM o problemach funkcjonowania adm. publ. wynikających ze spraw rozpatrywanych przez sądy adm.

• wiceprezes NSA – powoływanie – art. 45

• ZO Sędziów NSA – art. 46

• Kolegium NSA – art. 47

• organizacja wewnętrzna:

• 3 izby – art. 39

• działa w nim Kancelaria Prezesa NSA i Biuro Orzecznictwa – art. 40

• nadzór nad działalnością sądów administracyjnych – rozporządzenie prezydenta RP określa

• nadzór nad działalnością sadów administracyjnych art. 12

• nadzór nad działalnością WSA – art. 22

• wizytacje jednostek organizacyjnych WSA przeprowadza się nie rzadziej niż raz na 4 lata; bada się obciążenie sędziów, stan zaległości, sprawność postępowania sądowego, wykonywanie czynności w toku postępowania międzyinstancyjnego, poziom jednolitości orzecznictwa na tle innych sądów adm. a zwłaszcza NSA

• lustracje ma na celu zbadanie określonej problematyki z zakresu funkcjonowania WSA lub określonej jednostki organizacyjnej, działalności nadzorczej prezesa, wiceprezesa (-ów).

Ustawa z 30.VIII.2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi  procedura.

1. Zakres właściwości sądów administracyjnych. Zakres kontroli.

Art. 1 PPSA Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi normuje postępowanie sądowe w sprawach z zakresu kontroli działalności administracji publicznej oraz w innych sprawach, do których jego przepisy stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy sądowoadministracyjne).

Art. 2 PPSA Do rozpoznawania spraw sądowoadministracyjnych powołane są sądy administracyjne.

• Tak więc ustawa reguluje postępowanie sądowe w kategorii spraw sądowoadministracyjnych. Do ich rozpoznawania są powołane sądy administracyjne. Kategoria sprawy sądowoadministracyjne odnosi się do dwóch grup spraw: sprawy z zakresu działalności adm. publ. i inne sprawy, o których stanowią przepisy szczególne.

Sprawy administracyjne a sądowoadministracyjne  w sprawie sądowoadministracyjnej nie zmierza się do jej merytorycznego rozpatrzenia tylko do skontrolowania legalności działania organów lub bezczynności organów administracji publicznej.

Co do zasady sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej.

Aby ustalić, czym jest sprawa sądowoadministracyjna, należy zbadać przepisy PPSA i ustawy szczególne.

Trzeba ustalić, kto wykonuje działalność administracji publicznej. Ogólnie wskazuje to ustawa o NSA. Zaś precyzują to przepisy szczególne – czyje i jakie działanie może być poddane kontroli sądu adm.

Generalna klauzula: art. 3 § 1 PPSA Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie.  PPSA określa zakres kontroli sądów administracyjnych za pomocą klauzuli generalnej z pewnymi wyłączeniami (enumeracja negatywna). Klauzula generalna oznacza, że można skarżyć do sądu adm. w zasadzie wszystkie decyzje administracyjne wydawane w trybie KPA i ustaw szczególnych.

 w razie wątpliwości, czy coś należy do sądu powszechnego czy administracyjnego, a nie jest wyraźnie określone, to chodzi tu o administrację publiczną, to jednak jest domniemanie sądów administracyjnych

 na czym polega owa kontrola? Nie oznacza ona merytorycznego rozpatrzenia, tylko sprawdzenie i wyciągniecie wniosków, ewentualnie skasowanie orzeczenia; domniemanie, że sąd adm. nie stosuje środków merytorycznych w razie wątpliwości, a więc gdy wiemy że mamy do czynienia tylko z kontrolą adm. publ. to jest domniemanie sądu administracyjnego, co oznacza że można powierzyć sądowi adm. merytoryczne orzekanie, ale wyjątkowo, bo to nie jest jego zasadniczym zadaniem, a z kolei sądy powszechne nie mogą się ograniczać do kontroli adm. publ i tutaj ponieważ Konstytucja mówi, że do sądów administracyjnych należy kontrola administracji publicznej, to nie ma wyjątku. Sądy powszechne  jeśli sprawują funkcję kontroli administracji publicznej to muszą sprawować tę funkcję merytorycznie, nie mogą się ograniczać tylko do kontrolowania.

• Formy działania adm. publ., które podlegają tej kontroli:

Art. 3 § 2 PPSA Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

1) decyzje administracyjne;  niezależnie od nazwy. Jeśli akt spełnia rolę decyzji, to niezależnie od nazwy będzie podlegał kontroli. W prawodawstwie jest bałagan, bo używa prawodawca całej mozaiki określeń np. „rozkaz”, „odmowa”, „cofnięcie”, „sprzeciw”, „uznanie prawa” itd. Więc nie decyduje nazwa ale rola, jaką akt pełni. Stąd też decyzjami są wszystkie władcze rozstrzygnięcia indywidualnych spraw administracyjnych, np. zezwolenia, pozwolenia, nakazy itd., a nie tylko to co zostało nazwane w prawie materialnym.

Co do decyzji administracyjnych mamy klauzulę generalną: wszystkie decyzje administracyjne, niezależnie od tego czy zostały wydane w trybie KPA, czy przepisów szczególnych. Wszystkie decyzje, z wyjątkiem tych wyłączonych spod zakresu sądownictwa administracyjnego, a to wyłączenie następuje w art. 5 PPSA.

Ale warunek do wniesienia skargi na decyzję jest taki, że trzeba wyczerpać środki zaskarżenia w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie. Czym jest wyczerpanie środków zaskarżenia wyjaśnia art. 52 par. 2 PPSA. Ale o tym będzie dalej. Tylko prokurator i RPO mogą wnieść skargę do sądu adm. bez wyczerpania środków zaskarżenia i są jeszcze dodatkowe warunki, ale o tym później.

2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;  klauzula enumeratywna - nie wszystkie postanowienia, tylko te 3 rodzaje.

Po pierwsze te, na które służy zażalenie, a one są enumeratywnie wymienione w procedurach (KPA – 16 przypadków, OP – 20 przypadków, i inne ustawy szczególne wskazują), niezależnie od tego, czy będą w postępowaniu ogólnym czy szczególnym, musi ta ustawa czy kpa czy ustawa szczególna przewidywać, że na to postanowienie służy zażalenie.

Po drugie, na postanowienia kończące postępowanie a więc takie, co do których przepisy mogą nie przewidywać prawa do wniesienia zażalenia. O takich postanowieniach mówi art. 134 KPA Organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie w tej sprawie jest ostateczne. Mówi także art. 228 OP. Postanowienia te są ostateczne i tym samym kończą postępowanie w danej sprawie. Oznacza to brak możliwości rozstrzygnięcia sprawy w drodze decyzji adm.

Po trzecie, postanowienia rozstrzygające sprawę co do jej istoty np. postanowienia dotyczące opłat i kosztów, z tym że jednocześnie służy na nie zażalenie. Takie postanowienia nie powinny w ogóle istnieć, bo decyzje rozstrzygają co do istoty.

3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;  ale tylko te, na które służy zażalenie, a więc nie każde: już nie mamy takiej klauzuli jak w postępowaniu administracyjnym. W postępowaniu egzekucyjnym nie wydaje się decyzji adm., zasadniczo zaś wydaje się postanowienia. Skarga na takie postanowienia może być wniesiona po wyczerpaniu środków zaskarżenia, a więc wniesieniu zażalenia i jego rozpoznaniu przez właściwy organ odwoławczy.

4) inne niż określone w pkt 1–3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;  co to jest? Chodzi o to, że jest to system zupełny kontroli, gdzie to każde zewnętrzne działanie administracji publicznej podlega kontroli sądowej. Pojawienie się tego przepisu spowodowała dyskusję co do pojęcia tych aktów i czynności.

To są pewne akty, które mają charakter władczy:

• które nie przybierają postaci ani decyzji, postanowienia czy aktu nadzoru

• czynności materialno-techniczne

• akty (forma dokumentu)

Musi istnieć jakieś uprawnienie, które przepisy przewidują, i zakwalifikowanie do tego uprawnienia następuje w formie jakiejś czynności lub aktu organu, który nie przyjmuje postaci decyzji lub postanowienia. Chodzi tu o czynności indywidualne, jednostronne, władcze - na pewno! Ale problem: czy to może dotyczyć czynności ogólnych?  Prof. Jaśkowska twierdzi, że mogą to być także czynności ogólne, bo przepis mówi: inne niż określone w pkt 1-3, a tam mamy akty indywidualne, a dalej za tym mamy akty ogólne (uchwały, zarządzenia). Jeśli tak nie podejmiemy tego, to umykają spod kontroli sądów adm. Pewne czynności, które nie są podejmowane w formie uchwał organów jedn. samorządu terytorialnego czy w formie aktów normatywnych, bo mają charakter niedookreślony.  nierozwiązane do końca, czy znak drogowy? Bo nie ma charakteru indywidualnego, ani aktu normatywnego, ani aktu jednostek organów jednostek samorządu terytorialnego.

4a) pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach;

5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;  jest to w literaturze krytykowane.

Chodzi o terenowe akty normatywne, gdy są wydawane przez jedn. sam. terytorialnego (wydają organy uchwałodawcze, czyli rady lub sejmiki ale może się zdarzyć, że taki akt na mocy upoważnienia będzie wydawał zarząd) i terenowe organy administracji rządowej w zakresie administracji rządowej (co do zasady upoważniony wojewoda).

Na podstawie tego pkt jest podział kompetencji między TK a sądami administracyjnymi! Sądy administracyjne kontrolują akty terenowe – a TK- akty szczebla centralnego! - ale nie do końca, bo TK też może skontrolować akt prawa miejscowego w drodze skargi konstytucyjnej, a sąd adm. może dojść do aktu centralnego drodze kontroli pośredniej (co prawda nie może go uchylić), ale może odmówić jego stosowania (np. może odmówić stosowania rozporządzenia sprzecznego z ustawą), natomiast bezpośrednia kontrola aktów prawa miejscowego jest dokonywana przez sądy adm., bo te sądy mogą stwierdzić nieważność takiego aktu.

Kto może wnieść taką skargę? Każdy, którego interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone przepisem takiego aktu.

Warunkiem wniesienia skargi jest uprzednie bezskuteczne wezwanie organu, który przepis wydał, do usunięcia naruszenia. Stosuje się przepisy z KPA. NSA rozstrzygnął, że organ ma obowiązek udzielić odpowiedzi na takie wezwanie w ciągu art. 35 ust. 1 ustawy o NSA. Skargę wnosi się w ciągu 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi na wezwanie; gdy brak odpowiedzi to w ciągu 60 dni przewidzianych dla rozpatrzenia odwołania.

6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;  o jakie dodatkowe akty w przypadku samorządu tutaj chodzi? Z zakresu organów adm. rządowej podlegają kontroli: decyzje, postanowienia, akty i czynności, interpretacje podatkowe, akty prawa miejscowego, natomiast w przypadku sam. terytorialnego dodatkowo kontroluje się inne akty z zakresu adm. publ, np. uchwały, zarządzenia - mogą przyjmować postać indywidualną lub ogólną, ale nie chodzi tutaj postać decyzji czy postanowienia czy aktów z pkt 4, tylko te inne! A więc to może być cała gama aktów, które łączy tylko to, że są wydawane w zakresie adm. publ.

Są to akty, które nie mają charakteru powszechnie obowiązującego. Charakter prawny tych aktów jest niejednorodny ale łączy je wszystkie to, że są podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej to wtedy, kiedy nie ma drogi cywilnoprawnej! (szerokie rozumienie).

Przykłady uchwał: uchwała wójta określająca sposób korzystania a dróg gminy, akt o powołaniu na określone stanowisko.

Terminy takie same jak w pkt 5.

7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;  tylko nad działalnością samorządu terytorialnego! Nie można skarżyć do sądu adm. aktów nadzoru wojewody nad np. organem administracji rządowej wyspecjalizowanym. Tylko skardze do sądu adm. podlegają akty nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego (wg art. 171 K sprawuje ten nadzór w sprawach finansowych Regionalna Komisja Obrachunkowa a z punktu widzenia legalności nadzór sprawuje wojewoda a w niektórych sytuacjach Prezes RM); nie traktuje się jako aktu nadzoru rozwiązania przez Sejm rady czy sejmiku.

Już sama Konstytucja mówi o samodzielności jednostek samorządu terytorialnego i przyznaje im ochronę sądową w tej kwestii.

Do wniesienia skargi uprawnionymi są wg ustaw ustrojowych gmina, powiat i województwo w ciągu 30 dni od doręczenia aktu nadzoru.

Uwaga! Określenie „rozstrzygnięcie organu nadzorczego” jest węższe niż „akt nadzoru” i pod nie podpada.

Nie ma wymogu wezwania organu do usunięcia naruszenia prawa.

8) bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przypadkach określonych w pkt 1–4a.  więc chodzi o sprawy, w których wydawane są decyzje administracyjne, postanowienia zaskarżalne, inne akty i czynności z zakresu adm. publ.

Czym jest owa bezczynność? To milczenie organu adm. publicznej, gdy organ w ustalonym w przepisach prawa terminie nie wydał decyzji (zarówno I i II instancja)/postanowienia/innego aktu/innej czynności z zakresu adm. publicznej.

Warunkiem jest wyczerpanie środków zaskarżenia (patrz art. 35 i 36 KPA)

Uwaga! NSA stwierdził, że nie ma mowy o bezczynności sądu gdy strona nie podejmuje wskazanych przez organ adm. publicznej czynności koniecznych do wszczęcia postępowania.

• Kontrola wynikająca z przepisów szczególnych:

Art. 3 § 3 PPSA Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę, i stosują środki określone w tych przepisach.

• takich ustaw jest wiele, przykłady:

• ustawa z 2000r. o referendum lokalnym – przyznaje inicjatorowi referendum lokalnego prawo skargi do sądu administracyjnego na uchwałę organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego odrzucającego wniosek mieszkańców w sprawie przeprowadzenia referendum

• ustawa z 1984r. Prawo prasowe – nakłada na przedsiębiorców i podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych i nie działające dla osiągnięcia zysków obowiązek udzielania prasie informacji o swej działalności; w przypadku odmowy odmowę doręcza się zainteresowanej redakcji w formie pisemnej ; odmowę można skarżyć do sądu adm.

• Spory kompetencyjne:

Oprócz tego sądy adm. rozstrzygają spory o właściwość między organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej (czyli np. spór wojewoda a SKO) lub między organami samorządu teryt., jeżeli one nie mają wspólnego organu, a więc SKO- organ jednostki sam. teryt., i oprócz tego, wtedy gdy przepisy szczególne przewidują kontrolę sądów adm., mianowicie w przypadkach skargi na odmowę przeprowadzenia referendum, a więc związane z ustawą o referendum.

• Wyłączenia właściwości:

Poniższy przepis stanowi ograniczenie klauzuli generalnej zaskarżania decyzji administracyjnych do sądu adm. Jest to enumeracja negatywna.

Art. 5 PPSA

Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach:

1) wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej;

2) wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi;

3) odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa;

4) wiz wydawanych przez konsulów, z wyjątkiem wiz wydanych cudzoziemcowi będącemu członkiem rodziny obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz. 1043).

5) zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego wydawanych przez konsulów.

Wykład nr 11 (4.05.2011r.)

1. WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA I MIEJSCOWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH. PODZIAŁ MIĘDZY WSA I NSA.

Ponieważ mamy sądy administracyjne dwóch instancji: WSA i NSA należy dokonać podziału właściwości pomiędzy sądy tego typu.

1. właściwość rzeczowa WSA

Określona w: art. 13 § 1 PPSA Wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość Naczelnego Sądu Administracyjnego.

 Są one właściwe z wyjątkiem tego co należy do NSA. Tak więc wszystkie sprawy nie należące do właściwości NSA są zasadniczo rozpatrywane są w pierwszej instancji przez wojewódzkie sądy administracyjne, przy czym konieczne jest wtedy ustalenie właściwości tych sądów.

2. właściwość rzeczowa NSA

Art. 15 PPSA

§ 1 Naczelny Sąd Administracyjny:

1) rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów ustawy; ( skargi kasacyjne, zażalenia)

2) podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych;  uchwały abstrakcyjne

3) podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej;  uchwały konkretne (oba rodzaje uchwał mają na celu zapewnienie jednolitości orzecznictwa sądów administracyjnych)

4) rozstrzyga spory, o których mowa w art. 4;  spory kompetencyjne (spory o właściwość); celem jest zapewnienie jednolitości ukształtowania właściwości organów jednostek samorządu terytorialnego

5) rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw.

§ 2 Do rozstrzygania sporów, o których mowa w art. 4, oraz do rozpoznawania innych spraw należących do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw, stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym. Spory, o których mowa w art. 4, ( spory kompetencyjne) Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzyga na wniosek postanowieniem przez wskazanie organu właściwego do rozpoznania sprawy.

3. właściwość miejscowa WSA

Art. 13 PPSA

§ 2 Do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona. ( uwaga 2 wyjątki! Skargi na akty Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób represjonowanych – decyduje miejsce zamieszkania strony skarżącej. Drugi wyjątek to: w drodze rozporządzenia jest przekazanie niektórych spraw do właściwości innych sądów administracyjnych ) Prof. Jaśkowska mówi: na obszarze którego ma siedzibę organ którego działalność lub bezczynność lub przewlekłe rozpatrywanie spraw zostało zaskarżone do sądu administracyjnego.

§ 3 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, w drodze rozporządzenia, może przekazać wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu rozpoznawanie spraw określonego rodzaju należących do właściwości innego wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli wymagają tego względy celowości.

(NSA – siedziba w Warszawie)

Kilka ważnych uwag dotyczących właściwości:

4. zasada perpetuatio fori

Art. 14 PPSA

Wojewódzki sąd administracyjny właściwy w chwili wniesienia skargi pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.  Zasada jest taka, że ten sąd inaczej niż w postępowaniu administracyjnym) który był właściwy w dniu wniesienia skargi jest właściwy aż do ukończenia postępowania, czyli nie zmienia się właściwość chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej. Naruszenie właściwości miejscowej nie jest podstawą do nieważności, nie jest podstawą do wznowienia postępowania strona może podnosić też zarzut jedynie w skardze kasacyjnej. Jest on jednak dosyć wątpiły ponieważ trzeba by wykazać, że miał wpływ na wynik sprawy a to z reguły w grę wchodzić nie będzie. Były przypadki naruszenia właściwości miejscowej wynikające z niejasności przepisów i wtedy sąd się wypowiedział , że nie jest to podstawa nieważności

5. wyznaczenie innego sądu do rozpoznania sprawy

Art. 14a PPSA

Jeżeli wojewódzki sąd administracyjny nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności, Naczelny Sąd Administracyjny wyznaczy na posiedzeniu niejawnym, w składzie trzech sędziów, inny wojewódzki sąd administracyjny.

2. UCZESTNICY POSTĘPOWANIA

Rozróżniamy tutaj strony i uczestników postępowania sądowo – administracyjnego.

a. uczestnicy postępowania

Biorą udział w postępowaniu zarówno po stronie skarżącego jak i organu.

Mamy dwa rodzaje uczestników:

• uczestników z mocy prawa

Są nimi następujące podmioty: art. 33 § 1 PPSA Osoba, która brała udział w postępowaniu administracyjnym, a nie wniosła skargi, jeżeli wynik postępowania sądowego dotyczy jej interesu prawnego, jest uczestnikiem tego postępowania na prawach strony.

Nie muszą występować o to, żeby sąd ich dopuszczał. Również jeśli skargę wniósł uprawniony inny podmiot np. RPO, prokurator itd., pod warunkiem że właśnie osoba zainteresowana nie wniosła skargi.

Czyli, jeśli nie braliśmy udział w postępowaniu a nie złożyliśmy skargi, to musimy się sami zgłosić do sądu bo brak naszego udziału nie będzie podstawą do nieważności.

Trzeba sprawdzić, jakie były strony i czy te strony zostały zawiadomione przez WSA bo inaczej mam podstawę do stwierdzenia nieważności. Jeżeli sąd w I instancji ich pominie  to jest to przesłanka nieważności którą NSA musi brać pod uwagę z urzędu. Ponadto, te osoby z powody naruszenia swojego prawa do udziału  mają prawo występować o wznowienie postępowania.

• uczestników dopuszczonych przez sąd

Art. 33 § 2 KPA Udział w charakterze uczestnika może zgłosić również osoba, która nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy jej interesu prawnego, a także organizacja społeczna, o której mowa w art. 25 § 4, w sprawach innych osób, jeżeli sprawa dotyczy zakresu jej statutowej działalności. Na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału w sprawie przysługuje zażalenie.

2 kategorie podmiotów:

• osoby, które nie brały udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym, nie złożyły skargi a wymóg postępowania dotyczy ich interesu prawnego i ich obowiązku.

• organizacja społeczna, o której mowa w art. 25 paragraf 4, jeśli sprawa dotyczy jej statutowej działalności. Chodzi o takie organizacje społeczne, które nie brały udziału w postępowaniu a które na etapie postępowania chcą zgłosić swój udział w sprawie z uwagi na to, że sprawa dotyczy zakresu ich statutowej działalności, np. ekologiczne.

W tej kategorii znajdują się też organizacje społeczne, które brały udział w postępowaniu adm.

Sąd nie ma obowiązku zawiadamiać tych organizacji o tym, że jest postępowanie.

Uwaga! W stosunku do tych podmiotów PPSA nie używa pojęcia „na prawach strony”. Ale nie płyną z tego żadne różnice co do praw i obowiązków między nimi a uczestnikami, o których mowa wyżej.

Te podmioty, które chcą brać udział w postępowaniu sądowoadministracyjnym a nie złożyły skargi, powinny zgłosić wniosek o dopuszczenie do tego postępowania. Udział tych podmiotów jest kontrolowany przez sąd, który decyduje o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu. Jeżeli sąd odmawia dopuszczenia – czyni to w formie postanowienia na które służy zażalenie, zażalenie rozpatruje NSA. Sąd bada interes prawny lub cele statutowe w przypadku organizacji społecznej.

Podmioty te mogą występować zarówno po stronie skarżącego (współuczestnictwo materialne czynne) lub organu zaskarżanego (bierne).

Jeżeli zostaną dopuszczeni, mają te same uprawnienia procesowe, oczywiście podmioty na prawach strony nie będą miały uprawnień materialno prawnych a więc niemożliwość w postępowaniu mediacyjnym dokonywania pewnych ustępstw. Natomiast te podmioty mogą występować przy pomocy pełnomocników. Mamy inne zasady niż w postępowaniu administracyjnym gdzie pełnomocnikiem mógł być każdy. Tutaj na mocy art. 35 pełnomocnikiem strony może być adwokat, radca prawny itd. Przed sądem w I i II instancji te podmioty te podmioty mogą występować, co do skargi nie ma wymogu złożenia jej przez takiego pełnomocnika. Natomiast skargę kasacyjną oraz zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej może wnieść tylko określona osoba tzw. fachowy pełnomocnik, wymóg sporządzenia tych pism jest tutaj rygorystyczny. Obowiązuje tutaj przymus adwokacko radcowski wynikający z art. 175.

b. strony

Postępowanie sądowo – administracyjne opiera się na zasadzie dwustronności – tzn. występują w nim dwie strony:

• Skarżący – a więc ten, kto wnosi do sądu administracyjnego skargę.

Kto ma legitymację do złożenia skargi? wynika to z art. 50 PPSA

§ 1 Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym.

§ 2 Uprawnionym do wniesienia skargi jest również inny podmiot, któremu ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi.

 To jest istotne, żeby potem odróżnić go od uczestników postępowania. Tutaj pojęcie strony jest nieco inne niż w KPA. Stroną nie jest ten, kto ma interes prawny lecz stroną jest ten, kto skarży. Skarżącym jest ten, kto ma interes prawny a więc albo uczestniczył w postępowaniu sądowo – adm. i z tego wynika jego interes prawny albo nie uczestniczył w postępowaniu adm., ale powołuje się na swój interes prawny. Prokurator, rzecznik praw obywatelskich, rzecznik praw dziecka, organizacja społeczna (org. tylko wtedy jeżeli brała udział w postępowaniu adm.)Jeżeli ktoś nie ma interesu prawnego to sąd oddala się skargę, ale stronami w postępowaniu sądowo administracyjnym są skarżący i ten którego, działanie lub bezczynność, przewlekłe prowadzenie sprawy została zaskarżona.

Tak więc posiadanie legitymacji do złożenia skargi nie jest niezbędną przesłanką uzyskania przymiotu strony. Wniesienie skargi przez podmiot niewymieniony w art. 50 par. 1 lub przepisach szczególnych, do których odsyła art. 50 par. 2 stanowi podstawę do odrzucenia skargi jako niedopuszczalnej co nie zmienia jednak faktu, że taki podmiot staje się „skarżącym” a tym staje się stroną postępowania.

• Organ którego działanie, bezczynność albo przewlekłe prowadzenie sprawy zostały zaskarżone.

Zwróćmy uwagę, że PPSA nie posługuje się tutaj pojęciem organu adm. publ. PPSA nie definiuje tutaj pojęcia organu. Wynika z tego to, że o tym jaki organ uzyska status strony, decyduje tylko przedmiot skargi. Ale skoro sądy adm. sprawują kontrolę działalności adm. publ. to organem skarżonym będzie organ wykonujący taką działalność administracji publicznej. Ale status strony może uzyskać też organ, który nie wykonuje administracji publicznej – taka skarga będzie niedopuszczalna ale taki organ uzyska mimo wszystko status strony.

Uwaga! Przymiot strony posiadają tylko skarżący lub organ (…) Nie są stroną pełnomocnicy, organy osoby prawnej itd.

Sytuacja każdej strony jest odmienna co wynika z tego, że postępowanie to jest postępowaniem kontradyktoryjnym. Skarżący zmierza do zniesienia przez sąd działania, bezczynności, przewlekłego prowadzenia sprawy a organ do oddalenia skargi.

Pomimo tego mają równorzędną pozycję procesową, co wynika z zasady równouprawnienia stron.

Między stronami nawiązuje się stosunek prawny zwany stosunkiem spornoadministracyjnym. Jego cechą jest zrównanie pozycji prawnej podmiotów, która przedtem była nierównorzędna. Wcześniej łączył je tylko materialny stosunek administracyjnoprawny (jednostronność i nadrzędna pozycja organu).

Uwaga! Dwie strony występują tylko w postępowaniach wszczynanych na skutek skargi. W tych nie wszczynanych na wniosek (np. spory o właściwość) nie ma zasady dwustronności.

Uwaga! Adnotacja co do prokuratora i RPO: mimo iż są skarżącymi, to nie uzyskują statusu strony, lecz jedynie jak to wynika z art. 8

§ 1 PPSA „przysługują im prawa strony”. Natomiast organizacja społeczna staje się stroną.

Pełnomocnictwo do złożenia skargi może być ogólne do wprowadzenia poszczególnych spraw i tylko do niektórych czynności procesowych. Przepisy odróżniają także tzw. pełnomocnika do doręczeń. Może być pełnomocnictwo tylko do określonych czynności np. pełnomocnictwo do przeglądania akt tylko i wyłącznie.

3. WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE

Rozróżnia się w postępowaniu sądowo – administracyjnym następujące rodzaje współuczestnictwa:

• Współuczestnictwo czynne – wielość podmiotów po stronie powoda.

• Współuczestnictwo bierne – wielość podmiotów po obu stronach jednocześnie.

• Współuczestnictwo materialne – wielość podmiotów w jednej sprawie. Zachodzi taka sytuacja w kilku przypadkach:

Art. 214 § 2 PPSA Pismo wnoszone przez kilka osób, których uprawnienia lub obowiązki związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne, podlega jednej opłacie. W przeciwnym razie każda z tych osób uiszcza opłatę oddzielnie stosownie do swojego uprawnienia lub obowiązku.  wtedy, gdy uprawnienia i obowiązki związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne kilku osobom np. przedmiotem skargi jest legalność decyzji podatkowej ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości adresowanej do kilku współwłaścicieli).

Art. 51 PPSA

Kilku uprawnionych do wniesienia skargi może w jednej sprawie występować w roli skarżących, jeżeli ich skargi dotyczą tej samej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności albo bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia postępowania.

Art. 111 § 1 PPSA Sąd zarządza połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli mogły być objęte jedną skargą.  łączenie tych spraw jest obligatoryjne. Chodzi o sytuacje, kiedy przedmiotem odrębnie wniesionych spraw jest to samo działanie/bezczynność/przewlekłe prowadzenie sprawy organu.

• Współuczestnictwo formalne –

Art. 112 § 2 PPSA Sąd może zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli pozostają one ze sobą w związku.  tutaj obowiązki/uprawnienia związane z przedmiotem skargi nie są wspólne dla skarżących a jedynie powiązane. Połączenie to ma charakter fakultatywny.

4. ZDOLNOŚĆ SĄDOWA I PROCESOWA

a. zdolność sądowa

• Definicja: z art. 25 § 1 PPSA wynika, że jest to zdolność występowania przed sądem adm. jako strona. Ponadto, przepisy PPSA zawierająco rozszerzenia jej na uczestników postępowania np. art. 12 PPSA Ilekroć w niniejszej ustawie jest mowa o stronie, rozumie się przez to również uczestnika postępowania. A więc jako strona albo uczestnik postępowania.

• Kto ma tę zdolność? Rozstrzygają przepisy PPSA:

Art. 25 PPSA

§ 1 Osoba fizyczna i osoba prawna ma zdolność występowania przed sądem administracyjnym jako strona.

§ 2 Zdolność sądową mają także państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz organizacje społeczne nieposiadające osobowości prawnej.

§ 3 Zdolność sądową mają także inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli przepisy prawa dopuszczają możliwość nałożenia na te jednostki obowiązków lub przyznania uprawnień lub skierowania do nich nakazów i zakazów, a także stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa.

§ 4 Zdolność sądową mają ponadto organizacje społeczne, choćby nie posiadały osobowości prawnej, w zakresie ich statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

b. zdolność procesowa

Art. 26 PPSA

§ 1 Zdolność do czynności w postępowaniu w sprawach sądowoadministracyjnych (zdolność procesową) mają osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, osoby prawne oraz organizacje społeczne i jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 25.

§ 2 Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność do czynności w postępowaniu w sprawach wynikających z czynności prawnych, których może dokonywać samodzielnie.

Art. 27 PPSA

Osoba fizyczna niemająca zdolności do czynności w postępowaniu może je podejmować tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego.

Art. 28 PPSA

§ 1 Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne mające zdolność sądową dokonują czynności w postępowaniu przez organy albo osoby uprawnione do działania w ich imieniu.

§ 2 Za Skarb Państwa podejmuje czynności w postępowaniu organ jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się postępowanie, lub organ jednostki nadrzędnej.

Art. 29 PPSA

Przedstawiciel ustawowy lub organ albo osoby, o których mowa w art. 28, mają obowiązek wykazać swoje umocowanie dokumentem przy pierwszej czynności w postępowaniu.

Art. 30 PPSA

Dla strony niemającej zdolności procesowej, która nie ma przedstawiciela ustawowego, jak również dla strony niemającej organu powołanego do jej reprezentowania, sąd na wniosek strony przeciwnej ustanowi kuratora, jeżeli strona ta podejmuje przeciwko drugiej stronie czynność niecierpiącą zwłoki. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Art. 31 PPSA

§ 1 Jeżeli braki w zakresie zdolności sądowej lub procesowej albo w składzie właściwych organów dają się uzupełnić, sąd wyznaczy odpowiedni termin. W przypadkach, w których ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu, sąd zwraca się do właściwego sądu opiekuńczego.

§ 2 Sąd może dopuścić tymczasowo do czynności stronę nie mającą zdolności sądowej lub procesowej albo osobę niemającą należytego ustawowego umocowania, z zastrzeżeniem, że przed upływem wyznaczonego terminu braki będą uzupełnione, a czynności zatwierdzone przez powołaną do tego osobę.

§ 3 Jeżeli braków powyższych nie można uzupełnić albo nie zostały one w wyznaczonym terminie uzupełnione, sąd zniesie postępowanie, w zakresie w jakim jest ono dotknięte brakami, i w miarę potrzeby wyda odpowiednie postanowienie.

6. WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO

a. Przesłanki dopuszczalności postępowania sądowoadministracyjnego. Postępowanie przed sądem I instancji.

Podstawowymi przesłankami są:

• Istnienie przedmiotu zaskarżenia (aktów i czynności, które mieszczą się w zakresie klauzuli kompetencyjnej danego sądu).

• Istnienie aktu zaskarżenia (pisma procesowego uruchamiającego postępowanie. Ma to związek z tym, że postępowanie sądowoadministracyjne co do zasady oparte jest na zasadzie skargowości. Może być wszczęte tylko wskutek skargi lub wniosku. Postępowanie z urzędu (inicjowane przez sąd) ma charakter wyjątkowy. Także postępowanie wznowieniowe, którego nie można wznowić z urzędu mimo przesłanek nieważności. Jedyny wyjątek od tej zasady oficjalności może dotyczyć tylko jednego postępowania szczególnego jakim jest postępowanie o odtworzenie zaginionych lub zniszczonych akt jeśli ich zaginięcie lub zniszczenie nastąpiło w skutek siły wyższej (art. 289 paragraf 2 PPSA).

Potem sąd bada właściwe przesłanki dopuszczalności skargi i wniosku. Na początku sąd musi zbadać swoją dopuszczalność bada ją na posiedzeniu niejawnym. Bada wówczas warunki formalne tj. wymagania odnoszące się do samej zawartości skargi i wniosku jako pisma procesowego a także inne wymagania np. termin , sposób wyniesienia czy podmioty uprawnione.

Postępowanie sądowoadministracyjne zostaje wszczęte wskutek:

• Złożenia skargi.

Jest ona podstawowym środkiem prawnych który uruchamia postępowanie przed sądem I instancji jest skarga. Dotyczy ona większości spraw rozstrzyganych przez sądy administracyjne.

Skarga jest rodzajem pisma procesowego, strony mogą wnosić również inne pisma procesowe np. skarga kasacyjna.

Te pisma procesowe muszą odpowiadać określonym warunkom.

Warunki ogólne

Dotyczą wszelkich pism procesowych i są określone w rozdziale 1 działu 3 PPSA.

Wymogi formalne wynikają z art. 46 PPSA

§ 1 Każde pismo strony powinno zawierać:

1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;

2) oznaczenie rodzaju pisma;

3) osnowę wniosku lub oświadczenia;

4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

5) wymienienie załączników.

§ 2 Gdy pismo strony jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania, a w razie jego braku – adresu do doręczeń, lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sprawy, pisma zaś dalsze – sygnaturę akt.

§ 3 Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.

§ 4 Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała.

Jeżeli pismo posiada braki formalne to wchodzi wówczas art. 49 PPSA

§ 1 Jeżeli pismo strony nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych, przewodniczący wzywa stronę o jego uzupełnienie lub poprawienie w terminie siedmiu dni pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania, chyba że ustawa stanowi inaczej.

§ 2 Jeżeli strona nie uzupełniła lub nie poprawiła pisma w terminie, przewodniczący zarządza pozostawienie pisma bez rozpoznania. Na zarządzenie przysługuje zażalenie.

§ 3 Pismo poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od dnia jego wniesienia.

Jeżeli pismo w skutek tych braków nie może mieć dalszego biegu wówczas przewodniczący wzywa stronę o jego uzupełnienie lub poprawienie w terminie 7 dni pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania. A w przypadku skargi kasacyjnej się ją odrzuca.

Oprócz tego każda skarga musi spełniać warunki formalne pism procesowych i warunki przewidziane dla skargi czy dla skargi kasacyjnej.

Art. 57 PPSA

§ 1 Skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:

1) wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności;

2) oznaczenie organu, którego działania, bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania skarga dotyczy;

3) określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.

§ 2 W przypadku, o którym mowa w art. 51, skargi mogą być wniesione w jednym piśmie.

§ 3 Jeżeli w jednym piśmie zaskarżono więcej niż jeden akt lub czynność albo bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania, przewodniczący zarządza rozdzielenie tych skarg.

Warunki szczególne

• powinna być wnoszona przez tego, kto ma legitymację procesową (art. 50 PPSA).

• tryb wnoszenia:

Art. 54 PPSA

§ 1 Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi.

§ 2 Organ, o którym mowa w § 1, przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej wniesienia.

§ 3 Organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa.

• warunkiem złożenia skargi jest wyczerpanie środków zaskarżenia.

Art. 52 PPSA

§ 1 Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka.  ten obowiązek wyczerpania środków zaskarżenia nie dotyczy więc prokuratora, rzecznika praw obywatelskich i rzecznika praw dziecka. Z jednym wyjątkiem, który wynika z orzecznictwa – jeżeli nie brali udziału w postępowaniu administracyjnym. Jeżeli jednak brali w nim udział to traktuje się ich równorzędnie jak strony.

§ 2 Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidziany w ustawie.

§ 3 Jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi, skargę na akty lub czynności, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 i 4a, można wnieść po uprzednim wezwaniu na piśmie właściwego organu – w terminie czternastu dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności – do usunięcia naruszenia prawa.

§ 4 W przypadku innych aktów, jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi i nie stanowi inaczej, należy również przed wniesieniem skargi do sądu wezwać na piśmie właściwy organ do usunięcia naruszenia prawa. Termin, o którym mowa w § 3, nie ma zastosowania.

Jeżeli chodzi o bezczynność co do aktów lub czynności to nie trzeba ich poprzedzać wezwaniem. Sądy administracyjne stoją na stanowisku że nie trzeba poprzedzać art. 52 paragraf 3 mówi o skardze na akty lub czynności ale nie na bezczynność. Są niekiedy stanowiska odmienne. Z ostrożności lepiej wnieść wezwanie do usunięcia naruszenia także w stosunku do bezczynności.

• wniesienie skargi w terminie.

Art. 53 PPSA

§ 1 Skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie.

§ 2 W przypadkach, o których mowa w art. 52 § 3 i 4 (ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia), skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa.

§ 3 Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka mogą wnieść skargę w terminie sześciu miesięcy od dnia doręczenia stronie rozstrzygnięcia w sprawie indywidualnej, a w pozostałych przypadkach w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie aktu lub podjęcia innej czynności uzasadniającej wniesienie skargi. Termin ten nie ma zastosowania do wnoszenia skarg na akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej.

• warunkiem wniesienia skargi jest też uiszczenie wpisu.

• Złożenia wniosku.

• Wniosek o wszczęcie postępowania jest środkiem wyjątkowym: Art. 63 PPSA Jeżeli ustawy tak stanowią, postępowanie sądowe wszczyna się na wniosek.

• Przykłady: postępowanie w sprawie odtworzenia zaginionych lub zniszczonych akt (art. 289 PPSA), spory o właściwość i spory kompetencyjne przed NSA, o przyznanie prawa pomocy, o wymierzenie organowi grzywny.

• Tryb wnoszenia: art. 64 § 1 PPSA Wniosek składa się bezpośrednio do sądu.

• Wymogi formalne: art. 64 § 2 PPSA Wniosek powinien czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać określenie żądania, jego podstawy i uzasadnienie oraz oznaczenie stron i organów, a także spełniać inne wymagania określone w przepisach szczególnych.

• Art. 64 § 3 PPSA Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o skardze, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

b. Skutki wniesienia skargi

• Postępowanie zostaje wszczęte z momentem złożenia skargi do organu. Oznacza to zawisłość sprawy przed określonym sądem, co stanowi ujemną przesłankę procesową dopuszczalności skargi w tej samej sprawie. Na podstawie art. 58 § 1 pkt 4 PPSA Sąd odrzuca skargę (…) jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona.

• Wywołuje konsekwencje odnośnie właściwości sądów. Art. 14 PPSA Wojewódzki sąd administracyjny właściwy w chwili wniesienia skargi pozostaje właściwy aż do ukończenia postępowania, choćby podstawy właściwości zmieniły się w toku sprawy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

• Skarga wyznacza granicę sprawy administracyjnej. Sąd I instancji w przeciwieństwie do sądu kasacyjnego nie jest związany warunkami skargi. Sąd I instancji jest związany granicami sprawy administracyjnej tzn. może badać inne rzeczy niż te które zarzucono ale w ramach tej sprawy administracyjnej.

• Złożenie skargi powoduje obowiązek organu przekazania skargi wraz z odpowiedzią na skargę sądowi administracyjnemu w ciągu 30 dni od dnia jej wniesienia, chyba że organ skorzysta z możliwości samokontroli. Czy albo samokontrola albo przekazanie. (art. 54 § 2 PPSA Organ, o którym mowa w § 1, przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie trzydziestu dni od dnia jej wniesienia.)

Samokontrola wynika z art. 54 § 3 PPSA Organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania zaskarżono, może w zakresie swojej właściwości uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy. Uwzględniając skargę, organ stwierdza jednocześnie, czy działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce bez podstawy prawnej albo z rażącym naruszeniem prawa. Samokontrola polega na tym, że organ uchyla decyzję, musi w całości uwzględnić skargę. Na ten akt nowy będzie też służyła skarga.

Jeżeli organ nie dokona samokontroli to ma obowiązek przekazania skargi wraz z odpowiedzią w terminie 30 dni od dnia od wniesienia skargi. Jeśli tego nie zrobi to można zastosować środki dyscyplinujące:

Art. 55 PPSA

§ 1 W razie niezastosowania się do obowiązków, o których mowa w art. 54 § 2, sąd na wniosek skarżącego może orzec o wymierzeniu organowi grzywny w wysokości określonej w art. 154 § 6. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.  możliwość wyznaczenia organowi grzywny; może to zrobić tylko na wniosek skarżącego.

§ 2 Jeżeli organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny, sąd może na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości.  sąd może również na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę w trybie uproszczonym.

§ 3 O rażących przypadkach naruszenia obowiązków, o których mowa w § 2 lub w art. 54 § 2, skład orzekający lub prezes sądu zawiadamia organy właściwe do rozpatrywania petycji, skarg i wniosków.  można dokonać sygnalizacji zawiadamiając organ nadrzędny.

c. Niespełnienie warunków skargi

Art. 58 PPSA

§ 1 Sąd odrzuca skargę :

1) jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego;  sąd skargę odrzuca – postanowieniem, na które służy skarga kasacyjna.

2) wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia;  uchybienie terminowi powoduje odrzucenie skargi chyba, że zostanie przywrócony termin do wniesienia skargi. Strona musi złożyć wniosek, o tym wniosku rozstrzyga sąd w pierwszej instancji, a od odmowy przywrócenia terminu służy zażalenie. Art. 86 PPSA o przywracaniu terminu.

3) gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi;  nie stosuje się przepisu o pozostawieniu podania bez rozppznaia

4) jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona;

5) jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;  jeżeli skargę wniesie podmiot nie mający interesu prawnego to wyrokiem, (od którego służy skarga kasacyjna wyjątkowo), jeżeli jest oczywisty brak sąd na posiedzeniu niejawnym, odrzuca skargę w toku postępowania.

6) jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne.

§ 2 Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności procesowej skarżącego i niedziałania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej skarżącym, uniemożliwiającego jego działanie, sąd odrzuci skargę dopiero wówczas, gdy brak nie zostanie uzupełniony. ( patrz art. 49 PPSA).

§ 3 Sąd odrzuca skargę postanowieniem. Odrzucenie skargi może nastąpić na posiedzeniu niejawnym.

§ 4 Sąd nie może odrzucić skargi z powodu, o którym mowa w § 1 pkt 1, jeżeli w tej sprawie sąd powszechny uznał się za niewłaściwy.

Art. 59 PPSA

§ 1 Jeżeli do rozpoznania sprawy właściwy jest inny sąd administracyjny, sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę właściwemu sądowi administracyjnemu. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

§ 2 Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazanie sprawy. Nie dotyczy to przekazania sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.

§ 3 Czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.

Art. 220 § 1 PPSA Sąd nie podejmie żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie zostanie uiszczona należna opłata. W tym przypadku, z zastrzeżeniem § 2 i 3, przewodniczący wzywa wnoszącego pismo, aby pod rygorem pozostawienia pisma bez rozpoznania uiścił opłatę w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia wezwania. W razie bezskutecznego upływu tego terminu przewodniczący wydaje zarządzenie o pozostawieniu pisma bez rozpoznania.

7. PRZEBIEG POSTĘPOWANIA PRZED SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI

a. Czynności wstępne

• W ramach czynności wstępnych sąd powinien zbadać właściwość sprawy. Jeżeli sąd stwierdza, że nie jest właściwy: art. 59 § 1 PPSA Jeżeli do rozpoznania sprawy właściwy jest inny sąd administracyjny, sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę właściwemu sądowi administracyjnemu. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

• W ramach czynności wstępnych przewodniczący kompletuje akta, sprawdza czy zostały nadesłane.

• Sprawdza, czy skarga spełnia wymogi formalne i czy został uiszczony wpis. W razie potrzeby wzywa do usunięcia braków formalnych lub uiszczenia wpisu, chyba że złożono wniosek o przyznanie prawa pomocy.

• Przewodniczący sądu wyznacza skład orzekający na rozprawę na posiedzenie niejawne. Zmiana składu orzekające może nastąpić wyjątkowo zgodnie z art. 12 par. 2 PPSA i tylko wówczas gdy z przyczyn losowych lub prawnych sędzia nie może brać udziału w sprawie. Wyznaczany jest inny sędzia.

• Rozpatruje wnioski o wyłączenie sędziego. To również powoduje zmiany składu orzekającego. Instytucja ta dotyczy również prokuratorów, asesorów, referendarzy, protokolantów. Może być na wniosek strony lub z urzędu. Jedynie w toku postępowania. Te przyczyny wyłączenia w art. 18 i dalej. Wyłączenie na wniosek na podstawie art. 19 – na wniosek strony bądź samego sędziego. O wyłączenie sędziego orzeka sąd w składzie 3 osobowym, na posiedzeniu niejawnym po złożeniu wyjaśnień przez tego sędziego. Na to również służy zażalenie.

Art. 18 PPSA  wyłączenie z mocy prawa. Bezwzględne przesłanki wyłączenia, które opierają się na jego związkach z przedmiotem lub podmiotem postępowania. Wyliczenie enumeratywne – nie mogą być te przypadki interpretowane rozszerzająco.

§ 1 Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w sprawach:

1) w których jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki;

2) swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;

3) osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

4) w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron;

5) w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą;

6) w których brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;

6a) dotyczących skargi na decyzję albo postanowienie, jeżeli w prowadzonym wcześniej postępowaniu w sprawie brał udział w wydaniu wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie;

7) w których brał udział w rozstrzyganiu sprawy w organach administracji publicznej.

§ 2 Powody wyłączenia trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

§ 3 Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą o wznowienie postępowania, nie może orzekać co do tej skargi.

Art. 19 PPSA

Niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 18, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

Art. 20 PPSA

§ 1 Wniosek o wyłączenie sędziego strona zgłasza na piśmie lub ustnie do protokołu posiedzenia w sądzie, w którym sprawa się toczy, uprawdopodabniając przyczyny wyłączenia.

§ 2 Strona, która przystąpiła do rozprawy, powinna uprawdopodobnić ponadto, że przyczyna wyłączenia dopiero później powstała lub stała się jej znana.

§ 3 Do czasu rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie sędzia może spełniać tylko czynności nie cierpiące zwłoki.

Art. 21 PPSA

Sędzia powinien zawiadomić sąd o zachodzącej podstawie swojego wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie.

Art. 22 PPSA

§ 1 O wyłączeniu sędziego rozstrzyga sąd administracyjny, w którym sprawa się toczy.

§ 2 Postanowienie wydaje sąd w składzie trzech sędziów, na posiedzeniu niejawnym, po złożeniu wyjaśnienia przez sędziego, którego wniosek dotyczy.

§ 3 W razie gdy sąd administracyjny, o którym mowa w § 1, nie może podjąć postanowienia z powodu braku dostatecznej liczby sędziów, Naczelny Sąd Administracyjny wyznacza inny sąd do rozpoznania wniosku.

Art. 24 PPSA

§ 1 Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się odpowiednio do wyłączenia protokolanta, referendarza sądowego, asesora sądowego oraz prokuratora.

§ 2 Wniosek o wyłączenie prokuratora przekazuje się odpowiedniemu prokuratorowi nadrzędnemu.

GWARANCJE

Art. 183 § 2 pkt 4 PPSA Nieważność postępowania zachodzi (…) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami prawa albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy (…)

Art. 271 pkt 1 PPSA

Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności, jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, a strona przed uprawomocnieniem się

orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia (…)

W przypadku zgłoszenia wniosku w złej wierze sąd, oddalając wniosek, może skazać wnoszącego na grzywnę.

• Sąd rozstrzyga wnioski dotyczące wstrzymania wykonania aktu lub czynności. Służy to ochronie tymczasowej przed wykonaniem wadliwego aktu.

Może nastąpić to wstrzymanie:

• przez organ – z urzędu lub na wniosek strony, w całości lub części. Przesłanki zostały określone od strony negatywnej. Plus ograniczenia, o czym mowa poniżej.

Art. 61 § 2 PPSA W razie wniesienia skargi:

1) na decyzję lub postanowienie – organ, który wydał decyzję lub postanowienie może wstrzymać, z urzędu lub na wniosek skarżącego, ich wykonanie w całości lub w części, chyba że zachodzą przesłanki od których w postępowaniu administracyjnym uzależnione jest nadanie decyzji lub postanowieniu rygoru natychmiastowej wykonalności albo, gdy ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania;  a więc te akty, które sam wydał.

2) na inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa – właściwy organ może, z urzędu lub na wniosek skarżącego, wstrzymać wykonanie aktu lub czynności w całości lub w części;

3) na uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oraz na akty terenowych organów administracji rządowej – właściwy organ może, z urzędu lub na wniosek skarżącego, wstrzymać wykonanie uchwały lub aktu w całości lub w części, z wyjątkiem przepisów prawa miejscowego, które weszły w życie.

• przez sąd administracyjny – zasadą jest, że: art. 61 § 1 PPSA Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub czynności. – samo wniesienie skargi nie wstrzymuje więc wykonania.

Po przekazaniu sądowi skargi, może to zawiesić sąd ale tylko na wniosek skarżącego. Przesłanki zostały określone od strony pozytywnej.

Art. 62 PPSA

§ 3 Po przekazaniu sądowi skargi sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części aktu lub czynności, o których mowa w § 1, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków, z wyjątkiem przepisów prawa miejscowego, które weszły w życie, chyba że ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania. Odmowa wstrzymania wykonania aktu lub czynności przez organ nie pozbawia skarżącego złożenia wniosku do sądu. Dotyczy to także aktów wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach tej samej sprawy.

§ 4 Postanowienia w sprawie wstrzymania aktu lub czynności wydane, na podstawie § 2 i 3, sąd może zmienić lub uchylić w każdym czasie w razie zmiany okoliczności.

§ 5 Postanowienia, o których mowa w § 3 i 4, sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym.

§ 6 Wstrzymanie wykonania aktu lub czynności upada w razie wydania przez sąd orzeczenia kończącego postępowanie w pierwszej instancji.  a więc wstrzymanie ma charakter tymczasowy

O ile wniesienie tego trybu jest uzależnione od skarżącego, o tyle takie postanowienia sąd może zmienić w każdym czasie wskutek zmian okoliczności. Na wstrzymanie jak i odmowę wstrzymania przysługuje zażalenie - art. 194 paragraf 1 punk A.

Uwaga! Kolejne rozwiązanie w zakresie wykonalności wyroku:

Art. 152 PPSA W razie uwzględnienia skargi sąd w wyroku określa, czy i w jakim zakresie zaskarżony akt lub czynność nie mogą być wykonane. Rozstrzygnięcie to traci moc z chwilą uprawomocnienia się wyroku.

b. Postępowanie rozpoznawcze

• Polega na badaniu zgodności z prawem zaskarżonego aktu/czynności. Jego przedmiotem jest rozpatrzenie sprawy.

• Sąd może zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim lub rozdzielić skargi dotyczące więcej niż jednego aktu, czynności lub bezczynności.

• Postępowanie rozpoznawcze odbywa się na posiedzeniu i może się toczyć w dwóch różnych trybach:

• rozpoznawcze trybie zwykłym

• postępowania szczególne:

• postępowanie nieuproszczone

• postępowanie mediacyjne

• postępowanie w sprawie prawa pomocy

• postępowanie w sprawie wymierzenia grzywny

• postępowanie odtworzenia aktu

ad. postępowanie rozpoznawcze w trybie zwykłym

• Posiedzenia.

• to zebrania sądu w składzie przewidzianym w ustawie w celu dokonania czynności w toku postępowania.

• odbywają się w sądzie.

• odbywają się z udziałem stron, prokuratora, RPO jeśli wnieśli skargę lub zgłosili swój udział w postępowaniu przed sadem.

• zasadniczo prowadzone są przez sędziów. Niekiedy mogą to być tez inne osoby: asesor, referendarz sądowy.

• mogą przybierać dwie formy: rozprawa i posiedzenie niejawne.

• zasada jest taka:

Art. 90 PPSA

§ 1 Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie.  zasadą są posiedzenia jawne.

§ 2 Sąd może skierować sprawę na posiedzenie jawne i wyznaczyć rozprawę także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym.

• Skład sądu:

Art. 16 § 1 PPSA Sąd administracyjny orzeka w składzie trzech sędziów, z zastrzeżeniem § 2 i 3, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Art. 16 § 2 PPSA Sąd administracyjny na posiedzeniu niejawnym orzeka w składzie jednego sędziego, chyba że ustawa stanowi inaczej.

• Zasadniczą formą posiedzenia jest rozprawa.

• Rozprawa.

Art. 91 PPPSA

§ 1 Posiedzenia sądowe wyznacza przewodniczący z urzędu, ilekroć wymaga tego stan sprawy.

§ 2 O posiedzeniach jawnych zawiadamia się strony na piśmie lub przez ogłoszenie podczas posiedzenia. Stronie nieobecnej na posiedzeniu jawnym należy zawsze doręczyć zawiadomienie na następne posiedzenie. Zawiadomienie powinno być doręczone co najmniej na siedem dni przed posiedzeniem. W przypadkach pilnych termin ten może być skrócony do trzech dni.

§ 3 Sąd może w celu dokładniejszego wyjaśnienia sprawy zarządzić stawienie się stron lub jednej z nich osobiście albo przez pełnomocnika.

Art. 92 PPSA

§ 1 Postępowanie przed sądem toczy się z udziałem prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka, jeżeli wnieśli skargę albo gdy zgłosili swój udział w postępowaniu przed sądem.

§ 2 Nieobecność prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka na rozprawie nie wstrzymuje rozpoznania sprawy przez sąd.

Art. 93 PPSA

W zawiadomieniu o posiedzeniu oznacza się:

1) imię, nazwisko albo nazwę i siedzibę zawiadamianego oraz adres zawiadamianego;

2) sąd oraz miejsce i czas posiedzenia;

3) skarżącego oraz przedmiot sprawy;

4) cel posiedzenia;

5) skutki niestawiennictwa.

Art. 94 PPSA

Posiedzenia sądowe odbywają się w budynku sądowym, a poza tym budynkiem tylko wówczas, z zachowaniem wymagań dotyczących bezpieczeństwa, gdy czynności sądowe muszą być wykonane w innym miejscu albo gdy odbycie posiedzenia poza budynkiem sądowym ułatwia przeprowadzenie sprawy lub przyczynia się znacznie do zaoszczędzenia kosztów.

Art. 95 PPSA

Na posiedzenia jawne wstęp na salę sądową mają – poza stronami i osobami wezwanymi – tylko osoby pełnoletnie. Na posiedzenia niejawne mają wstęp tylko osoby wezwane.

Art. 96 PPSA

§ 1 Sąd z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia lub części przy drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpoznanie sprawy zagraża moralności, bezpieczeństwu państwa lub porządkowi publicznemu, a także gdy mogą być ujawnione okoliczności stanowiące informacje niejawne.

§ 2 Sąd na wniosek strony zarządza odbycie posiedzenia przy drzwiach zamkniętych, jeżeli wymaga tego ochrona życia prywatnego strony lub inny ważny interes prywatny. Postępowanie dotyczące tego wniosku odbywa się przy drzwiach zamkniętych. Postanowienie w tym przedmiocie sąd ogłasza publicznie.

Art. 97 PPSA

§ 1 Podczas posiedzenia odbywającego się przy drzwiach zamkniętych mogą być obecni na sali: strony, ich przedstawiciele ustawowi i pełnomocnicy, prokurator oraz osoby zaufania po dwie z każdej strony.

§ 2 Ogłoszenie orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie odbywa się publicznie.

Art. 98 PPSA

§ 1 Przewodniczący otwiera, prowadzi i zamyka posiedzenia, udziela głosu, zadaje pytania, upoważnia do zadawania pytań i ogłasza orzeczenia.

§ 2 Przewodniczący może odebrać głos, gdy przemawiający go nadużywa, jak również uchylić pytanie, jeżeli uzna je za niewłaściwe lub zbyteczne.

Art. 99 PPSA

Sąd nawet na zgodny wniosek stron może odroczyć posiedzenie tylko z ważnej przyczyny.

Art. 100 PPSA

§ 1 Z przebiegu posiedzenia jawnego protokolant pod kierunkiem przewodniczącego spisuje protokół.

§ 2 Z posiedzenia niejawnego sporządza się notatkę urzędową, jeżeli nie wydano orzeczenia.

Art. 101 PPSA

§ 1 Protokół powinien zawierać:

1) oznaczenie sądu, miejsca i daty posiedzenia, imiona i nazwiska sędziów, protokolanta, prokuratora, stron, jak również obecnych na posiedzeniu przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz oznaczenie sprawy i wzmiankę co do jawności;

2) przebieg posiedzenia, w szczególności wnioski i twierdzenia stron, wymienienie zarządzeń i orzeczeń wydanych na posiedzeniu oraz stwierdzenie, czy zostały ogłoszone; jeżeli sporządzenie odrębnej sentencji orzeczenia nie jest wymagane, wystarcza zamieszczenie w protokole treści samego rozstrzygnięcia; zamiast podania wniosków i twierdzeń można w protokole powołać się na pisma przygotowawcze;

3) czynności stron mające znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

§ 2 Protokół podpisują przewodniczący i protokolant.

Art. 102 PPSA

Przebieg czynności protokołowanych może być ponadto utrwalony za pomocą aparatury dźwiękowej, o czym należy przed uruchomieniem aparatury uprzedzić wszystkie osoby uczestniczące w czynności.

Art. 103 PPSA

Strony mogą żądać sprostowania lub uzupełnienia protokołu na następnym posiedzeniu, nie później jednak niż w terminie trzydziestu dni od dnia posiedzenia, z którego sporządzono protokół. Od zarządzenia przewodniczącego strony mogą odwołać się do sądu w terminie siedmiu dni od doręczenia im zarządzenia.

Art. 104 PPSA

W toku posiedzenia wnioski, oświadczenia, uzupełnienia i sprostowania wniosków i oświadczeń można zamieścić w załączniku do protokołu. Gdy stronę zastępuje adwokat lub radca prawny, przewodniczący może zażądać złożenia takiego załącznika w wyznaczonym terminie.

Art. 105 PPSA

Strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu, zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo gdy strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy.

Rozprawa zaczyna się od wywołania sprawy, sprawdzenia obecności stron i pełnomocników i prawidłowości doręczeń. Następnie:

Art. 106 PPSA

§ 1 Po wywołaniu sprawy rozprawa rozpoczyna się od sprawozdania sędziego, który zwięźle przedstawia na podstawie akt stan sprawy ze szczególnym uwzględnieniem zarzutów skargi.  sędzia przedstawia stan prawny na podstawie akt ze szczególnym uwzględnieniem zarzutów skargi.

Następnie jest udzielenie głosów stronom.

§ 2 Po złożeniu sprawozdania, strony – najpierw skarżący, a potem organ – zgłaszają ustnie swoje żądania i wnioski oraz składają wyjaśnienia. Strony mogą ponadto wskazywać podstawy prawne i faktyczne swych żądań i wniosków. Przewodniczący udziela głosu pozostałym stronom według ustalonej przez siebie kolejności.

Przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest kontrola legalności zaskarżonego aktu, czynności lub bezczynności. Sąd orzeka w granicach danej sprawy, nie będąc związanym zarzutami i wnioskami strony i powołaną podstawą prawną. Zakters postępowania wyznacza zakres działania/bezczynności organu. Zasadniczo nie przeprowadza się postępowania dowodowego. Jak wynika z art. 133 par.1 PPSA, sąd orzeka na podstawie akt sprawy, decyduje stan faktyczny istniejący w dniu wydania zaskarżonego aktu/czynności i stan prawny który istniał w momencie wydawania decyzji przez organ. Od tej zasady są wyjątki: jeśli nastąpiła wydanie orzeczenia przez trybunał konstytucyjny to sąd bierze to z urzędu. Sąd powinien to uwzględnić, mimo, że te orzeczenie zaistniało później.

Wyjątkowo na podstawie art. 106 paragraf 3 z urzędu lub na wniosek strony może przeprowadzić dowód uzupełniający dokumenty:

§ 3 Sąd może z urzędu lub na wniosek stron przeprowadzić dowody uzupełniające z dokumentów, jeżeli jest to niezbędne do wyjaśnienia istotnych wątpliwości i nie spowoduje nadmiernego przedłużenia postępowania w sprawie.

Co do zasady sąd dowodów nie przeprowadza. Co nie oznacza że sąd nie może oceniać dowodów, ale na podstawie tego, co mu zostało doręczone i na podstawie tego co sam ustalił zadając pytania stroną. Jeśli sąd nie ma wątpliwości to zamyka rozprawę.

§ 4 Fakty powszechnie znane sąd bierze pod uwagę nawet bez powołania się na nie przez strony.

§ 5 Do postępowania dowodowego, o którym mowa w § 3, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

Zamkniętą rozprawę można otworzyć na nowo. Po zamknięciu tajna narada w składzie sędziów, rozstrzygnięcie które podpisują wszyscy członkowie składu.

Art. 107 PPSA

Nieobecność stron lub ich pełnomocników na rozprawie nie wstrzymuje rozpoznania sprawy.

Art. 108 PPSA

W razie nieobecności strony lub jej pełnomocnika na rozprawie, przewodniczący lub wyznaczony przez niego sędzia sprawozdawca przedstawia ich wnioski, twierdzenia i dowody znajdujące się w aktach sprawy.

Art. 111 PPSA

§ 1 Sąd zarządza połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli mogły być objęte jedną skargą.

§ 2 Sąd może zarządzić połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się przed nim w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia, jeżeli pozostają one ze sobą w związku.

Art. 112 PPSA

W razie uchylania się organu od zastosowania się do postanowienia sądu podjętego w toku postępowania i w związku z rozpoznaniem sprawy, sąd może orzec o wymierzeniu organowi grzywny w wysokości określonej w art. 154 § 6. Przepisy art. 55 § 1 i 3 stosuje się.

Art. 113 PPSA

§ 1 Przewodniczący zamyka rozprawę, gdy sąd uzna sprawę za dostatecznie wyjaśnioną.

§ 2 Można zamknąć rozprawę również w przypadku, gdy ma być przeprowadzony jeszcze uzupełniający dowód z dokumentów znanych stronom, a przeprowadzenie rozprawy co do tego dowodu sąd uzna za zbyteczne.

Art. 114 PPSA

Od orzeczeń przewodniczącego wydanych w toku rozprawy strony mogą odwołać się, do czasu zamknięcia rozprawy, do sądu orzekającego.

c. Przeszkody w postępowaniu sądowoadministracyjnym

Zasadniczo dąży się też do tego, żeby sprawa została załatwiona 1 rozprawie.

W toku postępowania mogą wystąpić różne przeszkody.

• Odroczenie rozprawy – przeszkoda krótkotrwała

Odroczenie następuje w formie postanowienia, na które nie służy postanowienie.

Odroczenie obligatoryjne

Art. 109 PPSA

Rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość zawiadomienia którejkolwiek ze stron albo jeżeli nieobecność strony lub jej pełnomocnika jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem lub inną znaną sądowi przeszkodą, której nie można przezwyciężyć, chyba że strona lub jej pełnomocnik wnieśli o rozpoznanie sprawy w ich nieobecności.

Art. 110 PPSA

Rozprawa ulega odroczeniu, jeżeli sąd postanowi zawiadomić o toczącym się postępowaniu sądowym osoby, które dotychczas nie brały udziału w sprawie w charakterze stron.

Odroczenie fakultatywne

Art. 99 PPSA

Sąd nawet na zgodny wniosek stron może odroczyć posiedzenie tylko z ważnej przyczyny.

• Zawieszenie postępowania – przeszkoda krótkotrwała

Jak wynika z art. 194 PPSA, na postanowienie w sprawie zawieszenia i o odmowie podjęcia zawieszonego postępowania służy zażalenie do NSA.

Z mocy prawa

Art. 123 PPSA

Postępowanie ulega zawieszeniu z mocy prawa w razie zaprzestania czynności przez sąd wskutek siły wyższej.

Na podstawie postanowienia sądu – zawieszenie sensu stricto

• z urzędu

  • obligatoryjnie

Art. 124 PPSA

§ 1 Sąd zawiesza postępowanie z urzędu:

1) w razie śmierci strony lub jej przedstawiciela ustawowego, utraty przez nich zdolności procesowej, utraty przez stronę zdolności sądowej lub utraty przez przedstawiciela ustawowego charakteru takiego przedstawiciela, z zastrzeżeniem § 3;

2) jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;

3) jeżeli strona lub jej przedstawiciel ustawowy znajduje się w miejscowości pozbawionej wskutek nadzwyczajnych wydarzeń komunikacji z siedzibą sądu;

4) jeżeli w stosunku do strony zostało wszczęte postępowanie upadłościowe, a sprawa dotyczy przedmiotu wchodzącego w skład masy upadłości;

5) w razie przedstawienia przez sąd w tym postępowaniu pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu albo Trybunałowi Sprawiedliwości Unii Europejskiej;

6) w przypadku, o którym mowa w art. 56.

§ 2 W przypadkach wymienionych w § 1 pkt 1 i 4, zawieszenie ma skutek od dnia zdarzeń, które je spowodowały. Zdarzenia te nie wstrzymują jednak wydania orzeczenia, jeżeli nastąpiły po zamknięciu rozprawy.

§ 3 Nie zawiesza się postępowania w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego.

W przypadku przyczyn wymienionych w punktach 1 i 4 zawieszenie ma skutek od dnia zdarzeń, które je spowodowały. Pozostałe przypadki – od dnia postanowienia.

• fakultatywnie

Art. 125 PPSA

§ 1 Sąd może zawiesić postępowanie z urzędu:

1) jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania administracyjnego, sądowoadministracyjnego, sądowego lub przed Trybunałem Konstytucyjnym;

2) jeżeli ujawni się czyn, którego ustalenie w drodze karnej lub dyscyplinarnej mogłoby wywrzeć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy sądowoadministracyjnej;

3) jeżeli na skutek braku lub wskazania złego adresu skarżącego lub niewykonania przez skarżącego innych zarządzeń nie można nadać sprawie dalszego biegu;

4) w razie śmierci pełnomocnika, chyba że strona działa przed sądem osobiście.

§ 2 Jeżeli postępowanie karne lub administracyjne nie jest jeszcze rozpoczęte, a jego rozpoczęcie zależy od wniosku strony, sąd wyznaczy termin do wszczęcia postępowania, w innych przypadkach może zwrócić się do właściwego organu.

• na wniosek stron

Art. 126 PPSA

Sąd może również zawiesić postępowanie na zgodny wniosek stron.

Art. 127 PPSA

§ 1 W przypadku zawieszenia postępowania na zgodny wniosek stron lub niemożności nadania sprawie dalszego biegu, zawieszenie wstrzymuje tylko bieg terminów sądowych, które biegną dalej dopiero od dnia podjęcia postępowania.

§ 2 We wszystkich innych przypadkach zawieszenia żadne terminy nie biegną i zaczynają biec dopiero od początku od dnia podjęcia postępowania. Terminy sądowe należy w miarę potrzeby wyznaczyć na nowo.

§ 3 Podczas zawieszenia sąd nie podejmuje żadnych czynności z wyjątkiem tych, które mają na celu podjęcie postępowania albo wstrzymania wykonania aktu lub czynności. Czynności podejmowane przez strony, a nie dotyczące tych przedmiotów, wywołują skutki dopiero od dnia podjęcia postępowania.

Podjęcie postępowania zawieszonego:

• z urzędu

Art. 128 PPSA

§ 1 Sąd postanowi podjąć postępowanie z urzędu, gdy ustanie przyczyna zawieszenia, w szczególności:

1) w razie śmierci strony – od dnia zgłoszenia się lub wskazania następców prawnych zmarłego albo od dnia ustanowienia we właściwej drodze kuratora spadku;

2) w razie utraty zdolności sądowej – od dnia ustalenia ogólnego następcy prawnego;

3) w razie braku przedstawiciela ustawowego – od dnia jego ustanowienia;

4) gdy rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego postępowania – od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego to postępowanie; sąd może jednak i przedtem, stosownie do okoliczności, podjąć dalsze postępowanie.

§ 2 Jeżeli w ciągu roku od daty postanowienia o zawieszeniu postępowania nie zgłoszą się lub nie zostaną wskazani następcy prawni zmarłej strony, sąd może z urzędu zwrócić się do sądu spadku o ustanowienie kuratora spadku, chyba że kurator taki już wcześniej został ustanowiony.

• na wniosek

Art. 129 PPSA

W razie zawieszenia postępowania na zgodny wniosek stron sąd postanowi podjąć postępowanie na wniosek którejkolwiek z nich, nie wcześniej niż po upływie trzech miesięcy od zawieszenia postępowania.

Umorzenie postępowania zawieszonego na zagony wniosek stron:

Art. 130 PPSA

§ 1 Sąd umarza postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron, jak również z przyczyn wskazanych w art. 125 § 1 pkt 3, jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu trzech lat od daty postanowienia o zawieszeniu. Ponadto sąd umorzy postępowanie w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie trzech lat od daty postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny.

§ 2 Umorzenie zawieszonego postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym powoduje uprawomocnienie się orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Art. 131 PPSA

Postanowienie w przedmiocie zawieszenia, podjęcia i umorzenia postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

• Umorzenie postępowania – przeszkody trwałe

Następuje w formie postanowienia. Na to postanowienie służy skarga kasacyjna.

Są dwie grupy przyczyn umorzenia:

Zaszły pewne zdarzenia że wydanie wyroku jest zbędne lub niedopuszczalne

Art. 161 PPSA

§ 1 Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli:

1) skarżący skutecznie cofnął skargę;

2) w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego, chyba że udział w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy wynik tego postępowania;

3) gdy postępowanie z innych przyczyn stało się bezprzedmiotowe.

§ 2 Postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Z powodu bezczynności stron: upływ terminów w przypadku postępowania zawieszonego na wniosek strony lub utraty przez nią zdolności sądowej itd.

ad. postępowania szczególne

W zasadzie są one uproszczone w tym sensie, że są pominięte pewne wymogi, które mają na celu uproszczenie lub przyspieszenie postępowania.

• Postępowanie mediacyjne

• granicami załatwienia sprawy w tym postępowaniu są przepisy prawa.

• różni się od ugody – bo ugoda była zawierana między stronami tutaj między stroną organu a stroną. Przy samokontroli organ mógł w pełni uwzględnić skargę, tutaj można się porozumieć.

• jest 3 inicjatorów: strona, organ, sąd (z urzędu).

• na to postępowanie mediacyjne zaprasza się skarżącego, uczestników lub organ.

Art. 115 PPSA

§ 1 Na wniosek skarżącego lub organu, złożony przed wyznaczeniem rozprawy, może być przeprowadzone postępowanie mediacyjne, którego celem jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz przyjęcie przez strony ustaleń co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa.  celem postępowania mediacyjnego jest wyjaśnienie wszelkich okoliczności faktycznym po to by pomiędzy stronami doszło do porozumienia. Sędzia lub referendarz powinien wyjaśnić jaki jest stan sprawy i jakie są możliwości działania. Nie jest zaś rolą sądu uzgadnianie rozbieżnych lub sprzecznych interesów stron lub innych uczestników postępowania.

Istotą tego postępowania nie jest merytoryczne rozpatrzenie skargi. Dokonane ustalenia mają tylko znaczenie procesowe, obligując organ do wydania nowego rozstrzygnięcia. Nie przesądzają o treści decyzji lub innego aktu.

§ 2 Postępowanie mediacyjne może być prowadzone mimo braku wniosku stron o przeprowadzenie takiego postępowania.  a więc przez sąd

Art. 116 PPSA

§ 1 Postępowanie mediacyjne prowadzi sędzia lub referendarz sądowy wyznaczony przez przewodniczącego wydziału.  czyli mamy mniejszy skład.

§ 2 Posiedzenie mediacyjne odbywa się z udziałem stron.

§ 3 Z przebiegu posiedzenia mediacyjnego spisuje się protokół, w którym zamieszcza się stanowiska stron, a w szczególności dokonane przez strony ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy. Protokół podpisuje prowadzący postępowanie mediacyjne oraz strony.

Skutki dokonanych ustaleń

Jakie charakter mają owe ustalenia? Nie stanowią one związania dla stron a jedynie materiał pomocniczy. W oparciu o nie i inne akta sprawy zapada orzeczenie.

Art. 117 PPSA

§ 1 Na podstawie ustaleń dokonanych w postępowaniu mediacyjnym, organ uchyla lub zmienia zaskarżony akt albo wykonuje lub podejmuje inną czynność stosownie do okoliczności sprawy w zakresie swojej właściwości i kompetencji.  czyli wynika z tego wyjątek od zasady związania decyzją z art. 110 KPA.

§ 2 Jeżeli strony nie dokonają ustaleń co do sposobu załatwienia sprawy, podlega ona rozpoznaniu przez sąd.  sąd rozpoznaje wtedy w trybie zwykłym.

Ponadto strona może wycofać skargę gdy zostanie przekonana o prawidłowości działania organu. Wtedy sąd umarza postępowanie i się kończy postępowanie sądowoadministracyjne.

Art. 118 PPSA

§ 1 Na akt wydany na podstawie ustaleń, o których mowa w art. 117 § 1, można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia aktu albo wykonania lub podjęcia czynności. Skargę sąd rozpoznaje łącznie ze skargą wniesioną w sprawie na akt lub czynność, w której przeprowadzono postępowanie mediacyjne.  chodzi o te akty wydane na podstawie ustaleń mediacyjnych

§ 2 Jeżeli skarga na akt lub czynność wydane lub podjęte na podstawie ustaleń, o których mowa w art. 117 § 1, nie zostanie wniesiona albo skarga ta zostanie oddalona, sąd umarza postępowanie w sprawie, w której przeprowadzono postępowanie mediacyjne.

Generalnie:

albo są wspólne uzgodnienia albo ich nie ma

sprawa podlega rozpoznaniu przez sąd

to organ uchyla stary akt albo strona wycofuje skargę

i wydaje nowy (akt mediacyjny)

Jeśli strona złożyła skargę na akt mediacyjny to mamy dwie skargi: pierwszą i na akt mediacyjny. Następuje łączne rozpoznanie – z uwagi na ich ścisły związek.

Sąd wpierw rozpatruje skargę na nowy akt lub czynność (akt mediacyjny): jeśli jest zgodny z prawem, wtedy tą skargę oddala; jeżeli zaś zostanie uznany za sprzeczny z prawem, to sąd uchyla lub stwierdza nieważność i wówczas rozpatruje się tą pierwszą skargę (pierwotną sprawę).

Wykład nr 12 (11.05 2011 r.)

1. POSTĘPOWANIA SZCZEGÓLNE (C.D.)

Można powiedzieć, że wszystkie postępowania mają na celu przyśpieszenie postępowania ale jako rodzaje postępowań uproszczonych traktuje się te, o których poniżej.

a. Postępowanie uproszczone

Co to jest postępowanie uproszczone? Takie, które nie zachowuje wszystkich wymogów. Czyli nawet jak traktujemy jako postępowania szczególne postępowanie mediacyjne to jako postępowanie uproszczone traktujemy 3 rodzaje postępowań.

Postępowanie to dotyczy sytuacji, gdy odbywają się one na posiedzeniu niejawnym, w składzie jednego sędziego (art. 120 PPSA) z możliwością udziału tylko osób wezwanych, z kilku powodów  przesłanki i tryby wszczynania postępowania uproszczonego:

• Art. 119 PPSA

Sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym, jeżeli:

1) decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, o której mowa w art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach albo wydane zostały z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania;  I grupa postępowań uproszczonych – chodzi o istotną wadę, która jest ewidentna; nie ma potrzeby przeprowadzania postępowania z udziałem stron, gdyż w gruncie rzeczy jedyną możliwością jest stwierdzenie nieważności lub uchylenie decyzji, gdy ta wada się potwierdzi; argumenty strony dotyczące innych kwestii nie mają wpływu bo dotyczy to tylko ściśle rzeczy związanych z naruszeniem prawa.

Takie uproszczone postępowanie może odbywać się z urzędu i na wniosek stron.

2) strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie czternastu dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy.  II rodzaj postępowania uproszczonego, związany z wnioskiem stron. Chodzi o to, że strona pisze, że zrzeka się rozprawy, chce żeby sprawa była rozstrzygana na posiedzeniu uproszczonym lub na posiedzeniu niejawnym a żadna z pozostałych stron od złożenia tego wniosku, w ciągu 14 dni od zawiadomienia, nie zażąda przeprowadzenia rozprawy. Z tymże sądy dążą jednak do tego, aby strony wyrażały zgodę; ale formalnie przepisy mówią że „nie zażąda przeprowadzenia rozprawy”.

Jest to postępowanie jedynie wnioskowe.

• Art. 121 PPSA

Sprawa może być również rozpoznana w trybie uproszczonym w przypadku, o którym mowa w art. 55 § 2.  III rodzaj postępowania uproszczonego. Chodzi o nieprzekazanie sądowi skargi lub akt sprawy wtedy, gdy zachodzi możliwość rozpoznania sprawy na podstawie odpisu skargi. Dla prof. Jaśkowskiej wskazana w art. 212 podstawa jest zaskakująca, bo tym bardziej jeśli nie nadesłano akt sprawy lub nie ma pełnej dokumentacji tym bardziej jest konieczny udział stron postępowania; ustawodawca zapewne kierował się tym, że jeśli organ nie dostarcza akt to i tak wszczyna rozprawę, no ale wtedy przecież jeśli jest prawidłowo zawiadomiony to nie wchodzi w grę kwestia odroczenia rozprawy. Prof. Jaśkowska podchodzi krytycznie do tej przesłanki, sama też nie spotkała się z tym przypadkiem prowadzenia postępowania uproszczonego.

Jeśli mamy sprawę w postępowaniu uproszczonym, to rzecz nie polega na tym, że na posiedzeniu niejawnym, tylko jest szybciej wyznaczana. Bo zwykle okres oczekiwania jest dość długi, zwykle do roku, a w przypadku OZT-ek szybciej, np. w NSA to prawie na bieżąco. Wtedy, gdy chcemy mieć szybko sprawę rozpatrzoną i sąd nie ma specjalnego obciążenia to jest sensowne składanie takiego wniosku.

Postępowanie uproszczone kończy się:

• Wydaniem wyroku - zasadniczy sposób:

• I przesłanka – wyrok stwierdzający nieważność, wyrok uchylający

• w każdym innym przypadku decyzja nie jest dotknięta wadą nieważności/ wadą wznowienia, a wtedy nie ma możliwości skierowania jej w takiej formie na posiedzenie niejawne tylko powinna być przeniesiona na rozprawę. Oznacza to tyle, że nawet jeżeli sprawa jest rozpatrywana przez sędziego w trybie uproszczonym, to może być przeniesiona na postępowanie w formie rozprawy.

• W przypadku tej II i III formy mogłoby się kończyć postanowieniem, bo mogłoby wchodzić w grę odrzucenie skargi.

b. Postępowanie w sprawie wymierzenia organowi grzywny.

Dotyczą 3 sytuacji:

• Art. 55 PPSA

§ 1 W razie niezastosowania się do obowiązków, o których mowa w art. 54 § 2, sąd na wniosek skarżącego może orzec o wymierzeniu organowi grzywny w wysokości określonej w art. 154 § 6. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

§ 2 Jeżeli organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny, sąd może na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości.

§ 3 O rażących przypadkach naruszenia obowiązków, o których mowa w § 2 lub w art. 54 § 2, skład orzekający lub prezes sądu zawiadamia organy właściwe do rozpatrywania petycji, skarg i wniosków.

• Art. 112 PPSA

W razie uchylania się organu od zastosowania się do postanowienia sądu podjętego w toku postępowania i w związku z rozpoznaniem sprawy, sąd może orzec o wymierzeniu organowi grzywny w wysokości określonej w art. 154 § 6. Przepisy art. 55 § 1 i 3 stosuje się.  na wniosek stron, ma charakter fakultatywny.

• Art. 154 PPSA – niewykonanie wyroku

(Strony często źle rozumieją niewykonanie wyroku. Uważają, że jeśli sąd uchyli rozstrzygnięcie i drugie jest wydawane dla nich niekorzystnie, to jest niewykonanie wyroku. Tymczasem oznacza to co innego.) Niewykonanie wyroku # niewykonanie wytycznych przez sąd. Niewykonanie wyroku jest milczeniem.

Niewykonanie wyroku zachodzi w dwóch sytuacjach:

§ 1 W razie niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania ( pierwszy przypadek niewykonania wyroku - chodzi o sytuację, kiedy zapadł wyrok zobowiązujący a organ milczy) oraz w razie bezczynności organu lub przewlekłego prowadzenia postępowania po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub czynności ( drugi przypadek niewykonania wyroku) strona, po uprzednim pisemnym wezwaniu właściwego organu do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy (konieczne, aby móc wnieść skargę – dopiero jak po tym dalej organ milczy), może wnieść skargę w tym przedmiocie, żądając wymierzenia temu organowi grzywny.  tak więc nie jest niewykonaniem wyroku wydanie innego orzeczenia, choćby dla strony niekorzystnego, bo strona może skarżyć to inne orzeczenie.

Tak więc wymierzenie grzywny jest w każdym przypadku uzależnione od uznania sądu.

c. Postępowanie w sprawie odtworzenia zniszczonych akt

• Dotyczy dwóch rodzajów spraw: prawomocnie zakończonych lub spraw toczących się. Wpływa to na zakres odtworzenia.

Art. 288 PPSA

Odtworzeniu ulegają akta zaginione lub zniszczone w całości lub w części. W sprawie prawomocnie zakończonej odtworzeniu podlega orzeczenie kończące postępowanie w sprawie oraz ta część akt, która jest niezbędna do ustalenia jego treści i do wznowienia postępowania.

Art. 289 PPSA  wszczęcie postępowania.

§ 1 Sąd wszczyna postępowanie z urzędu lub na wniosek strony.

§ 2 Sąd wszczyna postępowanie tylko na wniosek strony, jeżeli zaginięcie lub zniszczenie akt nastąpiło wskutek siły wyższej.  co to jest siła wyższa? Reguluje art. 435 KC.

Art. 290 PPSA  właściwość sądów.

§ 1 Do odtworzenia akt sprawy będącej w toku właściwy jest sąd, w którym sprawa ostatnio się toczyła.

§ 2 Jeżeli właściwy byłby Naczelny Sąd Administracyjny, Sąd ten przekaże sprawę sądowi pierwszej instancji, chyba że chodzi o odtworzenie tylko akt tego Sądu.

§ 3 Postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt w sprawie prawomocnie zakończonej przeprowadza sąd, w którym sprawa toczyła się w pierwszej instancji.

Art. 291 PPSA

We wniosku o odtworzenie akt należy ponadto określić dokładnie sprawę, dołączyć wszelkie urzędowo poświadczone odpisy znajdujące się w posiadaniu zgłaszającego wniosek oraz wskazać znane mu miejsca, w których dokumenty lub ich odpisy się znajdują.

Art. 292 PPSA  postępowanie ma charakter uproszczony, gdyż odbywa się za pomocą pism urzędowych.

§ 1 Przewodniczący wzywa osoby, organy administracji publicznej lub instytucje wskazane we wniosku oraz znane sądowi urzędowo do złożenia w określonym terminie poświadczonych urzędowo odpisów dokumentów będących w ich posiadaniu albo do oświadczenia, że ich nie posiadają.

§ 2 Jeżeli osoba wezwana nie posiada dokumentu lub odpisu, a przed wezwaniem była w jego posiadaniu, powinna wyjaśnić, gdzie dokument lub odpis się znajduje.

Art. 293 PPSA

§ 1 Sąd może skazać na grzywnę w wysokości określonej w art. 154 § 6 każdego, kto nie uczyni zadość wezwaniu dokonanemu w myśl artykułu poprzedzającego.

§ 2 Jeżeli wezwana była osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna, ukaraniu podlega jej kierownik lub pracownik, którego obowiązkiem było uczynić zadość wezwaniu.

Art. 294 PPSA

Jeżeli poświadczone urzędowo odpisy zostaną złożone, przewodniczący zarządza dołączenie ich do akt. Odpis zarządzenia doręcza się stronom.

Art. 295 PPSA  gdy nie da się odtworzyć w powyższym trybie.

Jeżeli odtworzenia akt nie można przeprowadzić w trybie przewidzianym w artykułach poprzedzających, przewodniczący wzywa strony do złożenia dokładnych oświadczeń co do treści zaginionych lub zniszczonych pism oraz dowodów na za warte w nich twierdzenia, nie wyłączając prywatnych odpisów oraz innych pism i notatek, które mogą być pomocne przy odtworzeniu akt.

Art. 296 PPSA

§ 1 Niezależnie od oświadczeń i wniosków sąd przeprowadza z urzędu dochodzenia, nie pomijając żadnej okoliczności, która może mieć znaczenie dla ustalenia treści zaginionych lub zniszczonych akt. Sąd bierze pod uwagę wpisy do repertoriów i innych ksiąg biurowych. Sąd może też przesłuchać w charakterze

świadków sędziów, prokuratorów, protokolantów, pełnomocników stron i inne osoby, które uczestniczyły w postępowaniu lub które mogą wypowiedzieć się co do treści akt, jak również może zarządzić przesłuchanie stron.

§ 2 Do przeprowadzenia dowodów, o których mowa w § 1, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

Art. 297 PPSA  skutki tego postępowania.

Po przeprowadzeniu postępowania, o którym mowa w art. 295 i art. 296, sąd orzeka postanowieniem, w jaki sposób i w jakim zakresie zaginione akta mają być odtworzone lub że odtworzenie akt jest niemożliwe. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

Art. 298 PPSA

Jeżeli akta nie mogą być odtworzone lub odtworzone zostały w części niewystarczającej do podjęcia dalszego postępowania, skarga albo środek odwoławczy mogą być wniesione ponownie w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym postanowienie w tym przedmiocie stało się prawomocne. We wszystkich innych przypadkach sąd podejmuje postępowanie w takim stanie, w jakim okaże się to możliwe przy uwzględnieniu akt pozostałych i odtworzonych. Na postanowienie co do podjęcia dalszego postępowania przysługuje zażalenie.

2. ORZEKANIE (ROZSTRZYGANIE)

Jest to 3 etap postępowania przed sądem administracyjnym.

a. Zasady orzekania:

Zasady wspólne:

• Sąd kontroluje, bada legalność – nie kontroluje celowości, a więc kontroluje zgodność z prawem, nie zastępuje zaś organów administracji. Więc nie kontroluje celowości, mimo że ocenia też rozstrzygnięcia oparte na uznaniu. Oznacza to, że nie zastępują sady organów administracji publicznej.

• Zasada niezwiązania sądu granicami skargi.

Co do zasady sąd i instancji rozstrzyga w granicach danej sprawy; nie jest związany zarzutami ani wnioskami strony.

Sąd II instancji orzeka zarówno w granicach danej sprawy jak i w granicach skargi kasacyjnej (! Tu z wyjątkiem podstaw nieważności). Przyjeto więc w zakresie orzekania model kasacyjny z drobnymi wyjątkami.

Co to znaczy w granicach danej sprawy? Czyli orzeka w granicach danego aktu/ czynności/ bezczynności zaskarżonej.

Art. 134 PPSA

§ 1 Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Nie oznacza to, że w szczególnych sytuacjach sąd nie może na tej podstawie, że orzeka w graniach sprawy, tych granic poszerzać i np. w niektórych sytuacjach nawet uchylić orzeczenie późniejsze (ale to sprawa skomplikowana; niekiedy uważa się, że się kontroluje pewne akty zależne). Jest jedna uwaga, o której można powiedzieć generalnie – musi być to akt co do którego byłaby otwarta droga do zaskarżenia.

Nawiązawszy do art. 106 KPA – sytuacja, że skarżymy jakieś rozstrzygnięcie i w ramach jego chcielibyśmy postawić zarzuty co do sposobu postępowania organu w tzw. trybie opiniodawczym, to w tej kwestii panuje generalnie taka opinia, że ponieważ w trybie art. 106 KPA wydawane są postanowienia, na które służy zażalenie, a więc i skarga do sądu administracyjnego to strona powinna wyczerpać ten tok. Jeżeli strona nie wyczerpuje go i nie zaskarży tego aktu incydentalnego, to jeżeli skarży decyzję główną to nie może już w ramach tego podnosić zarzutów dotyczących postępowania incydentalnego, bo w tej mierze sprawa już wiąże. To nie było takie oczywiste, więc prof. Jaśkowska to podkreśla.

• Kwestia zakazu reformationis in peius

Inaczej niż w KPA:

Art. 134 PPSA

§ 2 Sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem nieważności zaskarżonego aktu lub czynności.  co zabawne, przepisy nie regulują kwestii nieważności czynności lecz tylko kwestię nieważności decyzji/ postanowienia, no ale tak ten przepis skonstruowano

PPSA wprowadza możliwość pogorszenia sytuacjo strony w przypadku ciężkich naruszeń prawa.

Zakaz ten ma jeden wyjątek – stwierdzenie naruszenia prawa … j.w.

• Utrwalona linia orzecznicza NSA: sąd zasadniczo orzeka na podstawie stanu faktycznego i prawnego, który istniał w dniu wydania zaskarżonego orzeczenia. Natomiast jeśli chodzi o bezczynność – to w momencie orzekania bo bezczynność przecież nadal trwa. Sąd nie może brać pod uwagę tego, co powstało po wydaniu aktu/czynności oprócz tego, co powinien brać pod uwagę z urzędu.

Tak więc od tej zasady mamy wyjątki – w pewnych sytuacjach sąd bierze pod rozwagę sytuacje, które wystąpiły później, np. orzeczenie TK stwierdzające niezgodność podstawy prawnej z aktem wyższego rzędu. Gdyby więc wyrok zapadł w momencie, kiedy by już zawisła skarga to sąd musiałby przykładowo oddalać skargę bo organ kiedy orzekał to o tym wyroku nie wiedział.

b. Rozstrzygnięcia sądów administracyjnych

• Orzeczenia:

• wyroki – są zasadą

• postanowienia – one są wyjątkiem.

• Quasi – orzeczenia

• zarządzenia

Ad. wyroki

• Co do zasady sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem; zasadą jest wyrok: art. 132 PoPPSA Sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem.

• Wyrok stanowi rozstrzygnięcie sprawy i dotyczy jej istoty – co nie oznacza, że dotyczy jej meritum. Dotyczy istoty w tym rozumieniu, jaka jest istota postępowania sądowoadministracyjnego a więc nie przyznania uprawnienia/obowiązków ale co do istoty czyli istnienia zgodności/ niezgodności z prawem;

• Art. 133 PPSA

§ 1 Sąd wydaje wyrok po zamknięciu rozprawy ( zasada) na podstawie akt sprawy, chyba że organ nie wykonał obowiązku, o którym mowa w art. 54 § 2. Wyrok może być wydany na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym albo jeżeli ustawa tak stanowi. ( przepisy szczególne.)

• Art. 137 PPSA

§ 1 Sąd wydaje wyrok po niejawnej naradzie sędziów. Przebieg narady i głosowanie nad orzeczeniem jest tajne a zwolnienie od zachowania w tym względzie tajemnicy, z zastrzeżeniem § 3, nie jest dopuszczalne. Narada obejmuje dyskusję, głosowanie nad mającym zapaść orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia oraz spisanie sentencji wyroku.  wyrok wydawany jest tylko przez sędziów.

§ 2 Przewodniczący zbiera głosy sędziów, poczynając od najmłodszego stażem na stanowisku sędziego sądu administracyjnego, sam zaś głosuje ostatni. Sprawozdawca, jeżeli jest wyznaczony, głosuje pierwszy. Wyrok zapada większością głosów. Sędzia, który przy głosowaniu nie zgodził się z większością, może przy podpisywaniu sentencji zgłosić zdanie odrębne i obowiązany jest uzasadnić je na piśmie przed podpisaniem uzasadnienia. Zdanie odrębne może dotyczyć także samego uzasadnienia.

§ 3 Zgłoszenie zdania odrębnego podaje się do wiadomości, a jeżeli członek składu orzekającego, który zgłosił zdanie odrębne wyraził na to zgodę, także jego nazwisko.

§ 4 Sentencję wyroku podpisuje cały skład sądu.  także osoba, która zgłosiła zdanie odrębne (votum separatum) zaznaczane jako wzmianka.

• W sprawie zawiłej może nastąpić tzw. publikacja orzeczenia na czas do 14 dni a następnie ten termin może być tylko raz przedłużony i tylko w ciągu 7 dni musi być przedłużony:

Art. 139 PPSA

§ 1 Ogłoszenie wyroku powinno nastąpić na posiedzeniu, na którym zamknięto rozprawę. Jednakże w sprawie zawiłej sąd może odroczyć ogłoszenie wyroku na czas do czternastu dni. W postanowieniu o odroczeniu sąd powinien wyznaczyć termin ogłoszenia wyroku i ogłosić go niezwłocznie po zamknięciu rozprawy. Termin ten może być przedłużony tylko raz i co najwyżej o siedem dni.

• Uzasadnianie wyroków

• sądy II instancji – zawsze uzasadniane z urzędu

• sądy I instancji – gdy:

• uwzględniają skargę

• stwierdzają nieważność rozstrzygnięcia

• zostały wydane na posiedzeniu niejawnym

Chyba, że skargę oddalono.

Art. 141 PPSA

§ 1 Uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie czternastu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo podpisania sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym, z zastrzeżeniem § 2.

§ 2 W sprawach, w których skargę oddalono, uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek strony zgłoszony w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo doręczenia odpisu sentencji wyroku. Uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie czternastu dni od dnia zgłoszenia wniosku.  obecnie jak informuje wysyła się zawiadomienie o rozprawie, to informuje się o treści tego artykułu. Więc jeśli dowiadujemy się, ze skargę oddalono to najlepiej jest od razu złożyć wniosek o uzasadnienie bo termin 7 dni to termin krótki. gdy to przegapimy, to najlepiej wtedy iść do prokuratora/ RPO, który może wtedy wystąpić o sporządzenie uzasadnienia wyroku a następnie działając na prawach uczestnika złożyć skargę kasacyjną.

§ 3 Odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku następuje postanowieniem wydanym na posiedzeniu niejawnym.

§ 4 Uzasadnienie wyroku powinno zawierać zwięzłe przedstawienie stanu sprawy, zarzutów podniesionych w skardze, stanowisk pozostałych stron, podstawę prawną rozstrzygnięcia oraz jej wyjaśnienie. Jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi sprawa ma być ponownie rozpatrzona przez organ administracji, uzasadnienie powinno ponadto zawierać wskazania co do dalszego postępowania.

Art. 142 PPSA

§ 1 Odpis wyroku z uzasadnieniem sporządzonym z urzędu doręcza się każdej stronie.  nie doręcza się uzasadnienia glosy.

§ 2 Jeżeli uzasadnienie wyroku zostało sporządzone na wniosek strony, odpis wyroku z uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która złożyła wniosek.  to jest związane z tym między innymi, że ta strona płaci opłatę kancelaryjną (100 zł na sporządzenie uzasadnienia). Jednak druga strona może dotrzeć do tego uzasadnienia – prosić o udostępnienie ale to jest już w trybie udzielenia informacji i to nie daje prawa do wniesienia skargi kasacyjnej. Brak złożenia wniosku uniemożliwia złożenie skargi kasacyjnej.

• Treść wyroku (wg rodzajów rozstrzygnięć zapadających w odniesieniu do konkretnych aktów).

Ad. postanowienia

• Zapadają wówczas, kiedy ustawa nie przewiduje wydania wyroku:

Art. 160 PPSA

Jeżeli ustawa niniejsza nie przewiduje wydania wyroku, sąd wydaje orzeczenie w formie postanowienia.

• Zasadą jest, że zapadają również na rozprawie w składzie 3 sędziów chyba, że ustawa stanowi inaczej – więc nie jest tak, że są zawsze wydawane na posiedzeniu niejawnym, musi istnieć przepis szczególny przewidujący możliwość wydania postanowienia na posiedzeniu niejawnym.

Przykładowo: zapada postanowienie dotyczące odmowy dopuszczenia na podstawie art. 33 par. 2 do udziału w postępowaniu uczestnika postępowania, a więc osoby, która twierdzi że ma interes prawny a nie brała udziału w postępowaniu administracyjnym lub organizacji społecznej. Natomiast postanowienia dotyczące umorzenia/ zawieszenia/ odrzucenia – mogą zapaść zarówno na posiedzeniu jawnym jak i niejawnym;

• 2 podstawowe rodzaje postanowień:

• zamykające drogę do wydania wyroku i kończą postępowanie administracyjne np. postanowienie o odrzuceniu skargi, postanowienie o umorzeniu postępowania, o rozstrzygnięciu sporów kompetencyjnych, o przyznaniu (cofnięciu) prawa pomocy, o odrzuceniu środka odwoławczego.

Na te postanowienia służy co do zasady skarga kasacyjna.

• zamykające drogę do wydania wyroku i nie kończą postępowania administracyjnego np. postanowienie o zawieszeniu.

Na te postanowienia służy co do zasady zażalenie, jeśli przepisy ustawy tak wyraźnie stanowią.

• Postanowienia niezaskarżalne: np. rozstrzygające spór kompetencyjny.

• Postanowienia zaskarżalne: większość, bo kasacja jest zasadą.

• Treść (na razie pozostawiamy).

Ad. uchwały

• Ich podejmowanie to wyłączna kompetencja NSA.

• Uchwały o charakterze abstrakcyjnym – mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych (a więc nie w doktrynie). Podejmują: Prezes NSA, PG, RPO.

• Uchwały o charakterze konkretnym – mające na celu rozstrzyganie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w danej sprawie. Chodzi tylko o wątpliwości poważne. Powinny mieć one charakter obiektywny. Skład orzekający powinien wskazać, dlaczego ich wyjaśnienie jest konieczne w sprawie. Podejmowane na podstawie postanowienia składu orzekającego, który powziął wątpliwość. Nie mogą występować WSA, tylko składy NSA. Może zakończyć się postanowieniem o odmowie podjęcia uchwały.

Od tych uchwał nie służy środek zaskarżenia. Mają moc bezpośrednio wiążącą w danej sprawie.

Do podjęcia uchwały potrzebne kworum 2/3 sędziów z każdej z izb. Głosowanie jawne, zwykła większość głosów.

• Od tych uchwał nie służy środek zaskarżenia.

Ad. zarządzenia

• Mogą być wydawane przez: przewodniczącego wydziału, przewodniczącego składu, sędziego, referendarza, przez sąd.

• Dotyczą wielu różnych spraw: dot. pozostawienia bez rozpoznania pisma, których strona nie uzupełniła w terminie.

c. Jakie rodzaje rozstrzygnięć mogą zapaść w odniesieniu do konkretnych aktów/czynności zaskarżanych.

• Skarga na decyzję/postanowienie.

Dotyczy to art. 3 par. 2 pkt 1- 3  decyzje i postanowienia (niezależnie od trybu wydania ich)

Art. 3 § 2 PPSA

Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

1) decyzje administracyjne;

2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie.

Sąd może:

• skargę odrzucić – odrzuca ją postanowieniem:

Art. 58 PPSA

§ 1 Sąd odrzuca skargę:  przesłanki odrzucenia skargi:

1) jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego;

2) wniesioną po upływie terminu do jej wniesienia;

3) gdy nie uzupełniono w wyznaczonym terminie braków formalnych skargi;

4) jeżeli sprawa objęta skargą pomiędzy tymi samymi stronami jest w toku lub została już prawomocnie osądzona;

5) jeżeli jedna ze stron nie ma zdolności sądowej albo jeżeli skarżący nie ma zdolności procesowej, a nie działa za niego przedstawiciel ustawowy albo jeżeli w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej stroną skarżącą zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie;

6) jeżeli z innych przyczyn wniesienie skargi jest niedopuszczalne.

§ 2 Z powodu braku zdolności sądowej jednej ze stron albo zdolności procesowej skarżącego i niedziałania przedstawiciela ustawowego lub braku w składzie organów jednostki organizacyjnej będącej skarżącym, uniemożliwiającego jego działanie, sąd odrzuci skargę dopiero wówczas, gdy brak nie zostanie uzupełniony.

§ 3 Sąd odrzuca skargę postanowieniem. Odrzucenie skargi może nastąpić na posiedzeniu niejawnym.  na to postanowienie przysługuje skarga kasacyjna.

§ 4 Sąd nie może odrzucić skargi z powodu, o którym mowa w § 1 pkt 1, jeżeli w tej sprawie sąd powszechny uznał się za niewłaściwy.

Co tak właściwie oznacza odrzucenie skargi? Oznacza właściwie to, że odrzucenie następuje z powodów formalnych. Oznacza to tyle, że jej się merytorycznie – co do naruszenia prawa – się nie rozpatruje.

Zasadnicze pytanie: czy może być powodem odrzucenia skargi złożenie jej przez podmiot nieuprawniony? Otóż zasadniczo uważa się, że badanie legitymacji strony powinno następować na rozprawie. Ale sąd dopuszcza możliwość odrzucenia skargi z powodu braku legitymacji, ale dotyczy to sytuacji oczywistych. A więc:

• przypadek najczęstszy z orzecznictwa – kiedy skargę do sądu wnosiłby organ, który wydał decyzję w I instancji i jest on niezadowolony z tego, że organ odwoławczy mu to uchylił

• sytuacje, kiedy z powyższego powodu odrzuca się skargi osób fizycznych – kiedy nie budzi wątpliwości, że ta osoba nie występowała w postępowaniu administracyjnym, ani nie ma interesu prawnego, ani się na niego nie powołuje bo w gruncie rzeczy chodzi jej o to, żeby dopiec sąsiadom

Nie zawsze więc o odrzuceniu orzeka się w formie wyroku – są sytuacje, kiedy orzeka się o tym w formie postanowienia.

• uznać skargę za niezasadną i oddalić (odroczyć)

Przesłanki tego stwierdzenia:

Dany akt (decyzja/postanowienie) są zgodne z prawem w tym sensie, ze nie naruszają prawa materialnego albo prawa o postępowaniu (bo to trzeba rozumieć a contrario w odniesieniu do tych sytuacji, kiedy sąd skargę uwzględnia) w taki sposób, że miałoby to wpływ na wynik sprawy.

Możliwy jest więc przypadek, kiedy nie są naruszone przepisy postępowania dotyczące np. udziału strony w postępowaniu ale są to takie naruszenia, które nie mają wpływu na wynik sprawy, np. NSA: kobieta przeszła wszystkie stadia dotyczące rozbiórki obiektu tzn. wybudowała nielegalnie na terenie chronionym domek letniskowy, została stwierdzona samowola budowlana, wydano nakaz rozbiórki, ta kobieta to skarżyła i wystąpiła o odroczenie terminu do dokonania rozbiórki (taka możliwość istnieje ze względów społecznych/ gospodarczych). Organ jej odmówił i ona przed organem II instancji złożyła w terminie, kiedy była zobowiązana do składania wniosków dowodowych, wnioski dowodowe dotyczące przesłuchania mieszkańców wioski na okoliczność że ona kupuje w tamtym sklepiku, że udziela się społecznie, że utrzymuje porządek na terenie osiedla itd. organ wydał decyzję bez przeprowadzeniem dowodów, przed upływem terminów do ich złożenia. No i NSA mimo to oddalił skargę stwierdzając, że jest to naruszenie prawa ale stwierdził, że to naruszenie nie miało wpływu bo ta kobieta te wszystkie wnioski dowodowe w gruncie rzeczy przedtem składała i ponieważ organy twierdziły, że jako względy społeczno- gospodarcze nie można uznać tego, ze ktoś przez 2 miesiące wspomaga wioskę przez kupowanie w danym sklepiku. Sądowi chodziło o to, że ta kobieta przez cały ten czas kiedy trwało postępowanie mogła przenieść tę nieruchomość (działkę) a teraz prosi o odroczenie terminu w ostatniej chwili. Więc stwierdzono, że nie ma tutaj naruszeń prawa wyraźnych, ewidentnych i nie miało to wpływu na rozstrzygnięcie. Więc nie każde naruszenie prawa będzie powodowało, że skarga nie będzie mogła być oddalona.

Inne przyczyny oddalenia (odroczenie) skargi:

Przesłanka: brak legitymacji wnoszącego skargę – następuje w formie wyroku i od niego służy skarga kasacyjna.

• umorzyć postępowanie – co do decyzji i postanowień.

Jest związane z przyczynami formalnymi. Nie dochodzi do merytorycznego orzekania. Dokonuje się w formie postanowienia, które może zapaść na posiedzeniu niejawnym lub rozprawie.

Przesłanki:

Art. 161 PPSA

§ 1 Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli:

1) skarżący skutecznie cofnął skargę;

2) w razie śmierci strony, jeżeli przedmiot postępowania odnosi się wyłącznie (więc gdy postępowanie stanie się bezprzedmiotowe)

do praw i obowiązków ściśle związanych z osobą zmarłego, chyba że udział

w sprawie zgłasza osoba, której interesu prawnego dotyczy wynik tego postępowania;

3) gdy postępowanie z innych przyczyn stało się bezprzedmiotowe np. gdy strona starała się o uprawnienie, organ odmówił, weszły nowe przepisy likwidujące możliwość ubiegania się o takie uprawnienie bo stało się to działalnością wolną

§ 2 Postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Inne przesłanki:

• wynik samokontroli nowego aktu (kiedy organ uchyla akt po samokontroli lub po mediacji i strona nie składa skargi na nowy akt, wówczas ponieważ zostało wszczęte postępowanie pierwszą skargą to wówczas postępowanie musi być umorzone i wydaje się postanowienie o umorzeniu postępowania)

• jako skutek zawieszenia postępowania na podstawie

Art. 130 PPSA

§ 1 Sąd umarza postępowanie zawieszone na zgodny wniosek stron, jak również z przyczyn wskazanych w art. 125 § 1 pkt 3 ( brak wskazania lub złe wskazanie adresu skarżącego), jeżeli wniosek o podjęcie postępowania nie został zgłoszony w ciągu trzech lat od daty postanowienia o zawieszeniu. Ponadto sąd umorzy postępowanie w razie stwierdzenia braku następcy prawnego strony, która utraciła zdolność sądową, a w każdym razie po upływie trzech lat od daty postanowienia o zawieszeniu z tej przyczyny.

§ 2 Umorzenie zawieszonego postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym powoduje uprawomocnienie się orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Umorzenie następuje w formie postanowienia. Na nie służy skarga kasacyjna.

• uwzględnić skargę – skargę na decyzję/postanowienie.

Wydaje orzeczenia przewidziane w art. 145 PPSA

§ 1 Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie:  wszystko to czyni w formie wyroku, na który przysługuje skarga kasacyjna:

1) uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi:  wyrok uchylający, przesłanki wydania:

a) naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy,

b) naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego,  przyczyna wznowienia zawsze powoduje uchylenie

c) inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy;

2) stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub w części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego lub w innych przepisach;  wyrok stwierdzający nieważność, przesłanki wydania

3) stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w Kodeksie postępowania administracyjnego lub w innych przepisach.  wyrok stwierdzający niezgodność decyzji, chodzi o sytuację kiedy jest naruszone prawo ale np. nie można uchylić lub stwierdzić nieważności decyzji z przyczyn wskazanych w przepisach szczególnych przykładowo są podstawy przewidziane w art. 156 KPA ale minęły terminy przewidziane w KPA do stwierdzania nieważności; np.

§ 2 W sprawach skarg na decyzje i postanowienia wydane w innym postępowaniu, niż uregulowane w Kodeksie postępowania administracyjnego i w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przepisy § 1 stosuje się z uwzględnieniem przepisów regulujących postępowanie, w którym wydano zaskarżoną decyzję lub postanowienie.

• Skarga na akty/czynności.

Tę skargę rozpatrujemy łącznie ze skargą na interpretacje podatkowe pkt 4 i pkt 4 a Jeśli przedmiotem skargi są inne akty lub czynności lub żądanie wydania pisemnej interpretacji prawa podatkowego.

Sąd może:

• odrzucić skargę – postanowieniem, na które służy skarga kasacyjna.

Przyczyny są takie same; inaczej są jedynie rozumiane te inne przypadki niedopuszczalności (jest nimi brak wyczerpania środków zaskarżenia). Tutaj jest to wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (tam były zażalenia i odwołanie).

• umorzyć postępowania – postanowieniem, na które służy skarga kasacyjna; przyczyny są te same.

• oddalić – gdy skarga jest niezasadna, wyrokiem na który służy skarga kasacyjna.

• uwzględnić skargę – w formie wyroku, od którego służy skarga kasacyjna; ta sama forma, ale inna jest tutaj treść orzeczenia:

Art. 146 PPSA

§ 1 Sąd, uwzględniając skargę na akt lub czynność, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 i 4a, uchyla ten akt lub interpretację albo stwierdza bezskuteczność czynności.  nie ma wiec nieważności, nie jest sprecyzowane, kiedy to następuje; chodzi i naruszenie prawa ale procedura jeśli chodzi o akty i czynności nie jest uregulowana, ją się wyprowadza z pewnych zasad ogólnych, KPA do tych czynności się nie stosuje. Dlatego jest uchylenie aktu/ stwierdzenie bezskuteczności czynności/ aktu. Bezskuteczność w swoich skutkach jest zbliżona do nieważności bo stwierdza się, że skutki tej czynności nie wystąpiły od początku a w niektórych sytuacjach sąd może uznać uprawnienie/ obowiązek wynikający z mocy prawa (sądy tego prawie nie stosują). Tzn. może orzec merytorycznie – stronie nie przysługuje uprawnienie na mocy przepisu prawa wtedy, gdy jest on sprecyzowany na tyle, że nie ma wątpliwości co do zakresu przedmiotowego i podmiotowego.

§ 2 W sprawach, o których mowa w § 1, sąd może w wyroku uznać uprawnienie lub obowiązek wynikające z przepisów prawa.

• Skargi na inne, następujące akty:

Art. 3 PPSA

5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;

6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej.

Sąd może:

• odrzucić skargę – postanowieniem na które służy skarga kasacyjna.

Przesłanka: nie wystarczy, aby ktoś złożył wezwanie do usunięcia prawa, bo wszyscy są adresatami tych aktów prawa miejscowego, tylko ta konkretna osoba, która chce wnieść skargę, musi złożyć wezwanie do usunięcia naruszenia prawa. I odrzucenie następuje z tego powodu, że ta konkretna osoba nie wyczerpała środków zaskarżenia a nie że w ogóle nie wnoszono żadnych środków.

• umorzyć postępowanie – postanowieniem, na które służy skarga kasacyjna; przyczyny są te same.

• oddalić skargę – gdy skarga jest niezasadna (a więc stwierdza sąd, że nie ma naruszenia prawa), wyrokiem na który służy skarga kasacyjna.

• uwzględnić skargę – w formie wyroku, od którego służy skarga kasacyjna; ta sama forma, ale inna jest tutaj treść orzeczenia:

Art. 147 PPSA

§ 1 Sąd uwzględniając skargę na uchwałę lub akt, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 5 i 6, stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub w części albo stwierdza, że zostały wydane z naruszeniem prawa, jeżeli przepis szczególny wyłącza stwierdzenie ich nieważności.  co do zasady tutaj się nie uchyla, tylko zasadą jest stwierdzanie nieważności.

Kategoria naruszenia prawa ma tutaj inne znaczenie niż w przypadku decyzji/ postanowień. Stwierdzenie przez sąd przykładowo, że uchwała z pkt 6 naruszyła prawo (uwaga! Stwierdzenie naruszenia prawa nie odnosi się do aktów prawa miejscowego – aktów normatywnych – w odniesieniu do nich stwierdza się nieważność!).

Natomiast w odniesieniu do uchwał/ zarządzeń, które mają charakter indywidualny przewiduje się, że po roku od ich wydania (właściwie od doręczenia) nie stwierdza się nieważności takiej uchwały a stwierdza się, że ona narusza prawo – co powoduje, że ona traci moc z momentem, kiedy uprawomocniło się orzeczenie sądu. To ma znaczenie dla skutków, bo wyobraźmy sobie akt który wywoływał skutki i stwierdzenie i stwierdzenie tej niezgodności spowoduje, ze uchyli się skutki wobec tego podmiotu tylko od momentu kiedy prawomocne staje się orzeczenie sądu (np. upływ terminu do wniesienia skargi kasacyjnej).

Natomiast jeśli na podstawie tego aktu terenowego zostały wydane decyzje administracyjne to je się wzrusza w tych trybach: § 2 Rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych, wydane na podstawie uchwały lub aktu, o których mowa w § 1, podlegają wzruszeniu w trybie określonym w postępowaniu administracyjnym albo w postępowaniu szczególnym.

• Skarga na akty nadzoru.

Sąd może:

• odrzucić skargę – postanowieniem na które służy skarga kasacyjna.

• umorzyć postępowanie – postanowieniem, na które służy skarga kasacyjna; przyczyny są te same.

• oddalić skargę – gdy skarga jest niezasadna (a więc stwierdza sąd, że nie ma naruszenia prawa), wyrokiem na który służy skarga kasacyjna.

• uwzględnić skargę – w formie wyroku, od którego służy skarga kasacyjna.

Art. 148 PPSA

Sąd uwzględniając skargę jednostki samorządu terytorialnego na akt nadzoru uchyla ten akt.  dlaczego uchyla a nie stwierdza nieważność? Bo ten akt i tak nie wywołuje skutków jeśli następuje zaskarżenie. Te skutki w ogóle nie następują.

• Skarga na bezczynność/przewlekłość postępowania.

Sąd może:

• umorzyć postępowanie – w formie postanowienia na które służy skarga kasacyjna

Umorzenie następuje, gdy:

• ktoś wycofa skargę

• sprawa stała się bezprzedmiotowa - bo bezczynność ustała w toku postępowania. Także ta skarga na bezczynność postępowania stanie się bezprzedmiotowa – bo tylko można zobowiązać do wykonania aktu/ czynności więc jeśli będzie wykonanie to będzie bezprzedmiotowość skargi.

Powstaje problem – czy skargę tę trzeba poprzedzać jakimś środkiem zaskarżenia? Jeśli chodzi o decyzje/postanowienia to trzeba poprzedzać zażaleniem lub wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa. W przypadku pozostałych form to stanowiska są podzielone w orzecznictwie, ale większość przychyla się do tego, że w przypadku bezczynności nie trzeba jej poprzedzać wezwaniem za wyjątkiem decyzji/postanowienia.

Wówczas sąd odrzuca skargę w tych przypadkach, co do tego wezwania, co jak powiedziałam, oczywistość jest tylko w przypadku braku złożenia takiego środka w razie bezczynności co do decyzji/postanowienia.

Odrzucenie skargi następuje, kiedy skarga nie dotyczy takiego aktu/czynności, które są wymienione w art. 3 pkt 1- 4a PoPPSA (te dotyczą skargę na bezczynność).¹

• oddalić skargę – następuje wyrokiem, od którego przysługuje skarga kasacyjna. Następuje wtedy, kiedy skarga jest niezasadna. Jest niezasadna, kiedy sąd stwierdza, że nie ma bezczynności, bo:

• sąd wydał akt, tylko stron ten akt nie satysfakcjonuje – to niech sobie skarży akt a nie bezczynność

• nie było w ogóle wynikającego z prawa obowiązku wydania decyzji/aktu jakiegokolwiek

• skargę na bezczynność, gdy bezczynność ustała przed wniesieniem skargi – co szczególnie denerwuje strony

• uwzględnić skargę:

Art. 149 PPSA

Sąd, uwzględniając skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy w sprawach określonych w art. 3 § 2 pkt 1–4a, zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu lub interpretacji lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa. Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania miały miejsce z rażącym naruszeniem

prawa.  uwaga! Sąd nie może zobowiązać do wydania aktu określonej treści! Dlatego często stronom często się wydaje, ze nie wykonał organ wyroku bo przecież zobowiązał do wydania a tutaj ten organ wydaje dla mnie rozstrzygnięcie niekorzystne. Zobowiązanie opiewa na wydanie formalnego aktu, który może być potem skarżony. Niekiedy, tak jak w trybie informacji publicznej, zdarzają się takie sytuacje, że czynność pozytywna dla strony jest w formie czynności materialno- technicznej (w formie dokumentu urzędowego) a czynność negatywna w formie aktu administracyjnego (np. Postępowanie w sprawach zaświadczeń, s sprawach udzielania informacji publicznej) – i wówczas sąd nie może zobowiązać do wydania decyzji/ postanowienia, bo oznaczałoby to tyle, że zobowiązałby do rozstrzygnięcia negatywnego. W takiej sytuacji sąd zobowiązuje do rozpatrzenia wniosku, bo każde inne rozstrzygnięcie sugerowałoby formę rozstrzygnięcia.

Art. 150 PPSA

W sprawach skarg na akty i czynności niewymienione w art. 145–148 ( inne, a więc oparte na przepisach szczególnych) sąd uwzględniając skargę uchyla lub stwierdza bezskuteczność aktu lub czynności.  a w pozostałych przypadkach tak samo: odrzucenie, oddalenie, umorzenie + skarga kasacyjna.

Jak się może zakończyć postępowanie w sprawie z wniosku o rozstrzygnięcie sporu o właściwość/sporu kompetencyjnego

• kończy się zawsze w formie postanowienia od którego nic nie służy, bo wydawane jest przez NSA.

W formie tego postanowienia sąd może:

• odrzucić wniosek

• kiedy w ogóle nie mamy do czynienia ze sporem kompetencyjnym tylko przykładowo organ chce rozstrzygnąć sytuację, która jeszcze nie zaistniała bo spór istnieje wtedy, kiedy ma charakter aktualny

• kiedy wniosek jest mało sprecyzowany i nie za bardzo wynika z niego, o co chodzi, niesprecyzowane żądanie strony

• umorzyć postępowanie – kiedy organ żądanie wycofa.

• wydać rozstrzygnięcie pozytywne – czyli ustalenie właściwości poprzez wskazanie organu właściwego w sprawie.

• oddalić wniosek

• również w braku precyzji we wniosku

• najczęstszy przypadek oddalenia: żaden z organów nie jest właściwy. Sąd tutaj nie może wskazać, który organ jest właściwy, bo żaden z nich nie jest właściwy. A nie może wskazać właściwego, bo on w postępowaniu nie wystąpi.

Spór istnieje w następujących przypadkach:

• gdy nastąpiło wszczęcie postępowania z urzędu i organy dopiero po podjęciu pewnych czynności podjęły wątpliwość co do swej właściwości i przekazały innemu organowi a ten drugi organ swoją właściwość zakwestionował i składa wniosek

• strona występuje o rozstrzygnięcie sprawy a oba organy uznają się za niewłaściwe.

3. ZASKARŻANIE ROZSTRZYGNIĘĆ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

Środki zaskarżenia rozstrzygnięć podejmowanych przez sądy administracyjne:

• Środki zwyczajne  środki odwoławcze:

• skarga kasacyjna

• zażalenia

• Quasi–środki odwoławcze  przysługują od zarządzeń różnego typu.

• sprzeciw od zarządzenia/postanowienia referendarza w zakresie prawa pomocy (ale nie przysługuje od postanowienia WSA w sprawie prawa pomocy). Art. 259 PPSA

• odwołanie od zarządzenia przewodniczącego do składu orzekającego dotyczące sprostowania lub uzupełnienia protokołu: art. 103 PPSA Strony mogą żądać sprostowania lub uzupełnienia protokołu na następnym posiedzeniu, nie później jednak niż w terminie trzydziestu dni od dnia posiedzenia, z którego sporządzono protokół. Od zarządzenia przewodniczącego strony mogą odwołać się do sądu w terminie siedmiu dni od doręczenia im zarządzenia.

• odwołanie od orzeczeń przewodniczącego wydanych w toku rozprawy. Strony mogą je składać do czasu zamknięcia rozprawy do sądu orzekającego. Nie służy na nie odrębny środek zaskarżenia.

• Nadzwyczajne środki zaskarżenia:

• skarga o wznowienie postępowania

• skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia

Między tymi dwiema skargami jest zasadnicza różnica – pierwsza zmierza do uchylenia orzeczenia i do wydania nowego; ta druga zaś nie zmierza do jego uchylenia ale do uzyskania prejudykatu dającego uprawnienie do wystąpienia o roszczenie odszkodowawcze przed sądem powszechnym.

UWAGA! Ponadto, jest jeszcze obok powyższych środków działanie z urzędu na wniosek Prezesa NSA – nie jest to jednak środek zaskarżenia. Tutaj prawomocne orzeczenia sądu mogą być zmieniane w trybie nadzoru, ale tylko w sytuacji przewidzianej w sytuacji w art. 172 PPPSA Naczelny Sąd Administracyjny unieważnia prawomocne orzeczenie sądu administracyjnego wydane w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądu administracyjnego w chwili orzekania i odrzuca skargę, jeżeli orzeczenie to nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawie. Sąd orzeka na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do rozpoznania wniosku stosuje się odpowiednio przepisy o rozpoznaniu skargi kasacyjnej.  więc kiedy na wniosek prezesa sądu może NSA uchylić rozstrzygnięcie i odrzucić skargę ale to dotyczy w gruncie sprawy, która nie należała do jego właściwości. Jest to nadzór pozainstancyjny stosowany przez NSA. W przypadku unieważnienia skarga zostaje odrzucona. Postępowanie to może się toczyć, gdy orzeczenie nie może być wzruszone w trybie przewidzianym w ustawie. Nie może się toczyć, gdy sąd administracyjny rozpatrywał skargę wskutek tego, że za niewłaściwy uznał się sąd powszechny (art. 58 par. 4 PPSA).

To nie jest środek, który służy stronie. Jest to tylko i wyłącznie środek nadzoru, który przysługuje prezesowi. Jest to sfera uznania prezesa, czy skorzysta z tego środka, czy nie. Odnosi się do sytuacji, gdy sąd administracyjny orzekł w sprawie, w której nie mógł orzekać. Jedynym środkiem jest uchylenie orzeczenia i odrzucenie skargi. Czyli właściwie strona niczego nie zyskuje. Prezes może wystąpić do NSA, wtedy NSA unieważnia prawomocne orzeczenie sądu wydane w sprawie, która ze względu na osobę i przedmiot nie mogło być przedmiotem skargi do sądu adm. W razie uwzględnienia tego wniosku sąd uchyla orzeczenie (jeżeli w żadnym innym trybie tego nie można zrobić) i odrzuca skargę. Nie może tego jednak zrobić, gdy żaden sąd nie jest właściwy, ale musiał orzekać ze względu na wcześniejsze odrzucenie pozwu przez sąd powszechny.

a. skarga kasacyjna

• ukształtowana została na wzór kasacji KPC.

• Środek specyficzny, posiada pewne elementy apelacji – możliwość merytorycznego rozpatrzenia sprawy.

• Ma charakter dewolutywny – suspensywny.

• Kiedy, od jakich aktów przysługuje: art. 173 § 1 PPSA Od wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.  np. na postanowienie o umorzeniu postępowania, o odrzuceniu skargi.

• Legitymacja czynna:

• skarżący

• organ

• uczestnicy postępowania – także więc Prokurator, RPO i RPD gdy są uczestnikami postępowania

• służy ona także Prokuratorowi, RPO i RPD – chodzi o sytuację, kiedy nie są oni uczestnikami postępowania sądowoadministracyjnego a więc nie uczestniczyli w tym postępowaniu (co różni od odwołania, bo Prokurator nie może wnieść odwołania, jeśli nie brał udziału w postępowaniu w I instancji ale może wnieść kasację).

Jeżeli jest sytuacja, że oni się pojawiają dopiero na tym etapie, bo może być tak, że nikt nie składał wniosku o uzasadnienie, wówczas mogą oni wystąpić w terminie 30 dni od dnia orzeczenia o sporządzenie uzasadnienia i następnie w terminie 30 dni wnieść skargę kasacyjną - czyli w gruncie rzeczy będzie to 60 dni, nastąpi wydłużenie terminu do wniesienia skargi kasacyjnej zgodnie z art. 177 § 2 PPSA Termin do wniesienia skargi kasacyjnej dla stron wiąże również prokuratora, Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka. Jeżeli jednak orzeczenia nie doręcza się stronie prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka mogą w terminie trzydziestu dni od dnia wydania orzeczenia wystąpić o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i wnieść skargę kasacyjną w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

• Środek sformalizowany  powinna spełniać określone warunki formalne:

• powinna spełniać warunki pisma procesowego określone w art. 46 POPPSA

• powinna zawierać zgodnie z art. 176 PPSA Skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany.

• wnoszona w odpowiednim terminie: art. 177 § 1 PPSA Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.  więc jeśli nie mamy odpisu z uzasadnieniem jeśli nam skargę oddalono a nie wystąpiliśmy o uzasadnienie to nie możemy wnieść skargi kasacyjnej; natomiast jeśli ktoś inny wniesie skargę kasacyjną to my będziemy uczestnikami tego postępowania kasacyjnego

• musi zawierać podstawę kasacji – braki w tym zakresie są brakami materialnymi, co do których nie można uzupełnić, nie można na rozprawie poszerzać tych podstaw; po upływie terminu kończy się możliwość wskazywani środków kasacyjnych. NSA jest związany granicami skargi kasacyjnej i nie może wyjść poza te zarzuty z wyjątkiem tego, co jest przyczyną nieważności postępowania.

Podstawy skargi kasacyjnej mogą być dwojakiego rodzaju:

Art. 174 PPSA

Skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:

1) naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;  wskazanie naruszenia konkretnego przepisu prawa materialnego.

2) naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.  wskazanie naruszenia konkretnego przepisu procesowego. Nie wystarcza do wskazania podstaw kasacyjnych wskazanie tego artykułu, tylko trzeba go powiązać z odpowiednim przepisem ustawy szczególnej lub KPA lub PPPSA; powinno się przynajmniej w uzasadnieniu powiązać naruszenie przepisu postępowania administracyjnego z naruszeniem prawa postępowania przez sąd np. organ administracji naruszył przepisy postępowania a sąd tego nie zauważył.

To wskazanie musi pokazywać: jaki przepis naruszono, w przypadku naruszenia prawa materialnego: czy przez błędną wykładnię (wtedy trzeba wskazać czy np. wykładnia jest właściwa) czy przez błędne zastosowanie; w przypadku naruszenia prawa procesowego wskazać, w jakim stopniu wywarło to wpływ na wynik sprawy.

Teraz sądy podchodzą bardziej liberalnie, tzn. jak nie jest wskazany przepis, ale jest on jednocześnie na tyle określony jasno w uzasadnieniu że wiadomo, że odpowiada temu tylko jeden niebudzący przepis że taki jest i sąd może zorientować się o co skarżącemu chodziło to niekiedy przymyka się na to oko. Sąd musi jednak wiedzieć, o co skarżącemu chodziło, tzn. naruszenie jakiego prawa zarzuca, powinno to być co do zasady wskazane ale może też być w formie opisowej. To jest istotne z punktu widzenia granic rozpoznania. Poza granice skargi kasacyjnej można wyjść jedynie w przypadku nieważności postępowania.

Wskazanie określonych podstaw ma znaczenie procesowe: tylko przy zarzucie naruszenia przepisów procesowych strona może zrzec się rozprawy i może rozpoznanie odbyć się na posiedzeniu niejawnym. W pozostałych przypadkach obligatoryjna jest rozprawa.

Wpływa to też na możliwość reformatoryjnego orzekania. Gdy skarga opiera się tylko na zarzucie materialnym i zostanie uzasadniony, a nie zachodzą zarzuty procesowe, to sąd może uchylić zaskarżone orzeczenie i rozpatrzyć sprawę merytorycznie.

• określone warunki sporządzania – tzw. wymóg adwokacko- radcowski  sporządzona, to nie znaczy że te osoby muszą ją wnieść lub muszą być one pełnomocnikami przed NSA, sporządza = pisze tzw. fachowy pełnomocnik:

Art. 175 PPSA

§ 1 Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego, z zastrzeżeniem § 2 i 3.

§ 2 Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli skargę kasacyjną sporządza sędzia, prokurator, notariusz, radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych, będący stroną, jej przedstawicielem lub pełnomocnikiem albo jeżeli skargę kasacyjną wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka.  ale oni nie muszą potem w tym postępowaniu rzeczywiście uczestniczyć

§ 3 Skarga kasacyjna może być sporządzona przez:

1) doradcę podatkowego – w sprawach obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami;

2) rzecznika patentowego – w sprawach własności przemysłowej.

• należy uiścić wpis, który wynosi połowę wpisu od postępowania w trybie zwykłym

• Skargę wnosi się do NSA za pośrednictwem WSA, WSA na początku bada dopuszczalność skargi. To na WSA spoczywa główny ciężar badania skargi kasacyjnej i dbałość o usunięcie jej braków.

WSA odrzuca skargę, jeśli zachodzą przesłanki jej niedopuszczalności: art. 178 PPSA Wojewódzki sąd administracyjny odrzuci na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również skargę kasacyjną, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie.  od tego postanowienia o odrzuceniu skargi kasacyjnej służy zażalenie, które może być sporządzone też tylko przez fachowego pełnomocnika.

Orzecznictwo NSA przyjęło rygorystyczną wykładnię niedopuszczalności skargi kasacyjnej z art. 178 PPSA. Uznało również niedopuszczalność skargi, gdy nie spełnia ona warunków określonych w art. 176 PPSA (poza wymaganiami przewidzianymi dla pism).

• Zgodnie z zasadą kontradyktoryjności, na skargę kasacyjną przysługuje innym stronom/uczestnikom postępowania prawo do wniesienia odpowiedzi: Art. 179 PPSA Strona, która nie wniosła skargi kasacyjnej, może wnieść do wojewódzkiego sądu administracyjnego odpowiedź na skargę kasacyjną w terminie czternastu dni od doręczenia jej skargi kasacyjnej. Po upływie terminu na wniesienie odpowiedzi lub po zarządzeniu doręczenia odpowiedzi wnoszącemu skargę kasacyjną, wojewódzki sąd administracyjny niezwłocznie przedstawi skargę kasacyjną wraz z odpowiedzią i aktami sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.  jeżeli NSA przekazuje do NSA skargę kasacyjną, może przekazać również taką, co do której są przesłanki odrzucenia ale nie chce tego robić z uwagi an to, aby strona tego źle nie odebrała.

• Sprawa trafia do NSA i co NSA robi:

• odrzucenie skargi kasacyjnej przez NSA: art. 180 PPSA

Naczelny Sąd Administracyjny na posiedzeniu niejawnym odrzuci skargę kasacyjną, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez wojewódzki sąd administracyjny, albo zwróci ją temu sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków.  gdy przekazano NSA skargę niedopuszczalną lub dotkniętą brakami, może NSA sam odrzucić skargę albo zwrócić.

Jeśli sąd stwierdzi, że są braki formalne, ale strona nie została wezwana do ich usunięcia to wtedy zwraca do WSA żeby WSA wezwał do usunięcia braków, bo dopiero jeśliby strona tych braków nie uzupełniła, to mogłoby być odrzucalne.

• rozpoznanie skargi (tzw. OSKA – skarg kasacyjnych) następuje zasadniczo na rozprawie w składzie 3 sędziów, chyba że przepis szczególny wskazuje inaczej. Forma rozprawy jest wyłączona w dwóch przypadkach – art. 182 par. 1 i 2 PPSA:

art. 182 PPSA § 1 Skargę kasacyjną od postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego kończącego postępowanie w sprawie Naczelny Sąd Administracyjny może rozpoznać na posiedzeniu niejawnym.

 jeżeli odrzucono skargę, umorzono postępowanie i od tego wniesiono te skargi kasacyjne, to z reguły te skargi kasacyjne są przekazywane na posiedzenia niejawne NSA.

Art. 182 § 2 PPSA Naczelny Sąd Administracyjny może również na posiedzeniu niejawnym rozpoznać skargę kasacyjną, jeżeli jest ona oparta wyłącznie na podstawie art. 174 pkt 2, ( naruszenie przepisów postępowania przez WSA) a strona, która wniosła skargę kasacyjną, zrzekła się rozprawy, zaś pozostałe strony, w terminie czternastu dni od doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy.  to taki jakby tryb uproszczony przed NSA.

Ustawa przewiduje też wyjątki od rozpatrywania skargi w składzie 3 sędziów:

Art. 182 § 3 PPSA Na posiedzeniu niejawnym Naczelny Sąd Administracyjny orzeka w składzie jednego sędziego.  a na jawnym skład 3 sędziów, 7 sędziów może też przyjąć NSA.

Art. 187 § 3 PPSA Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów może przejąć sprawę do rozpoznania.

• rozpatruje skargi kasacyjne od wyroków – co do zasady na rozprawie to następuje. Ale nie ma problemu, bo sędzia, który dostał na posiedzenie niejawne może przekazać na rozprawę jeśli uważa, ze sprawa nie jest wcale nie taka prosta.

• Jeżeli do NSA zostanie wniesione pytanie prawne – sąd rozpoznaje tylko w granicach skargi kasacyjnej, tzn. tylko co do tego, co zostało podniesione w podstawach kasacji. Jeżeli nawet NSA widzi wadę wyroku, to nie może nic zrobić jeżeli nie podniesiono tego w podstawie kasacji a nie jest to przesłanką nieważności zgodnie z art. 183 PPSA § 1 Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania. Strony mogą przytaczać nowe uzasadnienie podstaw kasacyjnych.

NSA rozpatruje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, bierze jednak pod uwagę nieważność postępowania. Granice skargi wyznaczają jej podstawy i zakres zaskarżenia. Sąd jest związany wskazaniem podstawy prawnej w tym znaczeniu, że nie może badać innego naruszenia prawa niż to, które strona wskazała. Strona może jednak przytaczać nowe uzasadnienia podstaw kasacyjnych. Związanie zakresem zaskarżenia polega na tym, że jeśli skarżący żąda uchylenia lub zmiany części orzeczenia, NSA nie może wypowiedzieć się co do całości, gdyż niezaskarżona część stała się prawomocna. Sąd nie jest natomiast związany wnioskami i granicami wniosków skargi kasacyjnej o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia z uwzględnieniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany. Związanie nie zachodzi w przypadku nieważności postępowania – tu sąd może działać z urzędu i rozpatrzyć sprawę również co do części niezaskarżone. Dotyczy to tylko jednak sytuacji, kiedy wyrok podlega uchyleniu a nie przypadków odrzucenia skargi.

Przesłanki nieważności + rozszerzenie orzecznictwa:

Uwaga! z powodu nieważności wyrok się uchyla a nie stwierdza nieważność!!! Co oznacza, ze się uchyla? Że nie mogę przejść do rozpatrywania zarzutów skargi kasacyjnej bo np. inne podmioty byłyby pozbawione jednej instancji.

Art. 183 § 2 PPSA

Nieważność postępowania zachodzi:

1) jeżeli droga sądowa była niedopuszczalna;

2) jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie był należycie umocowany;

3) jeżeli w tej samej sprawie toczy się postępowanie wcześniej wszczęte przed sądem administracyjnym ( tzw. sprawa zawisła) albo jeżeli sprawa taka została już prawomocnie osądzona;

4) jeżeli skład sądu orzekającego był sprzeczny z przepisami mocy ustawy;  nie chodzi o wyłączenia, które strona mogła wnioskować; chodzi o takie wyłączenia, że jest to sprzeczne z przepisami prawa a więc zamiast 3 sędziów było dwóch;

5) jeżeli strona została pozbawiona możności obrony swych praw;  jest to najczęstsza przyczyna stwierdzenia nieważności, że np. nie zawiadomiono o rozprawie wszystkim stron, które uczestniczyły w postępowaniu administracyjnym

6) jeżeli wojewódzki sąd administracyjny orzekł w sprawie, w której jest właściwy Naczelny Sąd Administracyjny.  nie dotyczy to sytuacji, kiedy jeden WSA orzekł w sprawie, w której powinien być właściwy inny WSA bo to może być przedmiotem skargi kasacyjnej + trzeba stwierdzić, że miało to wpływ istotny na wynik sprawy.

Te przesłanki zostały poszerzone o przesłanki dodatkowe przez orzecznictwo NSA – NSA stwierdził, że bierze pod uwagę także

• z urzędu: wyrok TK stwierdzający naruszenie prawa przez podstawę prawną orzeczenia – więc nawet, gdy strona tego nie podniesie w skardze kasacyjnej

• na wniosek strony: badając skargę kasacyjną, sąd również rozpoznaje te postanowienia WSA, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy np. dot. odmowy zawieszenia postępowania

• Postępowanie przed NSA w zasadzie toczy się w zasadzie wg tych samych zasad co przed organem I instancji, z tymże postępowanie może być odroczone nawet na zgodny wniosek stron (ale tylko z ważnej przyczyny) i zasadniczo dąży się do tego, aby sprawę rozpatrzyć na jednej sesji.

Różnica tan wynika z tego, że NSA jest związany granicami skargi kasacyjnej, czego nie ma w postępowaniu w I instancji, chyba że zachodzą przesłanki nieważności

• W wyniku rozpoznania skargi kasacyjnej NSA może wydać następujące orzeczenia (wszystkie są niezaskarżalne):

• może postanowieniem odrzucić skargę kasacyjną na podstawie art. 120 PoPPSA, np. skarga wniesiona osobiście, skarga wniesiona po terminie itp.

• może postanowieniem umorzyć postępowanie - co może być przykładowo związane ze śmiercią strony, charakterem osobistym sprawy, cofnięciem skutecznym skargi kasacyjnej (ale nie zwykłej)

• może wyrokiem oddalić skargę kasacyjną na podstawie:

Art. 184 PPSA

Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw albo ( są podstawy, ale) jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

• może uwzględnić skargę kasacyjną i wtedy:

Art. 185 PPSA

§ 1 Naczelny Sąd Administracyjny w razie uwzględnienia skargi kasacyjnej uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, ( WSA) a gdyby sąd ten nie mógł rozpoznać jej w innym składzie innemu sądowi.  to jest często w przypadku postępowania dotkniętego nieważnością (w całości dotknięte)

§ 2 W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd rozpoznaje ją w innym składzie.

• może uchylić wyrok na podstawie:

Art. 186 PPSA

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznając skargę kasacyjną uchyla wyrok także w części niezaskarżonej, jeżeli zachodzi nieważność postępowania.  więc uchyla gdy w części dotknięte nieważnością, znosi się postępowanie w tej części co do których miały znaczenie przesłanki nieważności i przekazuje się sprawę do ponownego rozpoznania WSA.

• może też sąd niekiedy orzec co do istoty, czyli wydać wyrok reformatoryjny – to znaczy zastąpić sąd I instancji:

Art. 188 PPSA

Jeżeli nie ma naruszeń przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a zachodzi jedynie naruszenie prawa materialnego, Naczelny Sąd Administracyjny może uchylić zaskarżone orzeczenie i rozpoznać skargę. W tym przypadku Sąd orzeka na podstawie stanu faktycznego przyjętego w zaskarżonym wyroku.  więc zwróćmy uwagę na to, że jeśli nie ma naruszenia przepisów postępowania, to NSA może orzec co do całości; co to znaczy, że nie ma naruszeń przepisów postępowania – nie chodzi o to, że nie zarzucono, można było zarzucić naruszenie przepisów postępowania ale stwierdzam, że ten zarzut był niezasadny natomiast stwierdzam że był zasadny zarzut naruszenia prawa materialnego. Można wtedy uchylić wyrok i uchylić decyzję. Uchylić wyrok i oddalić skargę. A więc orzec tak, jak orzeka sąd I instancji. Robi się to zwłaszcza wtedy, gdy sprawa trwa długo.

• może postanowieniem uchylić zaskarżone orzeczenie i odrzucić skargę lub umorzyć postępowanie, kiedy zachodziły przesłanki do odrzucenia/ umorzenia a sąd oddala lub uchyla:

Art. 189 PPSA

Jeżeli skarga ulegała odrzuceniu ( ale nie skarga kasacyjna; tylko gdy sąd rozpatrując skargę kasacyjną stwierdza, że sąd nie mógł w ogóle tej skargi rozpatrywać) albo istniały podstawy do umorzenia postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym, Naczelny Sąd Administracyjny postanowieniem uchyla wydane w sprawie orzeczenie oraz odrzuca skargę lub umarza postępowanie.  więc tutaj tam był wyrok, a sąd uchyla wyrok postanowieniem i umarzam/ odrzucam skargę bo liczy się dla formy ta zasadnicza treść rozstrzygnięcia.

b. Zażalenie

Od wszystkich powyższych orzeczeń nie służy środek zaskarżenia, natomiast inny zwykły środek odwoławczy tj. zażalenie.

• Służy ono tylko na postanowienia, gdy przepisy wyraźnie tak stanowią. Postanowienia te w większości są wymienione w art. 194 PPSA ale niektóre są rozrzucone w Kodeksie np. art. 33 par. 2.

Art. 194 PPSA

§ 1 Zażalenie do Naczelnego Sądu Administracyjnego przysługuje na postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego w przypadkach przewidzianych w ustawie a ponadto na postanowienia, których przedmiotem jest:

1) przekazanie sprawy innemu sądowi administracyjnemu;

2) wstrzymanie lub odmowa wstrzymania wykonania decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności, o których mowa w art. 61;

3) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;

4) odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku;

5) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;

6) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;

7) odrzucenie skargi kasacyjnej;

8) odrzucenie zażalenia;

9) zwrot kosztów postępowania, jeżeli strona nie wnosi skargi kasacyjnej;

10) ukaranie grzywną.

• Termin wniesienia:

Art. 194 § 2 PPSA Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od doręczenia postanowienia.

• Jest środkiem mniej sformalizowanym od kasacji, choć mówi się o tym, że odpowiednio stosuje się przepisy o skardze kasacyjnej, bo:

• bardziej liberalnie podchodzi się do zarzutów – jeśli nawet strona zarzutów w formie określonego przepisu nie wskaże; już w szczególności bardziej liberalnie traktuje się to, gdy chodzi o przykładowo; postanowienie o odmowie wstrzymania czy w zakresie prawa pomocy – tu nawet są takie sytuacje, że zażalenie tylko i wyłącznie wyraża niezadowolenie strony i się takie zażalenie rozpatruje.

• Art. 194 PPSA

§ 3 Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia.

§ 4 Zażalenie, którego przedmiotem jest odrzucenie skargi kasacyjnej, powinno być sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego. Przepis art. 175 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio.  można je sporządzić osobiście (bez przymusu adwokacko–radcowskiego), z jednym wyjątkiem – gdy zażalenie dotyczy odrzucenia skargi kasacyjnej.

• Przysługuje także na niektóre zarządzenia przewodniczącego (art. 198 PPSA) np. zarządzenie o wezwaniu do uiszczenia wpisu wyznaczające wysokość tego wpisu.

• Postępowanie to toczy się dwuetapowo:

• w pierwszym etapie kontroluje się jego dopuszczalność i tutaj można odrzucić, ale tak naprawdę odrzuca się z tego powodu, że jest wniesione po terminie, ewentualnie gdy dotyczy skargi kasacyjnej i musi być sporządzona przez fachowego pełnomocnika a nie jest w ten sposób sporządzona.

Przesłanką odrzucenia nie jest brak wskazania podstaw.

• drugi etap: rozpatrywanie przez NSA zażalenia. Następuje to co do zasady na posiedzeniu niejawnym w składzie 1 sędziego;

• Można w formie postanowienia zażalenie: odrzucić, oddalić, w wyniku zażalenia uchylić zaskarżone postanowienie, przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Niekiedy poprzestaje się tylko na uchyleniu – przykładowo zrobiono coś, czego nie powinno się było robić i sprawa ma być teraz rozpatrywana w pełni, od nowa. Zdarza się też, że orzeka się merytorycznie, przykładowo w zakresie prawa pomocy: uchyla się i przyznaje prawo pomocy jeżeli stan jest już taki oczywisty, że ni ma powodów, by przedłużać sprawę.

Art. 195 PPSA § 2 Jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, wojewódzki sąd administracyjny, który wydał zaskarżone postanowienie, może na posiedzeniu niejawnym, nie przesyłając akt Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo. Od ponownie wydanego postanowienia przysługują środki odwoławcze na zasadach ogólnych.

Art. 196 PPSA

Wojewódzki sąd administracyjny może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia. Postanowienie takie może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Art. 195 PPSA

§ 1 Akta sprawy wraz z zażaleniem wojewódzki sąd administracyjny przedstawia Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu po doręczeniu zażalenia pozostałym stronom. Odpowiedź na zażalenie może być wniesiona wprost do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie siedmiu dni od doręczenia zażalenia.

Art. 197 PPSA

§ 1 Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym.

§ 2 Do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy o skardze kasacyjnej.

Wykład nr 13 (18 V 2011r.)

1. ZASKARŻANIE ORZECZEŃ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH. Tryby nadzwyczajne.

a. Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego.

• Dotyczy postępowania, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem: art. 270 PPSA W przypadkach przewidzianych w dziale niniejszym można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem. Dotyczy więc postanowień i wyroków.

• Przysługuje stronom postępowania sądowoadministracyjnego:

• tym, którzy byli skarżącymi.

• które z mocy prawa są stronami – a więc brały udział w postępowaniu administracyjnym a nie wniosły skargi.

• nie brały udziału w postępowaniu administracyjnym, ale zostały dopuszczone do udziału w tym postępowaniu.

Chodzi o te podmioty, które muszą być dopuszczone –art. 33 § 2 PPSA żeby mogły żądać wznowienia, to wcześniej musiały wystąpić o takie dopuszczenie do postępowania administracyjnego.

• Polega na ponownym rozpatrzeniu sprawy.

• Przyczyny wznowienia – 2 rodzaje przyczyn:

• przyczyny nieważności

Art. 271 PPSA Można żądać wznowienia postępowania z powodu nieważności:

1)   jeżeli w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy ( a nie na wniosek), a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia;

2)   jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana lub jeżeli wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania; nie można jednak żądać wznowienia, jeżeli te przyczyny upadły przed uprawomocnieniem się orzeczenia lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe.

• przyczyny restytucyjne – typowe przyczyny wznowieniowe, które są związane z pojawieniem się nowego orzeczenia.

Art. 273 PPSA

§ 1 Można żądać wznowienia na tej podstawie, że:

1)   orzeczenie zostało oparte na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;

2)   orzeczenie zostało uzyskane za pomocą przestępstwa.  np. cofnięcie pozwolenia na broń ze względu na popełnienie przestępstwa skierowanemu przeciwko zdrowiu lub życiu i z winy umyślnej.

§ 2 Można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu.  nie prowadzi się postępowania dowodowego przed sądem.

§ 3 Można żądać wznowienia w razie późniejszego wykrycia prawomocnego orzeczenia dotyczącego tej samej sprawy. W tym przypadku przedmiotem rozpoznania przez sąd jest nie tylko zaskarżone orzeczenie, lecz są również z urzędu inne prawomocne orzeczenia dotyczące tej samej sprawy.

Musi istnieć związek przyczynowy między przyczyną a treścią prawomocnego orzeczenia.

Art. 274 PPSA Z powodu przestępstwa można żądać wznowienia jedynie wówczas, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów.

• szczególne przyczyny wznowienia

Przyczyny związane z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego lub organu międzynarodowego.

Art. 272 PPSA

§ 1 Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie.

§ 2 W sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzech miesięcy od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Jeżeli w chwili wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego orzeczenie sądowe nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony, termin biegnie od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu.

§ 3 Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na podstawie umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio, z tym że termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania biegnie od dnia doręczenia stronie lub jej pełnomocnikowi rozstrzygnięcia organu międzynarodowego.  np. Europejski Trybunał Praw Człowieka, ETS. Wtedy termin do wniesienia skargi biegnie od dnia doręczenia stronie lub jej pełnomocnikowi rozstrzygnięcia organu międzynarodowego. Termin wynosi 3 miesiące.

Wg prof. Jaśkowskiej jest to możliwość wznowienia postępowania z powodu naruszenia zasady równości wynikającej z ustawy z 2010r –wąsko traktowana równość + musi być to stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu (tym sądem może być także sąd zagraniczny -ETS lub ETPrCzł gdy będzie to zindywidualizowany przypadek. Ten wyrok będzie na tyle konkretny, że będzie można określić naruszenie prawa co do konkretnego podmiotu.

Może dojść do paradoksu – toczyło się postępowanie administracyjne i sądowo-administracyjne. Przegraliśmy-mamy teraz wyrok, ze było to związane z naruszeniem zasady równości. Możemy żądać wznowienia postępowania sądowo-administracyjnego bo była sprawa w sądzie adm. Problem jest wtedy, gdy tej sprawy w sądzie administracyjnym jeszcze nie było. To wtedy występujemy do organu adm. publ., organ nam odmawia wszczęcia postępowania wznowieniowego, bo nie można się powołać na przesłankę, której nie ma. Sąd formalistycznie powinien oddalić skargę, a potem wznowić postępowanie sądowoadministracyjne i tą skargę uwzględnić-ale prof. Jaśkowska uważa to za paranoidalne – bo sąd będzie uwzględniać skargę z przyczyn wznowieniowych swoich. Będzie wyrok, który zobowiąże organ adm. i te przesłanki wznowienia postępowania sądowoadministracyjnego i tak się znajdą w postępowaniu administracyjnym, w skutek orzecznictwa sądu.

• Właściwość sądu.

Art. 275 PPSA

Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności właściwy jest sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jeżeli zaskarżono orzeczenia sądów obu instancji, właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny. Do wznowienia postępowania na innej podstawie właściwy jest sąd, który ostatnio orzekał w sprawie.

• Art. 276 PPSA

Do postępowania ze skargi o wznowienie postępowania stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, jeżeli przepisy poniższe nie stanowią inaczej. Jednakże, gdy do wznowienia postępowania właściwy jest Naczelny Sąd Administracyjny, stosuje się odpowiednio art. 175.

• Postępowanie sądowoadministracyjne (w przeciwieństwie do postępowania administracyjnego) może być wznowione tylko wskutek wniesionej skargi. Nie ma wznowienia postępowania z urzędu. Obowiązuje tutaj zasada skargowości. Jeżeli wznowienie postępowania dotyczy orzeczenia NSA, to wtedy obowiązuje przymus adwokacko–radcowski (wynika z art. 276 PPSA).

• Terminy do wniesienia skargi.

Art. 277 PPSA

Skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie trzymiesięcznym. Termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o orzeczeniu dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy.

Art. 278 PPSA

Po upływie lat pięciu od uprawomocnienia się orzeczenia nie można żądać wznowienia, z wyjątkiem przypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana.

Jeżeli chodzi o Trybunał lub sąd/organ międzynarodowy, to w ciągu 3 msc od dnia wejścia w życie orzeczenia TK lub doręczenia stronie lub jej pełnomocnikowi rozstrzygnięcia organu międzynarodowego – termin początkowy.

• Skarga powinna spełniać określone wymogi.

Art. 279 PPSA Skarga o wznowienie postępowania powinna ponadto zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, podstawę wznowienia i jej uzasadnienie, okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi oraz żądanie o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia.

• Przebieg postępowania wznowieniowego.

Składa się ono z 2 podstawowych postępowań: badania dopuszczalności i właściwego postępowania wznowieniowego.

• czynności wstępne – badanie dopuszczalności wznowienia

Skargę wnosimy za pośrednictwem WSA, w którym znajdują się akta spraw. W zasadzie czyni to ten sąd, który rozpatruje sprawę.

Co sąd bada:

Art. 280 PPSA

§ 1 Sąd bada na posiedzeniu niejawnym, czy skarga jest wniesiona w terminie i czy opiera się na ustawowej podstawie wznowienia. W braku jednego z tych wymagań sąd wniosek odrzuci, w przeciwnym razie wyznaczy rozprawę.

§ 2 Na żądanie sądu zgłaszający skargę o wznowienie postępowania obowiązany jest uprawdopodobnić okoliczności stwierdzające zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia.

Jeżeli nie są spełnione te warunki, w drodze postanowienia odrzuca się skargę, jeżeli są spełnione warunki to kieruje się sprawę na rozprawę.

• rozprawa – właściwe postępowanie wznowieniowe

Na rozprawie sąd ponownie decyduje o dopuszczalności wznowienia, na etapie przesłanek formalnych bada się czy strona podała przyczynę wznowienia. Na etapie rozprawy jeszcze raz bada się czy strona podała, bada się też czy ta przesłanka wystąpiła. Badanie dopuszczalności z rozpoznaniem sprawy.

Art. 281 PPSA

Na rozprawie sąd rozstrzyga przede wszystkim o dopuszczalności wznowienia i odrzuca wniosek, jeżeli brak ustawowej podstawy wznowienia albo termin do wniesienia skargi nie został zachowany. Sąd może jednak po rozważeniu stanu sprawy połączyć badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy.  a więc sąd albo odrzuca albo łączy badanie dopuszczalności wznowienia z rozpoznaniem sprawy – wówczas sprawa jest rozpatrywana na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia.

Rozpoznanie sprawy na nowo

Art. 282 PPSA

§ 1 Sąd rozpoznaje sprawę na nowo w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia.

§ 2 Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd stosownie do okoliczności oddala skargę o wznowienie postępowania albo uwzględniając ją zmienia zaskarżone orzeczenie albo je uchyla i skargę odrzuca lub postępowanie umarza.

§ 3 W przypadku, o którym mowa w art. 273 § 3, sąd uchyla jedno z orzeczeń dotyczących tej samej sprawy, utrzymując w mocy inne prawomocne orzeczenie, albo uchyla wszystkie prawomocne orzeczenia dotyczące tej samej sprawy i orzeka co do istoty sprawy albo przekazuje sprawę właściwemu wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu do rozpoznania i rozstrzygnięcia o tej sprawie.

 Rodzaje orzeczeń, jakie mogą tutaj zapaść:

• sąd może odrzucić skargę o wznowienie – jeśli uzna, że jest ona niedopuszczalna.

• oddala skargę – gdy stwierdza, że te przesłanki nie wystąpiły, albo stwierdzona przyczyna restytucyjna nie mogła wpłynąć na treść orzeczenia.

• uwzględnia skargę – wówczas zmienia zaskarżone orzeczenie (uchylenie i zmiana) - jeśli skarga o wznowienie jest uzasadniona

• uchyla orzeczenie i skargę odrzuca – jeżeli skarga była niedopuszczalna

• umarza postępowanie – jeśli sprawa była bezprzedmiotowa

Jeżeli w tej samej sprawie było kilka orzeczeń – to sąd utrzymując w mocy jedno z tych orzeczeń inne uchyla. Albo uchyla wszystkie orzeczenia i orzeka co do istoty sprawy albo przekazuje sprawę właściwemu WSA do rozpoznania i rozstrzygnięcia. Nie może orzekać w tej sprawie sędzia, który poprzednio orzekał w sprawie.

Art. 283 PPSA

Sędzia, którego udziału lub zachowania się w poprzednim postępowaniu dotyczy skarga, wyłączony jest od orzekania w postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania.

Art. 284 PPSA

Wniesienie skargi o wznowienie postępowania nie tamuje wykonania zaskarżonego orzeczenia. W razie uprawdopodobnienia, że zgłaszającemu wniosek grozi niepowetowana szkoda, sąd może wstrzymać wykonanie orzeczenia. Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Na postanowienie przysługuje zażalenie.

Art. 285 PPSA

Niedopuszczalne jest dalsze wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie postępowania.  w postępowaniu administracyjnym takiej przesłanki nie ma. Tutaj jest niedopuszczalne dalsze wznowienie postępowania, zakończonego prawomocnym orzeczeniem w skutek skargi o wznowienie postępowania.

b. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

• Jest to nowy rodzaj skargi, wprowadzony nowelą z 12 lutego 2010 r.

• Ten rodzaj postępowania jest postępowaniem jednoinstancyjnym. Toczy się przed NSA.

• Celem jej jest możliwość dochodzenia odszkodowania. Nie ma zmierzać do tego aby uchylić wyrok/decyzję – ale jest wyjątek

Zmierza do tego aby stanowić prejudykat dla dochodzenia odszkodowania przed sądem powszechnym. Jeśli zajdą przesłanki z art. 172 żeby nie przedłużać sprawy to jest jedna przesłanka gdzie w tym trybie można uchylić rozstrzygniecie – wyjątek.

Co do zasady chodzi o to, aby uzyskać potwierdzenie, że wydane orzeczenie naruszało prawo i żeby to stanowiło podstawę do dochodzenia odszkodowania. – przesłanka postępowania.

• Art. 285a § 4 PPSA Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia podlega opłacie stałej.  200 zł.

• Dotyczy orzeczeń, które nie mogą być już wzruszone.

• Przesłanki tej skargi są niejasno określone – wąsko i są zróżnicowane w zależności od tego czy mogliśmy z czegoś skorzystać czy nie. 3 przesłanki skargi:

• przesłanka pierwsza: szkoda jest warunkiem wniesienia skargi.

Wnosimy skargę od prawomocnego orzeczenia WSA, gdy przez wydanie tego orzeczenia została wyrządzona szkoda. Zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących środków prawnych nie było możliwe. Jeżeli nie było w ogóle środków zaskarżenia, gdy nie było możliwe – strona wniosła środek a ten środek został odrzucony lub oddalony, później strona nie mogła wnosić środków prawnych.

Nie dotyczy wszystkich sytuacji – dotyczy tych sytuacji, gdy naruszenie prawa miało charakter oczywisty (jasne, wyraźne naruszenie).

Art. 285a § 1 PPSA Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, gdy przez jego wydanie została stronie wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe.

• przesłanka druga: strony mogły skorzystać ze środków zaskarżenia, ale z nich nie skorzystały.

Np. sprawa się uprawomocniła na etapie orzeczenia WSA. – po raz pierwszy lub po raz drugi po oddalonej skardze. Brak wyczerpania toku instancji pogarsza naszą sytuację. Ta skarga ma być wyjątkiem.

Art. 285a § 2 PPSA Skarga, o której mowa w § 1, przysługuje również w wyjątkowych przypadkach od prawomocnego orzeczenia wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli strony nie skorzystały z przysługujących im środków prawnych, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.

• przesłanka trzecia: dotyczy orzeczeń NSA –najwęższa przesłanka.

Art. 285 a § 3 PPSA Od orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego skarga nie przysługuje, z wyjątkiem gdy niezgodność z prawem wynika z rażącego naruszenia norm prawa Unii Europejskiej. Orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego traktuje się jak orzeczenia wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi.

• Postępowanie sądowe, jest co do zasady oparte na zasadzie skargowości.

• Ta skarga może być wniesiona tylko przez legitymowany podmiot. Uprawnionym do wniesienia skargi jest strona. Stroną jest skarżący oraz organ, którego działanie lub zaniechanie było przedmiotem skargi.

Inne podmioty – te, które mogły być dopuszczone lub były dopuszczone z mocy prawa – ci z mocy prawa są obligatoryjnym uczestnikiem postępowania. Ci, którzy mogli być dopuszczeni a zrezygnowali z takiego prawa oznacza pozbawienie się później możliwości żądania stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

Legitymowanym do wniesienia skargi są także: art. 285b PPSA W przypadkach, o których mowa w art. 285a §1, 2 i 3 skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może wnieść także Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich. Taką skargę może wnieść tylko prokurator generalny lub upoważniony przez niego zastępca, w przypadku RPO – także rzecznik i ten zastępca.

• Art. 285c PPSA Od tego samego orzeczenia strona może wnieść tylko jedną skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.  dotyczy takich sytuacji, gdy skarga była przedmiotem rozstrzygania. Jeżeli skarga została odrzucona, to nie szkodzi na przeszkodzie późniejszemu wniesieniu skargi – jeżeli strona się zmieści w terminie.

• Wymogi formalne skargi.

Jest bardziej sformalizowana niż skarga kasacyjna.

Te warunki wskazują na elementy konstrukcyjne skargi. Niezachowanie elementów konstrukcyjnych powoduje odrzucenie skargi. Jedynie te elementy, które nie zostały wyraźnie określone mogą być przedmiotem wezwania do uzupełnienia braków.

Skargę wnosi się w formie pisemnej.

Art. 285e PPSA

§ 1 Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia powinna zawierać:

  1)   oznaczenie orzeczenia, od którego jest wniesiona, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości lub w części;

  2)   przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie;

  3)   wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżone orzeczenie jest niezgodne;

  4)   uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy;

  5)   wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, a ponadto - gdy skargę wniesiono stosując art. 285a § 2 - że występuje wyjątkowy przypadek uzasadniający wniesienie skargi;

  6)   wniosek o stwierdzenie niezgodności orzeczenia z prawem.

§ 2 Skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma strony. Do skargi - oprócz jej odpisów dla doręczenia ich stronom i uczestnikom postępowania - dołącza się dwa odpisy przeznaczone do akt Naczelnego Sądu Administracyjnego.

• Podstawy skargi.

Podstawy skargi przypominają podstawy skargi kasacyjnej. Jest bardziej sformalizowana niż skarga kasacyjna. Chodzi o wskazanie naruszeń, wskazanie że wywarły one wpływ, wskazanie że wywarły wpływ w postaci szkody.

Art. 285d PPSA Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia można oprzeć na podstawie naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność orzeczenia z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Podstawą skargi nie mogą być jednak zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny dowodów.

Można je oprzeć na podstawie naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność orzeczenia z prawem- gdy przez jego wydanie została wyrządzona szkoda. Element w postaci szkody.

• Terminy do wniesienia.

Art. 285f § 1 PPSA Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie dwóch lat od dnia jego uprawomocnienia się.

Ten termin ma charakter materialno prawny – tzn. że nie powinien być przywracany. Ten termin jest jednakowy dla wszystkich podmiotów( także dla prokuratora i RPO).

Postanowienie NSA z 2010 r. – wyjątek od terminu - w przypadku poprzednich orzeczeń które zapadły, stały się prawomocne, przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej – czyli przed 1 I 2004 r. – chodzi o przepisy przejściowe. Zasadniczo ta skarga przysługuje w stosunku do orzeczeń, które stały się prawomocne po dniu wejścia w życie tej ustawy – czyli 2010r. Ta skarga może dotyczyć okresu wcześniejszego, czyli które zapadły po dniu 1 I 2004 r. Można żądać stwierdzenia niezgodności tych orzeczeń które zapadły po 1 I 2004 r. Termin dla wzruszenia starszych orzeczeń wynosi 2 lata od dnia wejścia w życie tej ustawy – czyli do 2012 r. można skarżyć te dawne orzeczenia.

• Wniesienie skargi do WSA.

Art. 285f PPSA

§ 2 W razie stwierdzenia niezachowania warunków formalnych określonych w art. 285e § 2, przewodniczący wzywa o poprawienie lub uzupełnienie skargi.

§ 3 Skargę nieopłaconą, skargę wniesioną z naruszeniem art. 175 §1 oraz skargę, której braków strona nie uzupełniła w terminie, sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym.

Kiedy wpływa skarga, to jeżeli wpływa ona do WSA, to ten podejmuje czynności porządkowe i czynności jurysdykcyjne. Ale te czynności mogą się sprowadzać jedynie do odrzucenia skargi w przypadku jej nieopłacenia lub naruszeniem wymogów formalnych lub nieuzupełnienia braków.

Jeżeli orzeknie sąd I instancji w drodze postanowienia, to na postanowienie służy zażalenie, a nie skarga kasacyjna. Uprawniony do sporządzenia tej skargi jest adwokat lub radca prawny – przymus adwokacko-radcowski.

Po stwierdzeniu, że skarga nie ma braków formalnych, zostaje doręczony odpis skargi pozostałym podmiotom. Następnie przesyła się niezwłocznie akta sprawy dla NSA: art. 285g PPSA Po doręczeniu skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia stronie przeciwnej, a gdy skargę wniósł Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich – obydwu stronom, wojewódzki sąd administracyjny przedstawia niezwłocznie akta sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.

Gdy skarga dotyczy oddalenia, wtedy nie musi zawierać uzasadnienia.

• Przesłanie do NSA.

Jak NSA rozpoznaje skargę:

Art. 285i PPSA

§ 1 Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w składzie trzech sędziów.

§ 2 Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego skargą, jest wyłączony od orzekania w postępowaniu co do tej skargi.

Art. 285j PPSA

Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw. Skarga podlega rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, chyba że ważne względy przemawiają za wyznaczeniem rozprawy.

Rozdaje orzeczeń wydawanych przez NSA:

• NSA odrzuca skargę.

Art. 285h PPSA

§ 1 Naczelny Sąd Administracyjny odrzuca na posiedzeniu niejawnym skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jeżeli ulegała ona odrzuceniu przez sąd niższej instancji, skargę wniesioną po upływie terminu, skargę niespełniającą wymagań określonych w art. 285e §1, jak również skargę z innych przyczyn niedopuszczalną.

§ 2 Skarga podlega także odrzuceniu, jeżeli zmiana zaskarżonego orzeczenia w drodze innych środków prawnych była lub jest możliwa albo jeżeli nie zachodzi wyjątek, o którym mowa w art. 285a § 2.

 jeżeli była niedopuszczalna np. kwestionuje się wyrok nieprawomocny, wniesiona została przez podmiot nie mający zdolności sądowej, dotyczy orzeczenia nieistniejącego. Niedopuszczalność wynika z tego także, że istnieją inne środki np. skarga o wznowienie.

• NSA oddala skargę.

Art. 285k 

§ 1 Naczelny Sąd Administracyjny oddala skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w razie braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z prawem lub nie ma elementu szkody mimo że orzeczenie naruszało prawo.

§ 2 Uwzględniając skargę Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że orzeczenie jest w zaskarżonym zakresie niezgodne z prawem.- nie powoduje to uchylenia zaskarżonego orzeczenia, ono nadal istnieje i funkcjonuje porządku prawnym .Natomiast stanowi prejudykat do wystąpienia do sądu powszechnego o odszkodowanie.

§ 3 Jeżeli sprawa ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądów w chwili orzekania, Naczelny Sąd Administracyjny - stwierdzając niezgodność orzeczenia z prawem - unieważnia zaskarżone orzeczenie oraz orzeczenie sądu pierwszej instancji i odrzuca skargę.  jedyny przypadek, gdy merytorycznie następuje rozstrzygnięcie. Może być tez umorzenie – gdy strona umrze.

________________________________________________________________________________________________________________

2. KOSZTY POSTĘPOWANIA

• Koszty postępowania są to koszty poniesione w związku z tym postępowaniem.

• Funkcje kosztów:

• procesowa – koszty oddziaływują na decyzje uczestników postępowania; pełnią rolę regulatora postępowania.

• społeczna- oddziaływują na życie społeczne w tym sensie, że powstrzymują obywateli od wszczynania postępowania z miałkich pobudek np. złośliwość sąsiada. aby zapobiegać nadużywaniu prawa do sądu.

• fiskalna – pozwalają w pewnym zakresie pokryć wydatki, jakie państwo ponosi na realizację swojej działalnościw dziedzinie wymiaru sprawiedliwości.

• Koszty postępowania:

• koszty sądowe – ponoszone przez stronę postępowania na rzecz sądu.

• opłaty sądowe – są dochodami budżetu państwa.

• wpis

• opłata kancelaryjna

• zwrot wydatków

• koszty związane z działaniem strony – przejazd do sądu.

• koszty związane z działaniem pełnomocnika – jego wynagrodzenie.

Ad. Wpis

Art. 230 PPSA

§ 1 Od pism wszczynających postępowanie przed sądem administracyjnym w danej instancji pobiera się wpis stosunkowy lub stały.  a wiec jest to opłata od pism wszczynających postępowanie.

§ 2 Pismami, o których mowa w § 1, są skarga, skarga kasacyjna, zażalenie oraz skarga o wznowienie postępowania.  konkretne pisma.

Art. 231 PPSA

Wpis stosunkowy pobiera się w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia są należności pieniężne. W innych sprawach pobiera się wpis stały.

2 Rodzaje wpisów:

• wpis stosunkowy – gdy przedmiotem jest wartość pieniężna, a nie ma określonego wpisu stałego.

• wpis stały – w pozostałych sytuacjach, wyraźnie przez przepisy określone.

Zwrot wpisu: art. 232 PPSA  w sprawie zwrotu sąd wydaje postanowienie.

§ 1 Sąd z urzędu zwraca stronie cały uiszczony wpis od:

1) pisma odrzuconego lub cofniętego;

2) zażalenia na postanowienie w przedmiocie ukarania grzywną, jeżeli zażalenie zostało uwzględnione.

§ 2 Postanowienie w przedmiocie zwrotu wpisu może być wydane na posiedzeniu niejawnym.

Wysokość wpisu określa się w drodze rozporządzenia: art. 233 PPSA Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wysokość oraz szczegółowe zasady pobierania wpisu. W rozporządzeniu należy uwzględnić, że wpis nie może być niższy niż sto złotych, wpis stosunkowy nie może być wyższy niż 4 % wartości przedmiotu zaskarżenia i nie może przekraczać stu tysięcy złotych, a wpis stały wyższy niż dziesięć tysięcy złotych, oraz że wpis stały powinien być zróżnicowany w zależności od rodzaju i charakteru sprawy.

Nie ma możliwości odrzucenia skargi, że wnosi ją adwokat/radca prawny. Przewodniczący musi wezwać do uiszczenia wpisu, sąd ustala wysokość wpisu. Jeżeli kwestionujemy wysokość wpisu to wnosimy zażalenie. Jeżeli nie uiścimy wpisu pomimo wezwania, to nam się skargę odrzuci.

Ad. Opłata kancelaryjna

Art. 234 PPSA

§ 1 Za stwierdzenie prawomocności oraz wydanie odpisów, zaświadczeń, wyciągów i innych dokumentów na podstawie akt, pobiera się opłatę kancelaryjną, z zastrzeżeniem § 3.  czym jest opłata kancelaryjna.

§ 2 Opłatę kancelaryjną za odpis orzeczenia z uzasadnieniem, doręczonego na skutek żądania zgłoszonego w terminie siedmiodniowym od ogłoszenia orzeczenia, pobiera się przy zgłoszeniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i jego doręczenie. Jeżeli opłata nie została uiszczona, przewodniczący zarządzi ściągnięcie jej od strony, która złożyła wniosek. Przepisów art. 220 nie stosuje się.

§ 3 Nie pobiera się opłaty kancelaryjnej za odpis orzeczenia z uzasadnieniem, podlegający doręczeniu z urzędu.

Art. 235 PPSA

Opłatę kancelaryjną pobiera się także za odpisy, wyciągi, kopie i wydruki oraz zaświadczenia i inne dokumenty wydawane na podstawie zbiorów gromadzonych i prowadzonych w sądzie poza aktami sprawy.

Art. 236 PPPSA

Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat kancelaryjnych. W rozporządzeniu należy uwzględnić, że opłatę pobiera się za każdą stronę wydanego dokumentu, wysokość opłaty za odpis orzeczenia z uzasadnieniem sporządzonego na wniosek nie może być wyższa niż dwieście złotych oraz określić podwyższenie opłaty za wydanie dokumentu sporządzonego w języku obcym lub zawierającego tabelę.

Np. 100 zł za sporządzenie skargi/uzasadnienia do skargi. Za inne czynności sądu.

Jeżeli nie uiścimy opłaty kancelaryjnej, to ona zostanie ściągnięta w drodze egzekucji administracyjnej. To jest często przedmiotem skarg.

• Koszty pełnomocników - jeżeli sąd określa te koszty (raczej w wysokości minimalnej). Jeżeli sąd zarządza zwrot kosztów to albo pełnomocnicy przekazują wykaz albo mówią że wg norm przepisanych.

Koszty zwraca się wg stawek określonych w rozporządzeniu. Przyznawanie wynagrodzenia pełnomocnikowi z urzędu to dokonuje tego sąd wojewódzki, do którego pełnomocnicy składają wniosek. Nawet jeśli sprawa była rozpatrywana przed NSA.

To co interesuje strony to jest to, czy jej się zwróci koszty postępowania w sądzie adm. Odmienne zasady przed sądem I instancji i odmienne przed sądem II instancji.

• Sąd I instancji - zasadą jest że każda ze stron ponosi koszty swojego postępowania. Wynik sprawy ma znaczenie dla zwrotu kosztów tylko wtedy, jeżeli strona wygrywa. Na etapie postępowania przed sądem I inst strona może stracić tylko tyle, że jeśli wzięła pełnomocnika , a przegra-to nikt jej nie zwróci kosztów. Jak opłaciła wpis i przegra, to nikt jej kosztów nie zwróci. Zwrot kosztów następuje tylko wtedy, gdy strona wygrywa, i tylko od organu. Zasadą jest że odpowiada się za wynik postępowania, ale ta zasada jest ograniczona.

Art. 200 W razie uwzględnienia skargi przez sąd pierwszej instancji przysługuje skarżącemu od organu, który wydał zaskarżony akt lub podjął zaskarżoną czynność albo dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania, zwrot kosztów postępowania niezbędnych do celowego dochodzenia praw.

• Sąd II instancji - w przypadku NSA ponosi się odpowiedzialność za wynik postępowania. Gdy np. organ wygra, to strona musi zwrócić koszty organowi. Na etapie postępowania kasacyjnego następuje rozdział kosztów postępowania.

Art. 203 Stronie, która wniosła skargę kasacyjną, należy się zwrot poniesionych przez nią niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego:

  1)   od organu - jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu pierwszej instancji oddalający skargę;

  2)   od skarżącego - jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu pierwszej instancji uwzględniający skargę.

Art. 204 W razie oddalenia skargi kasacyjnej strona, która wniosła skargę kasacyjną(najczęściej jest to organ), obowiązana jest zwrócić niezbędne koszty postępowania kasacyjnego poniesione przez:

  1)   organ - jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu pierwszej instancji oddalający skargę;

  2)   skarżącego - jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu pierwszej instancji uwzględniający skargę.

Zwrot kosztów dla strony gdy wniosła skargę kasacyjna i wygrała, ale również gdy skargę wniósł organ i przegrał.

Strona musi zwrócić koszty organowi, jeśli :

- oddalono jej skargę I inst,

- ona wniosła skargę kasacyjną i przegrała postępowanie kasacyjne-bo jej skarga kasacyjna została oddalona. Wtedy na podst art. 204 pkt 1.Nie tylko wtedy gdy strona uruchomi postępowanie kasacyjne, także musi zwrócić koszty jeśli wyrok sądu I inst był dla niej korzystny ale organ wniósł skargę kasacyjną i organ wygrał postęp kasacyjne.

Wtedy kto wniósł skargę przysługuje zwrot kosztów od skarżącego. Tzn że strona może ponieść koszty postępowania, którego nie uruchomiła.

Wniosek o zwrot kosztów należy złoży przed zamknięciem rozprawy.

Prawo pomocy - ustawowo jest określone, kto jest zwolniony z ponoszenia kosztów.

Art. 239. Nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych:

  1)   ⁽⁴⁷⁾ strona skarżąca działanie, bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach:

a)  z zakresu pomocy i opieki społecznej,

b)  dotyczących statusu bezrobotnego, zasiłków oraz innych należności i uprawnień przysługujących osobie bezrobotnej,

c)  dotyczących chorób zawodowych, świadczeń leczniczych oraz świadczeń rehabilitacyjnych,

d)  ze stosunków pracy i stosunków służbowych,

e)  z zakresu ubezpieczeń społecznych,

f)  z zakresu powszechnego obowiązku obrony;

  2)   ⁽⁴⁸⁾ prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka;

  3)   kurator strony wyznaczony przez sąd orzekający lub przez sąd opiekuńczy dla danej sprawy;

  4)   strona, której przyznane zostało prawo do pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym (prawo pomocy), w zakresie określonym w prawomocnym postanowieniu o przyznaniu tego prawa.

Przesłanki podmiotowe i przedmiotowe. Sama ustawa nie przewiduje zwolnienia organizacji społecznej, organizacja społeczna może tylko w ramach pomocy proc o zwolnienie z kosztów.

Prawo pomocy może być przyznane tylko na wniosek strony. Jeżeli odpadły przesłanki do udzielenia prawa pomocy to zmiana może nastąpić z urzędu.

Wniosek składa się na urzędowym formularzu.

Art. 243. § 1. Prawo pomocy może być przyznane stronie na jej wniosek złożony przed wszczęciem postępowania lub w toku postępowania lub w ramach postępowania międzyinstancyjnego. Wniosek ten wolny jest od opłat sądowych.

Art. 244. § 1. Prawo pomocy obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

§ 2. ⁽⁴⁹⁾ Ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w ramach prawa pomocy jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa.

§ 3. ⁽⁵⁰⁾ Jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego, właściwa okręgowa rada adwokacka, rada okręgowej izby radców prawnych, Krajowa Rada Doradców Podatkowych lub Krajowa Rada Rzeczników Patentowych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym, wyznaczy adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego wskazanego przez stronę.

Art. 245. § 1. Prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym.

§ 2. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

§ 3. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

§ 4. Częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej.

Prawo pomocy w zakresie całkowitym może być przyznane osobie fizycznej gdy nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania, a w zakresie częściowym gdy nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania.

Osobie prawnej/jednostce organizacyjnej -w całkowitym-gdy nie ma żadnych środków na poniesienie jakichkolwiek kosztów postępowania, a w częściowym-gdy nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Zostaje wniesiony formularz- na formularzu ten wniosek i zazwyczaj na początku rozpatruje sprawę referendarz sądowy. Referendarz sądowy może prawo pomocy przyznać lub go odmówić, lub przyznać w zakresie niesatysfakcjonującym stronę.

Pozostawia się bez rozpoznania takie wnioski, które nie są złożone na urzędowym formularzu, lub nie uzupełniono w terminie braków.

Jeśli referendarz wyda orzeczenie, z którego jesteśmy zadowoleni to z tego korzystamy i koniec.

Jeśli jesteśmy nie zadowoleni, to wnosimy specyficzny środek którym jest sprzeciw. Sprzeciw to środek który służy tylko od zarządzeń i postanowień referendarza. Służy w terminie 7 dni od doręczenia nam orzeczenia. Wniesienie tego sprzeciwu –bada się warunki formalne, nie bada się merytorycznie. Skuteczne wniesienie sprzeciwu oznacza że upada zarządzenie referendarza. Referendarz nie wykonuje wymiaru sprawiedliwości. Sprawuje tylko pewne czynności urzędowe.

Skuteczne wniesienie sprzeciwu- w terminie, odpowiadające warunkom pisma procesowego, a w przypadku gdy sprzeciw wniesie pełnomocnik musi być uzasadnienie. Brak uzasadnienie powoduje odrzucenie sprzeciwu.

Brak warunków formalnych powoduje odrzucenie sprzeciwu na posiedzeniu niejawnym, uprawamacnia się to zarządzenie referendarza.

Jeśli sprzeciw spełnia warunki formalne, został wniesiony w odpowiednim terminie, traci moc i rozpatruje teraz sprawę sąd I instancji -1 sędzia na posiedzeniu niejawnym. Nie kontroluje referendarza, tylko od nowa rozpatruje sprawę. Może zażądać dodatkowych danych. Jeżeli się nie wypełni tego wezwania, to następuje oddalenie naszego wniosku.

Jeżeli zostanie wydane to postanowienie, to od tego postanowienia przysługuje zażalenie, w terminie 7 dni, do sądu wyższej instancji czyli do NSA.

• Przyznanie pełnomocnika- w zasadzie czynności sądu sprowadzają się do ustanowienia takiego pełnomocnika tj przyznanie prawa pomocy, i zwrócenia się do właściwej okręgowej rady adwokackiej, rady okręgowej radców prawnych, o ustanowienie pełnomocnika. Na tym czynności sądu się kończą.

Strona może cofnąć te pełnomocnictwo. Sąd drugi raz pełnomocnika nie przyznaje, nie kontroluje czynności dokonanych przez pełnomocnika. Pełnomocnik ustanowiony może odmówić sporządzenia skargi/skargi kasacyjnej z ważnych powodów. Na to można się skarżyć tylko do organów samorządu. Sąd na to wpływu nie ma.

§ 3. Jeżeli strona we wniosku wskazała adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego, (-to nie ma obowiązku ustanowienia pełnomocnika )-właściwa okręgowa rada adwokacka, rada okręgowej izby radców prawnych, Krajowa Rada Doradców Podatkowych lub Krajowa Rada Rzeczników Patentowych, w miarę możliwości i w porozumieniu ze wskazanym adwokatem, radcą prawnym, doradcą podatkowym lub rzecznikiem patentowym, wyznaczy adwokata, radcę prawnego, doradcę podatkowego lub rzecznika patentowego wskazanego przez stronę.

Prawo pomocy może być uchylone lub zmienione, cofnięte w całości lub części jeśli się okaże że okoliczności na podstawie których przyznano nie istniały lub przestały istnieć.

Prawo pomocy koniec

Wykonywanie orzeczeń sądowych.

Art. 286. § 1. Po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu pierwszej instancji akta administracyjne sprawy zwraca się organowi administracji publicznej załączając odpis orzeczenia ze stwierdzeniem jego prawomocności.

§ 2. Termin do załatwienia sprawy przez organ administracji określony w przepisach prawa lub wyznaczony przez sąd liczy się od dnia doręczenia akt organowi.

Art. 287. ⁽⁵⁷⁾ W przypadku gdy sąd w orzeczeniu:

  1)   uchyli zaskarżoną decyzję, a organ rozpatrując sprawę ponownie umorzy postępowanie,

  2)   stwierdzi nieważność aktu albo ustali przeszkodę prawną uniemożliwiającą stwierdzenie nieważności aktu,

stronie, która poniosła szkodę, służy odszkodowanie od organu, który wydał decyzję.-osobista odpowiedzialność urzędnika.

Kwestia realnego wykonania zapadłych wyroków. Co do zasady wyroki sądu adm mają charakter kasacyjny. Nie rozstrzygają o istocie uprawnienia. Nie nakładają obowiązku. Sąd może uchylić niekorzystną decyzję, ale nie ma decyzji dla nas pozytywnej jako takiej.

Strona jest zainteresowana tym, żeby nastąpiło wykonanie tego orzeczenia.

Akta są zwracane po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu I instancji. Zwrot akt następuje z urzędu wraz z zaświadczeniem, z odpisem orzeczenia, ze stwierdzeniem jego prawomocności. Jeżeli mamy tytuły egzekucyjne z tym związane, to klauzulę wykonalności nakłada sąd rejonowy.

Na mocy art. 287 stronie przysługuje odszkodowanie, w niektórych sytuacjach związanych z późniejszym orzeczeniem organu. Nie mówimy teraz o tych środkach które są nakładane w postępowaniu sądowo- administracyjnym w związku z milczeniem organu. Mówimy w tej chwili o odpowiedzialności odszkodowawczej, będącej następstwem orzeczenia organu adm po wyroku sądu. Jest to niezależne od skargi na milczenie organu i zasądzenie grzywny z tego powodu. Tutaj chodzi o odszkodowanie, które przysługuje stronie, w określonych wypadkach- art. 287. Dla skutecznego dochodzenia roszczenia odszkodowawczego muszą być spełnione łącznie przesłanki:

- jest się stroną postępowania administracyjnego(art. 28 kpa-ma się interes prawny lub uprawnienie)

-uzyskano orzeczenie organu adm umarzające postępowanie po wyroku sądu albo uzyskano orzeczenie sądu stwierdzające nieważność lub niezgodność z prawem.

-poniesiono szkodę czyli wystąpiła różnica między stanem dóbr powstałym w skutek zdarzenia a stanem jaki byłby zdarzenia w postaci decyzji nie było.

POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE

Postępowanie egzekucyjne ≠ egzekucja administracyjna.

Postępowanie egzekucyjne to pewien ciąg czynności procesowych, podejmowanych przez organy egzekucyjne, lub inne podmioty w celu przymusowego wykonania obowiązków objętych egzekucją- np. wszczęcie postępowania, wydanie postanowień.

Egzekucja administracyjna to stosowanie przez powołane do tego organy środków przymusu- np. grzywny w celu przymuszenia, np. wykonania zastępczego.

Postępowanie egzekucyjne jest wszczęte wcześniej niż egzekucja. Egzekucja jest pewnym etapem postępowania egzekucyjnego. Egzekucje stosuje się w toku postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne może się zakończyć bez egzekucji- np. zostanie wszczęte postępowanie egzekucyjne bo został złożony zarzut że brak było wcześniejszego doręczenia upomnienia, i postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone bez prowadzenia egzekucji.

Może być że jest egzekucja w toku postępowania egzekucyjnego ale egzekucja się kończy bo środki zastosowano, a postępowanie egzekucyjne trwa nadal bo są rozpatrywane środki zaskarżenia które nie wstrzymywały czynności egzekucyjnych, albo następuje podział sumy uzyskanej z egzekucji.

• Zależność post adm a post egz

Jest decyzja adm , przeszła ona przez post sądowe albo nie przeszła ,jeżeli ta decyzję dobrowolnie wykonujemy to nie ma egzekucji , a jeśli nie wykonujemy to przepisy post egz są następstwem działań podjętych w postępowaniu adm.

Ale nie musi tak być-bo postępowanie może się zakończyć na postępowaniu adm gdy ktoś dobrowolnie wykona, albo jest wyjątek podmiotowy bo są przywileje immunitetów dyplomatycznych i w związku z tym nie może być stosowana egzekucja administracyjna. Albo jest tylko postępowanie egz a nie ma postępowania adm- gdy obowiązek wynika wprost z przepisu prawa –możemy się domagać obowiązku wynikającego nie tylko z decyzji, ale też z deklaracji celnych/podatkowych , więc nie musiało być poprzedzone postępowaniem adm. Może być tak że postępowanie adm się jeszcze nie zakończyło, jeszcze nie został ustalony obowiązek a my stosujemy tą część postępowania egz jakim jest postępowanie zabezpieczające- bo chcemy zabezpieczyć aby zobowiązany nie uciekł z majątkiem. Może być też tak że post egz jest prowadzone wobec obowiązku o charakterze cywilnoprawnym-wynika z orzeczenia sądu, a na mocy przepisu szczególnego zostało przekazane do egzekucji administracyjnej.

Do postępowania egz stosujemy pomocniczo przepisy kpa jeśli przepisy egz nie stanowią inaczej.

Wykład nr 14 (25.05.11)

Zakres egzekucji administracyjnej:

1. podmiotowy- dotyczy tych podmiotów, wobec których stosuje się egzekucje administracyjną i które mogą być podmiotami prowadzącymi postępowanie egzekucyjne (określamy ich mianem podmiotów biernych). Podmiotem biernym jest zobowiązany, a więc ta osoba wobec której prowadzi się egzekucję, może to być osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, albo osoba fizyczna, która nie wykonała w terminie obowiązku (pieniężnego, bądź nie pieniężnego).

Zasadniczo egzekucję prowadzi się wobec osób zobowiązanych z pewnymi wyłączeniami, na podstawie art. 14$1 – to jest sytuacja związana z przywilejami i immunitetami dyplomatycznymi. Może być też taka sytuacja, że wobec podmiotów nie podlegających wyłączeniu nie stosuje się pewnych środków, lub stosuje się te środki za pośrednictwem innych osób np. organów pomocniczych.

2. przedmiotowy- (określane mianem podmiotów czynnych) do podmiotów czynnych należą organy egzekucyjne, rekwizycyjne, dłużnik zajętej wierzytelności, organy policji, organy ochrony państwa (bezpieczeństwa wewnętrznego), wierzyciel, którego sytuacja może się zbiegać z sytuacją organu egzekucyjnego.

Obowiązki, które mogą być przedmiotem egzekucji administracyjnej:

- o charakterze pieniężnym publiczno prawnym, czyli przypadające na rzecz Skarbu Państwa np. obowiązek zapłacenia określonej sumy pieniężnej – wymienione w art. 2 np. podatki, opłaty, inne należności z tytułu przychodów z prywatyzacji czy kary pieniężne, ale wymierzane przez organy adm.

- o charakterze niepieniężnym np. obowiązek szkolny, obowiązek poddania się szczepieniu, święć obowiązek polegający na działaniu, zaniechaniu, znoszenia czegoś.

Zasadą jest, że są to obowiązki o charakterze publicznoprawnym, tzn wynikające z zakresu adm publicznej, a więc nie jest możliwe co do zasady egzekwowanie majątku w należnościach cywilno-prawnych np., ktoś nie wywiązał się z umowy.

Art3 – obowiązki te muszą wynikać z decyzji albo postanowień właściwych organów, albo w zakresie administracji rządowej i samorządu terytorialnego – mogą wynikać bezpośrednio z przepisów prawa, chyba, że przepis szczególny wyłącza je.

Mogą być też obowiązki wynikające z ogłoszeń celnych, z informacji o opłacie paliwowej, z informacji o dopłatach.

Zakres może być poszerzony o obowiązki, które nie mają charakteru publicznoprawnego, mianowicie obowiązki o charakterze cywilnoprawnym na mocy przepisu szczególnego. Podstawą może być orzeczenie sądu. W stosunku do tej grupy obowiązków, istnieje zasada w art. 2&3 wg której, to że mamy egzekucję administracyjną nie przesądza o tym, że kwestionujemy istnienie lub wysokość tej należności w drodze administracyjnej. Jeżeli chcemy zakwestionować obowiązek o charakterze cywilno prawnym, to że jest egzekucja administracyjna, nie przesądza istnienie sporu przed sądem powszechnym. Środek: powództwo opozycyjne, w drodze którego osoba w stosunku do której prowadzi się egzekucję administracyjną obowiązku o charakterze cywilnoprawnym kwestionuje istnienie lub wysokość tego obowiązku.

Podmiot czynny - organ egzekucyjny, egzekutor.

Art1a pkt 7 - organ egzekucyjny

To jest organ do którego należy prowadzenie postępowania egzekucyjnego, jeżeli jego pozycja zbiega się z pozycją wierzyciela to on wszczyna postęp, bada tytuł wykonawczy jeśli nie jest wierzycielem, sprawdza dopuszczalność egzekucji, decyduje o zastosowaniu określonych środków egzekucyjnych, czyli rozpatruje środki prawne. Co do zasady nie prowadzi czynności faktycznych, bo je będzie prowadził egzekutor, a w przypadku świadczeń pieniężnych poborca skarbowy.

Organy egzekucyjne dzielimy w zależności od charakteru obowiązków na organy:

-uprawnione do egzekucji świadczeń pieniężnych,

-uprawnione do egzekucji należności niepieniężnych.

Egzekucja należności pieniężnych – art. 19 zgodnie z tym art. Takim organem będzie Naczelnik Urzędu Skarbowego, może stawać wszystkie środki egzekucyjne. Niekiedy w roli takiego organu może się znaleźć inny podmiot, który może stosować tylko niektóre ze środków, np. Dyrektor Izby Celnej.

Egzekucja należności niepieniężnych- organy w art. 20. Np. wojewoda. W zależności od tego, kto wydał decyzję.

Art. 20&2 - przymus natychmiastowy.

Art. 22 - właściwość miejscowa.

Podmiotami, które dokonują czynności faktycznych to są pracownicy organu egzekucyjnego, którymi są egzekutor, poborca skarbowy. Te podmioty informują o prawie zastosowania środka egz, dokonują przeszukania pomieszczeń, schowków. W zasadzie są to czynności o charakterze faktycznym, ale niektóre mają charakter prawny, bo np. od poinformowania zaczyna biec termin zarzutu.

Organ rekwizycyjny, w istocie organ pomocy prawnej- art. 1a pkt 8.

Niekiedy może się zbiegać pozycja organu egzekucyjnego z pozycją wierzycieli, a więć tego na rzecz którego jest egzekwowany obowiązek, egzekucja administracyjna będzie wszczynana z urzędu, a wierzycielowi nie będą przysługiwać prawa do wnoszenia środków zaskarżenia.

Wierzyciel jest podmiot na którego rzecz jest egzekwowany obowiązek, podmiot o charakterze czynnym, co do zasady jeżeli obowiązek wynika z decyzji lub postanowień właściwych organów, to wierzycielem będzie organ adm publicznej, który jest organem I instancji. Pojęcie wierzyciela- art. 1a pkt 13.

Art. 5 wskazuje jaki podmiot wystąpi jako wierzyciel.

Art. 6 – wierzyciel ma prawny obowiązek podjęcia kroków w celu wszczęcia egzekucji, tj wysłać upomnienie do zobowiązanego grożąc mu, że w razie nie wykonania obowiązków doprowadzi do wszczęcia egzekucji administracyjnej, następnie musi sporządzić tytuł wykonawczy, wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego do organu egzekucyjnego, chyba że jest tym organem, wtedy postępowanie wszczynane z urzędu, jeżeli by tego nie uczynił, to na jego bezczynność zgodo dnie z art. 6&1 – służy skarga podmiotowi, którego interes prawny lub faktyczny został naruszony w wyniku nie wykonania obowiązku. Służy skarga, rozpatrywana w drodze postanowienia, które wydaje organ stopnia wyższego, jeżeli postanowienie ma charakter odmowny, to służy na nie zażalenie, następnie skarga do SA.

Sytuacja w której wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucji – jego niektóre uprawnienia będą bezprzedmiotowe. Jeśli role te będą rozbieżne, inny podmiot będzie organem egzekucyjnym, a inny zobowiązany.

Zasady postępowania egzekucyjnego:

Do postępowania egzekucyjnego w administracji mają znaczenie pomocnicze zasady wynikające z kpa, podobnie jak zasady ogólne wynikające z konstytucji. Na podstawie art. 18 ustawy stosuje się odpowiednio przepisy z kpa, jeżeli przepisy tej ustawy nie przewidują inaczej. Stosujemy je tylko pomocniczo, bo np. zasada dwuinstancyjności ma nieco inny charakter.

Zasady typowe tylko dla postępowania egzekucyjnego:

1. zasada celowości,

2. zasada niezbędności,

3. zasada obowiązku prowadzenia egzekucji,

4. zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie,

5. zasada stosowania środków egzekucyjnych prowadzących bezpośrednio do wykonania obowiązków, a w ramach tego zasada

stosowania najłagodniejszego środka,

6. zasada zagrożenia,

7. zasada poszanowania minimum egzystencji zobowiązanego,

8. zasada prowadzenia egzekucji w sposób najmniej uciążliwy dla zobowiązanego,

9. zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji,

10. zasada niezależności środków egzekucyjnych od środków represyjnych.

Niektóre z tych zasada znajdują bezpośrednio odzwierciedlenie w ustawie, a niektóre są wypadkową szeregu przepisów i trudno wskazać na konkretny przepis znajdujący odzwierciedlenie.

1. Jest to zasada wiodąca dlatego, że jej konsekwencją jest cały szereg głównych zasad, jest wyprowadzeniem tego wszystkiego co jest w pozostałych zasadach postępowania. Ta zasada jest istotna bo wpływa między innym na środki zaskarżenia, stosowane środki egzekucyjne. Zasada celowości polega na tym, że celem egzekucji nie jest represja, celem egzekucji jest doprowadzenie do wykonania obowiązku. Organy egzekucyjne muszą mieć na względzie te właśnie cele. W związku z tym, że jeżeli jest możliwe zastosowanie kilku środków, to wybiera się ten, który prowadzi do celu, ten który jest najłagodniejszy. Jeśli ktoś złośliwie zniszczył rzecz, postępowanie się Umarze, można go ukarać, ale nie w tym trybie.

2. Polega na tym, że nie prowadzi się egzekucji, gdy ona jest zbędna, tzn. jeżeli np. okaże się, że rzecz została zniszczona, albo zobowiązany do wykonania obowiązku wykona go w trakcie postępowania egzekucyjnego, nie prowadzi się wówczas egzekucji dalej, a jeśli zostały już zasądzone środki egzekucyjne np. grzywna w celu przymuszenia, to już się tej grzywny nie ściąga, bo obowiązek został wykonany. Jeżeli okazuje się w trakcie prowadzenia egzekucji o charakterze niepieniężnym, że zobowiązany ma majątek w takie wysokości, że tylko pokryje koszty postępowania egzekucyjnego, to postępowanie się umarza. Może być podjęte ponownie, jeśli zostanie ujawniony nowy obowiązek zobowiązanego.

3. Wynika z art. 6- chodzi o egzekucję obowiązków publicznoprawnych, w związku z tym wierzyciel ma obowiązek podjąć kroki w celu wszczęcia egzekucji. Organ egzekucyjny (jeżeli obowiązek spełnia warunki) musi prowadzić postępowanie egzekucyjne. On nie bada zasadności obowiązku, wymagalności obowiązku, bada tylko dopuszczalność stosowania egzekucji administracyjnej. Gdyby te podmioty były bezczynne to skarga na bezczynność wierzyciela, skarga na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ egzekucyjny.

4. Wyraźnie zapisana w art. 7&1. To jest związane z tym co jest w postępowaniu karnym. Jeżeli mamy postępowanie restrykcyjne (a to łączy postępowanie karne i egzekucyjne), to jest zasada tylko to co ustawa przewiduje. W egzekucji administracyjnej, można stosować tylko to co ustawa wskazuje, wymienia w art. 1a pkt.12. Jest jeszcze dodatkowa rzecz, mianowicie inne środki stosuje się wobec obowiązków o charakterze pieniężnym – wymienione w art. 1a pkt12a. Egzekucja z ruchomości, chodzi o to by sprzedać te rzeczy i uzyskać sumę potrzebną na pokrycie środków. Inne środki stosuje się wobec obowiązków o charakterze niepieniężnym – wymienia je art. 1a pkt 12b. Ta zasada polega na nie tylko na tym, że możemy zastosować tylko środki wymienione w ustawie, ale wobec danego obowiązku możemy zastosować tylko te środki, które są przewidziane dla danego obowiązku. Możliwy jest przepływ, związany z tym, że np. egzekwujemy dany obowiązek, to w trakcie egzekucji może nam powstać nowy obowiązek, np. mamy grzywnę w celu przymuszenia, kto mi nie płaci – mamy już 2 obowiązki.

5. Art. 7&2. Kiedy nałożymy na zobowiązanego środek egzekucyjny, on może kwestionować ten środek, może składać zażalenia na postanowienie, a może też wnosić zarzuty, że środek jest za bardzo uciążliwy – rozpatrywane w sądzie administracyjnym. Na podstawie art. 33, podstawą zarzutu może być właśnie zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego.

6. Zwana inaczej zasada mediatyzacji, polega na tym, że żeby doprowadzić do wszczęcia egzekucji, najpierw trzeba zobowiązanemu pogrozić, czyli wysłać do niego upomnienie – art. 15. Wówczas nie tylko upomnienie do zobowiązanego, którego odpis dołącza się do tytułu wykonawczego, ale postępowanie może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia zobowiązanemu. Sankcje są istotne, bo na podstawie art. 33 pkt. 7. – konsekwencja istotna, bo jeżeli zarzut okaże się zasadny, to na podstawie art. 59&1 pkt.7 obligatoryjne umorzenie postępowania egzekucyjnego.

7. Chodzi o wyłączenia określonych kwot, określonych dóbr o charakterze osobistym lub niezbędnym do egzekucji, Te wyłączenia w art. 8 do 10 włącznie.

8. Zasada, że nie prowadzi się egzekucji w porze nocnej i w dni wolne od pracy. Co do zasady można prowadzić egzekucję od godziny 7 do 21 i w dni robocze. Organ egzekucyjne może przeprowadzić egzekucję w dni wolne od pracy lub w porze nocnej, ale wówczas musi okazać zezwolenie, w porze nocnej tylko w obecności świadka. Pojęcie świadka tutaj jest inne, bo świadek to osoba, która uczestniczy podczas egzekucji i pobiera za to wynagrodzenie. np. może być to sąsiad.

9. Chodzi o ty by nie dokonać zniszczeń majątku zobowiązanego i temu służą: przepisy o dozorze, jeżeli np. egzekucja z nieruchomości, to dzieli się na 2 etapy, najpierw zajęcie później dopiero sprzedaż, postępowanie jest czasowe, oddaje się rzecz pod dozór i ten dozorca odpowiada za szkody. Jeżeli egzekucja prowadzona jest wobec rzeczy łatwo psujących się, to w tym momencie sprzedaje się te rzeczy, a sumę umieszcza się w depozycie i prowadzi się egzekucję wobec tej sumy, bo inaczej mogłyby wystąpić szkody. Każdemu, komu przez działanie lub bezczynność organu została wyrządzona szkoda, może żądać wynagrodzenia tej szkody na zasadach kc.

10. Może się zdarzyć, że ktoś popełni czyn, który jest wykroczeniem – mamy i wykroczenie i konieczność egzekucji. Np. w przypadku różnego typu kar pieniężnych, lub nie wykonania obowiązku szkolnego. Egzekucja ma na celu doprowadzenie do wykonania obowiązku, a represja ukaranie i prewencję. Co oznacza (wynika z art. 16), że zastosowanie środka egzekucyjnego w postępowaniu egzekucyjnym nie stoi na przeszkodzie wymierzeniu kary w postępowaniu karnym w sprawach o wykroczenia lub dyscyplinarnych. To są cele niezależne.

Przebieg postępowania egzekucyjnego:

Możemy wyróżnić:

a)stadium poprzedzające wszczęcie egzekucji administracyjnej,

b) stadium stosowania egzekucji,

c)stadium następujące po przeprowadzeniu egzekucji.

1. Czynności poprzedzające wszczęcie to są czynności wierzyciela, mianowicie: musi wysłać upomnienie, musi sporządzić tytuł wykonawczy, który odpowiada warunkom formalnym tytułu wykonawczego, te warunki formalne określa art. 27, następnie skierowuje do organu egzekucyjnego wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Na tym etapie mamy też czynności organu egzekucyjnego, który bada dopuszczalność egzekucji, a więc, bada czy tytuł wykonawczy odpowiada warunkom formalnym, czy zobowiązany nie podlega wyłączeniu, czy jest organem właściwym, czy chodzi o obowiązek podlegający egzekucji administracyjnej, natomiast nie bada zasadności czynu nadanego we wniosku, nie bada czy decyzja jest ważna czy nieważna. Co do zasady nie bada wymagalności ani zasadności obowiązku. On wówczas nadaje klauzulę wykonalności i decyduje o wyborze środka egzekucyjnego. Następuje wszczęcie egzekucji administracyjnej, na podstawie art. 26&5, albo z momentem doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, albo z momentem doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego, ale co do zasady to jest to doręczenie odpisu tytułu wykonawczego. W tym krótkim terminie od doręczenie odpisu tytułu wykonawczego, mianowicie przez 7 dni służy zobowiązanemu prawo wniesienia zarzutu. Zarzuty są nietypowym środkiem prawnym, który służy na początku egzekucji administracyjnej – nie później.

Następnie zajmuje się wierzytelność, albo wynagrodzenie za pracę, albo się przychodzi do zobowiązanego otwiera pomieszczenia, schowki i żąda wydania odpowiedniej sumy pieniężnej, przybija stempelki itd. Przebieg egzekucji może ulegać różnym zakłóceniom, może nastąpić wstrzymanie egzekucji , możemy mieć do czynienia z wstrzymaniem postępowania egzekucyjnego, , zawieszeniem postępowania egzekucyjnego, z odstąpieniem od czynności egzekucyjnych i z umorzeniem postępowania egzekucyjnego – w zależności od przeszkód.

1)Wstrzymanie czynności egzekucyjnych a wstrzymanie postępowania egzekucyjnego.

Art. 1a pkt 15 i 16 wstrzymanie czynności najczęściej związane z wznoszeniem środka zaskarżenia i wtedy co do zasady fakultatywne, wniesienie zarzutu/zażalenia – to nie wstrzymuje ale w uzasadnionych przypadkach organ może wstrzymać. Obligatoryjne ( jeden przypadek) gdy egzekucja wobec danej rzeczy, a wniosek wnosi tzw. osoba trzecia, która nie jest zobowiązanym, a twierdzi, że rzecz należy do niej.

Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego tj wstrzymanie wykonania zastosowanych środków egzekucyjnych i nie podejmowanie nowych, a więc nie tylko jednej czynności egzekucyjnej, tylko w ogóle czynności egzekucyjnych. To wstrzymanie może nastąpić na wniosek, albo w drodze nadzoru na podstawie ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Wojewoda może wstrzymać czynności każdego organu prowadzącego egzekucję.

2)Zawieszenie postępowania egzekucyjnego art. 56. Ono nie powoduje zakończenia postępowania egz, a polega na przerwaniu na pewien czas jego biegu, w związku z wystąpieniem pewnych przeszkód. To może być np., w razie śmierci zobowiązanego, jeśli obowiązek nie ma charakteru ściśle osobistego. Forma: postanowienie na które służy zażalenie. Podejmuje się postępowanie po ustaniu przeszkody, gdy było na wniosek wierzyciela, to na jego wniosek. Skutki: nie podejmuje się w tym czasie czynności, ale nie uchyla się poprzednich czynności, to może nastąpić, ale wyjątkowo.

3)Odstąpienie od czynności egzekucyjnych jest pewną czynnością faktyczną, art. 45, o tym się zawiadamia wierzyciela i na żądanie wierzyciela wydaje się postanowienie, na które służy zażalenie.

4) Umorzenie art. 59, ono powoduje już zakończenie postępowania egzekucyjnego, które nie kończy się merytorycznie wyegzekwowaniem obowiązku. Umorzenie następuje wskutek tego, obowiązek został wykonany, albo nie jest wymagalny, albo brak było upomnienia wcześniejszego, albo na żądanie wierzyciela, albo w innych przypadkach przewidzianych w ustawie. Czyni się to w formie postanowienia, na które służy zażalenie. Skutki: w niektórych sytuacjach może być ponownie wszczęte a w niektórych nigdy. Jeśli np. obowiązek został wykonany. Umorzenie co do zasady powoduje uchylenie dokonanych czynności egzekucyjnych, jeśli przepisy nie stanowią inaczej. Pozostają jednak w mocy prawa osób trzecich.

Zakończenie egzekucji: co do zasady następuje z chwilą zrealizowania środka egzekucyjnego, zazwyczaj oznacza jednocześnie zakończenie postępowania egzekucyjnego, gdy to spowoduje wykonanie obowiązku, a nie zachodzi potrzeba podjęcia dalszych czynności. Zakończenie egzekucji i postępowania egz. nie wymaga wydania żadnego aktu, następuje z chwilą faktycznego zakończenia czynności. Wyjątkiem jest zakończenie postępowania egzekucyjnego w drodze umorzenia, bo wtedy mamy do czynienia z postanowieniem na które służy zażalenie i skarga do sądu administracyjnego.

Środki prawne w post. Egzekucyjnym:

-są to środki zaskarżenia; są to czynności procesowe służące uprawnionym podmiotom do kwestionowania jakiejś czynności egzekucyjnej (jakiegoś post. Egzekucyjnego) podjętej przez właściwy organ. Te środki różnie się dzielą.

I podział- podział związany z charakterem organu, który rozpatruje środek prawny:

1)środki ochrony administracyjnej

2)środki ochrony sądowej

Środki ochrony administracyjnej ( te pierwsze) przysługują przed organami administracji, natomiast środki ochrony sądowej służą przed sądem. Środki ochrony sądowej, z uwagi na charakter sądu dzielimy na:

a)rozpatrywane przez sądy powszechne

b)rozpatrywane przez sądy administracyjne ( tu jest tylko skarga do sądu administracyjnego)

Środki rozpatrywane przez sądy powszechne są 3:

-powództwo opozycyjne ( czyli powództwo zobowiązanego przeciw wierzycielowi)

-powództwo ekscydencyjne ( osoby trzeciej)

-powództwo o pozostawienie pomieszczeń lub części pomieszczeń w użytkowaniu zobowiązanego.

Teraz wracamy do środków ochrony administracyjnej. Dzielą się one na 2 grupy (z uwagi na posiłkowy charakter KPA), czyli:

a)na te, które są uregulowane w KPA, a mogą być stosowane w postępowaniu egzekucyjnym (w egzekucji administracyjnej)

b) na te, które wynikają z samej ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

Te środki „a” czyli te, które są uregulowane w KPA i mogą być stosowane w postępowaniu egzekucyjnym to”

-wniosek o wznowienie postępowania egzekucyjnego

-wniosek o stwierdzenie nieważności postanowienia egzekucyjnego

-skargi i wnioski z Działu VII KPA

Natomiast te środki „b”, czyli te które wynikają z samej ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji dzielą się na 2 grupy:

*te, które mogą dotyczyć każdego postępowania egzekucyjnego i są to:

-zarzuty zobowiązanego

-wniosek osoby trzeciej o wyłączenie rzeczy lub prawa spod egzekucji (art.38)

-zażalenia

-skarga na czynności egzekucyjne

-skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego

-skarga na bezczynność wierzyciela ( art.6a)

*te, które są związane z określonym rodzajem egzekucji i jest ich 3 grupy

I grupa- przy egzekucji praw autorskich, praw pokrewnych i własności

- i tu jest zarzut z oszacowania wartości tych praw

II grupa- egzekucja z ruchomości i jest tu:

-skarga na oszacowanie wartości ruchomości

- skarga na naruszenie przepisów o prowadzeniu licytacji

III grupa-egzekucja z nieruchomości i jest tu:

-zarzut na opis i oszacowanie

-skarga na czynności dotyczące licytacji

-skarga na czynności poborcy skarbowego

Zacznijmy od środków prawnych w administracji: uregulowane są w kpa

Wniosek o wznowienie i stwierdzenie nieważności. W post. Egz. Są wydawane postanowienie. Na niektóre służy zażalenie

Zarzuty:

Środek, który służy tylko zobowiązanemu. Sformalizowany-Jego podstawy są ściśle określone w art. 33( np. nieistnienie obowiązku). Wnoszone mogą być w terminie 7 dni od dnia doręczenia tytułu wykonawczego. Musi być pouczenie o prawie złożenia zarzutu. Może być wnoszony też w post. Zabezpieczającym. To jest środek niedewolutywny. Jest względnie suspensywny, bo co do zasady nie powoduje wstrzymania czynności egzekucyjnych, ale organ egzekucyjny może wstrzymać wykonanie tych czynności. Zarzuty rozpatruje organ egzekucyjny i wydaje postanowienie. Jeśli jest wniesiony zarzut, trzeba uzyskać stanowisko wierzyciela( na jego postanowienie przysługuje zażalenie). Wierzyciel ( organ egz.) może uznać zarzuty za niezasadne i oddalić, albo uznać za zasadne i umorzyć post. Egzekucyjne, zawiesić i zastosować łagodniejszy.

Na to postanowienie służy zażalenie zobowiązanemu, wierzycielowi. Termin to 7 dni. Rozpatrzenie jest w terminie 14 dni- rozpatruje organ odwoławczy. Następnie służy skarga.

Wniosek o wyłączenie rzeczy lub prawa spod egzekucji

Służy osobom 3. Art.. 38 ( kto niebędąc zobowiązany rości sobie prawo do rzeczy, może w terminie 14 dni wnosić. Termin-14 dni od dnia uzyskania wiadomości o tej czynności.

Rozpatrzenie- 14 dni. ( może być przedłużony o następne 14 dni)Do tego momentu trzeba zaniechać dalszej czynności co do tej rzeczy. Organ decyduje w formie postanowienia. Na postanowienie w sprawie omowy przysługuje zażalenie- tu nie służy już skarga do sądu adm. Ale powództwo ekscydencyjne do SĄDU POWSZECHNEGO.

Zażalenie

Z reguły służy na nie postanowienie, jeśli przewiduje to ustawa Art. 17 par.1

Termin:7 dni

Środek dewolutywny ( rozpatruje organ stopnia wyższego) i względnie suspensywny ( nie wstrzymuje, chyba, że odmówione wyłączenia rzeczy spod czynności egz..

Skarga na czynności egzekucyjne( wnosi zobowiązany) i przewlekłe post. Egzekucyjne ( wnosi zobowiązany lub wierzyciel). Ustawa określa termin wnoszenia skargi- 14 dni( ale tylko do tej 1). Nie jest to środek suspensywny chyba, że….? . Następuje rozpatrzenie w drodze postanowienia. Może je rozstrzygać organ nadzoru, lub organ egzekucyjny.

Skarga na bezczynność wierzyciela

Art. 6a

Środki ochrony sądowej

Są zróżnicowane w zależności od rodzaju sądu:

1) Przed sądami powszechnymi:

a) powództwo opozycyjne- gdy w drodze egzekucji adm. kwestionuje się należności o charakterze cywilnoprawnym. Służy zobowiązanemu do merytorycznej obrony przed egzekucją( zwalczanie jej dopuszczalności i zasadności)

Jeśli orzeczenie sądu uwzględnia powództwo, to tytuł wykonawczy traci swoją ważność. Jeśli jest oddalenie, to dalej prowadzi się czynności egzekucyjne.

b)powództwo ekscydencyjne

przysługuje osobie 3; o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji; art. 40 m par. 2; na to postanowienie nie służy skarga do sądu administracyjnego, ale do powszechnego. Do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia i w okresie 14 dni po rozstrzygnięciu sprawy przez sąd- rzeczy lub prawa objęte egzekucją nie mogą być sprzedane, a prawa majątkowe wykonane. Dochodzi się do tego przed sądem powszechnym

( niezrozumiałam)…….???

c) powództwo o pozostawienie pomieszczeń lub części pomieszczeń w użytkowaniu zobowiązanego

Chodzi o egzekucję z nieruchomości. Zajętą nieruchomość pozostawia się co do zasady w zarządzie zobowiązanego. Ten zobowiązany może z tej nieruchomości korzystać. Art. 110g

Par.5- zobowiązanemu, któremu odebrano zarząd pozostawia się pomieszczenie w zajętej nieruchomości, jeśli korzystał z nich w chwili zajęcia, nawet jeśli nie dano mu prawa zarządu. Organ egzekucyjny w formie postanowienia może zarządzić odebranie tych pomieszczeń, jeśli dojdzie do wniosku, że zarząd jest sprawowany nieprawidłowo.

Skarga do sądu adm.

Tak jak w ppsa.

1^ Kurde po prostu bełkot taki że nie mogę!!! Powiedziała, co wiedziała a my nic z tego potem nie rozumiemy!!! Szlag!

10