wykład II

25.10.2012r.

Układ stawowy

1. Stawy z układem szkieletowym tworzą bierne narządy ruchu:

1. Połączenia ścisłe:

• więzozrosty (włókniste, sprężyste, wklinowane, szwy)

• kościozrosty

• chrząstkozrosty

1. Połączenia wolne - stawy

1. Elementy stawu:

• zasadnicze:

• powierzchnie stawowe

• torebka stawowa

• jama stawowa

• dodatkowe:

• więzadła stawowe

• krążki stawowe

• fałdy maziowe

1. Rodzaje stawu:

• staw jednoosiowy - zawiasowy / obrotowy / śrubowy

• staw dwuosiowy - elipsoidalny / siodełkowy

• staw wieloosiowy - kulisty wolny/ kulisty panewkowy/ nieregularny

• stawy płaskie - krzyżowo- biodrowy, piszczelowo- strzałkowy

1. W czaszce wyróżniamy następujące szwy:

• szew zębaty (ścisłe)

• szwy na zakładkę

• szwy płaskie ( od podniebienia)

Połączenia wolne - ruchome połączenia między składnikami szkieletu zewnętrzne lub wewnętrzne ( połączenia kości )

1. Kryterium podziału

1. Liczba kości w stawach:

1. Prosty - w stawie biorą udział dwie kości

2. Złożony - w stawie bierze więcej kości niż dwie

1. Liczba osi:

1. staw jednoosiowy:

• zawiasowy – (staw łokciowy)

• obrotowy – (staw promieniowo – łokciowy)

• śrubowaty – (staw szczytowo – obrotowy)

1. staw dwuosiowy

• eliptyczny – (staw promieniowo – nadgarstkowy)

• siodełkowaty – (staw śródręczno - nadgarstkowy kciuka)

1. staw wieloosiowy

• kulisto wolny – (staw ramienny)

• kulisty panewkowy – (staw biodrowy)

1. stawy nieregularne

• płaski – (staw krzyżowo – biodrowy)

• mostkowo - obojczykowy, chociaż ma on raczej charakter stawu kulistego

1. Rodzaje stawów:

1. Kulisty - składa się z główki i panewki. Główka jednej kości jest zawsze dopasowana do panewki drugiej. Ruchy odbywające się w trzech płaszczyznach: zgięcie, wyprost, przywodzenie, odwodzenie, rotacja wewnętrzna, rotacja zewnętrzna. (np. staw ramienny staw biodrowy)

2. Eliptyczny - rodzaj stawu, w którym na przekroju jedna powierzchnia ma kształt eliptyczny (wypukły) w stosunku do swojej osi długiej i krótkiej, a druga powierzchnia jest wklęsła. Wykonywane ruchy to: zginanie i prostowanie, odwodzenie i przywodzenie. (np. staw promieniowo nadgarstkowy oraz staw skroniowo żuchwowy)

3. Siodełkowaty - jest to rodzaj stawu, w którym obie powierzchnie stawowe są wklęsłe i mają kształt siodełek. Wykonywane ruchy to: przywodzenie i odwodzenie, przeciwstawianie i odprowadzanie oraz ruch wypadkowy - obwodzenie. (np. staw śródręczno – nadgarstkowy kciuka)

4. Zawiasowy - składa się z dwóch kości. Mają one zaokrąglone powierzchnie i są do siebie dopasowane bardzo dokładnie. Staw zawiasowy wykonuje ruchy w jednej płaszczyźnie. Są to ruchy w przód i w tył. Nie można wykonać ruchu na boki. (np. staw łokciowy, staw kolanowy)

5. Obrotowy - składa się z dwóch kości, w których jedna otacza drugą. Dzięki temu możliwy jest ruch wokół jednej z nich. (np. staw obrotowy kręgu szczytowego, staw ramienno – promieniowy)

1. Budowa połączeń maziowych:

1. Typowymi elementami stawu są :

• Powierzchnia stawowa (czyli główka – część wypukła) i panewka stawowa (część wklęsła). Bywają także powierzchnie stawowe płaskie – kość krzyżowa z miednicą.

• Torebka stawowa - otacza cały staw, ograniczając go od otoczenia (zapobiega nadmiernym przesunięciom kości oraz stabilizuje staw.

• Jama stawowa

1. Staw może również zawierać:

• więzadła stawowe

• obrębek stawowy

• łąkotki

• kaletki maziowe

• trzeszczki

• kosmki maziowe

• fałdy maziowe

1. staw zawiasowo - obrotowy (dwuosiowy)

• staw ramienno - łokciowy (staw zawiasowy) i ramienno - promieniowy ( staw kulisty) stawu łokciowego stanowi funkcjonalnie jedną część: zginanie, prostowanie.

1. staw promieniowo - łokciowy bliższy

• należy do stawu typu obrotowego i jest czynnościowo niezależny od poprzednich. Mogą się tu odbywać ruchy nawracania i odwracania przedramienia ręką za pomocą stawu promieniowo – nadgarstkowego.

1. staw skroniowo – żuchwowy

• jest parzystym dwujamowym stawem twarzoczaszki sprzężonym czynnościowo ze stawem strony przeciwnej. Staw leży ku przodowi od otworu słuchowego kości skroniowej. Mięśniami wpływającymi na ruchy w stawie są wszystkie mięśnie żucia.

Układ mięśniowy

1. Cechy wpływające na nazwy mięśni:

Cechy	Przykłady
Wielkość mięśnia	Największy mięsień pośladków nosi nazwę mięśnia pośladkowego wielkiego, zaś mniejszy mięsień umieszczony w tym rejonie nazywany mięśniem pośladkowym mniejszym
Położenia mięśnia	Mięsień potyliczno - czołowy znajduje się w przedniej części głowy
Kształt mięśnia	Mięsień czworoboczny ma kształt czworoboku
Działanie mięśnia	Prostownik palca jest mięśniem odpowietrzającym za prostowanie palców
Liczba przyczepów mięśni	Biceps ( mięsień dwugłowy ramienia) łączy się z kością w dwóch miejscach zaś triceps ( mięsień trójgłowy ramienia)- w trzech
Kierunek włókien mięśniowych	Mięsień prosty brzucha biegnie pionowo wzdłuż brzucha

2. Funkcje układu mięśniowego:

Organizm człowieka buduje około 600 mięśni. Stanowią one prawie połowę ciężaru ciała. Do najważniejszych funkcji mięśni należą:

• przemieszczanie kości, co powoduje wykonywanie ruchów (czynny układ ruchu człowieka)

• budowa narządów wewnętrznych i wykonywanie przez nie skurczów (np. praca serca)

Układ mięśniowy zbudowany jest z tkanki mięśniowej i łącznej (np. ścięgna).

1. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana

• jest ona zbudowana z cienkich, długich włókien mięśniowych. Komórki są wielojądrzaste z widocznymi poprzecznymi paskami. Tkanka ta buduje mięśnie szkieletowe. Ich praca jest zależna od woli człowieka. Skurcze tych mięśni są szybkie

1. Tkanka mięśniowa gładka

• jest ona zbudowana z krótkich wrzecionowatych włókien z jednym jądrem. Tkanka ta buduje narządy wew. np. pęcherz moczowy, ściany jelita, drogi oddechowe. Ich działanie jest niezależne od woli człowieka. Skurcze tych mięśni są powolne i długotrwałe. Mogą się one trwale odkształcać pod wpływem długotrwale działającego czynnika np. przejadanie się powoduje rozciąganie ścian żołądka

1. Podział mięśni ze względu na ilość przyczepów

• jednogłowy

• dwugłowy

• trójgłowy

• czworogłowy

1. Podział mięśni a kształt

• długie np. kończyny

• krótkie

• szerokie

• okrężne

1. Podział mięśni ze względu wykonywaną pracę

Niektóre mięśnie pracują na zasadzie przeciwstawnej - mięśnie antagonistyczne. Możemy wyróżnić kilka par takich mięśni:

• zginacz - prostownik np. mięśnie powodujące zginanie i prostowanie kończyny w stawie łokciowym czy kolanowym

• dźwigacz - obniżacz np. mięśnie powodujące dźwiganie ręki w stawie ramiennym czy nogi w stawie biodrowym

• przywodziciel - odwodziciel np. kciuka

• nawracacz- odwracacz np. mięśnie brzucha czy szyi powodujące ruchy obrotowe

• zwieracz - rozwieracz np. mięśnie okrężne wokół otworów ciała np. odbytu
  
  
  

1. Podział mięśni w zależności od położenia:

• mięśnie głowy

• mięśnie szyi

• mięśnie grzbietu

• mięśnie klatki piersiowej

• mięśnie brzucha

• mięśnie kończyny górnej

• mięśnie kończyny dolnej

1. Mięśnie mimiczne twarzy

• specyficzną grupę mięśni stanowią mięśnie mimiczne twarzy. Dzięki ich skurczom możemy zmieniać wyraz naszej twarzy. Wyróżniamy 6 podstawowych emocji, które można wyrazić odpowiednią mimiką : szczęście, smutek, gniew, zdziwienie, strach, wstręt

1. Przepona

• przepona jest to mięsień płaski leżący poprzecznie w jamie brzusznej. Oddziela ona jamę brzuszną od klatki piersiowej. Znajdują się w nim otwory przez które przechodzi przełyk, aorta i żyła główna dolna. Pełni ona istotną rolę w oddychaniu. Wraz z mięśniami międzyżebrowymi i niektórymi mięśniami brzucha powoduje opuszczenie i podnoszenie żeber w czasie wdechu i wydechu.

1. Rodzaje połączeń mięśni

• kość – mięsień – kość - jest to najczęstszy typ połączeń mięśni - z dwóch stron przyczepiony do kości za pomocą ścięgien. Występuje np. w kończynach.

• kość – mięsień – skóra - w ten sposób przyczepione są np. mięśnie płaskie grzbietu, klatki piersiowej.

• skóra - mięsień - skóra - mięsień ze wszystkich stron przyczepiony jest do skóry. Przykładem tego typu połączeń są mięśnie mimiczne twarzy.