Praca semestralna z przedmiotu rachunkowość i analiza ekonomiczna

TEMAT: Koszty działalności przedsiębiorstw.

Firma ma wiele różnych kosztów, od płacenia za surowce do płacenia czynszu lub rachunku za ogrzewanie. Poprzez staranne klasyfikowanie tych kosztów przedsiębiorstwa mogą analizować swoje wyniki i dokonywać bardziej świadomych decyzji. Analizując ten temat trzeba najpierw wspomnieć czym są koszty i na czym one polegają.

Pojęcie kosztów

Koszty to jedna z podstawowych kategorii ekonomicznych wykorzystywanych w rachunkowości, która występuje w każdej jednostce gospodarczej i nie ma tutaj znaczenia rodzaj prowadzonej działalności przez jednostkę. Spotyka się wiele definicji kosztów, ale ja posłużę się następującą definicją:

Koszty – wyrażone wartościowo (tzn. w jednostkach pieniężnych) celowe zużycie czynników produkcji, w tym zasobów materialnych i ludzkich oraz usług obcych, bądź niektóre wydatki powstałe w toku normalnej działalności jednostki.

Wartościowo wyrażone wielkości kosztów mają bardzo duże znaczenie dla jednostki gospodarczej, ponieważ wpływają w głównej mierze na wynik finansowy (zysk lub stratę) osiąganą w wyniku prowadzenia swojej działalności. Do czynników produkcji, które są elementem składowym kosztów można m.in. zaliczyć:

1. zużycie (amortyzacja) środków trwałych,

2. zużycie materiałów i energii,

3. wynagrodzenia,

4. usługi obce.

Do powyższych elementów należy jeszcze dodać również niektóre ponoszone wydatki, które nie stanowią zużycia czynników produkcji, a mianowicie chodzi tutaj m.in. o podatki, ubezpieczenia społeczne, opłaty, ubezpieczenia majątku. W definicji również podkreślone zostało to, że zużycie czynników produkcji musi być celowe lub wyniknąć w toku zwykłej działalności jednostki. W związku z tym musi być widoczny efekt gospodarczy, który powstaje wskutek zaangażowania tych czynników. W przypadku gdy ten warunek nie zostaje spełniony zużycie czynników produkcji zostaje uznane najczęściej jako strata nadzwyczajna.

Klasyfikacja kosztów

Na wstępie należy sobie odpowiedzieć na pytanie: Po co klasyfikować koszty? Samo pojęcie jest dosyć szerokie, dlatego też w celu m.in. lepszej kontroli nad kosztami powinno się podzielić je na mniejsze grupy. Dzięki temu będzie można lepiej się przyjrzeć ponoszonym przez jednostkę kosztom oraz znaleźć obszary, gdzie ponoszone koszty można zmniejszyć, a przez to polepszyć osiągane wyniki z działalności. W literaturze spotyka się podział kosztów według różnych kryteriów kwalifikacji. Ja skupię się tylko na tych kryteriach, które są najczęściej wykorzystywane, a będą to kryteria:

5. rodzajowe,

6. wewnętrznej struktury kosztów,

7. rachunkowego sposobu odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty,

8. reagowania kosztów na zmianę rozmiaru działalności.

Kryterium rodzajowe jest jednym z najczęściej spotykanych w rachunkowości i według tego kryterium koszty są ewidencjonowane w układzie rodzajowym. Według tego kryterium można wyszczególnić następujące koszty:

9. amortyzacji,

10. materiałowe,

11. osobowe,

12. usług obcych,

13. pozostałe.

Kryterium wewnętrznej struktury kosztów odnosi się, jak sama nazwa mówi, do struktury kosztów, czyli dzieli koszty ze względu na ich skład. Według tego kryterium wyróżnia się dwie główne grupy kosztów:

14. proste, które składają się z jednego rodzaju kosztu i nie można go rozbić już na mniejsze części składowe, np. usługi obce, amortyzacja;

15. złożone, które składają się z kosztów prostych i w związku z tym mogą być w jednostce rozpatrywane według ich poszczególnych elementów, np. koszt własnych usług remontowych.

Kryterium rachunkowego sposobu odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty jest kolejnym z najczęściej spotykanych w rachunkowości i według tego kryterium ewidencjonuje się koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym. Według tego rodzaju można wyróżnić następujące koszty:

16. bezpośrednie, które według dowodów księgowych można odnieść od razu na wytwarzane produkty, np. materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie, obróbka obca;

17. pośrednie, które odnoszą się do wszystkich lub kilku wytarzanych produktów i nie można ich odnieść bezpośrednio na dany produkt; w związku z tym koszty grupuje się ze względu na miejsce ich powstania (wydziały) i pod koniec miesiąca są rozdzielane na poszczególne produkty według tzw. klucza rozliczeniowego kosztów; w tej grupie można wymienić koszty:

18. wydziałowe,

19. działalności pomocniczej,

20. zarządu,

21. zakupu,

22. sprzedaży.

Kryterium reagowania kosztów na zmianę rozmiaru produkcji związane jest ze zmianami poziomu danych kosztów w przypadku zwiększenia bądź zmniejszenia produkcji wyrobów. Według tego kryterium wyróżnić można koszty:

23. stałe, które utrzymują się na tym samym poziomie bez względu na wielkość produkcji, np. koszty administracyjne, amortyzacja budynków;

24. zmienne, które w wyniku zmiany wielkości produkcji również ulegają zmianom, przy czym zmiana ta może być różna, dlatego też w tej grupie wyróżnia się koszty:

25. proporcjonalne, które rosną równomiernie ze wzrostem produkcji, np. koszty materiałów bezpośrednich;

26. degresywne, które rosną wolniej w stosunku do wzrostu produkcji, np. koszty materiałów pomocniczych;

27. progresywne, które rosną szybciej w stosunku do wzrostu produkcji, np. koszty wynagrodzeń pracowników akordowych.

Pojęcie i zadania analizy ekonomicznej
Decyzje podejmowane na szczeblu przedsiębiorstwa powinny być oparte na pełnej informacji o zachodzących procesach gospodarczych.
Przygotowanie informacji przebiega w dwóch etapach:
- etap I polega na ewidencjonowaniu działalności gospodarczej za pomocą
ewidencji operatywnej i księgowej oraz okresowej sprawozdawczości,
- etap II polega na selekcjonowaniu, weryfikowaniu i opracowywaniu materiału ewidencyjnego w celu wykorzystania go do kierowania działalnością gospodarczą,
Czynności te określane są mianem analizy ekonomicznej.
Analiza ekonomiczna działalności gospodarczej jest to zespół czynności badawczych, dotyczących jej wyników rzeczowych i finansowych, stanu ekonomicznego i pozycji na rynku oraz procesów i metod działania.
Celem analizy ekonomicznej jest przygotowanie odpowiednich informacji, stanowiących podstawę do podejmowania decyzji gospodarczych. Analiza ta pozwala na zapoznanie się z występującymi faktami i zjawiskami oraz na ustaleniu ich przyczyn. Ma to istotne znaczenie przede wszystkim dla samokontroli i samooceny własnej działalności. Przeprowadzenie analizy ekonomicznej jest konieczne dla racjonalnego gospodarowania i osiągania optymalnych efektów ekonomicznych.
Zadania analizy ekonomicznej :
- umożliwia zapoznanie się z zadaniami działalności gospodarczej i ich realizacją
- umożliwia zapoznanie się ze stanem ekonomicznym czynników produkcji i z metodami gospodarowania
- umożliwia zapoznanie się z wynikami finansowymi działalności
- umożliwia porównanie działalności przedsiębiorstwa z wynikami poprzednich okresów oraz z działalnością innych przedsiębiorstw.
Warunki prawidłowo przeprowadzonej analizy :
- operatywność
- konkretność
- elastyczność
- dynamika.

Rodzaje analizy ekonomicznej:
1. ze względu na stopień szczegółowości:
- ogólna
- szczegółowa
2. ze względu na zakres przedmiotowy:
- odcinkowa
- kompleksowa
3. ze względu na częstotliwość i czas:
- ciągła, okresowa, doraźna
- wstępna, bieżąca, następna
4. ze względu na zastosowane metody badawcze:
- funkcjonalna
- decyzyjna
5. ze względu na rodzaj informacji analitycznych:
- wskaźnikowa
- zależnościowa.
Analiza wymaga odpowiedniej organizacji prac analitycznych. Najczęściej wyróżnia się pięć etapów :
1)etap I określenie problematyki, zakresu działania i celu badań,
2)etap II ustalenie metodyki badania,
3)etap III przeprowadzenie ogólnej oceny badanego przedmiotu w celu ustalenia dalszych kierunków badań,
4)etap IV przeprowadzenie badań szczegółowych,
5)etap V prezentacja wyników i opracowanie wniosków z przeprowadzonej analizy.

Analiza ekonomiczna kosztów

Cel wymogu przedkładania analizy kosztów i korzyści ma dwojaki charakter. Po

pierwsze, należy wykazać, że dany projekt jest potrzebny z gospodarczego punktu

widzenia i że przyczynia się on do realizacji celów polityki regionalnej UE. Po drugie, należy udowodnić, że wkład finansowy z Funduszy jest niezbędny dla zapewnienia finansowej opłacalności projektu. Na tej podstawie należy określić właściwy zakres pomocy.

Analiza kosztów polega na zbadaniu kształtowania się sumy kosztów i ich poziomu w stosunku do danych z okresu ubiegłego oraz na ustaleniu czynników, które na koszty wpłynęły. Celem analizy kosztów i korzyści jest wskazanie i przeliczenie na wartość pieniężną wszystkich możliwych płaszczyzn, tak aby możliwe

było określenie kosztów i korzyści projektu; następnie uzyskane rezultaty zostaną zsumowane (korzyści netto), na tej podstawie podjęta zostanie decyzja co do tego, czy projekt jest potrzebny i wart realizacji. Koszty i korzyści powinny być oceniane w oparciu o zasadę przyrostu, poprzez uwzględnianie różnicy między opcją zakładającą

realizację projektu a opcjami alternatywnymi bez projektu.

Analizę kształtowania się kosztów przeprowadza się we wszystkich układach i w stosunku do każdej pozycji danego układu. Badanie poziomu kosztów polega na obliczaniu wskaźników ustalających ten poziom. Wpływ czynników na koszty ustala się w zakresie kosztów bezpośrednich przez badanie kształtowania się tych kosztów w produkcji poszczególnych rodzajów wyrobów, a w zakresie kosztów pośrednich - przez dokładne badanie ich poszczególnych składników. W analizie kosztów materiałów bezpośrednich chodzi przede wszystkim o ustalenie wpływu ilościowego zużycia materiałów na koszty i wpływu na nie ceny materiałów; ponadto na koszty materiałowe wpływają odpady i wyprodukowane braki.

Analiza kosztów własnych sprzedanej produkcji w układzie kalkulacyjnym- przykład

Lp.	Wyszczególnienie	Koszty			Odchylenie
		w roku poprzednim	skorygowane*	w roku badanym	bezwzględne (5-3)	względne (5-4)	bezwzględne (6*100/3)	względne (7*100/4)
		w złotych					w procentach
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1	Koszty materiałowe	74 430	76 663	75 820	+ 1 390	- 843	+ 1,9	- 1,1
2	Koszty zakupu	1 489	1 534	1 516	+ 27	- 18	+ 1,8	- 1,2
3	Płace bezpośrednie	5 117	5 271	5 313	+ 196	+ 42	+ 3,8	+ 0,8
4	Koszty bezpośrednie	81 036	83 467	82 649	+ 1 613	- 818	+ 2,0	- 1,0
5	Koszty wydziałowe	5 320	5 480	5 390	+ 70	- 90	+ 1,3	- 1,6
6	Koszty zarządu	2 660	2 740	2 690	+ 30	- 50	+ 1,1	- 1,8
7	Koszty wytworzenia	89 016	91 686	90 729	+ 1 713	- 957	+ 1,9	- 1,0
8	Koszty sprzedaży	310	319	318	+ 8	- 1	+ 2,6	- 0,3
9	Koszty własne	89 326	92 006	91 047	+ 1 721	- 959	+ 1,9	- 1,0
10	Produkcja sprzedana w cenach zbytu	97 000	99 910	99 910	X	X	X	X
11	Wskaźnik poziomu kosztów własnych i jego zmiana w stosunku do cen zbytu w procentach	92,1	92,1	91,1	X	X	X	X

* Koszty skorygowano o wykonanie produkcji w roku badanym (o 3%).

Z danych ujętych w tabeli wynika, że przedsiębiorstwo obniżyło koszty o 959 zł, czyli o 1%, i tym samym obniżyło poziom kosztów. Obniżenie kosztów dotyczy wszystkich pozycji z wyjątkiem kosztów płac bezpośrednich, które wzrosły o 0,8%.

W analizie kosztów płac bezpośrednich chodzi przede wszystkim o ustalenie wpływu na koszty liczby przepracowanych roboczogodzin i stawek płac.

W analizie kosztów bezpośrednich podstawowe znaczenie dla wyciągania wniosków i oceny pracy przedsiębiorstwa mają odchylenia względne, bowiem koszty bezpośrednie są kosztami zmiennymi, kształtującymi się proporcjonalnie do wielkości produkcji. Jednakże wzrost wydajności pracy może spowodować zmniejszenie kosztów, a spadek wydajności pracy - zwiększenie kosztów. Również zmiany w płacach mogą mieć wpływ na koszty. Podniesienie stawek wynagrodzenia spowoduje wzrost kosztów, a ich ewentualne obniżenie - zmniejszenie kosztów. Dotyczy to także narzutów na płace.

Analiza kosztów własnych sprzedanej produkcji w układzie kalkulacyjnym- przykład

Lp.	Wyszczególnienie	Rok poprzedni	Liczby skorygowane	Rok badany	Procent wykonania liczb skorygowanych (5 : 4)	Odchylenie względne (5 - 4)
1	2	3	4	5	6	7
1	Liczba roboczogodzin	1 200	1 320	1 250,00	94,7	-70,0
2	Stawka za 1 rh w zł	6	6	6,50	108,3	+ 0,5
3	Płace bezpośrednie w zł	7 200	7 920	8 125,00	102,6	+ 205,0

Wpływ czynników na koszty płac - według danych z tabeli - przedstawia się następująco:

- wpływ liczby roboczogodzin na koszty płac:

- 70 rh · 6 zł = - 420 zł

- wpływ stawki za l rh na koszty płac:

1250 rh · (+ 0,5 zł) = + 625 zł

Koszty płac wzrosły o 205 zł, co stanowi 2,6%. Jest to zjawisko ujemne, ponieważ wskazuje, że wzrost wydajności pracy jest mniejszy niż wzrost płac.

Badanie kosztów pośrednich polega na ustaleniu odchyleń bezwzględnych poszczególnych składników kosztów. Jeżeli są to koszty częściowo zmienne, przy ocenie bierze się ponadto pod uwagę wielkość produkcji. Jeżeli koszty zaliczone są do stałych, to każde ich przekroczenie należy ocenić ujemnie, a każde ich obniżenie dodatnio, chyba że wynika to z określonych zaniedbań, np. nieremontowania maszyn, nieprzestrzegania przepisów bhp.

Analiza kosztów wydziałowych w roku badanym i poprzedzającym przy wzroście produkcji o 10%- przykład

Lp.	Wyszczególnienie	Rok poprzedni	Rok badany	Odchylenie (4-3)
		w złotych
1	2	3	4	5
1	Amortyzacja środków trwałych	20	32	+ 12
2	Materiały	35	70	+ 35
3	Energia	50	57	+ 7
4	Remonty	130	200	+ 70
5	Płace	545	553	+ 8
6	Pozostałe koszty	90	75	- 15
7	Koszty nieprodukcyjne	30	5	- 25
Razem		900	992	+ 92

Dane z tabeli wskazują, że wzrost kosztów wydziałowych o 92 zł jest za wysoki w stosunku do wielkości wykonania zadań produkcyjnych. Przy uwzględnieniu że tylko część kosztów wy-działowych należy do kosztów zmiennych, wzrost kosztów wydziałowych powinien być mniejszy od wzrostu produkcji. Szczególnie wysoki wzrost kosztów remontów może świadczyć o przekroczeniu kosztów remontów lub o dużej liczbie remontów awaryjnych. Pozytywne natomiast jest zmniejszenie kosztów nieprodukcyjnych.

Koszty i korzyści mogą być ponoszone i osiągane na różnych poziomach geograficznych, dlatego też należy podjąć decyzję dotyczącą tego, które koszty i korzyści zostaną wzięte pod uwagę. Zazwyczaj zależy to od wielkości i zakresu działalności przedsiębiorstwa. Pod uwagę można wziąć następujące oddziaływanie na następujących poziomach: gminnym, regionalnym, krajowym, a nawet wspólnotowym.

Bibliografia:

1) http://pl.wikibooks.org/wiki/

2) http://www.sciaga.pl/tekst/

3) http://tutor2u.net/business/

4) http://www.empi2.pl/

5) http://209.85.129.132/