TĘŻEC (Tetanus)

Choroba ostra, zakaźna, niezaraźliwa choroba zwierząt i ludzi – wzmożona pobudliwość nerwowa i spastyczne skurcze mięśni.

Występowanie

• na całym świecie (zwierzęta roślinożerne)

• konie i świnie bardzo wrażliwe, również człowiek (szczepienia przypominające co 5 lat)

Etiologia

• laseczka Clostridium tetani, Gramm dodatnia, zarodnikująca, beztlenowa (starsze hodowle stają się G-)

• egzotoksyny

  • neurotoksyna (tetanospazmina)

  • fibrynolizyna

  • hemolizyna

• zarodniki bardzo oporne

  • do 10 lat

  • temperatura 100*C – 40-60 minut

  • 5%fenol niszczy w ciągu 10-12 godzin

Źródła i drogi zakażenia

• kał zwierząt roślinożernych

• rany – kastracje, pępek

• chore zwierzę nie jest źródłem zakażenia

Patogeneza

• wnikają do organizmu spory

• tworzą się w ranie warunki beztlenowe (ziemia, tkanki martwicze)

• laseczka w bramie wejścia (toksoinfekcja)

• toksyna → nerwy obwodowe → neurony ruchowe rdzenia kręgowego i przedłużonego → zatrucia acetylocholiną → stały przepływ impulsów nerwowych → skurcz tężcowy

• transport śródaksonalny w układzie nerwowym

• tetanospazmina

  • wnika do aksonu → do komórek pnia mózgu i rdzenia kręgowego → synapsy → blokada uwalniania neuroprzekaźników (glicyna, kwas GABA) → zatrucie acetylocholiną → stałe nadmierne pobudzenie

Objawy kliniczne

• inkubacja 1-2 dni do kilku tygodni

• skurcze wszystkich mięśni szkieletowych (początkowo głowy, mięśni żuchwowych)

• sztywny chód, trudności w pobieraniu pokarmu, wyciągnięta głowa, sztywny ogon, leżenie na boku, wyprostowane kończyny, opistothonus, przeczulica, rozszerzone nozdrza, wypadanie III powieki, pocenie, wzrost reakcji na bodźce,

• niedomoga krążenia, utrudnione oddychanie, a w konsekwencji uduszenie (100%)

• u ludzi

  • napięcie mięśni twarzy, uśmiech sardoniczny (risus sardonicus)

  • regularne szczepienia

  • surowica – przy np. oparzeniach

Zmiany anatomopatologiczne

• niecharakterystyczne

• przekrwienie i obrzęk płuc, uszkodzenia skóry,

• ogniska niedodmy i rozedmy płuc,

• temperatura zwłok stała lub rosnąca

• szybkie stężenie pośmiertne

• słaba krzepliwość krwi

Rozpoznanie

• wywiad, objawy

• łatwe – rany, kastracje

• wymaz z rany (G+)

• test neutralizacji na myszkach

Diagnostyka różnicowa

• wścieklizna – brak szczękościsku

• zapalenie mózgu i opon mózgowych

• zatrucie strychniną – narastanie gwałtownych prężeń na przemian z prawidłowym napięciem mięśni

• niedobory magnezu, wapnia u bydła – tężyczka pastwiskowa

Śmiertelność

• > 90% konie, świnie

• >80% jagnięta

Leczenie

• bardzo trudne, często spóźnione a wtedy mało skuteczne

• brak surowicy dla zwierząt

• wczesne opatrzenie rany – płyny utleniające i antyseptyczne,

• surowica antytoksyczna podana dwukrotnie z przerwą jednodniową

• antybiotyki – penicylina

• leki zwiotczające mięśnie ( pochodne benzodiazepiny, fenotiazyny, barbitanu – relanium 0,15-0,2 ml/kg

• umieścić konia w ciemnym, cichym, odizolowanym pomieszczeniu

Zapobieganie

• ochrona i toaleta ran

• higiena pomieszczeń

• immunoprofilaktyka swoista

  • 1x anatoksyna → odporność na 6 miesięcy

  • 2x w odstępie minimum 3 tygodni → odporność na rok

  • po roku 3 iniekcja → odporność na 5 lat