ŁACIŃSKA TERMINOLOGIA PRAWNICZA
fas prawo w najogólniejszym wymiarze; ogół reguł o naturze nadprzyrodzonej porządkujących funkcjonowanie społeczeństwa; IV w. p.n.e. - prawo sakralne, reguły „boskie”, średniowiecze - „godziwość”
contra ius fasque przeciw prawu boskiemu i ludzkiemu
fas est jest rzeczą godziwą
per fas et nefas wszelkimi środkami godziwymi i niegodziwymi
ius normy, które nie mogą być dowolne, muszą odpowiadać fundamentalnym normom, wartościom
iustitia sprawiedliwość
ius est ars boni et aequi II w. p.n.e. - prawo jest sztuką tego, co dobre i sprawiedliwe
ius recepsit aequitatem prawo ma na względzie sprawiedliwość
summum ius summa iniura najwyższe prawo najwyższym bezprawiem (łacina antyczna); formalistyczne wykonywanie prawa może doprowadzić do nadużycia prawa
lex odnosi się do prawa stanowionego przez konkretnego prawodawcę
dura lex sed lex twarde prawo, ale prawo
lex iubeat non disputet prawo nakazuje, a nie dyskutuje
ius jako:
porządek prawny
uprawnienie
orzeczenie
sąd
in ius vocatio akt o charakterze prywatnym stosowany przez powoda celem wezwania pozwanego do stawiennictwa się w określonym terminie przed urzędnikiem państwowym
ius superius orzeczenie wyroku w średniowiecznej łacinie prawniczej
ius naturale prawo naturalne; Grecy - idealny porządek, Rzym - uniwersalne reguły dla wszystkich istot, średniowiecze (św. Tomasz z Akwinu) - prawo o boskim pochodzeniu, XVII-XIX w. - reguły powszechnie akceptowane w różnych porządkach prawnych
ius civile ogół norm dot. obywateli rzymskich, stosunków majątkowych osób prywatnych, porządki prawne krajów kontynentalnej Europy, europejska kontynentalna tradycja prawna
ius gentium relacje prawne Rzymian (obywateli rzymskich) z cudzoziemcami, prawa ustanowione przez ludzi (Tomasz Hobbes)
ius sanguinis prawo krwi; w odniesieniu do danego człowieka stosowane są prawa jego kraju ojczystego
ius soli prawo ziemi; w odniesieniu do danego człowieka stosowane są prawa z terytorium, na którym został popełniony pewien akt
ius commune od późnego średniowiecza; przejęte antyczne prawo rzymskie (ogólnoeuropejskie)
ignorantia iuris nocet nieznajomość prawa szkodzi
Corpus Iuris Civilis stworzone w VI w.; podstawa nauki prawa w Europie do końca XVIII w.; zbiór praw antycznego prawa
Corpus Iuris Canonici prawo kościelne (duże znaczenie do Reformacji)
ius publicum prawo publiczne; ochrona ustroju i porządku prawnego państwa
ius privatum praw prywatne
Publicum ius est quod ad statum rei łacina antyczna (III/II w. p.n.e.) - Prawem publicznym
Romane spectat, privatum quod ad jest to, co wiąże się z republiką rzymską, prawem
singulorum utilitatem (spectat) prywatnym jest to, co wiąże się z indywidualnym interesem obywateli
Ius publicum privatorum pactis mutari łacina średniowieczna - Prawo publiczne nie może
non potest zmieniać prywatnych umów
Privatorum conventio iuri publico łacina średniowieczna - Umowa osób prywatnych nie
non derogat może uchylić prawa publicznego
ius in personam uprawnienie względem osoby; jest skuteczne tylko względem konkretnej osoby
ius in rem uprawnienie względem rzeczy; skuteczne względem każdego, kto narusza czyjeś uprawnienie względem danej rzeczy
ius cogens prawo bezwzględnie obowiązujące; niemodyfikowalne
ius dispositivum prawo względnie obowiązujące; strony mogą je modyfikować
ius generale prawo ogólne, obowiązujące wszystkich
ius speciale prawo szczególne, obowiązujące niektóre grupy
privilegium (ius singulare) przywilej (≠uprawnienie)
Ius singulare est, quod contra tenorem Prawem szczególnym jest to, co zostaje powodu
rationis propter aliquam utilitatem wprowadzone wbrew jakiejś ogólnej zasadzie z
auctoritate constituentium introductum est jakiejś użyteczności, z mocy autorytetu tego, kto może stanowić prawo (D.1,3,16; OSP 237, 1924)
erga omnes względem wszystkich
ius disponendi uprawnienie do dysponowania (rozporządzania)
ius possidendi uprawnienie do posiadania (faktycznego władania) - stosowane do dziś
ius utendi et fruendi uprawnienie do używania i pobierania korzyści z czegoś (stosowane do dziś)
ius acquisitum uprawnienie do nabycia (stosowane do dziś)
ius apellacionis
ius avocandi uprawnienia w wymiarze procesowym; uprawnienie do odwołania się, zaskarżenia
ius provocationis
ius cavendi uprawnienie państwa do podjęcia środków prewencyjnych
ius coercendi uprawnienie państwa do karcenia
ius gladii prawo miecza; uprawnienie państwa do decydowania o życiu i śmierci: 1) sądownictwo wyższe, 2) uprawnienie do wymierzania kary śmierci
privilegium causae (pivilegium exigendi) uprzywilejowane traktowanie jakiegoś uprawnienia w ramach postępowania egzekucyjnego lub upadłościowego
privilegium favorabile uprzywilejowane traktowanie jakiejś grupy podmiotów lub kategorii rzeczy
privilegia fisci przywileje podatkowe
lex jako:
prawo pozytywne (stanowione,
lex humana)
konkretny porządek prawny
(lex patriae)
element czynności (lex contractus)
ustawa (Lex Falcidia)
reguły dotyczące obowiązywania prawa:
lex posterior derogat (legi) priori ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą (insp-D.1,3,28)
lex posterior generalis non derogat późniejsza ustawa ogólna nie uchyla wcześniejszej
legi priori speciali ustawy szczegółowej
lex specialis derogat legi generali ustawa szczegółowa uchyla ustawę ogólną
lex superior derogat legi inferiori ustawa wyższego rzędu uchyla ustawę niższego rzędu
lex retro non agit prawo nie działa wstecz; obowiązuje tylko w polskim dyskursie prawniczym (wprowadzone ok. 1914-1917 r.)
lex prospicit non respicit prawo nie działa wstecz; łacina antyczna (art. 3 kc)
cessante ratione legis cessat ipsa lex jeśli odpada zasadność ustawy, odpada ustawa (nie wszędzie uznawane)
lex iniusta non est lex niesłuszna ustawa nie jest ustawą (niesłuszne prawo nie jest prawem)
inter arma silent leges w czasie wojny ustawy milczą (nie obowiązują)
szczególne reguły dotyczące obowiązywania prawa karnego:
nulla poena sine lege nie może być kary bez ustawy (od XVIII/XIX w.)
(nullum crimen sine lege) art. 1 kk
nullum crimen sine poena żadne przestępstwo nie powinno być bezkarne
reguły dotyczące innych problemów interpretacji tekstów prawnych (prawa stanowionego):
benignius leges interpretandae sunt, ustawy są w sposób właściwy interpretowane,
quo voluntas earum conservetur kiedy zachowywany jest ich sens (ważniejszy jest duch ustawy niż jej literalne znaczenie)
in legibus magis simplicitas quam przy interpretacji ustaw właściwsze jest dążenie ku
difficultas placet prostocie jak ku skomplikowanemu obrazowi (reguły prawnej legislacji)
ubi lex non distinguit, nec nos distinguere tam gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnienia, nie
debemus powinno się takich rozdziałów stosować
lege non distinguente, nec nostrum tam, gdzie ustawa nie rozróżnia, nie jest naszą
est distinguere sprawą, by rozróżniać
in maiore minus est w tym, co jest większe, mieści się to, co jest mniejsze
zwroty określające typy argumentacji w ramach interpretacji tekstów prawnych:
argumentum a maiore ad minus argumentacja z większego na mniejsze
argumentum a minore ad maius argumentacja z mniejszego na większe
argumentum a contrario argumentacja z przeciwieństwa
argumentum a simili argumentacja z podobieństwa
argumentum a silentio/(ex silentio?) argumentacja z milczenia
zwroty określające przepisy ustawy z uwagi na sankcję ich naruszenia:
lex imperfecta ustawa, której naruszenie nie ma konsekwencji; ustawa prawnie neutralna
lex minus quam perfecta ustawa mniej jak doskonała; czynność naruszająca ustawę jest ważna, skutkiem jest pewna sankcja (zwykle pieniężna)
lex perfecta czynność sprzeczna z ustawą jest nieważna
lex plus quam perfecta ustawa więcej niż doskonała; naruszenie jej powoduje nieważność sprzecznej z ustawą czynności + karę pieniężną
lex causae porządek prawny sprawy głównej rozciąga się na porządek sprawy szczegółowej
lex domicilii prawo właściwe ze względu na miejsce zamieszkania
lex fori prawo właściwe dla sądu rozstrzygającego daną sprawę
lex loci actus prawo miejsca dokonania czynności
lex loci celebrationis prawo miejsca zawarcia małżeństwa
lex loci contractus prawo miejsca zawarcia kontraktu
lex patriae prawo kraju, którego obywatelem jest dana osobą
lex rei sitae prawo położenia rzeczy
bonum/a dobro/a (majątek)
res corporales et incorporales dobra majątkowe materialne I niematerialne
ius privatum prawo prywatne
ius quod ad personas pertinet prawo, które odnosi się do osób
obligatio/nes zobowiązanie
dominium/proprietas własność (uprawnienie do czegoś)
iura in re aliena prawa do rzeczy cudzej
possessio posiadanie (faktyczne władanie nad rzeczą)
matrimonium małżeństwo
coniux współmałżonek
maritus (vir + coniux) mąż
marita (uxor) żona
matrimonium legitimum małżeństwo prawnie zawarte, pociągające za sobą wszelkie skutki prawne
matrimonium putativum małżeństwo mniemane
parentes (genitores) rodzice
mater matka
mater semper certa est matka jest zawsze pewna
pater ojciec
pater est quem nuptiae demonstrat ojcem jest ten, na którego wskazuje małżeństwo
ascendentes wstępni
descendentes zstępni
cognatus krewny
affinis powinowaty
obligatio est vinculum iuris zobowiązanie jest węzłem prawa
creditor wierzyciel
debitor dłużnik
obligatio ex contractu zobowiązanie umowne
obligatio ex delicto zobowiązanie czynnie dozwolone; wynika z popełnienia czegoś, czego prawo zabrania
obligatio quasi ex contractu zobowiązanie jak gdyby z umowy
obligatio quasi ex delicto zobowiązanie jak gdyby czynnie dozwolone
obligatio ex lege zobowiązanie wynikające z porządku prawnego (łacina średniowieczna)
obligatio naturalis zobowiązanie, którego wykonanie nie jest zabezpieczone przymusem prawnym
obligatio civilis zobowiązanie, którego wykonanie można wymusić poprzez prawo
obligatio in solidum przy wielości dłużników, wierzyciel może domagać się całości długu od pojedynczego dłużnika
obligatio pro rata przy wielości dłużników, należność danego dłużnika jest częścią całości długu
diligentia staranność
diligens pater familias staranny ojciec rodziny
causa przyczyna, sprawa
iusta causa słuszna przyczyna
causa obligandi vel acquirendi przyczyna zobowiązania (skutecznie prowadzi do powstania zobowiązania) lub nabycia
causa solvendi przyczyna uzasadniająca spełnienie świadczenia
causa donandi przyczyna darowania
iusta causa possidendi słuszna przyczyna posiadania
iusta causa traditionis słuszna przyczyna przekazania
causa civilis sprawa z prawa prywatnego; łacina antyczna
causa criminalis sprawa z prawa karnego; łacina antyczna
causa cognita sprawa rozpoznana, załatwiona
culpa wina
neglegentia niestaranność, niedbałość
dolus zły zamiar
culpa lata ciężkie niedbalstwo (uchybienie jakiemuś wzorcowi staranności)
culpa levis lżejsze niedbalstwo
culpa in concreto niedołożenie takiej staranności, jaką zachowano by przy własnych sprawach
culpa in abstracto naruszenie abstrakcyjnego wzorca staranności
culpa in contrahendo wina w kontraktowaniu (XIX w.)
culpa in custodiendo wina w strzeżeniu (średniowiecze)
culpa in eligendo wina w wyborze; odpowiedzialność za szkody, wyrządzone przez osoby, z których usług się korzystało (np. kontrahentów, podwykonawców); średniowiecze
dolus directus bezpośredni zły zamiar
dolus coloratus szczególne natężenie złej woli
dolus evetualis zły zamiar następczy
dolus premeditates zaplanowany zły zamiar
dolus repentinus zły zamiar gwałtowny (afekt)
dolus subsequens zły zamiar następczy
volenti non fit iniuria chcącemu nie dzieje się krzywda; w pewnych okolicznościach zgoda poszkodowanego wyłącza odpowiedzialność sprawcy (łacina antyczna)
casus fortuitus zdarzenie jest wynikiem przypadku (szkoda nie wynika z czyjejś niedbałości)
casus mixtus przypadek “mieszany”; powstanie szkody jest bezpośrednio wynikiem przypadku, ale pośrednio wynika z czyjegoś nagannego zachowania
casus sentit dominus szkoda wynikająca z przypadkowego zdarzenia obciąża właściciela
casus a nullo praestatur jeśli szkoda wynika z przypadkowego zdarzenia, to od nikogo nie można domagać się odszkodowania
vis siła
vis maior siła wyższa
vis absoluta siła absolutna
periculum in mora ryzyko w zwłoce
periculum debitoris ryzyko ewentualnej przypadkowej szkody ponosi dłużnik
mora debitoris (mora solvendi) zwłoka dłużnika
mora creditoris (mora accipenti) zwłoka wierzyciela (wierzyciel nie przyjmuje prawidłowo oddanego mu świadczenia)
periculum locatoris ryzyko ewentualnej przypadkowej szkody ponosi najemca
damnum szkoda
damnum compensare wynagrodzić szkodę
damnum emergens rzeczywiste umniejszenie majątku
lucrum cessans utracone korzyści
solutio prawidłowe spełnienie świadczenia
res rzecz
tempum 3 elementy solutio czas
locum miejsce
datio in solutum za zgodą wierzyciela dłużnik może przekazać coś innego niż to, co wynika z treści zobowiązania
facultas alternativa upoważnienie przemienne
obligatio alternativa zobowiązanie przemienne
interpellatio wezwanie
dies interpellat pro homine termin wzywa za człowieka
mora ex rei fit w danym przypadku zwłoka wynika z samej rzeczy
fur semper moram facere videtur złodziej jest traktowany zawsze jako będący w zwłoce
perpetuatio obligationis ?
contractus ab initio voluntatis est, ex post umowa od początku uzależniona jest od woli stron po
facto necessitatis (zawarcie kontraktu ma charakter dobrowolny), ale
jej zawarciu umowa ma charakter przymusowy (jej
wykonanie ma charakter przymusowy)
contractus bilateralis kontrakt dwustronny (średniowiecze)
contractus multilateralis umowa wielostronna (średniowiecze)
contractus innominatus umowa nienazwana; tylko niektóre umowy są źródłem zobowiązania (umowy nazwane), później pojawiają się umowy nienazwane, które nie są żadnym z typów umów, ale porządek prawny uznaje je za źródło zobowiązania (średniowiecze)
contractus vitalitus umowa dożywotnia (zawierana na czas życia); średniowiecze
contractus takie umowy, które są źródłem zobowiązania umownego
pactum 1. każda umowa (zbiór szerszy od “contractus”); 2. umowa, która nie jest źródłem zobowiązania umownego
pacta sunt servanda umów należy dotrzymywać (każda umowa może być źródłem zobowiązania umownego); XIII w.
causa licita dozwolona przyczyna (od 2. poł. XVIII w. dotyczy swobody umów)
rebus sic stantibus w takim stanie rzeczy (można dokonać modyfikacji zawartej umowy, jeśli stan rzeczy radykalnie się zmienił; radykalna zmiana okoliczności może prowadzić, z mocy prawa, do modyfikacji obowiązków stron) - średniowiecze (prawdopodobnie XIII w.), powszechna od XIV do XVIII w., w XIX w. odrzucona, uznawana od XX w. (zwłaszcza po II wojnie światowej)
contractus bonae fidei umowa dobrej wiary (łacina antyczna); w przypadku niektórych zobowiązań umownych, sędzia miał swobodę, ustalając wyrok (ich katalog rośnie - odchodzi się od formalizacji)
contractus stricti iuris umowa ścisłego prawa (łacina antyczna); takie zobowiązania umowne, w których sędzia musiał rozstrzygnąć rygorystycznie daną sprawę (formalizm); ich katalog zmniejsza się
bona fides dobra wiara
mala fides zła wiara
venire contra factum proprium nemini licet postępować przeciwko samemu sobie nikomu nie jest dozwolone (średniowiecze, Azo); nikt nie może postępować wbrew wytworzonemu w swoim postępowaniu zaufaniu (jest to traktowane jako nadużycie swego uprawnienia); średniowiecze, Cic.
tu patere legem quam fecisti powinieneś przestrzegać prawa, które ustanowiłeś;
turpitudinem suam allegans nemo audiatur nikt nie powinien być wysłuchiwany, jeśli powołuje
się na swoją niegodziwość; glossa
dolo facit qui petit quod redditurus est źle/podstępnie postępuje ten, kto domaga się tego, co będzie musiał zwrócić (D.50,17173,3)
interpretacja umów:
in conventionibus contrahentium voluntas przestrzega się w umowie bardziej woli kontrahentów
potius quam verba spectanta sunt niż słów (prymat przyznaje się zgodnej woli stron aniżeli dosłownemu brzmieniu umowy; odrzucanie w prawie prywatnym formalizmów); D.12,1,3
in ambiguitas contra stipulatorem w przypadku wątpliwości co do składającego oświadczenie
falsa demonstratio non nocet fałszywe oświadczenie nie szkodzi
impossibilium nulla est obligatio zobowiązanie niemożliwe jest nieważne; ogólna zasada prawa od XIX w.
conventio umowa
actio negatoria skarga przysługująca, gdy czyjeś władztwo nad rzeczą jest zakłócane
rei vindicatio wydobycie rzeczy (skarga, dzięki której właściciel może uzyskać zabraną własność; nie istnieje w Common Law)
corpus materialne władanie rzeczą
animus posiadanie zamiaru władania nad czymś
possessio
suo nomine w swoim imieniu
detentio władztwo corpore (bez władztwa anime); nastawienie detektora ma charakter alieno nomine
alieno nomine w cudzym imieniu
superficies solo cedit to, co jest na powierzchni, przypada znalazcy, to, co zostało trwale połączone z powierzchnią gruntu, stanowi własność właściciela gruntu
nemo plus iuris ad alium transfere potest, nikt nie może przenieść na inną osobę więcej
quam ipse habet uprawnień jak on sam ma
bonae fidei possessor posiadacz w dobrej wierze (przekonanie, że nie narusza się niczyjego uprawnienia)
malae fidei possessor posiadacz w złej wierze
mala fides superveniens non nocet późniejsza zła wiara nie szkodzi (wiąże się z odmiennym traktowaniem ruchomości i nieruchomości - zwykle odnosi się do nieruchomości)
mala fides superveniens nocet późniejsza zła wiara szkodzi (wiąże się z odmiennym traktowaniem ruchomości i nieruchomości - zwykle odnosi się do ruchomości)
fides/fides publica wiara/zaufanie dla władzy publicznej
fiducia powiernictwo oparte na szczególnym zaufaniu
prior tempore potior iure wcześniejszy pod względem czasu ma lepsze uprawnienia (porządkuje konflikty w przypadku wielości zastawów, dłużników)
heres spadkobierca
hereditas: spadek
ex testamento na mocy testamentu
contra tabulas dziedziczenie konieczne
ab intestate dziedziczenie ustawowe
actor (powód reus) pozwany
hereditas nihil aliud est, quam successio spadek nie jest niczym innym, jak wejściem w ogół
in universum ius quod defunctus habuerit praw, które posiadał zmarły
testamentum allographum testament allograficzny (ustny)
testamentum holographum testament holograficzny (własnoręczny)
testamentum militum testament żołnierski, wojskowy
testamentum ruptum
ambulatoria est voluntas defuncti usque zmienną jest wola zmarłego aż do chwili, kiedy jego
ad vitae supremum exitum życie wygaśnie
imperium prawnie dopuszczany obszar władczych uprawnień państwa
iudicium sąd
administratio administracja
iura novit curia sąd zna prawa (sąd nie może odmówić rozstrzygnięcia powołując się na brak uregulowań lub nieznajomość prawa); łacina średniowieczna
iudex non calculat sędzia nie liczy (sąd nie zajmuje się ustaleniami czysto technicznymi); łacina średniowieczna
iudex suspectus sędzia budzący wątpliwości (możliwość wyłączenia sędziego); łacina średniowieczna
nemo iudex in sua causa nikt nie może być sędzią we własnej sprawie; łacina średniowieczna
nemo iudex sine actore nie ma sędziego jeśli nie ma powoda; łacina średniowieczna
audiatur et altera pars należy wysłuchać drugiej strony (jedna z zasad państwa prawnego); łacina antyczna (nie wypowiedziana w dyskursie prawniczym, lecz filozoficznym)
et incumbit probatio, qui dicit, dowód obciąża tego, kto mówi, nie tego, kto przeczy
non qui negat (obowiązek dostarczenia dowodu należy do tego, kto chce coś uzyskać); łacina antyczna
in dubio pro reo w przypadku wątpliwości należy wydać orzeczenie korzystne dla pozwanego (powszechniejsza); łacina antyczna
in dubio semper id, w przypadku wątpliwości, należy się mniej (starsza);
quod minus est, debetur łacina antyczna
damnosa hereditas szkodliwy spadek (spadek przynoszący więcej szkody niż korzyści; nie może być ograniczeniem dla ewentualnych roszczeń)
res iudicata rzecz osądzona (wyklucza możliwość ponownego prowadzenia sprawy sądowej względem czegoś)
neminem laedere nie szkodzić nikomu (łacina antyczna)
venire contra factum proprium przeszkoda nie pozwalająca stronie na powołanie się na fakty, czy okoliczności sprzeczne z jego poprzednimi oświadczeniami czy czynnościami; nie dopuszcza postępowania wbrew wytworzonemu zaufaniu
reus in exceptione fit actor pozwany w zakresie w jakim podnosi zarzut procesowy staje się powodem; łacina antyczna
actori incumbit probatio ciężar spoczywa na powodzie
exceptio zarzut procesowy
Przypadki wykorzystania zwrotów i reguł łacińskich w praktyce:
wyraz erudycji prawniczej,
wyjaśnienie pojęć prawniczych przy użyciu terminów łacińskich,
wyrażanie pojęć prawniczych nie mających precyzyjnej nazwy w języku narodowym,
termin techniczny narodowego języka prawniczego,
wyrażenie istotnej dla argumentacji zasady prawa
Formowanie się narodowych języków prawniczych:
formowanie się antycznej nauki prawa (IX w. p.n.e. - VI w. n. e.)
Corpus Iuris Civilis (VI w.)
łacina i kodeksy podstawą nauki prawa (XI-XIX w.)
szkoła prawa natury (XVII-XVIII w.):
J. Dromat, Lex loix civiles dans leur ordre naturel, le droit public et legume delectus - napisane już nie po łacinie,
rozwinięta w większości krajów europejskich w XVII w.,
pierwszy nurt nauki prawa, z którego wyrosły niektóre współczesne regulacje dotyczące prawa prywatnego,
usus modernus pandectarum (współczesne używanie pandektów - rzymskich tekstów; XVIII w.):
rozwój gł. na terenie Niemiec,
L.J.F. Hőpfner, Theoretish-praktischer Commentar űber die Heineccischen Institutionen,
wokół niego kształtuje się niemiecki język prawniczy
łac. PL F I GB D
accessio akcesja accession accessione accession Akzession
(nabycie własności przez załączenie)
actus akt acte atto act Akt
(czynność)
adoption adopcja adoption adopzione adoption Adoption
apellatio apelacja appel appello appeal Apellation
(środek zaskarżenia)
bona majątek biens beni assets Vermőgen
(coś, co może być przedmiotem uprawnienia)
cautio kaucja caution garanzia warranty Kaution
cessio cesja cession cession cession Zession
(przeniesienie uprawnień z jednego podmiotu na inny)
clausula klauzula clause clausola clause Klausel
compensatia potrącenie compensation compensazione set-off Kompensation
contractus kontrakt contrat contratto contract Aufrechnung
(dowolne takie postacie umowy, których wykonanie porządek prawny zabezpiecza)
delictum delikt delit delitto (illecito) tort unerlaubte Handlung
(czyn niedozwolony)
depositum przechowanie dèpót deposito deposit Verwahrung
donatio darowizna donation donazione donation Donation
exceptio ekscepcja exception eccezione exception Exception
(szczególna okoliczność, której odniesienie paraliżuje żądania powoda)
infamia infamia infamie infamia infamy Infamie
inventarium inwentarz inventaire inventario inventory Inventär
legalis legalny légal legale lawful, legal rechtmäβig
legatum legat, zapis legs legato legacy Legat
mandatum zlecenie mandat mandato agency Auftrag, Manda t
novatio odnowienie novation novazione novation Novation
occupatio zawłaszczenie occupation occupazione occupation Aneignung
(nabycie własności przedmiotu, który do nikogo nie należy)
pactum pakt pacte patto agreement Vertrag
(umowy nietraktowane jak reguły? przez porządek prawny)
poena kara peine pena punishment Strafe
possessio posiadanie possession possesso possession Besitz
(faktyczne władanie obiektem)
precarium prekarium precaire precario possession prekarische
(uzyskanie faktycznego władania rzeczą w ramach dobrodziejstwa) Überlassung
testamentum testament testaments testamento will Testament
prohibitio zakaz prohibè divieto prohibition Verbot
provincia prowincja province provincia province Provinz
promulgatio promulgacja promulgation promulgazione promulgation Promulgation
(stosowne ogłoszenie aktu prawnego)
privates prywatny privé privato private privat
publicus publiczny public pubblico public őffentliches
restitutio restytucja restitution restituitione restitution Restitution
(określenie środka prawnego, który zmierza do przywrócenia stanu poprzedniego)
sanctio sankcja sanction sanzione sanction Sanktion
(1. zatwierdzenie, 2. nałożenie ujemnych skutków)
successio sukcesja succession successione succession Sukzession
(wstąpienie w czyjąś sytuację prawną)
vindicatio windykacja vindict vindicazione vindication Herausgabe
przypis własny
triada prawa
własności