SYNCHRONIA I DIACHRONIA W PROCESIE HISTORYCZNOLITERACKIM
Kiedy historyk sztuki interpretuje dzieło, przechodząc od interpretacji dzieła jako rzeczy indywidualnej do historyczno- literackiej analizy przypomina to elegancki paradoks strzały- ten sam obiekt jawi się zależnie od punktu widzenia jako zamknięty świat, bądź jako zdarzenie w procesie historycznym. Im dokładniej analizujemy „mikrokosmos” (indywidualność dzieła) tym bardziej oddalamy się od możliwości uchwycenia go w przebiegu historycznym. Między jednym a drugim podejściem zachodzić może kompromis dążeń, ale nie jest możliwa równoczesność tych dwóch pojęć- nie są one wyrażane w jednym języku badawczym.
Przeciwieństwo pomiędzy indywidualnym dziełem a procesem historyczno- literackim sprowadza się do przeciwieństwa między twardą synchronią dzieła, a czysto diachronicznym pojęciem procesu historycznego.
Pojedynczy utwór jest reprezentantem pewnego systemu możliwości literackich. Ciąg ewolucyjny odnosi się do nadrzędnej całości (tradycja literacka). W obrębie tej tezy dokonują się przesunięcia i zmiany.
Warunkiem pojawienia się kategorii historycznoliterackiej jest sformułowanie kategorii systemu literackiego.
Pojęcia procesu rozwojowego – korelatywne pojęcie struktury. Wszelka zmiana daje się tylko wtedy zidentyfikować, gdy potrafimy wskazać dwa różne stany skupienia tego samego układu, który zmieniając się, nie przestaje być sobą. Dwa istotne terminy łączące się w pojęciem procesu rozwojowego – synchronia i diachronia.
Strukturalizm wyodrębnił strefę zależności, w obrębie której zachodzą zmiany ewolucyjne. Sfera lange (historyczności dzieła) występuje równocześnie na poziomie indywidualności : parole dzieła. Zmiana w systemie stanowi wypadkową szeregu innowacji.
Tradycja literacka – największy literacki kontekst dzieła, kluczowa kategoria poetyki historycznej. Wypowiedź literacka ( parole, dzieło) jest „użyciem” tradycji. Tradycja wpływa na pisarza, ale pisarz także wpływa na tradycję literacką. Tradycja nie jest czymś zewnętrznym. Gest pisania już jest tradycją.. TRADYCJA JEST TĘZYKIEM POŚREDNICZENIA MIĘDZY UTWOREM A WSZELKIMI JEGO KONTEKSTAMI
Proces historycznoliteracki – zmiana w mowie. Sposób odczytywania dzieła. Ciąg przeobrażeń literatury w czasie historycznym. Na proces ten składa się:
Ilościowy przyrost dzieł,
nieustanne kształtowanie się pewnych norm literackich (gatunkowych, językowych, tematycznych),
kształtowanie się ideologii,
jednostki procesu hist.: epoki,
przemiany w interpretacji, w lekturze, w odbiorze dzieł literackich,
czynniki zewnętrzne wpływające na literaturę.
Proces się ciągle zmienia, nie jest zamknięty.
Zastany zasób dzieł jest zbiorem miejsc zamkniętych w przestrzeni tradycji
System norm, jaki potrafimy zrekonstruować, nie istnieje poza daną zbiorowością dzieł jako idealny porządek lecz pomiędzy dziełami, tworząc obszar wspólny na którym są one porównywane.
Norma literacka – stanowi najbardziej elementarną jednostkę tradycji. Normy muszą być elementami systemu(np. gatunkowy, stylistyczny), aby mogły współdziałać w konkretnych zespołach.
Tradycja w każdym momencie jest równoczesnością (synchronią) wszystkich swoich przeszłych stanów, wszystkich minionych faz ewolucyjnych, przestrzenią, w której współżyją i nachodzą na siebie różne etapy i okresy rozwojowe. Ustawiczne tasowanie się warstw, nieprzerwana reorganizacja ich układu.
Pojęcie synchronii oznacza równoczesność,treaźniejszość, a pojęcie diachronii- przeszłość oraz zapowiedź innych stanow . Pojęcie „ Nowej Fali” jest więc synchronią, a jej geneza- diachronią.
Fenotyp – coś indywidualnego
Genotyp – nadrzędny; coś, co jest nam już dane Np. fenotypu może być więcej w utworze, jeśli jest ten utwór nowatorski.