Teoria interpretacji źródeł

Publicystyka polityczna: jest opiniotwórcza, oceniająca, ma wpływ na opinię publiczną, może być też oceną eksperta, np. czasopisma, programy

rodzaje publicystyk: polityczna, społeczna, kulturowa, sportowa, naukowa (artykuł, felieton, reportaż, wywiad, polemika)

Tekst manipulacyjny
- udokumentować, że tekst jest manipulacyjny, socjotechniczny,

Źródła:

1 podział: pisane i niepisane ( przemówienia na papierze są niepisane, bo pierwotnie są przekazem ustnym)

2 podział: materialne i niematerialne

3 podział: adresowane i nieadresowane

Gatunki źródeł:

- archiwalia, dokumenty
- pamiętniki – po czasie pisane
- dzienniki, więcej emocji, pisany na bieżąco,
- autobiografie, filmy

Wartość pamiętników: (badawcza)
+ opis wydarzeń i stanów danej rzeczywistości,
+ postawa autora wobec wydarzeń,
+ mamy przekaz autora oceniający wydarzenia,
+ łącznik między epokami,
+ przedstawia wzorce epoki,
+ większa wiarygodność jest w dziennikach, gdy autor chciał je wydać

- autor kieruje się emocjami,
- luki w pamięci,
- selekcja faktów,
- działania redaktora
- prasowe

Procedura badawcza prasy powinna obejmować 3 rodzaje zagadnień:

1. Badanie czynników i warunków wpływających na powstanie wytworu prasowego.

2. Badanie wypowiedzi prasowych zawartych w czasopiśmie oraz ich KONTEKSTÓW.

3. Obiekt społeczny ( jaką funkcję spełnił artykuł prasowy, np. apel czy odezwa – jaki był nakład?)

5 relacji między pismem a ośrodkiem politycznym:

1. Prasa jest stronnicza

2. Czasopismo dąży do tego, by być niezależne od partii

3. Pismo nie firmuje się jako oficjalny reprezentant opcji politycznej, choć jest przez nią finansowane

4. Czasopismo poprzedza powstanie partii

5. Dochodzi do rozłamu w partii i dysydenci zakładają własne czasopismo

Podział czasopism ze względu na podział komunikacyjny:

1. Czasopisma ideotwórcze – teksty programowe, ze wzgl. Na środek wypowiedzi

2. Polityczne o większym stopniu dostępności, ale unikają reportażu czy relacji

3. Dzienniki

4. Czasopisma popularno – naukowe i społeczno – polityczne

5. Czasopisma popularne

6. Czasopisma org. prasowych partii ( np. Zielony sztandar)

Źródła wywołane: (sami je wywołujemy)
- opis obserwacji, badań,
- sondaże, tabele, wywiady

Źródła statystyczne:
- dane liczbowe
- sugerowanie odpowiedzi w pytaniu

Źródła publicystyczne:
- talk show
- wypowiedzi opiniotwórcze
- tematy aktualne,

Źródła audiowizualne:
- opisujemy rzeczywistość,
- nagrania,
- filmy dokumentalne
- obrazy, rzeźby
- karykatury polityczne
- materiały internetowe (akty normatywne, strony polityczne, blogi, fora, filmy) są ulotne

Źródła audiowizualne, c.d.: wywiady, reportaże, przemówienia, filmy dokumentalne i fabularne, spoty, karykatury (personalno-obyczajowa, polityczna)

Źródła internetowe: dokumenty, portale społecznościowe, materiały audiowizualne, strony internetowe, e-book

Hermeneutyka – nauka o możliwościach interpretacji, wyjaśniania i rozumienia. Zadaniem hermeneutyki jest m.in. krytyczne wypracowanie autentycznego sensu tekstu źródłowego.

Zasady i metody interpretacji – czyli sposoby i techniki określania sensów i odniesień w tekście:

a) zasada podobieństwa – z podobieństwa 2 lub więcej form językowych badacz wnosi o tożsamości lub podobieństwie ich znaczenia, pozwala na ustalenie znaczeń w nowych kontekstach językowych.

b) zasada kontrastu – użycie 1 wyrażenia jest zawsze równoznaczne z wyborem pewnego znaczenia w opozycji do możliwego użycia innych wyrażeń (np. słowo „jedziemy” stoi w opozycji do słów „płyniemy”, „idziemy”).

c) zasada determinacji – określenie znaczenia tekstu poprzez określenie znaczenie jego części i całości, badanie spójności całego tekstu i poszczególnych jego części, szuka się takich znaczeń użytych wyrażeń, żeby wypowiedź miała sens jako całość.

d) określanie sensu przez odwołanie się do intencji i celów autora – określenie, co autor chciał przekazać odbiorcom.

e) kontekstowa metoda interpretacji – określanie znaczeń i oznaczeń przez odwołanie się do kontekstu, w którym nastąpiły wyrażenia

f) metoda użycia – ustalanie znaczeń wyrazów i zdań w różnych kontekstach, w jakich występują.

WYMIARY:

1.Wymiar syntaktyczny – wstępne rozeznanie, co do charakteru źródła, określenie do jakiego rodzaju i gatunku należy dane źródło.

-źródło bezpośrednie: opis, fakt zaistniały w rzeczywistości

-źródło pośrednie: odbicie faktu/ zjawiska/ epoki w kulturze, publicystyce, sztuce

2. Wymiar semantyczny – interpretacja właściwa – charakterystyka faktów źródłowych, określenie „o czym mówi nam treść źródła”.

a) Interpretacja oznaczeń (odniesień)

– ustalenie, do czego/kogo odnoszą się poszczególne wyrażenia, czy określają osobę, zjawisko, przedmiot, miejsce itp.

- ustalenie, czy dane osoby (zjawiska, przedmioty, miejsca), zapisane w źródle istniały a jeśli tak, to kiedy i czy zostały opisane w sposób prawdziwy.

- ustalenie cech opisywanych osób (zjawisk itd.)

b) Interpretacja znaczeń (sensów)

- ustalenie, co źródło konkretnie mówi o osobach (zjawiskach, przedmiotach), do których się odnosi.

- zrozumienie sensu poszczególnych wyrażeń, zdań i większych fragmentów. (wykrycie aluzji w tekście, przemilczenia, wyolbrzymienia)

Interpretacja ujednoznaczniająca: likwidacja homonimii (wieloznaczności wyrażeń), słowo: zamek – do drzwi lub zamek jako budynek; zdrada polityka – może oznaczać, że polityk zdradził lub został zdradzony.

Interpretacja dookreślająca: ustalenie precyzji i jasności wyrażeń w danym kontekście (np. czy wyraz „książę” oznacza niekoronowanego władcę, członka rodziny panującej czy arystokratę). Dokonujemy analizy słownikowego znaczenia słowa oraz różnych możliwych sensów użycia słowa w wypowiedzi.

Interpretacja uzupełniająca: likwidacja niedomówień i aluzji, gdy tekst jest niejasny (np. wyjaśnienie pewnych zdarzeń i faktów, bez których tekst źródła nie jest zrozumiały).

Interpretacja konkretyzująca: ustalenie co autor miał na myśli pisząc dany wyraz/wyrażenie.

Interpretacja rozwijająca: uzupełnienie informacji zawartej w źródle.

Interpretacja przekształcająca: skorygowanie błędnej informacji w źródle lub zmanipulowanie jej poprzez uwypuklenie/pominięcie pewnych jej cech.

Z wymiarem semantycznym interpretacji źródeł wiążą się pojęcia:

1. Temat – ustalenie przedmiotu opisywanego przez źródło

2. Remat – sposób prezentacji danego przedmiotu (czy jest prezentowany w sposób pozytywny, negatywny czy neutralny).

Temat-remat – w gramatyce funkcjonalnej jest to opozycja między tym, czego dotyczy wypowiedź (tematem), a tym, co o temacie jest powiedziane (rematem). Temat jest znaną, określoną wcześniej częścią wypowiedzi (informacją wyjściową), zaś remat wprowadza dodatkowe informacje.

Przykład w języku polskim:

1. Janek pisze niezbyt starannie. - tematem jest Janek.

2 . Pisze to on niezbyt starannie (ale za to jak rysuje!) - tematem jest pisanie.

3. Wymiar pragmatyczny – ustalenie informacji na temat autora źródła, czy/co/kto wpłynął/ęło na powstanie źródła, ułatwia interpretację semantyczną.

a) ustalenie kim był autor źródła, kiedy żył, jego pochodzenia, wykształcenia, wartości wyznawanych, poglądów, czasu powstania źródła, pozwoli to na ustalenie wiarygodności autora i celów napisania źródła, sprawdzenie, czy autor pisał prawdę a jeśli nie, to dlaczego tak się stało

b) możliwe cele napisania źródła:

- deskryptywny: autor chciał przedstawić jakiś fakt, zdarzenie, osobę (np. artykuł informacyjny, kronika, dziennik, dokument)

- ekspresyjny: autor chciał wyrazić swoje uczucia, emocje (utwory poetyckie, wspomnienie, pamiętnik, komentarz, program polityczny)

- petryfikujący: ma na celu uwiecznienie autora i jego myśli dla potomności, następuje hiperbolizacja jego cech (epitafium, oda, kronika, hymn)

- afirmacyjny: autor chciał wychwalić siebie lub innych albo też usprawiedliwić swoje czyny lub czyny innych (oda, hymn, pieśń, panegiryk)

- utylitarny: autor chciał uzyskać jakieś korzyści (np. program wyborczy, ideologiczny)

- perforacyjny: autor chciał zmusić odbiorców do pewnych zachowań, chęć wywarcia wpływu na ludzi (apel, odezwa, prawo)

- fatyczny: autor chce podtrzymać znajomość z odbiorcą (list)

4. Wymiar dokonawczy: ustalenie skutków, jakie przyniosło dane źródło

Podział 1:

a) bezpośrednie – zdarzenia, które miały miejsce w momencie podania źródła do wiadomości (np. wypowiedzenie wojny oznacza automatycznie ustalenie stanu wojny)

b) pośrednie – zdarzenia, które zaszły w późniejszym czasie (np. wypowiedzenie wojny pociągnie za sobą działania militarne)

Podział 2:

a) świadomościowe – źródło wpływa na postawy, myśli, postrzeganie świata przez odbiorców (np. wpływ ideologii nazizmu na postawy młodych Niemców)

b) pozaświadomościowe – źródło wpływa na zachowanie odbiorców (np. ideologia komunizmu i rewolucji światowej miała wpływ na działania zbrojne Armii Czerwonej w 1920 roku)

Propaganda i socjotechnika:

Socjotechnika – inżynieria socjalna, zespół technik do osiągnięcia celów poprzez manipulację społeczeństwem. Cel jest ważniejszy niż prawda – odwołuj się do emocji. Wątki socjotechniczne – to, co w tekstach jest opisywanie, i wyjaśnianiem zasad, reguł, sposobów i środków skutecznego oddziaływania na ludzi. Teksty polityczne zawierają wątki socjotechniczne.Funkcja wątku polega na rzeczywistym, sprawczym wpływie tych tekstów na kulturę działania myślenia politycznego. W praktyce oznacza to: kształtowanie wyobraźni, wiedzy, nastawie odbiorców dotyczących polityki

Wątki socjotechniczne w myśli politycznej do końca XVII w.:

- koncepcje i projekty dotyczące decydenta politycznego ( sternika, kierującego czymś)
- przedstawione strategie i taktyki gier politycznych ( polityka Platona – doradzał, że można manipulować)
- wskazanie zasad, reguł, sposobów decyzji politycznych i perswazji obliczonych na kształtowanie pożądanych stanów świadomości społecznej a w konsekwencji zachowań,
- wskazania dotyczące sztuki i techniki stanowienia prawa, np. „O duchu praw” Monteskiusza
- wskazania zasad, reguł, sposobów i środków przeprowadzania zmian ustrojowych, np. „6 ksiąg o Rzeczypospolitej”
- wskazania zasad i reguł skutecznego oddziaływania politycznego

Wątki w myśli politycznej XIX i XX w.

- rozwijają się formy socjotechniczne wraz z rozwojem psychologii
- wątki znajdziemy w: manifestach, programach, deklaracjach, rezolucjach, instrukcjach partii politycznych, referatach, odczytach i expose.
Autorzy tekstów z wątkami socjotechnicznymi odwołują się do wartości i celów zawartych w prezentowanych przez siebie ideologiach.

Obecne wątki socjotechniczne:

- zasady i reguły występujące w społeczeństwie
- charakterystyka zachowań ludzkich np. wyborczych popartych badaniami naukowymi

Propaganda – wywieranie wpływu, manipulacja (eufemizmy, porównania, wyolbrzymianie, presupozycja: ukryte tezy w zdaniach, dowartościowywanie zjawisk, osób itd., prosty język, duży wpływ mediów

-akcja
- przekaz jednostronny, zaplanowany
- szeroko dostępny
- zawiera informację i perswazję
- manipulacje
- nastawiona długofalowo i delikatnie

Cechy języka propagandy: rytualność (wracanie do tych samych wątków w inny sposób), funkcja fatyczna ( zwroty konkretne, grzecznościowe), f.. motywacyjna (zachęcająca)

Agitacja – bazuje na prostych emocjach, nawołuje do czegoś

- akcja doraźna
- silniejszy wątek emocjonalny
- wykorzystuje motywację negatywną
- gra na emocjach
- silne bodźce

Cechy języka agitacji: agresywny język, gra na emocjach, mobilizacja (słowa negatywne, np. „Złodzieje”), patos, f. Fatyczna, lapidarność

Cechy języka dyplomacji: oficjalny, konkretny, pełen eufemizmów, formuliczność (tzw. formuły „uklepane”)

Perswazja:

-szukanie poparcia w społeczeństwie
- działanie wartościujące, ale jednostronne
- ma prawo do przekonania innych
Trzy techniki perswazji:
- apelowanie i zajęcie określonego stanowiska
- sugerowanie pożądanych interpretacji i ocen
- argumentowanie, uzasadnianie słuszności prezentowanych poglądów.

Mechanizmy perswazji:

-Emocjonalizacja odbioru i bezrefleksyjna percepcja ( nie będziemy myśleli po swojemu)

-Wspólnota świata, wspólnota języka – użycie MY, mówienie w liczbie mnogiej: ONI, INNI, OBCY

-Upraszczanie świata wartości i zredukowanie do obrazu czarno – białego

-Zwolnienie od decyzji -odbioru bezalternatywnego ( sami wybieramy, ale wybór jest jeden; słuchacz czuje się zwolniony z podejmowania decyzji)

Im bardziej zakamuflowana perswazja tym lepsze rezultaty przynosi.

Cechy tekstu z wątkami propagandowymi: (WG TEGO TRZEBA ZROBIĆ ANALIZE TEKSTU PROPAGANDOWEGO!)

1. Stopień jawności perswazyjnej

Komunikaty jawne:

- bezpośrednio do odbiorcy

- zwroty w 2 os. trybie rozkazującym, np. nie musisz się do nas przyłączać

- wezwania

- rytualne wyrażenia ( szanowni państwo)

- wyrażenia, które kreują nową rzeczywistość, np. daję wam wolność

- sugestie / niejawne, łagodne, mniej łagodne

2. Intencja prawdomówności

- chęć przekonania o prawdomówności

- użycie słów prawda, jestem pewien

3. Agresja językowa (dyskredytacja przeciwnika politycznego, podważenie jego kompetencji, negatywne skojarzenia, geneologia, słabości, slogany)

- atak

- obrażanie przeciwników

- zniesławienie, obelga

4. Selekcja i transformacja informacji i językowych środków ich wyrażania, przemilczenia

5. Manipulacja

- zdolność oddziaływania

- podstępność

- negatywne znaczenie nadawane pewnym słowom

6. Dobór słownictwa

- pozytywnie kojarzone- wartości, ideały, rozsądek, odpowiedzialność, sprawiedliwość, miłość, poczucie zaufania, suwerenność,

- negatywnie kojarzone: w odniesieniu do przeciwników politycznych, sojusznik - wróg

7. Stosowanie słownictwa zwykłego człowieka

8. Powoływanie się na powszechność sądu

9. Przenośnie i porównania negatywne i pozytywne

10. Presupozycje: złożone sensy wyrażeń przyswajane przez odbiorców w sposób nie w pełni świadomie, wspólne dla nadawcy i odbiorcy

11. Eufemizmy mają postać wielowyrazowych omówień ( peryfraza)

12. Składnia- sugerowanie wspólnych celów przez użycie 2 osoby liczby mnogiej

- zdania przeciwstawne – „różnimy się w X, ale łączy nas Y”

- celowe: trzeba „X, by Y”

13. Unikanie neutralnych stwierdzeń (nagłówki z gazet- albo pozytywne, albo negatywne)

14. Poprawność polityczna

Teksty propagand: krótkie, zwarte, przemyślane, ale świeże i spontaniczne

*nowomowa, np. rywinoland, tuskolenie, kaczyzm, pornoprezydent

Język:

-Typ mówiony:

OFICJALNY: styl retoryczny, publicystyczny, naukowy, urzędowy,

OBIEGOWY: styl tzw. informacyjno – bytowy ( np. gwary specjalistyczne), styl potoczny – gwary potoczne

-Typ pisany: - artystyczny, publicystyczno – dziennikarski, naukowy, urzędowy

Charakterystyka języka potocznego: krótkie zdania, konkretne rzeczowniki.

Język polityki: perswazyjność, oddzielna odmiana ze względu na funkcje, Jest funkcjonalną odmianą języka ogólnie stosowanego w tekstach, które:

- są wytwarzane przez polityków i ich ludzi,

- teksty dotyczą sfery polityki,

- adresowanie na wszystkich użytkowników języka ogólnego

- dominacja funkcji perswazyjnej

Narracja politologiczna – zbiór wszystkich elementów tekstu politologicznego, mający na celu jak najdokładniejsze odzwierciedlenie właściwości opisywanego pozanarracyjnego obiektu (osoby, grupy społecznej, zjawiska, procesu itp.). W narracji politologicznej mogą występować elementy prognostyki oraz zdania wartościujące.

Struktura semantyczna narracji politologicznej.

1. Warstwa informacyjna (logiczno-gramatyczna)

2. Warstwa retoryczna

3. Warstwa teoretyczno-ideologiczna

Język polityki nie jest pojęciem jednorodnym. Najogólniej można stwierdzić, iż jest to język, którym posługują się ludzie mówiący lub piszący o polityce. Najczęściej posługują się nim: politycy, ludzie z nimi związani, dziennikarze, bierni uczestnicy życia politycznego. W Polsce definicję języka polityki sformułował m.in. B. Walczak, wg którego jest to funkcjonalna odmiana polszczyzny stosowana w tekstach, które są:

- tworzone przez środowisko polityków i ludzi z nimi związanych,

- adresowane do wszystkich użytkowników języka ogólnego,

- dotyczą sfery polityki,

- odznaczają się dominacją funkcji perswazyjnej, przy obecności – w różnych tekstach tej odmiany w bardzo różnym stopniu – także innych funkcji, takich jak informacyjna, ekspresywna czy autoteliczna.

Język politologii reprezentuje zbiór języków sztucznych. Tworzony jest bowiem w celu poznania zjawisk i procesów politycznych oraz wykrycia zachodzących między nimi prawidłowości. Jest on głównie instrumentem poznania i wyjaśniania zjawisk i procesów politycznych. Opis rzeczywistości politycznej jest w tym języku podporządkowany realizacji powyższych celów.

METODY BADAŃ:

1. Metoda analizy systemowej charakteryzuje się:

1. ujmowaniem systemu jako całości złożonej z elementów zależnych od siebie wzajemnie, jak i od tej całości;

2. uwzględnianiem ogółu warunków, w jakich owa całość (system) działa;

3. szukaniem źródła przekształceń systemu w samym systemie, w jego zdolności samosterowania własnym działaniem i oddziaływaniem na otoczenie

W klasycznym ujęciu Eastona analiza systemowa obejmuje:

-"wejście" systemu (poparcie i żądania zmian);

-konwersję wewnątrzsystemową (przełożenie języka zewnętrznego - np. żądań - na język właściwy danemu systemowi);

-wytwory systemu (dążenia i działania polityczne);

-sprzężenia zwrotne między "wejściem" a "wyjściem";

-środki służące utrzymaniu systemu wobec napięć pochodzących z otoczenia systemu albo wywołanych wewnątrz systemu;

-granice systemu.

System jest uporządkowany, złożony, współgrający, oddziałujący, duży wpływ otoczenia: -bliższego – wewnętrznego, np. społeczeństwo (wiek, płeć), syst. Polit. Polski, to co tworzy strukturę wewnętrzną, kultura, historia polityczna; - dalszego - zewnętrznego, np. UE, polityka zagraniczna, stos. m-n, organizacje m-n.

W zależności od przedmiotu badań możemy mówić o analizie:

- makrosystemowej - gdy dotyczy całości systemu politycznego;

- systemowej średniego rzędu - gdy dotyczy określonego podsystemu (np. systemu partyjnego);

- mikrosystemowej - gdy dotyczy elementu systemu (np. decyzji politycznej).

Funkcje systemu wobec otoczenia:

*adaptacyjna – system przystosowany do otoczenia,

*regulacyjna – system ma ambicje kreowania rzeczywistości, powodowanie zmian w otoczeniu,

*innowacyjna – ulepszająca

*mediacyjna – rozwiązywanie konfliktów

2.Metoda decyzyjna polega ona na kompleksowym traktowaniu zjawisk politycznych.

Najważniejsze w tej metodzie są następujące kategorie:

1. ośrodek decyzyjny - podmiot działania politycznego;

2. proces decyzyjny - zespół powiązań przyczynowo-skutkowych występujących wewnątrz ośrodka decyzyjnego w związku ze stanem wejścia, strukturą ośrodka i celami decydentów;

3. decyzja polityczna - akt nielosowego wyboru działania lub zaniechania politycznego;

4. implementacja polityczna - proces urzeczywistnienia decyzji za pomocą odpowiednio dobranych metod i środków.

Elementy procesu decyzyjnego:

1. wytworzenie się sytuacji decyzyjnej

   2. faza przygotowawcza, negocjacje

   3.wybór środków

   4. podjęcie decyzji

   5. realizacja

   6. ocena

Typy racjonalności w metodzie decyzyjnej:

1. racjonalność aksjologiczna (system wartości decydenta)

2. racjonalność podmiotowa (jaka grupa wpływała na decydenta, bieżąca sytuacja, presja czasu, emocje, procedury, grupy nacisku)

3. racjonalność instrumentalna (ekonomiczno-prawne)

4. racjonalność pragmatyczna (łączy wszystkie powyższe)

• Zalety: odformalizowanie badań; możliwość, w większym niż inne metody zakresie, analizowania rzeczywistych mechanizmów życia politycznego; informacje o podjętych działaniach ośrodka decyzyjnego są dość łatwo dostępne.

• Wady: absolutyzacja decyzji politycznych, przez utożsamianie ich ze zjawiskami i procesami politycznymi; zbyt wiele uwagi przywiązuje się do techniki podejmowania decyzji; z różnych względów wiele czynników wpływających na decyzje polityczne będzie zawsze niedostępnych dla badaczy (możemy nie wiedzieć, czy np. decydent podjął określoną decyzję za czyjąś namową czy też samodzielnie).

RACJONALIZACJA DECYZJI – skupienie uwagi na człowieku (poglądy, doświadczenia, emocje, czynniki ekonom- polityczne

Metody behawioralne - niekiedy określane jako socjologiczne (szerokie zastosowanie w socjologii); są to metody analizowania zjawisk politycznych na podstawie obserwacji zachowań wyborczych jednostek ludzkich i złożonych z tych jednostek grup ludzi.

Metody behawioralne:

- jakościowe (wywiad, eksperyment, obserwacje, ankiety)

• ilościowe (statystyczne, np. sondaż)

MODELE: hermeneutyczno- humanistyczny – wymagający metody jakościowej, empiryczne, pożądane metody ilościowe,

Metody porównawcze (komparatystyczne) były jednymi z najwcześniej stosowanych. Polegają na porównywaniu dwóch różnych układów politycznych lub poszczególnych ich części. Celem badań porównawczych jest ustalenie cech podobnych bądź tożsamych oraz cech odróżniających porównywanych instytucji, procesów lub całych układów politycznych. Badania te mają szczególne znaczenie, gdyż dostarczają informacji niezbędnych do podejmowania optymalnych decyzji politycznych, a także odgrywają ważną rolę w kształtowaniu świadomości politycznej obywateli.