kolokwium 5 12 2014

ANARCHIZM


  1. Ogólna charakterystyka

- wyzwolenie społeczeństwa poprzez zlikwidowanie organizacji państwowej w drodze rewolucji, ponieważ państwo to zło, które deformuje stosunki społeczne, przez państwo odgrywa się walka klasowa, walka konkurencyjna, poniżenie jednych i bogacenie się innych

- nawiązywali do starożytnych cyników, socjalistów i komunistów utopijnych oraz filozofii marksistowskiej, odrzucali jednak dyktaturę proletariatu, ponieważ odrzucali jakiekolwiek próby organizacji klasy robotniczej w związki

- terror indywidualny, kwestionowali masową walkę rewolucyjną

- w toku rewolucji anarchistycznej zlikwiduje się państwo burżuazyjne i nie powoła się już żadnej formy państwowej, rezygnacja z organizacji państwowej miała pociągnąć za sobą likwidację panowania kapitału


  1. Doktryna Pierre Josepha Proudhona - anarchoindywidualizm

- stworzył podstawy ruchu anarchistycznego, wysunął zastrzeżenia przeciwko systemowi parlamentarnemu (przedstawicielstwo koliduje z ideą suwerenności ludu, demokracja parlamentarna dokonuje podsumowania głosów zamiast ważenia, przedstawicielstwo koliduje z prawami mniejszości i jednostki), anarchia zakłada likwidację organu władzy

- wolność to przyrodzona właściwość natury ludzkiej, nieskończony cel rozwoju człowieka

- dwoistość człowieka – jako istota indywidualna i społeczna zarazem

- seria – następstwo zdarzeń określonego rodzaju, ale też zrozumienie i uchwycenie ich wewnętrznych powiązań

- własność prywatna – warunek wolności indywidualnej

- anarchia to nie absolutna swoboda działania, ale poczucie nierozerwalnego związku wolności własnej z wolnością innych, wolność jest integralna

- wyeliminowanie pieniądza – wprowadzenie banku wymiany

- opowiadał się za federalistyczną strukturą państwa


  1. Anarchizm Mikołaja Bakunina - anarchokolektywizm

- społeczeństwo to naturalne środowisku bytowania jednostki, a wolność jest tłumiona przez państwo, forma państwa nie ma żadnego znaczenia, ponieważ w każdym ma miejsce ucisk jednostki,

- więź ludzka w państwie jest inna od więzi ludzkiej w społeczeństwie

- zdecydowana rewolucja anarchistyczna, a potem życie kolektywne i bezpaństwowe, społeczeństwo zorganizowane w wolne zrzeszenia


  1. Anarchizm Piotra Kropotkina - anarchokomunizm

- prezentował biologiczno-przyrodniczy punkt widzenia na państwo i społeczeństwo, twierdził, że na określonym etapie rozwoju prawa zwyczajowe uzyskiwały sankcję siły i przemocy nadaną im przez bogatszych

- rewolucja, a potem społeczeństwo zorganizowane w związki wolnych i samorzutnie powstałych stowarzyszeń produkcyjnych

- również przeciwstawiał więź państwową więzi społecznej – państwowa kształtuje się drogą zewnętrznego przymusu



DARWINIZM SPOŁECZNO-POLITYCZNY


- rozwój nauk przyrodniczych w II połowie XIX wieku – przeniesienie prawidłowości przeniesionych z gruntu nauk biologicznych na grunt nauk społeczno-politycznych – szczególnie zasady ewolucji i walki o byt

- interpretacja jednostki i społeczeństwa jako części przyrody


  1. Filozofia społeczna Herberta Spencera

- metodologia badawcza Spencera opiera się na założeniu determinizmu biologicznego względem życia społecznego i politycznego; umiejętność społeczna to zdolność naukowego przewidywania następswa określonych zjawisk


- prawa powszechne – odnoszące się do wszystkich społeczeństw

- prawa ogólne – tylko do niektórych grup społeczeństw

- prawa szczegółowe – tylko do pojedynczych społeczeństw


- rozwój społeczeństwa jest uwarunkowany czynnikami biologicznymi zewnętrznymi (warunki biologiczne, geograficzne życia społeczeństwa) i wewnętrznymi (pierwotnymi czyli inteligencją, przebiegłością; wtórnymi czyli kulturą, cywilizacją)


- społeczeństwa jako korporacje: społeczeństwa przemysłowe (podstawą władzy jest organ reprezentacyjny, a zasadą współdziałanie jednostek dla powiększania dobrobytu i kultury), społeczeństwa zorganizowane do celów wojskowych (takie społeczeństwo przyjmuje zasady organizacji wojskowej, władza wojownicza rodzi despotyzm)


- powstanie prawa to kształtowanie się norm zgodnych z interesami jednostek, na określonym etapie rozwoju prawo zaczęło chronić przywileje i interesy rządzących

- podstawowym prawem naturalnym jest prawo tak zwanej równej wolności


- ustrój liberalistyczny jest modelem najbardziej optymalnym; Spencer zajmował się konsekwencjami sprawowania władzy w postaci ustanawiania norm chroniących i integrujących wolność człowieka, a nie samym mechanizmem wykonywania władzy

- przyszłość społeczeństwa Spencer widział w ideale państwa przemysłowego, które urzeczywistniałoby ideę wolności i sprawiedliwości


  1. Ludwik Gumplowicz

- rozwój społeczny odpowiada darwinowskiej walce gatunków, a jej rezultatem jest ewolucja form ustrojowych, społeczeństwo jest swoistym organizmem

- krytykował teorie indywidualistyczne i dowodził, że współczesna jednostka nie posiada zbyt wielkich szans na utrzymanie się w walce, musi zatem należeć do określonej grupy społecznej


- teoria ras – biologiczna czystość rasy osiągana jest jedynie w stanie pierwotnego kształtowania się społeczeństwa; wówczas można jeszcze było określić granice ras; ale dzisiaj jest to niemożliwe; w sensie współczesnym Gumplowicz definiuje rasę jako ludzi aktywnie (w danym momencie) kształtujących rozwój biegu wypadków historycznych

- rasa ludzka jest to wspólnota interesów grupy ludzi, która zmierza do uzyskania określonego statusu politycznego i ekonomicznego; walka ras staje się zasadą rozwoju społecznego;


- teoria podboju – tłumaczy powstanie państwa, gdzie ludy bardziej rozwinięte podbiły słabsze i ustanowiły swoje władztwo w postaci państwa

- państwo przeszło określone etapy rozwoju: pierwotny, feudalny, nowoczesne państwo kultury


- prawo powstało w sposób ewolucyjny; na określonym etapie rozwoju stosowanie brutalnego przymusu nie osiągnęło pożądanych skutków, należało więc zastąpić go ustanowieniem norm prawnych; prawo nie może być traktowane jako rezultat umowy społecznej, a jest jedynie odzwierciedleniem walki między grupami ludzkimi i sankcjonuje przewagę jednych nad drugimi; prawo jest dynamiczne


- krytykował marksizm – uzasadniał to faktem, że człowiek zawsze przyjmuje postawę agresji lub obrony ze względu na biologiczne predyspozycje

- nie jest również osiągalna realizacja idei równości, ponieważ jest ona możliwa jedynie w hordzie pierwotnej


SZKOŁA RASOWO-ANTROPOLOGICZNA


- uzyskała apogeum w polityce hitlerowskich Niemiec w dobie drugiej wojny światowej

- II połowa XIX wieku


Charakterystyczne cechy:

- ludzkość dzieli się na rasy w sensie antropologicznym (grupy posiadające tożsame cechy wrodzone, dziedziczne i jakościowo niezmiennie właściwości somatyczne i psychiczne

- między cechami somatycznymi i psychicznymi istnieją korelacje

- dziedziczenie podstawowych cech biologicznych staje się zasadniczym elementem ukształtowania ustroju społecznego i wartości kulturowych tworzonych przez grupę antropologiczną; środowisko geograficzne nie jest czynnikiem zasadniczym, a jedynie współmodyfikującym

- cechy somatyczne i psychiczne nie są sobie równe, co powoduje nierówność ras

- niepożądane jest mieszanie się ras


  1. Czołowi przedstawiciele


- dał podstawę teoriom rasowo-antropologicznym; przeprowadził zasadniczą klasyfikację ras ludzkich, opowiadał się za ideą ochrony rasy najbardziej wartościowej, czyli arystokracji francuskiej czystego pochodzenia ario-germańskiego


- wyróżnił rasę białą (aryjską, wysocy blondyni o niebieskich oczach, jest to rasa panów), żółtą (męską, bruneci średniego wzrostu, rasa urodzonych kupców) i czarną (kobiecą, rasa artystów)

- historia to proces mieszania się ras

- centralna Azja była ojczyzną rasy aryjskiej, z której rasa aryjska wyszła i zajmując nowe tereny dawała początek kolejnym cywilizacjom; ludy teutońskie są ostatnią w miarę niewymieszaną rasą


- cywilizacja XIX wieku powstała opierając się na dorobku: kultury Greków (stworzyli poezję, sztukę i filozofię), Rzymian (stworzyli prawo, organizację państwową, ideę obywatelstwa, ład społeczny, idę świętości rodziny i własności), Żydów (od nich pochodzi judaizm i pośrednio chrześcijaństwo) na tej podstawie Teutoni oparli swoją cywilizację

- najwartościowsza jest rasa Teutonów złożona z Germanów, Celtów i zachodnich Słowian


- między rasami toczy się walka o byt; wrogiem rasy teutońskiej jest rasa judajska (zdolna, ale destrukcyjna)

- podbój innych ras przez rasę teutońską byłaby rękojmią postępu, ale nie oznacza mieszania się ras

- najczystsza i najbardziej wartościowa rasa zachowała się w Niemczech


- słowa rasa w zoologicznym znaczeniu

- o przynależności do rasy decydują wymiary ciała (szkieletu), a przede wszystkim wskaźnik główny, czyli stosunek długości czaszki do szerokości

- homo europaeus (rasa aryjska, długogłowość), homo alpinus (rasa alpejska, krótkogłowość), homo mediterraneus (rasa śródziemnomorska, średniogłowość)

- postęp cywilizacyjny uzależniony jest od tego, czy rasa aryjska dominuje czy nie


- teoria selekcji rasowej – wyjaśnienie przyczyn, dlaczego jest coraz mniej przedstawicieli rasy aryjskiej

*selekcja militarna – są najbardziej waleczni, biorą udział w wojnach, gdzie giną

*selekcja polityczna – są odsuwani od władzy przez jednostki mniej wartościowe

*selekcja religijna – biorą udział w wojnach religijnych, gdyż mają skłonności oddawania się kultom religijnym

*selekcja moralna – poprzez filantropię wzrasta liczba ludzi reprezentujących rasy niższe

*selekcja prawna – są indywidualistami, a prawa zrównuje ich z ogółem

*selekcja ekonomiczna – są zbyt szlachetni na kłamstwo i nieuczciwość


- życie jest podstawowym celem egzystencji ludzkiej, a całokształt aktywności człowieka jest zdeterminowany przez jego potrzeby; przeciwstawiał moralność panów moralności niewolników

- ideał nadczłowieka – ideał siły biologicznej, wzorzec moralny i osobowościowy, cechy wodzowskie, doskonały w wojnach, hart ducha i odporność fizyczna

- wywarł wpływ na doktrynę faszystowską w Niemczech (mit boskości wojny i nadczłowieka sprzyjał ugruntowaniu się wiary w charyzmatyczną moc przywódcy)


- rasy ludzkie wykształciły się w toku walki o byt

- czynniki biologiczne są dziedziczne; różnice między ludźmi spowodowane są dziedziczeniem, a nie zróżnicowaniem warunków środowiska

- społeczeństwo nie może opierać się na zasadzie równości, skoro ludzie są sobie nierówni; klasy wyższe, powinny być odizolowane od pozostałych klas

- rewolucje są przejawem destrukcyjnego buntu klas niższych


- biometria – nauka o człowieku – polega na badaniu występowania różnych cech fizycznych i psychicznych, przez co dochodzi się do wniosku, że natura rozdziela te cechy według powtarzających się prawidłowości

- różnice między ludźmi wynikają z dwóch okoliczności: dziedziczności (ważniejsza) i środowiska (mniej)

- w nawiązaniu do tej teorii powołano instytucje upoważnione do selekcjonowani jednostek najzdolniejszych


- rozwinął poglądy Galtona

- metoda korelacji – jeśli w rozwoju społeczeństwa przeważają walory rasowo korzystne, kroczy ono drogą postępu, jeśli negatywne to nieuchronnie skazane jest na degenerację

- jednostkom najzdolniejszym należy umożliwić przechodzenie z klas niższych do wyższych

- rasy wyższe podlegają selekcji, ponieważ mają niższą rozrodczość niż ras mniej wartościowe i na skutek szerzenia się postaw pacyfistycznych i eliminacji walk zbrojnych, bez których utrudniona jest korzystna selekcja



DOKTRYNA MARKSIZMU-LENINIZMU


  1. Twórcy marksizmu na tle epoki

- I połowa XIX wieku – wykształciły się dwie opozycyjne klasy społeczne – burżuazja i proletariat

- Wiosna Ludów i zwycięstwo Komuny Paryskiej (pierwsza próba przejęcia władzy przez proletariat)

- twórcy socjalizmu i komunizmu opierali się na metodologii materializmu historycznego i w ten sposób interpretowali rolę proletariatu


- współpracował z Engelsem; w rezultacie tego powstały książki ‘Święta rodzina’, ‘Ideologia niemiecka’ (ta zawierała wykład tez materializmu historycznego)

- razem z Engelsem zredagował ‘Manifest komunistyczny’ – rewolucyjny wykład teorii politycznej proletariatu


- dowodził, że to sytuacja ekonomiczna zmusza proletariat do walki z kapitałem; popierał rewolucyjną teorię proletariatu, zajmował się też problematyką walki klas i ogólną teorią państwa


  1. Metoda materializmu dialektycznego i historycznego

- metodologia myślenia marksistowskiego jest materialistyczna – każde zjawisko w przyrodzie jest materialnie związane z innymi i one składają się na całość pozostającą w ruchu

- przemiany następują na podstawie prawa zmian ilościowych i jakościowych; zmiany ilościowe narastają i w pewnym momencie następuje zmiana jakościowa; zmiana jakościowa wyznacza granice w rozwoju formacji społecznych

- zjawiska przyrodnicze i społeczne mają cechy sprzeczne co powoduje stałą walkę przeciwieństw

- założeniem marksizmu jest pierwotność materii i wtórność świadomości – istniejąca wiecznie materia rozwija się, a człowiek zasady tego rozwoju poznaje i wykorzystuje


- dla kształtowania form politycznych fundamentalne znacznie mają stosunki produkcyjne; istnieje baza, nadbudowa i forma świadomości społecznej – podstawą jest posiadanie i organizacja środków produkcji, to powoduje wykształcenie się instytucji prawnych (nadbudowa) i wówczas następuje uformowanie się świadomości prawnej, moralnej, artystycznej i filozoficznej społeczeństwa


- istnienie klas jest związane tylko z określoną historycznie fazą rozwoju produkcji walka klas prowadzi do dyktatury proletariatu dyktatura proletariatu jest tylko przejściem do zniesienia wszelkich klas i do społeczeństwa bezklasowego

- momentem przełomowym w walce klasowej jest rewolucja socjalistyczna, czyli przejęcie władzy przez proletariat, która w dalszej fazie prowadzi do wykształcenia się stosunków bezklasowych


- Marks wyróżnił formację niewolniczą, feudalną, kapitalistyczną i socjalistyczną; proletariat jest klasą historycznie naznaczoną do przejęcia władzy


- teoria rewolucji – proletariat dochodzi do władzy drogą rewolucyjną; Marks zakładał, że rewolucja zwycięży w najbardziej rozwiniętych państwach kapitalistycznych; zdaniem Marksa Komuna Paryska była pierwszą próbą rewolucji proletariackiej i socjalistycznej


- problem świadomości społecznej – w społeczeństwie jest wykształcone myślenie klasowe, dlatego proletariat musi sobie uświadomić historyczną rolę jaką ma do spełnienia; marksizm przywiązywał dużą wagę do rozwoju kultury intelektualnej i duchowej proletariatu


  1. Krytyka państwa burżuazyjnego

- państwo polityczne – zabezpiecza jedynie interesy klasy panującej, a burżuazja dąży do utrzymania takiej sytuacji

- odrzucenie heglowskiego mistycyzmu, który jest związany z wolnością, a wolność w praktyce okazuje się wolnością jednej klasy

- również demokracja burżuazyjna jest demokracją pozorną; dopiero rewolucja proletariacka, czyli socjalistyczna ukształtuje demokrację rzeczywistą

- demokracja socjalistyczna przewartościowuje dotychczasową rzeczywistość – ważniejsze będzie społeczeństwo obywatelskie niż państwo polityczne – w związku z tym prawo będzie istniało dla człowieka

- celem rewolucji socjalistycznej jest zniesienie biurokracji, która jest państwem fikcyjnym; każda rzecz ma dwojakie znaczenie: realne i biurokratyczne (fikcyjne)


  1. Leninizm na tle epoki

- przełom XIX i XX wieku

- szybki wzrost wielkoprzemysłowego proletariatu, brutalny wyzysk robotników, co w rezultacie doprowadziło do ostrego przeciwstawienia burżuazji i klasy robotniczej

- 1903 – II Zjazd Socjalistycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR) – zjazd założycielski partii rewolucyjnej – ten zjazd powierzył Leninowi przywództwo nad rosyjską partią robotniczą


  1. Idea państwa dyktatury proletariatu

- celem państwa dyktatury proletariatu jest uformowanie państwa bezklasowego

- socjalizm ma doprowadzić do obumarcia państwa, a w tym demokracji, jednak socjalizm musi zostać urzeczywistniony poprzez dyktaturę proletariatu (ta łączy w sobie przemoc w stosunku do burżuazji i pełen rozwój demokracji, czyli rzeczywiste równouprawnienie i udział ludności w sprawowaniu władzy)

- państwo dyktatury proletariatu miało być pierwszą rzeczywistą demokracją dla ludu


- zasadniczy jest udział społeczeństwa w sprawowaniu władzy – dlatego demokrację należy budować od dołu, w oparciu o inicjatywę mas, ale przy tym trzeba stosować przemoc w odniesieniu do klas społecznych hołdujących kapitalizmowi


- stosowanie środków przemocy wobec klas społecznych hołdujących kapitalizmowi musi być adekwatne do istniejącego zagrożenia


- głównym celem dyktatury robotniczej jest zburzenie starego państwa i ustanowienie na jego gruzach nowego państwa proletariackiego; państwo to miało wyrażać ideę praworządności, ponieważ najmniejsze naruszenie radzieckiego porządku mogli wykorzystać wrogowie ludu


- rady delegatów – podstawowa forma urzeczywistniania zadań dyktatury proletariatu – dyktatura ta nie miała zniszczyć całego burżuazyjnego aparatu państwowego, ale miała pozostawić agendy ewidencyjno-rejestracyjne (banki, syndykaty, zrzeszenia spożywców, związków pracowniczych), odizolować je od kapitalistów i podporządkować radom delegatów


- partia komunistyczna ma wychować i przekonać masy własną postawą


  1. Walka z reformizmem

- reformizm i rewizjonizm – nurty związane z niemiecką i austriacką socjaldemokracją


- reformizm – klasa robotnicza może doprowadzić do uformowania podstaw socjalizmu bez rewolucyjnego przejmowania władzy; a jeśli nie ma rewolucji socjalistycznej to nie ma też państwa dyktatury proletariatu; Lenin nie przekreślał znaczenia działań reformatorskich, ale zaznaczał ich drugorzędną pozycję; reformizm postulował zabezpieczenie klasie robotniczej minimum warunków egzystencji;


- Lenin krytykował też ekonomizm – postulat walki proletariatu o przywileje ekonomiczne, ale pozostawienie na uboczu walki politycznej


- przeciwstawianie rewolucji (która realizuje interesy proletariatu) i reform (które realizują interesy burżuazji)

- reformiści twierdzili, że w liberalistycznym państwie burżuazyjnej również może być kontynuowana walka proletariatu na zasadzie pogłębiania i przekształcania demokracji burżuazyjnej


- Lenin rozwój państwowości socjalistycznej: najpierw miał być ustrój socjalistyczny, który potem miał się doskonalić, aby przejść w ustrój komunistyczny; zatem przejście od socjalizmu do komunizmu odbywało się na zasadzie stopniowości, a to odróżniało leninizm od anarchizmu (ten zakładał natychmiastową likwidację państwa)

- Lenin – dopóki istnieje państwo to nie ma wolności, a kiedy będzie wolność to nie będzie państwa


SZKOŁA PSYCHOLOGICZNA W PRAWIE – LEON PETRAŻYCKI


  1. Założenia ogólne

- czasy I wojny światowej; Petrażycki był liberałem

- nauki przyrodnicze zajmują się procesami fizycznymi, a nauki humanistyczne procesami psychicznymi; dlatego struktury gospodarcze, polityczne i prawne pochodzą od określonych procesów psychicznych; z tego powodu nauki humanistyczne powinny nauczyć się rozpoznawać te procesy psychiczne i stosować je w praktyce;


- jego celem było zainicjowanie badań nad psychologią emocjonalną – wykorzystując wiedzę psychologiczną można oddziaływać na zachowanie jednostki i społeczeństw, skłaniając je do pożądanego zachowania

- dodał do tradycyjnego podziału zjawisk psychologicznych (poznanie, uczucie, wola) emocję – to właśnie emocja pozwoli skuteczniej oddziaływać na procesy polityczne i socjologiczne

- naukowa polityka prawa – umiejętność wyznaczania celów stawianych społeczeństwu i jednoczesne ustanowienie instrumentów, aby pomóc społeczeństwu spełnić te cele


  1. Zarys metodologii

- podział sądów: teoretyczne i praktyczne – podstawa klasyfikacji nauk


- pozycje – przedmiot badań logiki – odpowiednio proste, niedające dalej rozłożyć się sensy czy treści sądów lub zdań albo treść niezłożonych co do treści zdań lub sądów

dlatego zamiast podziału sądów na teoretyczne i praktyczne zaproponował:

*nauki obiektywno-poznawcze (teoretyczne)

*nauki subiektywno-stosunkowe


- nauki obiektywno-poznawcze dzieliły się na:

*ogólne (klasowe)

*konkretno-indywidualne (opisowe, historyczne, prognostyczne)


- kryterium czasu rozdzielało sądy na postulatywne (emocje działają ante fatum i kierują się na urzeczywistnianie) i krytyczne (emocje działają post factum)


- nauki teoretyczne – powinny zajmować się tym, co jest

*nauki ogólne (odnoszące się do wszystkich podmiotów posiadających daną cechę)

*nauki jednostkowe (odnoszące się do określonych podmiotów posiadających wybraną cechę) – te dzieliły się jeszcze na opisowe i historyczne

- nauki praktyczne – powinny zajmować się tym, co być powinno


- nauki przyrodnicze:

*praktyczno-normatywne (kierujące się emocją, sugerowałyby określony sposób zachowania się)

*praktyczno-celowościowe (informacja o możliwości osiągnięcia wybranego sposobu zachowania się)


- wiele jego propozycji systematyzacji nauki spotkało się z krytyką i zostało odrzuconych, jednak jego zasługą jest postulat skierowania badań na procesy psychologiczne i zwrócenie uwagi na problemy jednostki


  1. Emocje etyczne

- tradycyjny podział elementów życia psychicznego to: poznanie (bierne), uczucie (bierne) i wola (czynne)

- poza tą klasyfikacją istnieje akt o charakterze bierno-czynnym – emocja – przeżycie podstawowe – jest to bierne doznawanie i jednoczesna aktywność, która albo popycha albo odpycha do dalszego doznawania tej emocji

- emocja jest głównym kryterium kierującym ludzkim zachowaniem


- Petrażycki krytykował kierunki hedonistyczne – uznawał, że jest o zbyt prymitywna interpretacja


- emocje etyczne – powstają w wyobraźni człowieka jako teoretyczne wyobrażanie sobie określonego zachowania się i jego ocena; pozytywne zachowanie budzi emocje przychylne (apulsywne), a negatywne zachowanie budzi emocje odpychające (repulsywne); i kiedy jednostka stanie w rzeczywistości przed wyborem sposobu zachowania się wybierze to pozytywne, bo budzi w niej emocje przychylne

- emocje etyczne formułują w jednostce imperatyw wewnętrzny – sumienie, które podpowiada nam jak się zachować


Cechy emocji etycznych:

- przeżycie zasadnicze

- wywołują albo sympatię albo niechęć

- składają się z przedstawionego sobie wyobrażenia określonego zachowania

- nadają zachowaniu człowieka charakter obowiązku


  1. Prawo i moralność

- emocje etyczne:

*przeżycia prawne – mają charakter imperatywno-atrybutywny (uprawnieniowo-zobowiązaniowe) – każdemu obowiązkowi musi towarzyszyć uprawnienie (dwustronność)

*przeżycia moralne – mają charakter wyłącznie imperatywny – czyli występuje tylko poczucie obowiązku (jednostronność)


- jednak to przeżycia prawne mają zasadnicze znaczenie dla organizacji stosunków społecznych, mają cechę stabilizacji i obliczalności

- przeżycia moralne – uzupełniają prawo, kształtują osobowość obywatela, pogłębiają humanistyczne zdobycze


  1. Prawo pozytywne i intuicyjne

- teoria prawa – zajmuje się badaniem przeżycia prawnego

- dogmatyka prawa – zajmuje się badaniem prawa istniejącego i obowiązującego w konkretnym czasie i na oznaczonym terytorium


- przeżycia prawne: przeżycia prawa pozytywnego, przeżycia prawa intuicyjnego

- przeżycia prawa pozytywnego – reakcja jednostki na narzucenie jej z zewnątrz określonych powinności, przeżycia jednostki mają charakter strukturalny i schematyczny

- przeżycia prawa intuicyjnego – przy braku źródeł zewnętrznych jednostka sama decyduje, jaki katalog powinności powinien obowiązywać (jednostka uwzględnia poziom kultury, świadomości), przeżycia jednostki mają wówczas charakter indywidualny


Mogą wystąpić sytuacje:

- prawo pozytywne jest zgodne z prawem intuicyjnym (najbardziej korzystna)

- prawo intuicyjne wyprzedza prawo pozytywne

- prawo pozytywne wyprzedza prawo intuicyjne


- Petrażycki nie odrzucał podziału prawa na publiczne (aktywna działalność jednostki na rzecz grupy) i prywatne


  1. Polityka prawa

- polityka prawa – możliwość naukowego przewidywania zachowań społecznych; znajomość psychologii umożliwia kierowanie procesami społecznymi poprzez ustanawianie prawa

- polityka prawa – jest dziedziną praktyczną; ma służyć nie tylko osiąganiu celów materialnych, ale też moralnych i etycznych

- ustawodawca powinien racjonalnie wybierać cele, czyli te które są możliwe do urzeczywistnienia przez dane społeczeństwo w określonym czasie i sytuacji


Funkcje społeczne:

- funkcja rozdzielcza – określa sposób krążenia dóbr wraz z ich podziałem w granicach danej struktury (ustrój gospodarczy)

- funkcja organizacyjna – określa zasady leżące u podstaw struktury (ustrój polityczny)


  1. Pojęcie sprawiedliwości

- sprawiedliwość funkcjonuje w płaszczyźnie prawa intuicyjnego, jest przeżyciem psychicznym

- posiada treści imperatywno-atrybutywne, ale jej treści i doznania kształtują się w zakresie prawa intuicyjnego

- przeżycie sprawiedliwości jest autonomiczne, subiektywne, zmienne

- nie istnieje uniwersalny wzorzec sprawiedliwości

- sprawiedliwość w znaczeniu przedmiotowym (normy intuicyjno-prawne)

- sprawiedliwość w znaczeniu podmiotowym (stosunki prawne, obowiązki, uprawnienia, roszczenia)


  1. O wykładzie uniwersyteckim

- podstawowa forma przekazywania wiedzy studentom (jeśli jest komunikatywność i zainteresowanie słuchaczy)

- stosowanie pojęć jasnych i zrozumiałych

- zaangażowanie emocjonalne wykładowcy zostawi ślad w umyśle słuchacza (wykładowca odnosi się z sympatią do przedmiotu)

- wykłady powinny mieć charakter zindywidualizowany (wykładowca musi być kompetentny, ale też mieć osobowość)


NORMATYWIZM – HANS KELSEN


  1. Założenia metodologiczne

- szkoła nazywana wiedeńską lub normatywistyczną

- powstała po I wojnie światowej

- normatywizm objął system prawa pozytywnego i prawo międzynarodowe

- normatywizm nawiązuje do filozofii Kanta i jest kontynuacją dociekań pozytywizmu prawniczego

- kategoria – czyste pojęcie normatywne, które obowiązuje w systemie prawa

- Kelsen odrzucał prawo natury jako źródło porządku normatywnego

- czysta teoria prawa – sfera badań powinności i struktur hierarchicznych, które składają się na system prawa; normatywizm zmierzał do odizolowania badań prawa od socjologii, polityki, psychologii czy historii


- nauki eksplikatywne – badają co jest (byt)

- nauki normatywne – badają co być powinno (powinność)


- sfera powinności i bytu – wyznaczają czystą teorię prawa


  1. Teoria prawa

- rozdziela badanie prawa od badania państwa, a na pierwszym miejscu stawia badanie prawa


- normy prawne – idealne konstrukcje, które formułują w sposób czysto strukturalny określone powinności; funkcjonuje jedynie w sferze powinności; fakt powinności uwalnia naukę prawa od wnikania w treści niesione przez konkretne normy (oceny moralne czy polityczne)

- teoria normy prawnej – fundamentalne założenie filozofii normatywistycznej; budowa normy prawnej powinna zawierać całokształt problemów obowiązywania prawa jako systemu


- normy wtórne – określają powinność

- normy pierwotne – określają uprawnienie podmiotu do wykonania sankcji w razie naruszenia normy wtórnej

Kelsen zmienił tutaj założenia pozytywizmu prawniczego – normę pierwotną przypisał organowi państwowemu, a normę wtórną jednostce


- norma wyprowadzana jest z przepisów prawnych

- struktura normy prawnej – idealna norma zawiera hipotezę i sankcję (brak jest dyspozycji skierowanej do adresata)

- elementy normy prawnej – podmiot powinności i przedmiot powinności

- zarachowanie – norma prawna samym wiąże podmiot z nakazem określonego zachowania się (przypisanie powinności jednostce) – zatem zarachowanie wynika z normy prawnej


  1. System norm prawnych

- system norm prawnych koncentruje się na badaniu prawa obowiązującego


- na zagadnienie systemu prawa składają się grupy problemów:

*pozytywność prawa

*stopniowa budowa prawa

*szczególna konstrukcja normy prawnej


Pozytywność prawa

- nauka prawa zajmuje się wyłącznie prawem pozytywnym, czyli obowiązującym

- obowiązywanie prawa jest niezależne od jakiejkolwiek rzeczywistości, a legitymacją obowiązywania konkretnej normy prawnej jest istnienie normy hierarchicznie wyższej, która upoważnia autorytet do jej ustanowienia

- pomiędzy powinnością a bytem zawsze jest napięcie, który Kelsen określa jako przymus państwowy (nie może on opaść poniżej minimum, ani przekroczyć maksimum)

- system prawa kładzie nacisk na logiczną więź, która łączy wszystkie normy prawa pozytywnego; konstrukcja systemu prawa opiera się na powiązaniu normy niższego rzędu z normą wyższego rzędu Konstytucja i inne normy czerpią moc obowiązywania z normy podstawowej

- statyczny system prawa (nakazy wynikają z bardziej podstawowej zasady lub normy) i dynamiczny system prawa (nakazy wynikają ze względu na formę ich powstania – czyli przez upoważniony podmiot)


Stopniowa budowa prawa

- hierarchia norm – najwyższym szczeblem prawa pisanego jest konstytucja, która ustanawia sposoby tworzenia ustawodawstwa niższego rzędu, dalej są normy powstałe w procesie ustawodawczym, a dalej są normy w postaci orzeczeń konkretyzujących ogólnie brzmiące normy prawne

- zasadą dynamizującą cały system jest wynikanie jednym norm z delegacji norm wyższego rzędu

- ta hierarchia norm jest niezależna od treści, a opiera się na logiczno-systemowych przesłankach nadrzędności i podrzędności norm

- norma podstawowa – hipoteza – jeśli norma podstawowa posiada moc obowiązującą, może obowiązywać również i porządek prawny, który się na niej opiera – chociaż wiązadłem całego systemu prawa jest konstytucja

- uznanie normy podstawowej to społeczna akceptacja ustanowienia jakiegoś ustroju, z czego wyprowadza się dalszy ciąg przepisów od konstytucji do orzeczeń


- interpretację normy podstawowej Kelsen rozciąga na prawo wewnętrzna państwa i na prawo międzynarodowe

- obowiązek przestrzegania umów jest niezmiennym elementem prawa międzynarodowego

- czy prawo międzynarodowe jest ponad prawem wewnętrznym państwa – Kelsen twierdzi, że granica jest płynna i wysuwa tezę o jednolitym systemie prawa narodów, względem którego prawo wewnętrzne pozostaje w relacji podporządkowania i zgodności

- odwet w prawie międzynarodowym ma znaczącą rolę i może prowadzić nawet do bellum iustum


  1. Problem podziału prawa

- prawo podmiotowe i prawo przedmiotowe – prawo podmiotowe tak naprawdę jest skonkretyzowanym lub uszczegółowionym prawem przedmiotowym, wyprowadzamy je z przepisów prawa przedmiotowego; cały system prawa jest prawem przedmiotowym

- prawo publiczne i prawo prywatne – istnieją tylko idealne podmioty, a powinności spotykają się z realizacją zarówno ze strony organu państwowego jak i jednostki; są to jedynie dwie metody wytwarzania prawa

tymi drogami formalizm normatywistyczny osiąga wizję idealnej jedności prawa


  1. Teoria państwa

- państwo jest systemem norm prawa pozytywnego, gdyż obok tego systemu obowiązywanie innego sytemu prawnego jest wykluczone

- państwo i prawo nie są odrębnością, bo państwo nie jest niczym odrębnym od prawa

- państwo jest porządkiem obowiązujących norm powinnościowych, ustanowionych w zakresie prawa pozytywnego; najlepszą drogą do poznania państwa jest poznanie prawa (idealistyczne pojmowanie państwa)

- trójelementowa definicja państwa – terytorium (terytorialny zakres obowiązywania norm prawnych), czas (sfera obowiązywania norm prawnych), ludność (osobowa substancja obowiązywania danego porządku prawnego)

- ustroje polityczne – demokratyczne (tendencje decentralistyczne) lub autokratyczne (tendencje centralistyczne) – podstawą podziału jest idea wolności politycznej

- wolna jest jednostka, która podlega prawu pozytywnego i uczestniczy w jego tworzeniu

- demokracja jest możliwa do spełnienia, gdy normy prawne są akceptowane przez jednostki poddane obowiązywaniu tego prawa i gdy zakres interwencji i przymus jest maksymalnie ograniczony jedynie do ochrony najbardziej podstawowych wartości; zasadą osiągnięcia ustroju demokratycznego jest kompromis

- parlamentaryzm jest optymalnym modelem rozwiązywani problemów politycznych przez nowoczesne społeczeństwo; partie powinny być rządzące i opozycyjne


  1. Filozofia sprawiedliwości

- pozytywna definicja sprawiedliwości powinna opierać się na trzech wartościach – pokoju, kompromisie i tolerancji – taka sprawiedliwość znajduje się poza normatywistycznym systemem kelsenowskich definicji

- państwo istnieje w dwóch znaczeniach

*bytu czystko normatywnego wykreowanego przez system normatywny

*fakt polityczny i socjologiczny transcendentnego względem prawa (w tej płaszczyźnie istnieje możliwość funkcjonowania trójelementowej pozytywnej definicji sprawiedliwości)

- sprawiedliwość odpowiada demokracji, a niesprawiedliwość autokracji



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
000 Alfabetyczny indeks zawodów do KZiS (Dz U 28 08 14,poz 1145)st 22 12 2014
Ściskanie sprawko 05 12 2014
Prezentacja SSSPZ 02 12 2014 MTomaszewska
ANATOMIA w 3 12 2014
Prawa, obow i odpowiedzialnoŠ pracownika i pracodawcy (04 12 2014)
faktura vat nr 2 12 2014 21 afaktury pl
KM projekt 12 2014 poprawiony
Ćwiczenia?nkowość 12 2014
Biuletyn 01 12 2014
3,12,2014
TEST 12.12.2014, 7 sem od Jacka, Dla Kamila, VII sem, Materiał od Wróbla na Wolanina
8 bankowosc wyklad 8 16 12 2014
WIM Zaoczni Pytania kolokwium 12 czerwiec
pytania tpl I termin 12 2014
wydrukuj na 16.12.2014, wrzucaj co ci zawadza na kompie
Zajęcia! 12 2014 r Marketing wykłady 4 5
PERCEPCJA kolokwium 01 2014
17 12 2014 slajd9

więcej podobnych podstron