Ćwiczenie 4

CHOROBY BAKTERYJNE

• DERMATOFILOZA

(deszczowa zgnilizna, oparzenie deszczowe,

streptotrichoza)

􀂄 Etiologia

barwiący się gram dodatnio Dermatophilus

congolensis.

􀂄 Zdrowa skóra jest odporna na zakażenie

zoosporami zaś do wystąpienia choroby

niezbędne są czynniki predysponujące takie jak

ektopasożyty, złe warunki zoohigieniczne, urazy

skóry, wysoka wilgotność.

􀂄 Choroba dotychczas opisywana była u wielu

gatunków zwierząt. Poza końmi jej przypadki

notowane były również u bydła, owiec, kóz,

psów i kotów Dermatofiloza jest również

zoonozą i notowano jej występowanie u ludzi

Choroba ta jest przed wszystkim typowa dla

obszarów o ciepłym klimacie.

􀂄 W przypadku choroby należy pamiętać, że

dermatofiloza może występować również u

człowieka, choć takie przypadki nie są notowane

zbyt często. U ludzi manifestuje się ona w

postaci łusek, strupów, które lokalizują się

głównie na dłoniach. Grupą zawodową, która

jest szczególnie narażona na zakażenie są z

oczywistych względów lekarze weterynarii. W

czasie leczenia należy pamiętać o możliwości

zakażenia i zachować szczególna ostrożność.

Objawy kliniczne

Występują 2 formy choroby:

􀂄 zimowa: sierść ulega nastroszeniu na skutek

gromadzenia się wysięku, następnie pojawiają się

strupy (często łatwiej je wyczuć niż zobaczyć).

Po usunięciu strupa widoczne są nadżerki

pokryte wysiękiem ropnym. Włosy są zlepione i

maja wygląd „pędzli malarskich”

Forma letnia

􀂄 Zmiany są mniej rozległe i obejmują mniejszy obszar

ciała, pojawiają się wyłysienia i przerzedzenia włosa

nadający jej wygląd „wyjedzonej przez mole”.

􀂄 Często zajęte są okolice pęcin – widoczne są tam łuski

i strupy.

Rozpoznanie różnicowe

􀂄 Dermatofitoza (badanie włosa, hodowla)

􀂄 pęcherzyca liściastą (biopsja, cytologia)

􀂄 inwazja Chorioptes (zeskrobina)

􀂄 alergia pokarmowa (dieta eliminacyjna)

􀂄 kontaktowe zapalenie skóry (testy naskórne)

􀂄 zapalenie mieszków włosowych ,

􀂄 zapalenie naczyń okolicy pęcinowej,

􀂄 w przypadku, gdy zmiany dotyczą wyłącznie

obszarów z białym włosem należy wziąć pod

uwagę choroby wątroby i uczulenie na światło

Rozpoznanie

􀂄 Badanie cytologiczne wysięku pobranego ze świeżych

zmian, widoczne są w nim charakterystyczne

łańcuszkowato ułożone bakterie

􀂄 Badanie hodowlane prowadzi się w temp. 37oC. na

agarze z krwią, gdzie po 48 godzinach dochodzi do

całkowitej hemolizy (Inkubacja możliwa jest zarówno w

warunkach tlenowych jak i beztlenowych (Msami i wsp.

2001). Interesujące jest, że D. congolensis rośnie również

na podłożu Sabourauda

􀂄 W badaniu histopatologicznym bioptatów w przypadku

dermatofilozy stwierdza się hiperkeratozę, parakeratozę,

ortokeratozę, akantozę oraz zapalenie mieszków włosowych W

początkowym okresie choroby (od 4 do 14 dnia), obejmujący

naskórek, naciek zapalny złożony jest głownie z granulocytów

obojętnochłonnych, potem zaś (w przypadkach przewlekłych) z

komórek jednojądrzastych W przebiegu ostrym obecne są

również mikroropnieW warstwie ziarnistej naskórka może być

widoczna martwica. Niekiedy mogą występować również typowe

formy D. congolensis o kształcie nitkowatym widoczne w naskórku

i mieszkach włosowych Należy jednak podkreślić, że badanie

histopatologiczne nie zawsze jest w stanie potwierdzić

rozpoznanie choroby, cechy histopatologiczne nie są na tyle

typowe, by na ich podstawie postawić rozpoznanie, o ile w

preparacie nie są widoczne nitki drobnoustrojów.

Leczenie

Ogólnie:

􀂄 W terapii ogólnoustrojowej skuteczne są tetracykliny, penicyliny,

streptomycyna, erytromycyna, chloramfenikol, połączenie

linkomycyny ze spektynomycyną, oxytetracyclina, ampicylina,

ceftiofur Miejscowo: chloramina 0,1%, jodopowidon 4%,

chlorheksydyna 1%

􀂄 Miejscowe

􀂄 Zalecane jest by usunąć zalegające na skórze strupy przy pomocy

kąpieli w szamponach keratolitycznych. Przy zmianach o dużej

wysiękowości (kończyny) można stosować siarczan miedzi lub

cynku

􀂄 W leczeniu miejscowym dermatofilozy można zastosować

preparaty, które w swoim składzie zawierają 0,5%

chlorheksydynę, 0,15% chloraminę, 5% nadmanganian potasu,

4% jodopowidon lub inne związki jodu

• BAKTERYJNE ZAPALENIE MIESZKÓW WŁOSOWYCH

􀂄 Jest to zapalenie mieszka włosowego w przypadku,

którego dochodzi do gromadzenia się komórek

zapalnych w jego świetle.

􀂄 powodowane jest przez bakterie, różne gatunki

gronkowców i paciorkowców lub wyjątkowo przez

grzyby.

􀂄 W niektórych przypadkach może dochodzić do

czyraczności, proces chorobowy obejmuje wówczas

skórę otaczająca mieszek włosowy i tkankę

podskórną.

􀂄 Większość przypadków ma miejsce późną wiosną

lub latem. Chorobie sprzyja znaczna wilgotność

Objawy kliniczne

􀂄 Pierwszymi objawami są niewielkie grudki o

średnicy 2-5 mm (mogą być niewidoczne, można

je jedynie wyczuć a jedynym objawem jest

nastroszona sierść)

􀂄 Następnie grudki przekształcają się w krosty

􀂄 W miejscu występowania zmian występuje

zauważalna bolesność, świąd jest z reguły

znaczny

􀂄 Na skutek świądu dochodzi do zmian

pourazowych w wyniku czego dochodzi do

wyłysień

􀂄 W przypadku gdy nie podejmuje się leczenia

może dojść do rozwoju czyraczycy i tworzenia

ropni

Rozpoznanie różnicowe

􀂄 Dermatofilozę,

􀂄 Dermatofitozę,

􀂄 Pęcherzycę liściastą.

􀂄 Nużyce

􀂄 Dysplazje mieszków włosowych

􀂄 Eozynofilowe jałowe zapalenie mieszków (atopia, alergia

pokarmowa, nadwrażliwość na ukąszenia owadów)

􀂄 Toczeń rumieniowaty

􀂄 Zapalenie gruczołów łojowych

􀂄 Łysienie plackowate

􀂄 Sarkoid (postać ukryta)

Potwierdzenie rozpoznania

􀂄 Rozpoznanie można potwierdzić wykonując

badanie cytologiczne, badanie hodowlane, lub

badanie histopatologiczne. W badaniu

cytologicznym (na przykład wykonanym jako

preparat odciskowy) widoczne są

wewnątrzkomórkowo bakterie i komórki

zapalne, w początkowym okresie dominują

granulocyty obojętnochłone.

Leczenie

􀂄 Miejscowo można stosować kąpiele w szamponach

zawierających w swoim składzie chlorheksydynie,

jodopowidon, nadtlenku benzoilu lub mleczanie etylu

Kąpiele powinny być stosowane dwa lub trzy razy w

tygodniu. Należy zapewnić przynajmniej 10-15

minutowy kontakt zmian z szamponem zanim zostanie

on spłukany Można również stosować miejscowo

preparaty w postaci maści zawierających np.

mupirocynę lub sulfadiazynę

􀂄 Niezbędne jest leczenie ogólne przez co najmniej 2

tygodnie (do 6 tygodni)

• ROPNIE

􀂄 Mogą one być one aseptyczne lub wywołane czynnikami

zakaźnymi. Zazwyczaj w przypadkach wywołanych czynnikami

zakaźnymi przyczyną jest Streptococcus equi i Corynebacterium

pseudotuberculosis. Drogą hematogenną wywołują ropnie

Streptococcus equi oraz Rhodococcus equi Ropnie wywołane Clostridium

spp. są zwykle wynikiem iniekcji domięśniowej łagodnie

drażniących leków nieantybiotykowych (takich jak ivermektyna,

glikokortykosteroidy)

􀂄 Objawy kliniczne to bolesne guzy o różnej konsystencji, od

twardej do miękkiej - w zależności od etapu rozwoju. Zebrany w

środku płyn złożony z ropy i rozpadłych tkanek ma tendencję do

spływania zgodnie z grawitacją.

􀂄 Ropnie zlokalizowane w okolicy twarzy i dookoła

szpary ustnej są częste u koni cierpiących na chorobę

Cushinga (hiperadrenokortycyzm) Jeżeli przyczyną jest

Clostridium spp. wówczas ropnie zawierają dodatkowo

gaz, ponadto występuje silny obrzęk otaczających

tkanek, może dochodzić do martwicy mięsni

􀂄 Ropnie jałowe powstają natomiast na skutek

odpowiedzi zapalnej na martwice tkanek.

Rozpoznanie różnicowe:

􀂄 krwiak,

􀂄 cysta,

􀂄 ziarniniak eozynofilowy z martwicą kolagenu,

􀂄 grzybice głębokie,

􀂄 guzowate zmiany nowotworowe.

Rozpoznanie

􀂄 Należy wykonać biopsje aspiracyjną

cienkoigłową i następnie badania cytologiczne

wysięku.

Leczenie

􀂄 W okresie ostrym choroby ropnie nie powinny

być otwierane chirurgiczne z wyjątkiem sytuacji,

gdy ich przyczyną są infekcje wywołane przez

beztlenowce. W przypadku infekcji wywołanej

przez beztlenowce należy stosować wysokie

dawki penicyliny. W pozostałych przypadkach

ogólnoustrojowo antybiotyki wg wskazań

antybiotykogramu

• ZAPALENIE MIESZKÓW WŁOSOWYCH OKOLICY PĘCIN.

􀂄 Z bakteryjnego zapalenia mieszków włosowych

w okolicy pęciny i koronki izoluje się

Staphylococcus aureus, S. hyicus i S. intermedius oraz

beta-hemolityczne paciorkowce.

􀂄 Brak jest predyspozycji rasowych oraz

związanych z wiekiem i płcią.

Objawy kliniczne

􀂄 Początkowo na tylnej powierzchni dystalnych części

kończyn pojawiają się grudki, krosty zaś występują

rzadko, w dalszym etapie przy braku leczenia

powierzchnia ma tendencję do owrzodzeń oraz

wysiękowości.

􀂄 Może dojść do obrzęku kończyn i związanej z tym

kulawizny

Rozpoznanie różnicowe

􀂄 dermatofiloza,

􀂄 kontaktowe zapalenie skóry (alergiczne lub

podrażnieniowe),

􀂄 pęcherzyca liściasta,

􀂄 świerzb pęcinowy,

􀂄 grzybice głębokie,

􀂄 immunologiczne zapalenie naczyń.

Potwierdzenie rozpoznania

􀂄 Jeśli obecne są krosty można pobrać materiał do

badania cytologicznego (widoczne będzie ostre

zapalenie skóry – granulocyty obojętnochłonne i

położone wewnątrzkomórkowo bakterie).

Należy zawsze wykluczyć dermatofitozy

(wykonując badanie włosa, zekrobinę,

ewentualnie badanie hodowlane).

Leczenie

􀂄 Polega na miejscowych kąpielach w szamponach

przeciwbakteryjnych lub na przemywaniu

antyseptykami. Można stosować miejscowo dwa

razy dziennie maści przeciwbakteryjne z

glikokortykosteroidami. Przed rozpoczęciem

leczenia wskazane jest wystrzyżenia włosa w

zmienionych okolicach, co ułatwi penetracje

leków. Ogólna terapia antybiotykowa, rzadko

jest konieczna, powinna być poprzedzona

badaniem lekowrażliwości

• WRZODZIEJĄCE ZAPALENIE NACZYŃ CHŁONNYCH (INFEKCJA CORYNOBACTERIUM PSEUDOTUBRCULOSIS)

􀂄 Chorobę wywołuje bakteria Corynobacterium

pseudotuberculosis. Zakażenie następuje przez

kontakt bezpośredni lub za pośrednictwem

owadów (Loyd 2007).W zakażeniu jako wektory

mogą pośredniczyć muchy: Hematobia irritans,

Stomoxys calcitrans, Musca domestica. Choroba może

rozwinąć się również w przypadku zakażenia

ran.

Objawy kliniczne

􀂄 Pojedyncze lub liczne ropnie, mogą być obecne przetoki i

owrzodzenia. Zmiany układają się w postaci łańcuszków. W

miejscach gdzie występują wykwity zwykle obecny jest znaczny

obrzęk, i są one pokryte wysiękiem ropnym o barwie kremowej.

(Od momentu uformowania się ropnia do jego pęknięcia mija

zwykle od 1 do 4 tygodni. Wykwity często lokalizują się w

pachwinach, klatce piersiowej, twarzy, karku, pachach i

kończynach. Często zdarzają się objawy dotyczące tylko jednej

kończyny, zwykle miednicznej Chorobie mogą towarzyszyć

objawy ogólne w postaci gorączki. Ropnie mogą powstawać

również w jamie klatki piersiowej i jamie brzusznej. Opisywano

przypadki, w których występowało zapalenie mieszków

włosowych wywołane przez tą bakterie. U koni chorych na tą

postać choroby występował świąd, pojawiały się wyłysienia,

guzki, strupy

Rozpoznanie różnicowe:

􀂄 sporotrichoza,

􀂄 inne grzybice głębokie,

􀂄 ropnie wywołane przez gronkowce,

􀂄 rany,

􀂄 skórna postać mięsaka limfatycznego,

􀂄 sarkoid.

Rozpoznanie

􀂄 Badanie hodowlane wykonane z materiału

pobranego metodą aspiracji z ropni, lub badanie

histopatologiczne. W przypadku występowania

ropni w narządach wewnętrznych pomocne jest

badanie serologiczne (Aleman i wsp 1996).

Leczenie

􀂄 Penicylina prokainowa (20,000-50,000 IU/kg/d) podawana

łącznie z rifampicyną (3-5 mg/kg, co 12 godzin PO). Innym

sposobem leczenia jest stosowanie sulfonamidów z

timetoprimem. (30 mg/kg, co12 godzin PO). Leczenie musi być

prowadzone przez minimum 1 miesiąc. Długotrwałe leczenie

sulfonamidami i rifampicyną może być przyczyną zapalenia

okręznicy. W czasie leczenia można stosować niesterydowe leki

przeciwzapalne (Reed 1998). Ropnie powinny zostać

opracowane chirurgicznie. Zewnętrznie po ich otwarciu można

użyć roztwór chlorcheksydyny lub jodopowidon (White 2005).

Możliwe jest stosowanie ogólnoustrojowe jodku sodu w dawce 5

g dziennie przez 7 dni.