20 Społeczeństwo masowe – definicja i cechy

Typ współczesnego społeczeństwa biernych odbiorców kultury masowej. Powstaje jako skutek oddziaływania negatywnych procesów związanych z industrializacją i urbanizacją. Następuje dezintegracja tradycyjnych struktur społecznych wraz z ich wartościami, normami i kontrolą społeczną, upadek religii, zmiana stylu pracy na zmechanizowaną i monotonną. Społeczeństwo masowe jest zatomizowane.

Cechy: bierność, zatomizowanie, konformizm, biurokratyzacja, centralizacja władzy,

21 Agresja i przemoc w mediach – koncepcja katharsis

Hipoteza katharsis występuje w kilku wariantach:

Po pierwsze może głosić, ze każda forma fantazyjnej agresji ma charakter katharsis.

Po drugie twierdzi się, że współspełnianie w wyobraźni brutalnych czynów tylko wtedy redukuje poziom agresji, gdy odbiorca jest pobudliwy i skłonny do przemocy.

Trzeci wariant kładzie nacisk na elementy treściowe i utrzymuje,że efekty oczyszczające występują tylko wtedy, gdy cierpienie i okaleczania ofiar pokazane są możliwie jak najwierniej.

Hipoteza katharsis nie została empirycznie potwierdzona. Nie stwierdzono aby na skutek oglądania brutalnych przekazów medialnych agresywność malała z racji zmniejszenia się popędu do agresji.

(psychiatra Bruno Bettelheim, jako jeden z nielicznych naukowców uważa, że dzieci winny oglądać w telewizji przemoc, aby rozwijać w nich odpowiednią postawę wobec tego problemu. Według niego, dzieci powinny oglądać telewizję razem z rodzicami)

22 Agresja i przemoc w mediach – koncepcja desensytyzacji (odwrażliwienia)

Według tej teorii na skutek oglądania scen przemocy wzrasta u odbiorców gotowość do agresji. W szczególny sposób odnosi się to do dzieci i młodzieży.

Według teorii desensytyzacji kontakt z przemocą w mediach (zwłaszcza telewizji i grach) znieczula nas, przez co bardziej tolerujemy tego typu zachowania w rzeczywistości.

23 Agresja i przemoc w mediach – hipoteza habitulacji

Udowodnioną empirycznie przesłanką tej hipotezy jest przekonanie, że żaden pojedynczy film, nie jest w stanie trwale zmienić zachowań czy struktur osobowości - taka zmiana dokonuje się bowiem jako kumulatywny efekt długotrwałych oddziaływań. Hipoteza habituacji podpowiada, że na skutek stałego oglądania przemocy w telewizji, słabnie wrażliwość na agresję.

Habituację, czyli przyzwyczajanie, można interpretować na różne sposoby:

1. Habituacja jako spadek pobudzenia - na skutek wielokrotnego oglądania przemocy, maleje pierwotne wzburzenie i reakcje emocjonalne stopniowo wygasają.(proces adaptacji)

2. Habituacja jako stałe osłabienie wrażliwości - Habituację można pojmować jako proces uwarunkowania: budząca strach scena gwałtu łączy się z jakimś konkurencyjnym pobudzeniem (odpoczynek,spożywanie posiłku)

3. Słabnące reakcje na przemoc - U osób oglądających wiele scen przemocy rozwija się inna wobec niej postawa, co wpływa także na ich zachowania ( słabną reakcje obronne, wzrasta gotowość do działania agresywnego)

4. Reakcje na poziomie komunikatu - na skutek efektu przyzwyczajenia odbiorców, nadawcy, aby ich ze sobą związać,muszą sięgać po coraz drastyczniejsze treści.

Habituacji dowiedziono w odniesieniu do pornografii.. Im więcej korzysta się z pornografii, tym ,,ostrzejszych” materiałów się poszukuje.

24 Agresja i przemoc w mediach – teoria spolecznego uczenia się

Zgodnie z teorią społecznego uczenia się przedstawioną przez Alberta Bandurę (1973), ludzi nie traktuje się jako działających jedynie pod naciskiem wewnętrznych czy wyłącznie zewnętrznych bodźców. Psychiczne funkcje są natomiast wyjaśnione w kategoriach nieustannego wzajemnego oddziaływania czynników determinujących, których źródłem jest i osoba i otoczenie. Wynika z tego, iż społeczne oczekiwania wpływają na ludzkie zachowania, a z kolei ich efekty zmieniają oczekiwania.

Zachowania agresywne są hamowane przez takie mechanizmy regulatywne, jak społeczne normy, strach przed więzieniem lub grzywną, obawa przed wstydem i wyrzutami sumienia. Teoria społecznego uczenia się uwzględnia ten właśnie fakt, że działanie kontrolowane jest przez myślenie, w efekcie więc różni obserwatorzy przejmą z identycznych modeli różne kombinacje cech i przetworzą je w różne sposoby zachowania. Jak pokazał Ekkehard F. Kleiter (1994), dzieci o postawach prospołecznych, obrazy przemocy traktują jako przykłady negatywne, podczas gdy u uczniów o utajonych skłonnościach agresywnych mogą one zwiększać gotowość do przemocy, co pod nieobecność odpowiednich mechanizmów kontrolnych owocować może brutalnymi czynami.

Telewizor jest tylko jednym z czynników wpływających na rozwój osobowości, rozsądnie byłoby się spodziewać względnie niskiego współczynnika korelacji(wyraża on siłę powiązania dwóch zmiennych) pomiędzy oglądaniem przemocy w telewizji, a późniejszą agresywnością;tak też jest w rzeczywistości.

Możemy mieć również do czynienia z procesem samowzmacniającym się w tym sensie, że odbiór brutalnych treści zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia agresywnych zachowań czy postaw. Do czynników które sprzyjają takiemu procesowi należą m.in. :niska samoocena czy społeczna izolacja. Niemniej jednak decydujące znaczenie dla szkodliwych efektów wpływu przemocy w telewizji na dzieci i młodzież ma również sytuacja rodzinna. O wiele mniej zagrożone są dzieci z pełnych rodzin. Głównymi źródłami z których może płynąć nauka agresywnych zachowań, są:

1.rodzina;2. subkultura lub społeczność,w której się życie. Dopiero na trzecim miejscu są dostarczane przez media masowe symboliczne modele agresji.

25 Agresja i przemoc w mediach – teoria wtórnej wiktymizacji

Jednym z nieuwzględnionych dotąd w nauce o komunikowaniu i kryminologii aspektów pokazywania przemocy w mediach masowych jest oddziaływanie na same ofiary tego, jak są one przedstawiane w ramach informacji o przestępstwach kryminalnych.

Chodzi o zjawisko zwane ,,wtórną wiktymizacją”, a zatem sytuację, gdy na skutek przekazu medialnego, osoba pokrzywdzona po raz kolejny staje się ofiarą w wyniku reakcji otoczenia, aczkolwiek warto też zauważyć, iż informacja o przestępstwie może też mieć pozytywne skutki dla ofiary, pozwalając jej się uporać z dramatycznym przeżyciem.

26 Kryteria selekcji informacji w mediach wg Johana Galtunga i Marie Holomboe Ruge

Czynnik 1. Krótkotrwałość jest odstępem czasowym koniecznym, by dane wydarzenie nabrało odpowiedniego znaczenia.

Czynnik 2. Intensywność. Aby dane wydarzenie stało się wiadomością, musi zostać pokonany pewien próg zainteresowania. Intensywność może każdorazowo dotyczyć różnych aspektów danego wydarzenia, jak na przykład jego drastyczności

Czynnik 3. Jednoznaczność. Im bardziej przejrzyste i jednoznaczne jest wydarzenie, w tym większym stopniu jest zaliczane do wydarzeń zasługujących na stanie się wiadomością.

Czynnik 4. Ważność. Im lepiej odbiorcy są obeznani z danymi wydarzeniem( bliskość kulturowa, spojrzenie entocentryczne),im większe prawdopodobieństwo, ze może ono mieć bezpośredni wpływ na ich własne życie, tym szybciej stanie się to wydarzenie wiadomością.

Czynnik 5. Zgodność. Im bardziej dane wydarzenia odpowiadają oczekiwaniom odbiorców-dlatego,że są zgodne z tym co według nich jest pożądane lub oczekiwane, tym większa szansa że staną się wiadomościami.

Czynnik 6. Zaskoczenie. Im bardziej zaskakujące, względnie rzadkie jest dane wydarzenie, tym większe jest prawdopodobieństwo że stanie się wiadomością, przy czym to zaskoczenie dotyczy wydarzeń rozgrywających się w obszarze bliskim kulturowo względnie nie przekraczającym wykrystalizowanego horyzontu oczekiwań.

Czynnik 7. Ciągłość. Jeśli dane wydarzenie przekroczyło próg i stało się wiadomością, wówczas dalej pozostaje podmiotem relacji, nawet jeśli wartość tej informacji w porównaniu z wydarzeniami,które nie stały się jeszcze wiadmościami, wyraźnie spadła.

Czynnik 8. Komplementarność. Jeśli charakter informacji będzie sprecyzowany przez określone wydarzenia(np. politykę wewnętrzną), wtedy wydarzenia o komplementarnym charakterze(np. polityka zagraniczna) mają szansę stać się wiadomościami, gdyż media mają starać się o przekazywanie wyważonego obrazu świata.

Czynnik 9. Odniesienia do ,,narodów elitarnych”/Czynnik 10. Odniesienie do osób zaliczanych do elity: Wydarzenia, w których uczestniczą ważne i wpływowe narody czy też ważne osoby, mają dużą wartość informacyjną, gdyż takie wydarzenia charakteryzują się znaczącą skalą oddziaływania.

Czynnik 11. Personalizacja. Wydarzeni, które mogą zostać przedstawione jako następstwo działań dających się konkretnie zidentyfikować osób, posiadają większą wartość informacyjną niż wydarzenia abstrakcyjne, strukturalne. Osoby takie pomagają w identyfikacji i ułatwiają przekazywanie wiadomości.

Czynnik 12. Negatywizm. Im bardziej negatywny wydźwięk na dane wydarzenie, tym większe prawdopodobieństwo, że stanie się informacją.

27 Koncepcja ramy interpretacyjnej w mediach (uramowienia)

Rama interpretacyjna (framing) rozumiana jest jako pole możliwej interpretacji, jako struktura,która ułatwia selekcję i przetwarzanie informacji. Wcześniejsze doświadczenia są gromadzone i następnie wykorzystywane jako zbiór schematów, za pomocą których interpretuje się również doświadczenia późniejsze.

32 Narysuj i opisz model dwustopniowego przepływu przekazu i dyfuzji informacji

Teoria dwustopniowego przekazu inf.:

Przełomowe badania prowadzone w 1940 roku podczas amerykańskiej kampanii prezydenckiej wykazały, że spośród wszystkich czynników wpływających na decyzje wyborców najistotniejsze były nie same media, lecz rozmowy z innymi ludźmi. Wyborcy dyskutowali o przebiegu kampanii z osobami, które uważali za lepiej poinformowane. W praktyce, jednak okazywały się to jednostki uważniej śledzące kampanię wyborczą w mediach. Odkrycie tych zależności dało podstawę do sformułowania koncepcji dwustopniowego przepływu informacji i idei. Nowa teoria zakładała, że informacje i idee rozpowszechniane przez media docierają najpierw do jednostek bardziej aktywnych, a następnie są przez nie przekazywane osobom mniej aktywnym w najbliższym otoczeniu. Odbiorcy lepiej poinformowani przekazywali mało aktywnym słuchaczom, nie tylko informacje z mediów, ale także własne interpretacje i komentarze, zatem nazwano ich "przywódcami opinii".1 Nie wyróżniali się oni w swym środowisku niczym wyjątkowym, poza tym, że byli osobami towarzyskimi, a swoje zainteresowania z różnych dziedzin zaspokajali poprzez częstsze i uważniejsze korzystanie z mediów. Paradoksalnie, przywódcy opinii wcale nie byli bardziej podatni na wpływ mediów. Ze środków masowego przekazu czerpali tylko idee i informacje, które następnie samodzielnie interpretowali i komentowali. Tak przetworzone wiadomości przekazywali dalej, przyczyniając się do ich akceptacji lub odrzucenia przez pozostałych mniej aktywnych członków społeczności.

Teoria dwustopniowego przepływu informacji i idei powróciła do istoty małych grup społecznych, opierających się na bezpośrednich kontaktach międzyludzkich. Fundamentalnego znaczenia nabrały wpływy osobowe, które modyfikują oddziaływanie mediów masowych. Odbiór przekazów masowych nie odbywa się w próżni społecznej, tylko jest zapośredniczony przez szereg interakcji między członkami grup społecznych, dzięki którym bardziej aktywni i krytyczni odbiorcy mogą wzmacniać lub osłabiać oddziaływanie tych przekazów na innych, mniej aktywnych odbiorców, wpływać na ich reakcje na te przekazy lub nawet zastępować im bezpośredni kontakt z mediami

Dyfuzja informacji:

Teoria dyfuzji informacji zakłada nieco zbliżoną, lecz jednak odmienną sytuację niż w przypadku procesu dwustopniowego przepływu informacji i idei. Mamy, otóż do czynienia ze zdarzeniem, kiedy ogłoszona w mediach wiadomość dociera do audytorium i niemalże natychmiast jest przekazywana dalej innym ludziom, którzy jeszcze się z nią nie zaznajomili. Nie występują przywódcy opinii, status społeczny nie mam tu nic do rzeczy. Osobą informującą i jednocześnie inicjującą kontakt interpersonalny jest strona sądząca, że jako pierwsza usłyszała istotną informację i jest zobowiązana by przekazać ją innym. Przesłanką dyfuzji informacji jest mniemanie powiadamiającego o tym, że news jest istotny i warty uwagi zarówno dla niego, jak i dla osoby powiadamianej, niezależnie od ich wspólnych pasji i zainteresowań. Podkreślić należy, że informujący nie stara się interpretować lub oceniać przekazywanych treści, może jednak polemizować i uczestniczyć w wymianie poglądów na temat sprawy. Tak czy owak, dyfuzja informacji stymuluje nawiązywanie interakcji komunikacyjnych między mniej lub bardziej znającymi się osobami, co z kolei sprzyja powstawaniu oraz umocnieniu więzi społecznych.

Głównym czynnikiem decydującym o formie i tempie dyfuzji jest przedmiot informacji, który determinuje jej znaczenie i wagę. Kontakty interpersonalne sprzyjają najbardziej dyfuzji informacji stosunkowo mało ważnych i tych najważniejszych, najmniej zaś wpływają na rozpowszechnianie wiadomości średnio ważnych. Ze względu na tą zależność informacje dzielimy na trzy typy:

Typ I: informacje mniejszości - to wydarzenia małej rangi, umieszczono na ogół w mało wyeksponowanych częściach serwisów informacyjnych, mogą zatem zostać pominięte przez osoby, których sprawa dotyczy; toteż gdy owa informacja dotrze do kogoś z grupy ludzi bezpośrednio zainteresowanych, automatycznie zostaje przekazana innym członkom tej zbiorowości; w ten sposób komunikat dociera do wszystkich, do których jest skierowany, nawet jeśli poszczególne jednostki nie korzystały z mediów.

Typ II: informacje rutynowe - dotyczą zdarzeń istotnych dla większości odbiorców; kwestie tego typu są w znacznym stopniu podkreślane w środkach masowego przekazu i zajmują w nich spory fragment; kontakty osobowe odgrywają tu niewielką rolę, gdyż informacje rutynowe łatwo docierają do wszystkich za pośrednictwem masmediów.

Typ III: informacje sensacyjne i dramatyczne - odnoszą się do zdarzeń niezwykle ważnych, dramatycznych i nieoczekiwanych; media nadają im natychmiastowy rozgłos i sensacyjną wymowę, ludzie wręcz zarażają się tym stanem rozgorączkowania i niemalże natychmiast przekazują wieści wszystkim wokół; komunikat szybko dociera do masy ludzi, niezależnie czy korzystali oni z mediów czy tez nie.

Interakcje dyfuzji pierwszego typu warunkuje poczucie wspólnoty i więzi wewnątrzgrupowych. Współczynnik dyfuzji zależy od gęstości kontaktów towarzyskich i dynamiki styczności bezpośrednich w danej społeczności.

W trzecim wariancie tego procesu interakcje sprzyjają, natomiast nawiązaniu kontaktów i zacieśnianiu więzi w wymiarze wykraczającym poza granice małych grup społecznych. Informacje rozprzestrzeniają się w błyskawicznym tempie i transcendentują istniejący układ kontaktów interpersonalnych; bywa, że przekazują je sobie ludzie znający się tylko z widzenia bądź nawet całkiem sobie obcy.

34 Dysfunkcjonalne skutki komunikowania masowego

Zniekształcają przekazywane informacje w celu ich uatrakcyjnienia Są czynnikiem uzależniającym, gdy wiele osób we współczesnych czasach nie wyobraża sobie życia bez telewizji, internetu. Wpływają na wzrost agresji wśród społeczeństwa, zwłaszcza wśród młodzieży, która jest podatna na pokazywanie okrucieństwa w telewizji, a tym samym naśladowanie negatywnych postaci i postaw. Wywierają negatywny wpływ na relacje pomiędzy rodziną, gdy często telewizor zastępuje zwykłą rozmowę Wywołują zaburzenia somatyczne, tzn. związane z postawą ciała

35 Kryteria obiektywnej informacji

słuszność (zdroworozsądkowość) wszechstronność sprawdzalność rzeczowość neutralność (poglądu polityczne) oddzielenie poglądów od informacji

Żeby informacja była obiektywna, należy przestrzegać tych zasad:

• pokazywanie przeciwstawnych poglądów – istnieją takie wydarzenia i wypowiedzi, które nie mogą podlegać sprawdzeniu ze względu na swoją prawdziwość, ponieważ leżą one poza obszarem doświadczeń danego dziennikarza. Jedyna możliwość uchylenia się przed krytyką i zarzutem partyjności polega na tym, aby dać głos również przeciwnej stronie. „Obiektywny” dziennikarz umożliwia odbiorcy samodzielne podjęcie decyzji, kto ma rację

• przedstawienie dodatkowych dowodów – aby uczynić jakąś wiadomość wiarygodną, można wyszukać dodatkowe fakty wspierające ją. Chodzi o fakty ogólnie uznawane za prawdziwe, które nie muszą podlegać dalszej weryfikacji

• używanie cytatów – może to zostać użyte do wsparcia danego łańcucha argumentacji. Również w tym wypadku fakty mają mówić same za siebie. Cytując czyjeś słowa, dziennikarz dystansuje się wobec wypowiadanych treści

• umieszczanie informacji w określonej kolejności – to, co najważniejsze, winno zostać umieszczone na samym początku

44 Oddziaływanie mediów – teoria spirali milczenia

Opinia publiczna to zbiór publicznie wyrażanych w danej społeczności opinii dotyczących spraw publicznych, kontrowersyjnych i ważnych dla tej społeczności. Formowanie się i zmiana opinii publicznej odbywa się pod wpływem informacji czerpanych z mediów. Zwolennicy określonego poglądu w kwestii budzącej kontrowersje tracą stopniowo ochotę do publicznego wyrażania swojej opinii (stanowiska) gdy dowiadują się z mediów, że zmienia się klimat opinii publicznej wokół tej kwestii, tzn. ich punkt widzenia, wcześniej otwarcie popierany przez licznych zwolenników, teraz traci na znaczeniu i jest rzadziej popierany, zaczyna natomiast dominować pogląd przeciwny, który według mediów zyskuje coraz szersze poparcie i coraz liczniejsze grono zwolenników.

45 Hipoteza luki informacyjnej (hipoteza różnicy w poziomie wiedzy)

Hipoteza luki informacyjnej została po raz pierwszy zaprezentowana w latach 70-tych przez Tinechora, Donohue i Oliena. Dotyczyła ona kwestii zwiększenia dostępności informacji w społeczeństwie i wpływu tego zjawiska na poszczególne kategorie ludności. Autorzy doszli do konkluzji mówiącej, że wzrost dostępności informacji (głównie w mediach masowych takich jak TV) nie prowadzi wbrew pozorom do zmniejszenia różnic w poziomie posiadanej wiedzy, ale jej powiększenia. Najogólniej rzecz mówiąc – osoby posiadające w punkcie wyjścia wysoki poziom wiedzy powiększają ją w znacznym stopniu, natomiast osoby o mniejszym początkowym stanie posiadanej wiedzy powiększają ją w nikłym stopniu.
Autorzy podają pięć powodów takiej sytuacji:

1) Ludzie o wyższym statusie socjoekonomicznym posiadają wyższe umiejętności komunikacyjne, edukacyjne, sprawniej czytają i w większym stopniu pojmują i zapamiętują informacje.

2) Ludzie o wyższym statusie socjoekonomicznym gromadzą informacje łatwiej oraz zapamiętują informacje w odwołaniu do już posiadanej wiedzy.

3) Ludzie o wyższym statusie socjoekonomicznym dysponują trafniejszym kontekstem społecznym.

4) Ludzie o wyższym statusie socjoekonomicznym z większą swobodą selektywnie przyswajają informacje, akceptują je i zapamiętują.

5) Massmedia ze swej natury skierowane są do osób o wyższym statusie socjoekonomicznym.”

46 Narysuj, nazwij i opisz 3 możliwe warianty hipotezy luki informacyjnej

47 Przyczyny powstania różnicy w poziomie wiedzy w społeczeństwie informacyjnym

1) Ludzie o wyższym statusie socjoekonomicznym posiadają wyższe umiejętności komunikacyjne, edukacyjne, sprawniej czytają i w większym stopniu pojmują i zapamiętują informacje.

2) Ludzie o wyższym statusie socjoekonomicznym gromadzą informacje łatwiej oraz zapamiętują informacje w odwołaniu do już posiadanej wiedzy.

3) Ludzie o wyższym statusie socjoekonomicznym dysponują trafniejszym kontekstem społecznym.

4) Ludzie o wyższym statusie socjoekonomicznym z większą swobodą selektywnie przyswajają informacje, akceptują je i zapamiętują.

5) Massmedia ze swej natury skierowane są do osób o wyższym statusie socjoekonomicznym.”