ZAKRES WYKŁADU:

Corpus Iuris Civile -

Ecclesia vivit lege Romana – kościół żyje prawem rzymskim

ius commune – prawo powszechne

common law – dosł. z ang. prawo wspólne

Ars iudicii oratoria – antyczne korzenie retoryki

Fas – prawo boskie, też „właściwe postępowanie”

Ius – prawo (ogół praw obowiązujących w społeczeństwie

Lex – prawo (ogół praw ustanowionych przez ustawę

contra ius fasque – przeciw prawu boskiemu i ludzkiemu

fas est – jest rzeczą godziwą

Per fas et nefas – wszelkimi środkami godziwymi i niegodziwymi

ius est ars boni et aequi – prawo jest sztuką tego co dobre i słuszne (sprawiedliwe)

ius recipsit aequitatem – prawo ma na względzie sprawiedliwość

iustitia – sprawiedliwość

Ius et fraus nonquam cohabitant – prawo i działanie podstepne nigdy nie współistnieją

Male iure nostro uti non debemus – nie powinniśmy źle korzystać z naszego prawa

summum ius summa iniuria – szczyt prawa to szczyt bezprawia (najw. prawo najw. Bezprawiem)

nam summum ius antiqui summam putabant crucem -

male iure nostro uti non debemus – nie powinniśmy bowiem czynić złego użytku z przysługującego nam prawa

Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi – sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą przyznania każdemu należnego mu prawa

Non omne quod licet honestum est – nie wszystko co dozwolone jest uczciwe

PORZĄDEK PRAWNY:

Ius naturale – prawo naturalne

Ius gentium – prawo nieobywateli/prawo międzynarodowe

Ius civile – prawo rzymskie

Ius commune – prawo powszechne

Ius sanguinis – prawo krwi

Ius soli – prawo ziemi

SYSTEMATYKA PORZĄDKU PRAWNEGO

Ius publicum – prawo publiczne

Ius privatum – prawo prywatne

Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem – prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego, prywatnym zaś to, które ma na względzie korzyść jednostek.

Ius cogens – norma bezwzględnie obowiązująca

Ius dispositivum – norma względnie obowiązująca

Ius publicum privatorum pactis mutari non potest – prawo publiczne nie może być zmieniane umowami osób prywatnych

Privatorum conventio iuri publica non derogat – umowa prywatna nie uchyla prawa publicznego

utilitas publica – interes publiczny

NIEZNAJOMOŚĆ PORZĄDKU PRAWNEGO

Ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa szkodzi

Ignorantia iuris non excusat – nieznajomość prawa nie jest usprawiedliwieniem

Ignorantia legis neminem excusat – nieznajomość prawa nikogo nie usprawiedliwia

error iuris semper nocet – błąd co do prawa szkodzi

Nec stultis solere succurri – nie należy przyzwyczajać głupich że będzie im się zawsze przychodziło z pomocą

iura vigilantibus, non dormientibus prosunt – prawa służą osobom starannym (dbającym o swoje sprawy), a nie drzemiącym (zaniedbującym)

RODZAJE UPRAWNIEŃ

dominus, properietarius - właściciel

Ius in personam – uprawnienie o charakterze osobistym (przysługuje konkretnemu podmiotowi względem innego)

Ius in rem – uprawnienie o charakterze rzeczowym, przysługuje konkretnej osobie względem wielu osób

Ius cogens – uprawnienie o charakterze bezwzględnym, nie może być przez strony uchylone

Ius dispositivum – uprawnienie o charakterze względnym, można w jego zakresie dokonac modyfikacji

Ius generale – uprawnienie o charakterze ogólnym, stosuje się do wszystkich

Ius speciale – uprawnienie o charakterze szczegółowym

Ius apellationis – uprawnienie do wniesienia apelacji, uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia do wyroku cywilnego)

Ius avocandi – uprawnienie do odwołania się

Ius provocationis – uprawnienie do odwołania się w procesie karnym

Ius cavendi – uprawnienie do ochrony, uprawnienie do podjęcia działań w celu usunięcia ewentualnego zagrożenia

Ius coercendi – uprawnienie do karcenia, uprawnienia władzy publicznej do karania przypadków naruszenia porządku publicznego

Ius gladii – prawo miecza, upranienie do użycia siły zbrojnej

Ius disponendi – uprawnienie do rozporządzania przedmiotem uprawnienia)

Ius possidendi – uprawnienie do posiadania, faktycznego władania obiektem)

Ius utendi et fruendi – prawo do czerpania korzyści z obiektu do którego mamy uprawnienia

Ius acquisitum <=> Ius quaesitum – uprawnienie do nabycia własności

PRAWO STANOWIONE

Lex Falcidia -

Lex Aquilia -

Leges luliae -

lex posterior derogat legi priori – ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą

Iura non in singulas personas, sed generaliter constituuntur – prawa są stanowione nie w odniesieniu do poszczególych osób, lecz w sposób ogólny

lex posterior generalis non derogat legi priori speciali – ogólna ustawa późniejsza nie uchyla ustawy wcześniejszej szczegółowej

lex specialis derogat legi generali – ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną

lex superior derogat legi inferiori – ustawa wyższa ustawa niższą

lex retro non agit – prawo nie działa wstecz

lex prospicit, non respicit – ustawa patrzy w przyszłość a nie przeszłość

cessante ratione legis cessat ipsa lex – gdy ustaje przyczyna obowiązywania ustawy, traci moc sama ustawa

lex iniusta non est lex – ustawa niesłuszna jest ustawą

inter arma silent leges – wśród szczęku oręża milczą prawa

REGUŁY DOTYCZĄCE OBOWIĄZYWANIA PRAWA KARNEGO

nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez ustawy

nulla poena sine lege – nie ma kary bez ustawy

nullum crimen sine poena – każde przestępstwo powinno być ukarane (publiczny charakter przestępstwa)

REGUŁY DOTYCZĄCE INTERPRETACJI TEKSTÓW PRAWNYCH

benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conservetur – ustawy są właściwiej interpretowane gdy zachowuje się ich ducha

scire leges non hoc est verba larum tenere, sed vim ac potestatem – znać prawa to nie znaczy trzymać się słów ustawy, ale jej treści i mocy działania

In legibus magis simlicitas quam difficultas placet – w prawie podoba się bardziej prostota niż zawiłość

consuetudo est optima legum interpres – zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa

ubi lex non distinquit, nec nos distinguere debemus = lege non distinguente nec nostrum est distinguere – tam gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnień nie powinniśmymy takich rozróznień wprowadzać

ZWROTY OKREŚLAJĄCE PRZEPISY USTAWY Z UWAGI NA SANKCJĘ ICH NARUSZENIA

lex imperfecta – ustawa niedoskonała (brak sankcji)

lex minus quam perfekta – ustawa mniej niż doskonała (opatrzona sankcją ale nie pozbawiająca ważności czynności)

lex perfecta – ustawa doskonała (sankcja nieważności)

lex plus quam perfecta – ustawa bardziej niż doskonała (sankcja nieważności i kara)

Minus quam perfecta lex est, quae vetat aliquid fieri, et si factum sit, non rescindit, sed poenam iniungit ei, qui contra legem – ustawa minus quam perfecta jest to ustawa, która zakazuje czegoś, ale jeśli zostało dokonane, nie czyni nieważnym ale nakłada karę.

PORZĄDEK PRAWNY – NORMY KOLIZYJNE

lex causae prawo właściwe w danej sprawie

lex domicilii – prawo miejsca zamieszkania

lex fori – prawo miejsca siedziby sądu

lex loci actus – prawo miejsca dokonania czynności

lex loci celebrationis – prawo miejsca dokonania aktu uroczystego (ceremoni)

lex loci contractus – prawo miejsca, w którym została zawarta umowa

lex patriae – prawo ojczyste

lex rei sitae – prawo położenia rzeczy

POJĘCIA I ZWROTY IUS PRIVATUM

hereditas – spadek

bonum/bona – dobra majątkowe

Res corporales et incorporales – rzeczy materialne i niematerialne

Possessio – posiadanie, faktyczne władanie

Dominium – władza, własność

Iura in re aliena – ograniczone prawo rzeczowe

Obligatio/obligationes – zobowiązanie

hominum causa omne ius constitutum sit – wszelkie prawo winno być stanowione ze względu na człowieka

Nasciturus pro iam nato habetur quitiens de commodis eius agitur – dziecko uważa się za już narodzone, o ile chodzi o jego korzyści

POJĘCIA I ZWROTY DOTYCZĄCE OSÓB

Matrimonium putativum – małżeństwo domniemane

Matrimonium legitimum – małżeństwo wywołujące wszystkie skutki prawne

Matrimonium – małżeństwo

maritus – mąż

marita – żona

vir – mąż

coniux – małżonek

uxor – kobieta

Pater - ojciec

Parentes/genitores – rodzice

ascendentes – dziadkowie, przodkowie

descendentes – potomkowie

persona – osoba, podmiot

affinis – powinowaci

Res – przedmiot, obiekty względem których podmioty mogą mieć upranienia

Mater semper certa est – matka jest tylko jedna

Pater est quem nuptiae demonstrant – ojcem jest ten którego wskazuje małżeństwo

De in ius vocando – o wezwaniu do sądu

Quia semper certa est, etiam si volgo conceperit: pater vero is est, quem nupitae demonstrant – ponieważ ta zawsze jest pewna, nawet jeśli pocznie nie z prawego łoża, ojciec zaś jest ten, na którego wskazuje małżeństwo

ZOBOWIĄZANIE – OBLIGATIO

Obligatio est vinculum iuris, quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iuria – zobowiązanie jest węzłem prywatnym, który zmusza nas do świadczenia czegoś zgodnie z prawami naszego państwa

Creditor – wierzyciel

debitor – dłużnik

obligatio ex contractu – zobowiązanie wynikające z umowy

obliagtio quasi ex contractu – zobowiązanie jak gdyby z umowy

obligatio quasi ex delicto – zobowiązanie jak gdyby z czynu niedozwolonego

obligatio ex lege – zobowiązanie powstające z mocy samego prawa

obligatio naturalis – zobowiązanie za którym stoi przymus porządku prawnego

obligatio civilis – zobowiązanie na którym nie stoi przymus porządku prawnego

obligatio in solidum – w sytuacji gdy więcej niż jeden dłuznik; każdy odpowiada za całość

obligatio pro rata - w sytuacji gdy więcej niż jeden dłuznik; zobowiązanie rozpada się na raty

causa – przyczyna prawna, podstawa prawna

causa obligandi vel acquirendi – podstawa nabycia np. umowa sprzedaży

causa solvendi – konsekwencja wcześniejszego obowiązku

causa donandi – bezpłatne dokonanie przysporzenia majątkowego na rzecz kontrahenta np. darowizna

iusta causa traditionis – słuszna podstawa przeniesienia posiadania

iusta causa possidendi – słuszna przyczyna objęcia w posiadanie

causa criminalis – sprawa kryminalna

causa civilis – sprawa cywilna

WINA – CULPA

culpa in custodiendo – wina w dozorze

culpa in eligendo – wina w wyborze

culpa lata – ciężkie niedbalstwo

culpa in concreto –niedołożenie staraności jak we własnych sprawach

culpa levis – lżejsze niedbastwo

culpa in abstracto – niedołożenie staranności takiej jak powinno się dołożyć

culpa in contrahendo – niedołożenie staranności przy zawieraniu umowy

ZŁY ZAMIAR – DOLUS

dolus premeditatus – zły zamiar który jest zaplanowany

dolus repentinus – zamiar gwałtowny

dolus subsequens - zamiar następczy

dolus directus – zamiar bezpośredni

dolus coloratus – zamiar zabarwiony emocjonalnie

dolus eventualis – podjęcie działania ze świadomością skutku

Volenti non fit iniuria – chcącemu nie dzieje się krzywda

CASUS – PRZYPADEK, SPRAWA

casus fortuitus – zdarzenie losowe

casus mixtus – zdarzenie losowe, które nastąpiło po popadnięciu w zwłokę

casus a nullo praestantur – z powodu zdarzenia losowego nikt nie jest zobowiązany do świadczenia

casus sentit dominus – ujemne skutki zdarzenia losowego ponosi właściciel

Vis maior

Vis

Vis absoluta – siła wyższa zdarzenie któremu człowiek nie jest w stanie się przeciwstawić

vis cui humana infirmitas resistere non potest – siła której ludzka słabość nie może się oprzeć

Periculum – ryzyko

Periculum in mora – ryzyko w okresie zwłoki

Periculum debitoris – dłużnik ponosi ryzyko sytuacji

Periculum locatoris – ryzyko ponosi ten, kto wziął coś w dzierżawę

Damnum – szkoda

Damnum compensare – obowiązek naprawienia szkody

Damnum emergens – rzeczywiste umniejszenie majątku

Lucrum cessans – utracone korzyści

Solutio – wykonanie zobowiązania

Res – rzecz świadczenia

Tempus – czas świadczenia

Locum – miejsce świadczenia

Datio in solutum – świadczenie zastępcze (za zgodą wierzyciela dłużnik świadczy mu coś innego niż w umowie; zwalnia to dłużnika z zobowiązania)

Obligatio alternativa – zobowiązanie przemienne (od chwili powstania zobowiązania istnieją dwa różne świadczenia)

Facultas alternativa – upoważnienie przemienne (dotyczy jednego świadczenia, ale z mocy szczególnego przepisu dłużnik może zwolnić się z zobowiązania, świadcząc wierzycielowi coś innego)

Mora debitoris (zwłoka dłużnika) = mora solvendi (zwłoka osoby zobowiązanej do świadczenia)

Interpellatio – wezwanie dłużnika do wykonania zobowiązania/ mora ex rei fit – zwłoka wynikająca ze stanu rzeczy

Fur semper moram facere videtur – sprawca czynu niedozwolonego zawsze jest w zwłoce

Perpetuatio obligationis – uwiecznienie zobowiązania

Mora creditoris (zwłoka wierzyciela) = mora accipienti (zwłoka tego, kto zgodził się przyjąć świadczenie)

Pojęcia i zwroty – ważność umowy

Utile per inutile non vitiatur – to, co użyteczne nie doznaje uszczerbku ze strony tego, co nieużyteczne (dotyczy sytuacji umów, które są częściowo wadliwe; częściowa nieważność umowy nie powoduje całości nieważności umowy)

Ius publicum privatorum pactis mutari non potest – prawo publiczne nie może być zmienione przez prywatne pozorumienie

Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere – to, co od początku jest wadliwe, nie może być z upływem czasu naprawione

Ratihabitio mandato comparatur – zatwierdzenie stawiamy na równi ze zleceniem

Pojęcia i zwroty – contractus (kontrakt – tworzy prawnie skutecznie zobowiązanie, umowa)

Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis – na początku kontrakt jest dobrowolny, później tworzy obowiązek wykonania

Contractus bilateralis – umowa, w której istnieją dwie strony

Contractus multilateralis – umowa wielostronna

Contractus innominatus – kontrakt nienazwany (niektóre umowy, które nie mają swojej specyficznej nazwy, też powodują skutki prawne) brak zaskarżalności w prawie rzymskim

Contractus vitalitus – umowa dożywotnia (zawarta na czas do śmierci jednej ze stron)

Możliwe części umowy:

• essentialia contractus – elementy treści umowy, które muszą być dotrzymane (absolutnie konieczne)

• naturalia contractus – elementy treści umowy, które są w niej zawarte bez porozumienia stron w tym zakresie (np. odpowiedzialność za wady fizyczne towaru)

• accidentalia contractus – elementy treści umowy, które strony wprowadziły, by szczególnie ukształtować skutki umowy

Pacta sunt servanda – umów należy dotrzymywać

Rebus sic stantibus [omnis contractus intellegitur] – ponieważ sprawy przybrały taki obrót, każda umowa jest pojmowana jako obowiązująca tylko w danych, oznaczonych warunkach

Impossibilium nulla obligatio est – nie ma zobowiązania, gdy świadczenie jest niemożliwe

Ex maleficio non oritur contractus – kontrakt nie rodzi się z czynu bezprawnego

Contractus bonae fidei – umowa dobrej wiary

Contractus stricti iuris – umowa ściśle prawna

POJĘCIA I ZWROTY BONA FIDES/MALA FIDES

Bona fides – dobra wiara

Mala fides – zła wiara

Venire contra fatum proprium (nemini licet) – nie wolno występować, przeciwko temu, co wynika z własnych czynów

Tu patere legem quam fecisti – powinieneś przestrzegać prawa, które sam uczyniłeś

Turpitudinem suam allegans nemo audiatur – powołujący się na własny występek nie będzie wysłuchany

Dolo facit qui petit quod redditurus est – działa podstępnie ten, kto żąda tego, co będzie musiał zwrócić

Summum ius summa iniuria – najwyższe prawo najwyższym bezprawiem

POJĘCIA ZWROTY Dominium – własność

Triada uprawnień właścicielskich

Ius possidendi – uprawnienie do posiadania

Ius disponendi – uprawnienie do rozporządzania

Ius utendi et freuendi – prawo do używania i pobierania korzyści

Actio negatoria – roszczenie właściciela, powództwo negatoryjne (właściciel obiektu/rzeczy może domagać się zaniechania czynności, które nie mają uzasadnienia prawnego)

Rei vindicatio – skarga wydobywcza, powództwo windykacyjne (właściciel może skierować ją do każdego, kto bezprawnie posiada jego własność)

Superficies solo cedit – to co znajduje się na powierzchni, przypada gruntowi

Nemo plus iuris ad alium transfere potest, quam ipse habet – nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw, niż sam posiada

Dominium / proprietas – własność

Possessio – posiadanie

Pojęcie „własność” i „posiadanie” to nie to samo. „Własność” to władztwo o charakterze prawnym, jest chronione. „Posiadanie” to władztwo faktyczne nad obiektem materialnym.

CORPUS + ANIMUS = POSSESSIO

materialne władanie zamiar traktowania rzeczy władanie faktyczne, posiadanie

obiektem jak swoją i zachowania dla siebie

Detentio – dzierżenie [detentor – osoba władająca obiektem, ale bez elementu „animus”]

Bonae fidei possessor – posiadacz w dobrej wierze (ten, kto obejmuje władanie nad rzeczą w usprawiedliwionym przekonaniu, że nie narusza w ten sposób niczyich uprawnień; tylko taka osoba może zostać właścicielem obiektu poprze konstrukcję „zasiedzenia”)

Malae fidei possessor – posiadacz w złej wierze (ten, który dokładając staranności powinien wiedzieć, o naruszaniu czyjejś własności)

Melior est condicio possidentis – w jednakowej sytuacji lepsza jest pozycja posiadacza

Mala fides superveniens non nocet – późniejsza zła wiara nie szkodzi

Mala fides superveniens nocet – późniejsza zła wiara szkodzi

ZASADY USTALANIA SŁUŻEBNOŚCI

Servitutes – służebności

Iura in re aliena – ograniczone prawo rzeczowe

Servitus in faciendo consistere nequit – służebność nie może polegać na działaniu

Servitutibus civiter utendum est – służebności należy wykonywac oględnie

Nulli res sua servit – nikt nie może mieć służebności na rzeczy własnej

Hereditas – spadek

Ex testamento (powołanie do spadku z testamentu)

Contra tabulas (przeciw testamentowi: uprawnienie osób najbliższych spadkodawcy, które nie zostały odpowiednio umieszczone w testamencie)

Ab intestato (dziedziczenie ustawowe)

Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius quod defunctus habuerit – spadkobranie to nic innego niż sukcesja w całość praw zmarłego

Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest – nikt nie może umrzeć pozostawiając dziedzica do części spadku, część zaś beztestamentowo

Testamentum – testament

Testamentum allographum – testament alograficzny (spadkodawca ustnie oświadczył swą wolę świadkom)

Testamentum holographum – testament holograficzny (sporządzony własnym pismem od początku do końca)

Testamentum militum – testament wojskowy (regulacje dotyczące testamentów wojskowych, np. złagodzenia co do formy)

Testamentum ruptum – testament nieważny (nie rodzi skutków prawnych)

Ambulatoria (enim) est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum – zmienna jest (zatem) wola zmarłego aż do samego kresu życia

Falsa demostratio non nocet – fałszywe oznaczenie czynności prawnej nie szkodzi

PRAWO PUBLICZNE PROCES

Imperium – władza; dyskrecjonalne uprawnienia urzędnika (zakres kompetencji „piastuna władzy publicznej”)

Iudicium – sąd, sądownictwo

Administratio – administracja, ( ad ministrare – służyć)

Dwie strony postępowania sądowego:

Actor – ten, który inicjuje postępowanie sądowe (powód, wnioskodawca, oskarżyciel)

Reus – ten, przeciwko komu postępowanie sądowe zostało skierowane (pozwany, obwiniony, oskarżony)

Actor sequitur forum rei – powód idzie za sądem pozwanego

forum est ubi domicilium est – miejscem sporu jest sąd miejsca zamieszkanie (pozwanego)

POJĘCIA ZWROTY SKARGA/ROSZCZENIE (ACTIO)

nemo iudex sine actore – nie ma sędziego bez powoda

antiones semel inlusae judicio salvae permanent/lis pendens – skargi raz wytoczone powodują stan sprawy zawisłej

Actio quaelibet in via sua – każda skarga ma właściwą sobie drogę (jest rozpatrywana samodzielnie)

actio personalis moritur cum persona – roszczenie o charakterze ściśle osobistym wygasa ze śmiercią osoby której dotyczy

delicta perentium liberis non nocent – przestępstwa rodziców nie szkodzą dzieciom

Actio semel extincta non reviviscit – roszczenie raz wygasłe nie odżywa

Res iudicata – rzecz osądzona

ne bis in idem – nie dwa razy za to samo (zakaz powtórnego karania)

res iudicata pro veritate accipitur – prawomocny wyrok przyjmuje się jako prawdę

POJĘCIA I ZWROTY POWÓD – actor

actor non condemnatur – powód nie może być zasądzony

nemo tenetur seipsum accusare – nikt nie jest zobowiązany do oskarżenia samego siebie

actori incumbit probatio – na powodzie spoczywa ciężar dowodu

POJĘCIA ZWROTY ROZKŁAD CIĘŻARU DOWODOWEGO

actori incumbit onus probandi – ciężar dowodu spoczywa na powodzie

ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat – ciężar dowodu spoczywa na tym co twierdzi, a nie tym kto zaprzecza

reus exceptiendo fit actor – opodniesienie przez pozwanego zarzutu czyni go powodem

reus in exceptione actor est – pozwany w zakresie podniesionego zarzutu jest powodem

POJĘCIA I ZWROTY RÓWNOŚĆ STRON PROCESOWYCH

non debet actori licere, quod reo non permittur – powodowi nie wolno tego, na co nie pozwala się pozwanemu

audiatur et altera pars – niech będzie i wysłuchana druga strona

POJĘCIA ZWROT WYROKOWANIE

iura nivit curia – sąd zna prawo

ubi ius ibi remedium – gdzie prawo tam i środek do realizacji

iudicis est ius dicere, non dare – zdaniem sędziego jest stosowanie a nie tworzenie prawa

iudex non calculat – sędzia nie kalkuluje

iudex suspectus – sędzia podejrzany

iudicium non debet esse illusorium – wyrok nie powinien być pozorny

nemo est iudex in propria causa – nikt nie jest sędzią we własnej sprawie

nemo iudex sine actore – nie ma sędziego bez powoda

ei incumbit probatio, qui dicit, nonqui negat – ciężar dowodu spoczywa na tym , kto twierdzi a nie na tym kto zaprzecza

in dubio pro reo – w razie wątpliwości na korzyść oskarżonego

in dubio semper id quod minus est, debetur – w wypadku wątpliwości wymagane jest to co mniejsze (w razie wątpliwości jest zawsze mniejsza kwota należna)

iudex non debit plus, quam quod petens ipse requirit/ ne ultra petita – sędzia nie może zasądzić ponad żądanie powoda

POJĘCIA I ZWROTY ZASKARŻANIE ORZECZEN

reformatio in peius iudici apellatio non licet – sądowi apelacyjnemu nie wolno zmienić wyroku na niekorzyśc zasądzonego

OCHRONA POZAPROCESOWA

vim vi repellere licet – siłę wolno odeprzeć siłą

vim vi defendere omnes leges omniaque iura permitunt – wszelkie ustawy i wszystkie prawa pozwalają bronić się przed siłą za pomocą siły

princeps legibus solutus est – władca nie podlega ustawom

intentio inservire debet legibus, non leges intentioni – wola powinna być poddana ustawom a nie ustawy woli

WYKONYWANIE WŁADZY PUBLICZNEJ podstawy finansowe władzy publicznej

nulla taxatio sine representatione – nie ma opodatkowania bez demokratycznego umocowania

fiscus semper locuples solvendo – skarb państwa jest zawsze wypłacalny

in tributis non admittur compensatio – w przypadku długów podatkowych nie dopuszcza się potrącenia

quod semel sumpsit, fiscus numquam reddit – skarb państwa nigdy nie oddaje tego co przyjął

WYKONYWANIE WŁADZY PUBLICZNEJ

ubi societas, ibi ius – gdzie społeczeństwo tam i prawo

auctoritas, non veritas facit legem – władza a nie prawda są źródłem prawa

lex facit regem – prawo czyni króla

fortior est custodia legis quam hominis – mocniejsza jest ochrona przez prawo od ochrony przez człowieka

de minimis non curat preator – pretor (władza) nie zajmuje się błachostkami

de minimis non curat lex – prawo nie zajmuje się błachostkami

iustitia nemini neganda – nikomu nie należy odmawiac sprawiedliwości

ŁACIŃSKIE MAKSYMY PRAWNICZE KONTYNUOWANE W KODYFIKACJACH CYWILNYCH

acessio cedit principali – rzecz przyłączona dzieli los rzeczy głównej

actor sequitur forum rei – powód idzie za sądem pozwanego

ambiguitas contra stipulatorem – sformułowania dwuznaczne rozumiec należy przeciw składającemu oświadczenie

ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum – wola spadkodawcy może być zmieniona aż do ostatniego tchnienia

consuetudo est optima legum interpres – zwyczaj jest najlepszą wykładnią prawa

dies interpelat pro homine - termin wzywa za człowieka

dolus omnimodo puniatur – podstep jest karany w każdym przypadku

nulli res sua servit – nie można mieć służbności na własnej rzeczy

qui tacet, consentire videtur ubi loqui potuit et debuit – kto milczy ten zdaje się zgadzać gdy ktoś mógł i powinien był mówić

ratihabitio mandato comparatur – zatwierdzenie równa się zleceniu

rebus sic stantibus (omnis contractus intellegitur) – każda umowa jest pojmowana jako obowiązująca tylko w danych oznaczonych warunkach

semel heres semper heres – kto raz zostanie dziedzicem pozostaje nim na zawsze

servitus in faciendo consistere nequit – służebność nie może podlegać działaniu

emptio tollit locatum – kupno przekresla najem

ex maleficio non oritur contractus – kontrakt nie rodzi się z czynu bezprawnego

in contractibus tacite insunt, quae sunt moris et consuetudinis – w umowach jest milcząco zawarte to, co stanowi zwyczaj obyczaj

in conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba spectanda sunt – w umowach uwzględnia się bardziej zamiar stron niż dosłowne brzmienie

mala fides superveniens nocet – późniejsza zła wiara szkodzi

male iure nostro uti non debemus – nie powinniśmy źle używać naszego prawa

melior est condicio posidentis – lepsza jest pozycja posiadacza

servitus civiliter utendum est – służebności należy wykonywać

tutor rem pupili emere non potest – opiekun nie może nabyć rzeczy osoby poddanej jej opiece

utile per inutile non vitiatur – to co skuteczne nie doznaje uszczerbku ze strony tego co jest nieskuteczne

vim vi repellere licet - siłę wolno odeprzeć siłą

PAREMIE ANGLOSASKIE

A coelo usque ad centrum = from the heavens to the centre of the earth = Od nieba aż do ziemi

Actur reus = a gulity act = czyn karalny

Aequitas est quasi aequalitas - equality is equity = równość jest sprawiedliwością

from board and bed = między rozwodem a separacją

amicus curiae - friend of the court or tribunal = przyjaciel sądu lub trybunału

bona vacanta - empty goods - puste dobra (o której nikt się nie dopomina)

Casus omissus - a circumstance not provided for by common law or statute - okoliczności nie występujące w prawie.

Caveat emptor - let the buyer be aware - niech kupujący będzie świadomy faktycznego stanu kupowanej rzeczy

Consensus ad idem - agreement on the same thing - Obie strony zgadzają się na warunki umowy

Culpa tenet suos auctores - a fault binds its own authors - wina przylega do winowajcy

Damnum sine iniuria esse potest - there may be damage or injury inflicted without any wrong being done = Szkoda może wystąpić bez naruszenia prawa

Delegatus non potest delegare - a delegated cannot delegate to others = delegat nie może wyznaczyć innych delegatów

de minimis rule = sprawa błahego znaczenia