10. Na czym polega uczenie (się) według J.S. Brunera?

Tezy:

- kształcenie jest procesem aktywnym -> to nie akumulacja wiedzy, musi być aktywnie przedstawiona

- uczenie polega na odnoszeniu się do informacji napływających z zewnątrz -> na tym polega aktywność, zajmowanie stanowiska wobec czegoś zewnętrznego

Bruner uważa że uczenie jest jak wielki labirynt, nieskończona ilość możliwych dróg i ścieżek, którymi możemy podążyć „Kształcenie to proces, w wyniku którego jednostka nabywa umiejętności zdobywania wiedzy” (=kompetencja uczenia się)

Jednostka nie może poznać wszystkich zakamarków labiryntu, bo to nie uczenie się. Uczeniem się jest znalezienie wyjścia z labiryntu, czyli wykonanie zadania. Uczymy się po to żeby umieć się uczyć a nie zdobywać wiedzę -> sztuka uczenia się, chodzi o wypracowanie heurystycznej umiejętności rozwiązywania zadań

Typologia reprezentacji (wszyscy posiadamy trzy reprezentacje):

• Reprezentacja enaktywna – przez działanie;

• Reprezentacja ikoniczna – pojawiają się w naszej wyobraźni konkretne wyobrażenia, za pomocą których myślimy

• Reprezentacja symboliczna – język, komunikujemy się słowami, one są symbolami danych rzeczy, kiedy słyszymy słowo, myślimy daną rzecz.

• trzy sposoby jakimi dekodujemy świat

w każdym człowieku wszystkie reprezentacje istnieją jednocześnie, służą nam do dekodowania świata. Żeby rozwijać w uczniu zdolność uczenia się, trzeba go nauczyć, usprawnić jego posługiwanie się wrodzonymi reprezentacjami

13. Co oznacza pojęcie taksonomii celów kształcenia? Przedstaw ogólną taksonomię celów

kształcenia B. Niemierki (działania, cele, płaszczyzny).

Płaszczyzny kształcenia wg Niemierki

Postawy Umiejętności

Dziedzina poznawcza

emocjonalna

praktyczna światopoglądowa

Działania Wiadomości

14. Wyjaśnij pojęcia: cel ogólny, cel operacyjny i operacjonalizacja celów kształcenia. Jakie

wymogi muszą zostać spełnione przy operacjonalizowaniu celów kształcenia?

Cele ogólne - wskazują kierunki dążenia ucznia i są wyrażone sformułowaniami «szerokimi»

Cele operacyjne (szczegółowe) stanowią opis wyników, jakie mają być uzyskane w trakcie kształcenia.

Operacjonalizacja celów kształcenia - rozbicie celów ogólnych na szczegółowe

Zasady operacjonalizacji celów kształcenia:

1. Oczekiwanie wiedza / zachowanie końcowe

2. Dane o warunkach, w których powinno zostać ujawniona wiedza / zachowanie końcowe

3. Kryteria, wg których będzie dokonywane ocenianie

27. Wyjaśnij pojęcia: osiągnięcia edukacyjne, diagnostyka edukacyjna, pomiar pedagogiczny.

diagnostyka edukacyjna - nowa subdyscyplina dydaktyczna, która w systematyczny sposób zajmuje się budowaniem narzędzi do sprawdzania i oceniania wyników edukacyjnych. Rozwinęła się po reformie szkolenej z 1991 roku

osiągnięcia edukacyjne - wiadomości i umijętności (obejmuj proces poznawczy i emocjonalno-motywcyjny)

pomiar pedagogiczny - uściślone sprawdzanie i ocenianie osiągnięć uczniów. Pomiar porownanie między uczniami); można nim też mierzyć zachowanie. Dzieli się na:

1. pomiar wychowawczy - ukierunkowany na sprawdzanie wyników emocjonalno-motywacyjnych;

2. pomiar dydaktyczny - ukierunkowany na sprawdzanie wyników poznawczych

1. Wymień i krótko scharakteryzuj działania edukacyjne wchodzące w zakres teorii

kształcenia.

· uczenie się – nabywanie wiedzy, tzn. wiadomości, sprawności i postaw; czynny proces przyswajania, przetwarzania i tworzenia wiedzy; może być okazjonalne (niezamierzone) lub celowe (zamierzone);

· nauczanie – długotrwały, systematyczny, planowy i bezpośredni proces kierowania uczeniem się; istotną rolę odgrywa w nim kontrola (nauczyciel organizuje, kieruje i kontroluje pracę ucznia);

· kształcenie – obejmuje jednocześnie nauczanie i uczenie się; może mieć formę kształcenia specjalistycznego (zawodowego) lub kształcenia ogólnego; może być bezpośrednie (szkoła) lub pośrednie (Internet);

· samokształcenie – samodzielne uczenie się przy użyciu środków dydaktycznych;

· wychowanie – kształtowanie/formowanie osobowości;

· edukacja –

1. przekształcanie człowieka, przeprowadzanie rozwijającej się jednostki od niższego stanu człowieczeństwa i przenoszenie jej do stanu wyższego,

2. oddziaływania między generacją dorosłych a dorastającymi, których celem jest przygotowanie tych ostatnich do samodzielnego życia,

3. system instytucji kształcenia i wychowania.

9. Na czym polega uczenie (się) według J. Piageta?

psychologia kognitywistyczna Jeana Piageta

Zauważył, że dzieci mimo że przychodząc na świat tylko z kilkoma wrodzonymi odruchami (ssanie i chwtanie), już pokilku miesiącach radzą sobie z chodzeniem i mówieniem oraz radzą sobie w typowych sytuacjach. Piaget doszedł do przekonania, że rozwój dziecka jest nierozerwalnie związany z konstruowaniem przez nie struktur poznawczych. Dziecko na początku musi nauczyć się koordynować ruchy swojego ciała, w tym celu chwyta przedmioty, rzuca nimi, wkłada je do ust i tak dalej. Podczas tych czynności tworzy się schemat tego, co robi. Działania zewnętrzne (np. sensomotoryczne) zostają przekształcone w struktury intelektualne. Proces ten Piaget nazywa operacją.

Dziecko w reakcjach z otoczeniem posługuje się wytworzonymi strukturami poznawczymi, jeśli jednak nie wystraczą one zmuszone jest zmiany struktur poznawczych, dzięki temu powstają nowe nawyki i zobywane są nowe umiejętności. -> człowiek uczy się całe życie.

4 stadia tworzenia się struktur poznawczych:

1) stadium sensomotoryczne (brak symbolicznej reprezentacji świata, dziecko myśli tylko o tym co widzi)

2) stadium przedoperacyjne (Pojawiają się „ciągi” czynnościowo-myślowe. Dziecko może myśleć o rzeczy, mimo że jej nie widzi)

3) stadium operacji konkretnych (pojawianie się pojęć abstrakcyjnych - np. pojęcie stałości masy)

4) stadium operacji formalnych (wyciąganie logicznych wniosków)

Każde stadium wyższe różni się od poprzedzającego tym, że dziecko dysponuje:

a) liczniejszymi informacjami pochodzącymi ze środowiska

b) osiąga nową jakościowo wiedzę i rozumienie.

2. Przestaw strukturę trójkąta dydaktycznego i wyjaśnij na jego podstawie definicję teorii

kształcenia/dydaktyki W. Okonia.
Okoń – „Przedmiotem dydaktyki ogólnej/teorii kształcenia jest system działań pedagogicznych”

Działania pedagogiczne tworzące jednolity system to: nauczanie, uczenie się i wychowanie. Podmiotami działań pedagogicznych są uczeń i nauczyciel. Przedmiotem interakcji między nimi jest treść kształcenia (przedmiot nauczania).

Środowisko społeczne = środowisko materialne =

Formy organizacyjne środki dydaktyczne

Treść Kształcenia

Nauczanie uczeni się

Nauczyciel wychowanie Uczeń

3. Opisz i wyjaśnij, czym zajmuje się pedagogika szkolna.

Funkcje systemu edukacji:

1. Funkcja socjalizacyjna – system potrzebny by uspołecznić jednostkę

2. Reprodukcji i utrwalania porządku społecznego

3. Funkcja stratyfikacji (selekcji) społecznej – przyporządkowanie jednostki do właściwej roli

4. Funkcja ruchliwości społecznej

5. Funkcje transmisji kultury

4. Omów główną ideę program descholaryzacji społeczeństwa autorstwa Ivana Illicha. Jak ją oceniasz?

„sieci możliwości” - instytucje działające na zasadzie giełd naukowych, w których każdy mógłby się uczyć na miarę własnych chęci i potrzeb

Giełdy wiedzy:

• Placówki pomocnicze (biblioteki, laboratoria)

• Zainteresowani nauczaniem

• Placówki informujące o możliwościach

• Zainteresowani uczeniem się

• Placówki wymiany umiejętności

5. Przedstaw koncepcję D. Klus-Stańskiej odnośnie do konieczności zmiany paradygmatu

pracy we współczesnej edukacji szkolnej.

Każdy rodzaj wiedzy jest ważny, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w sposobie pracy szkoły.

Klus-Stańska postuluje wprowadzenie zasadniczej zmiany w stylu nauczania-uczenia się szkolnego. W miejsce dotychczasowego paradygmatu „wiedzy po śladzie” należy kierować się zasadą konstruowania wiedzy szkolnej (paradygmat „w poszukiwaniu śladu”). Ważne jest aby uczeń sam zaczął myśleć, naśladować tylko nauczyciela.

preferowanie INTERPRETACJA preferowanie

wiedzy nauczyciela wiedzy ucznia

„PO ŚLADZIE” „W POSZUKIWANIU ŚLADU”

pierwszeństwo pierwszeństwo

aktywności nauczyciela WYJAŚNIENIA aktywności uczenia

6. Na czym polega uczenie (się) według Platona?

Platońska teoria przypominania (gr. anamnesis)

Jego zdaniem, człowiek, aby móc się uczyć, posiada wiedzę wstępną. Jest ona podstawą

wszelkiego dalszego uczenia się. Skąd się wzięła wiedza wstępna wyjaśnia to za pomocą mitu. Zgodnie z nim wiedza jest czymś dla nas wrodzonym i znajduje się w umyśle od momentu narodzin. Jej źródło tkwi jednak w preegzystencji.

Młody wojownik o imieniu Er po bitwie zostaje uznany za zabitego. Jednak niemal dwa tygodnie później oŜywa i opisuje, co się działo z jego duszą w czasie, gdy uwaŜano go za nieŜywego. Wraz z innym duszami widział krainę wieczności i poznał w niej prawdę. Był świadkiem tego, jak dusze zmarłych wybierały nowe Ŝycie, i widział, Ŝe bezpośrednio przed reinkarnacją spędzały noc na brzegu Rzeki Zapomnienia (gr. Lethe). Zmuszano je do picia wody z tej rzeki; niektóre dusze piły więcej, inne mniej. O północy wszystkie wysłano na ziemię, by rozpoczęły nowe Ŝycie. Ta dusza, która wypiła zbyt wiele wody, w nowym Ŝyciu nie była w stanie czegokolwiek się nauczyć i pozostawała nieukiem. Te zaś, które wypiły mało wody, mogły przy odrobinie wysiłku przypomnieć sobie prawdę i w ten sposób zrozumieć rzeczywistość. Byli to ludzie, których uwaŜa się za mądrych, tymczasem całe uczenie się (czyli poznawanie czegoś nowego) polega jedynie na przypominaniu.

Zgodnie z Platońską teorią nasze uczenie się polega tylko na przypominaniu sobie tego, co już się widziało oczyma duszy w zaświatach. Kto tej wiedzy nie posiada, nie może się niczego nowego nauczyć. Jeśli spytamy o nauczanie (co robić w trakcie nauczania), Platon odpowie, że nauczanie jest tylko pomaganiem w procesie przypominania. Nauczyciel przez umiejętne prowadzenie dialogu dociera do pokładów wiedzy, którą uczeń już posiada (np. z życia). Uświadamia mu to i wyprowadza dalsze konsekwencje.

7. Na czym polega uczenie (się) według J. Locke’a?

Atomistyczna teoria Locke’a

koniec XVII wieku; brytyjski filozof - Johna Locke’a

Wiedza - NIE jest wrodzona, czlowiek rodzi się z umysłem całkowicie pozbawionym zawartości

– na podobieństwo „pustej izby”, „niezapisanej karty”, czyli tabula rasa

Uczenie się - dziecko nie wie nic na początku, ale jest wyposażone w funkcje

poznawcze (jak nowy kalkulator „umie” już działania, które będzie wykonywał: dodawać,

odejmować, mnożyć, dzielić, wyciągać pierwiastek itd.) Ma też zmysly ktorymi zbiera dane ze świata. Wrażenia zmysłowe + funkcje poznawcze = powstanie idei prostych, które gromadzą się w pamięci

Wraz z rosnącym doświadczeniem, zwiększa się ilość nagromadzonych idei prostych. Z nich, na podstawie myślenia abstrakcyjnego, dziecko tworzy idee złożone. Do wrażeń zewnętrznych dochodzą również pewne zjawiska wewnętrzne, takie jak zdumienie, miłość, gniew itp. One również jako idee proste zostają „wplecione” w myślenie dziecka.

8. Na czym polega uczenie (się) w ujęciu psychologii behawiorystycznej?

John Watson twórca behawioryzmu

Wychodzi on od prostego modelu, zgodnie z którym uczenie się jest zależnością między bodźcem a reakcją. Nie uwzględnia w ogóle procesów wewnątrznych.Uczenie się:

-warunkowane klsycznie (przez zastępowanie bodźca naturalnego - neiuwarunkowanego; przez sztuczny - uwarunkowany)

- warunkowanie instrumentalne (wzmacnianie za pomocą kar i nagród, których zadaniem jest wzmocnienie reakcji, czyli zwiększenieprawdopodobieństwa jej powtórzenia)

-> E. Thorndicke; dwa prawa:

· prawo ćwiczenia - połączenie między określonym bodźcem a reakcją ulega wzmocnieniu w miarę powtarzania = w im większym stopniu praktykuje się dane zachowanie, w tym większym stopniu zostanie ono przyswojone, czyli nauczone.

· prawo efektu - jeśli reakcja na bodziec sprawia uczącemu się przyjemność,

to stykając się z tym samym bodźcem, uczący będzie częściej ją powtarzał.

-> Burrhus F. Skinner - odkrył, że działania lub reakcje nie muszą być nagradzane bądź wzmacniane za każdym razem, a wzmocnienie lepiej działa jeśli jest oddalone w czasie od bodźca

23. Omów najważniejsze założenia metody poglądowej (eksponującej).

„Człowiek jest istotą, która poznaje, mówi i działa, dlatego uczy się z nieba, ziemi, dębów i buków. I tak go trzeba kształcić!” („Złota reguła”, J.A. Komeński, Wielka dydaktyka,1620)

• Droga: przez oglądanie

• Główne czynności: pokazywanie - rozumienie

• Płaszczyzna: emocjonalno-motywacyjna

Nie chodzi o poglądy, ale ogląd – oglądanie czegoś, patrzenie na coś

„Drogi” (gr. methodos) nauczania – uczenia się

Pokazując coś, przedstawiamy co mamy na myśli by było to zrozumiałe i uzasadnione. W tym czasie powinno dokonywać się kształcenie. Rozumienie tego, co pokazywane – nauczyciel pokazując coś, ma coś na myśli.

24. Omów najważniejsze założenia metody podającej.

• Droga/ kanał: Przez przyswajanie

• Główne czynności: podawanie – zapamiętywanie, zapisywanie

• Płaszczyzna: poznawcza

Uniwersalny model nauczania podającego (Richard Arends)

1. Wyjaśnianie celu i wywoływanie motywacji

2. Przedstawienie „osi problemowej” – uczący się ma objąć całość wiedzy której ma się nauczyć, nie uczy się cząstek, tylko musi najpierw zobaczyć całość

3. Podanie materiału

4. Sprawdzenie rozumienia i ćwiczenia w zastosowaniu

Metody uczenia są tylko aktywne (nie ma pasywnych), mogą też być aktywizujące (rozmowy, dyskusji).

Przykłady metody podającej:

• wykład (zainteresowanie wykładem zależy od: atrakcyjność tematu, sposób przedstawienia i zrozumiałość)

• Wykład konwencjonalny (na zasadzie prezentacji, przedstawienie rzeczy)

• Wykład problemowy (postawiony problem, i poszukiwanie jego rozwiązania)

• Wykład konwersatoryjny (wspólna rozmowa)

• pogadanka (jedna osoba objaśnia coś innym, rozmowa sterowana przy pomocy pytań, osoba prowadząca zna się na czymś i musi znać odpowiedzi na zadawane pytania)

• praca z tekstem (brak nauczyciela, zamiast niego jest tekst, który przekazuje, podaje jakąś informację)

Typowe formy robienia notatek:

• W formie narracyjnej – możliwe dokładne zapisywanie wszystkiego..

• W formie listy pojawiających się kolejno myśli, podczas wykładu

• W Formie hierarchicznej listy zawierającej główne kategorie i podkategorie

• Mapa mentalna (Ted Buzan) jedno hasło centralne i inne piszemy dookoła niego a następnie tworzymy zależności między nimi i określenie rodzajów tych zależności.

25. Omów najważniejsze założenia metody problemowej.

• Droga: przez odkrywanie

• Główne czynności: rozwiązywanie problemów

• Płaszczyzna: poznawcza

Zmiana rozumienia wiedzy szkolnej – „po śladzie” rozwiązywanie problemów, wspólne poszukiwanie śladu jakim jest rozwiązanie problemu. Odwołanie do tego, co już wiemy. Dopiero uczenie się.

Etapy procesu rozwiązywania problemów wg. Wincentego Okonia:

1. wytworzenie sytuacji problemowej

2. Generowanie pomysłów (hipotez) na rozwiązanie problemu

3.1. Prowadzenie próby/ eksperymentu/ wnioskowanie

3.2. Interpretacja wniosków

3.3. Rozwiązanie/ nierozwiązanie problemu

Przykłady metod problemowych:

• Burza mózgów – metoda przeznaczona do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego;

• Każdy uczestnik może mówić co chce i ile chce

• Pomysły nie są oceniane, nie notuje się autora tylko pomysł, mogą być rozwijane i wykorzystywane do tworzenia nowych pomysłów

• Głosu udziela prowadzącyŻaden z uczestników nie jest ekspertem

• Wykorzystuje myślenie dywergencyjne (rozbieganie się myśli na różne strony)

Myślenie konwergencyjne – kiedy jest wiele myśli i staramy się znaleźć dla nich wspólny mianownik

• Gry dydaktyczne – organizują treść kształcenia w modele rzeczywistych zjwisk, sytuacji lub procesów w celu zbliżenia procesu poznawczego uczących się do poznania bezpośredniego dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania problemem

• sprawnościowe

• losowe

• nielosowe

• problemowe

• symulacyjne (konstruuje się pewien problem i wymyśla do niego sytuację)

• sytuacyjne (inscenizujemy jakiś problem, scenka)

• Analiza przypadku (case work) prześledzenie wybranego przypadku, wykorzystywane w pracy socjalnej. 4 kroki:

1. Anamneza (zbieranie informacji na temat danego przypadku)

2. Diagnoza (określenie problemu i zaplanowanie działania)

3. Interwencja (przeprowadzenie zaplanowanego działania przez samą osobę zainteresowaną)

4. Ewaluacja (ocena skuteczności przeprowadzonego działania)

26. Przedstaw metodę praktyczną na przykładzie metody projektów.

• Droga: przez działanie

• Główne czynności: próbne działanie

• Płaszczyzna: emocjonalno-motywacyjna

Twórcy metody projektów

• William Kilpatrick - książka Metoda projektów (Project Method -1918)

• Ellsworth Collings – projekt „tyfus” 1917-1921

„Collings udowodnił dokładnie to, w co wierzyłem, ale bałem „Collings udowodnił dokładnie to, w co wierzyłem, ale bałem się mieć nadzieję (że tak jest naprawdę). Jakże jestem szczęśliwy, że mamy ten dowód”. W. Kilpatrick

Przykłady projektów

- szkoła ćwiczeń przy Teachers College w Nowym Jorku – projekt „Indianie”

- szkoła rolnicza Massachusetts Board of Education, nauczyciel Rufus W. Stimson (1910): Home Project Plan (Plan projektu domowego) pod hasłem „Uczyć się i zarabiać”;

- eksperyment „Tyfus” E. Collingsa (1917-1921), - eksperyment „Tyfus” E. Collingsa (1917-1921),

miejscowość Bethpage

- Szkoła Powszechna w Turkowiczach pod Dubnem na Wołyniu, agronom Michał Sjudak, 1921-1930 (próba nieświadoma)

- szkoła ćwiczeń przy Państwowym Seminarium

Żeńskim im. E. Orzeszkowej w Warszawie (1929-1939)

Cechy konstytutywne m.p. wg M.S. Szymańskiego

- progresywistyczna rola nauczyciela

- podmiotowość ucznia

- „całościowość” nauczania

- odejście od tradycyjnego oceniania

Przykład: Questing

Questing to narracja, która towarzyszy zwiedzaniu miejsc. W wielu elementach metoda ta przypomina podchody i harcerskie gry patrolowe. Różnica polega jednak na tym, iż

jest ona ściśle związana z konkretnym miejscem. Zapoczątkowany w USA, questing jest w swych zasadach Zapoczątkowany w USA, questing jest w swych zasadach podobny do letterboxingu, gdzie tropy prowadzą do zapieczętowanych skrzyń, a ich odnajdywanie przypomina poszukiwanie skarbów.

Celem questingu jest rozwijanie poczucia tożsamości z danym regionem, szukanie wyjątkowości w ciekawych i zupełnie zwyczajnych miejscach, upowszechnianie wyjątkowych miejsc wyróżniających się krajobrazem, przyrodą, czy dziedzictwem kulturowym. Poza elementami edukacyjnymi, questing może pełnić również funkcje czysto rozrywkowe. To jednocześnie ciekawa metoda promocji regionów lub obiektów w myśl zasady: „nauka przez zabawę”.

Cechami, które ułatwiają propagowanie tej gry są:

- łatwość narracji

- „bezobsługowość” (zasada „oprowadź się sam”)

- brak konieczności posiadania specyficznej infrastruktury.

Historia rozwoju

Questing znany w obecnej formie upowszechniła amerykańska organizacja non-profit, Vital Communities z White River Junction w stanie Vermont, która 15 lat temu przygotowała program Valley Quest. Stworzony przez uczniów, skautów, stowarzyszenia historyczne i innych wolontariuszy, skautów, stowarzyszenia historyczne i innych wolontariuszy, obecnie składa się z ponad 200 zadań w obszarze Vermont i New Hampshire.W Wielkiej Brytanii, questing jest komercyjną grą, rozgrywaną przy użyciu telefonów komórkowych. W Polsce pierwsze questy zostały wprowadzone w 2010 roku

na terenie województwa świętokrzyskiego. W POLSCE: Park jurajski dinozaurów w Bałtowie

Zakres stosowania metody projektów jest bardzo szeroki.

Można ją wykorzystywać:

- w szkolnym kształceniu dzieci i młodzieży,

- w wychowaniu przedszkolnym,

- na studiach wyższych,

- w pracy z dorosłymi,

- przy organizowaniu najrozmaitszych akcji społecznychczy - przy organizowaniu najrozmaitszych akcji społecznychczy

podejmowaniu inicjatyw obywatelskich,

- w jednej klasie, w całej szkole,

- w internacie, w świetlicy, w centrum młodzieżowym, w

domu dziecka,

- na koloniach, na obozach wakacyjnych

29. Przedstaw klasyfikację metod sprawdzania osiągnięć edukacyjnych. Omów dwie wybrane

metody.

Odpytywanie – najczęstsze. Nauczyciel formułuje pytania. Pytania rozstrzygnięcia (zamknięte) i dopełnienia (otwarte). Aby było trafne nauczyciel musi wcześniej się przygotować, określić cel swojego działania.

Wypracowanie – umożliwia przemyślenie konstrukcji pracy. Przy ocenianiu efekt skamieniałych oczekiwań – uprzedzenia wobec uczniów powodują ciągle te same oceny, więc proponuje by nauczyciel najpierw sam sformułował swoją odpowiedź na dany temat.

15. Omów konstrukcję szczegółowej taksonomii celów kształcenia B. Niemierki

(płaszczyzny, cele kształcenia/ poziomy wymagań).

16. Na podstawie taksonomii szczegółowej B. Niemierki wyjaśnij różnicę wymagań na

poziomach A – B – C – D.

Nie można przejść od poziomu A do C, trzeba przejść wszystkie poziomy. Każdy proces uczenia się przechodzi przez wszystkie poziomy.

A – Dziecko posiada jakąś wiadomość, ale jej nie rozumie, naśladuje tylko przykład

B – Dziecko posiada wiadomość, którą rozumie, ale nie umie wykorzystać jej w praktyce.

C – Dziecko posiada wiadomość, którą rozumie i umie samodzielnie powtórzyć na takim samym przykładzie jak wcześniej pokazany przez nauczyciela

D – Dziecko umie na podstawie posiadanych informacji rozwiązać problem, którego wcześniej nie widziało (nie widziało takiego przykładu)

17. Wyjaśnij, czym jest szkolny program nauczania.

Program kształcenia (program szkolny, dokumentacja programowa, program nauczania) to ogół dokumentów wyznaczających treść kształcenia. Program szkolny jest obiektywnym i wiążącym obie strony (nauczyciela i ucznia) projektem pracy. Z jednej strony określa on, co nauczyciel ma robić względem uczniów; z drugiej czego uczniowie mogą się spodziewać po szkole.

- podstawa programowa kształcenia ogólnego

- szkolny program dydaktyczny: (1) tzw. Ramówka – wymiar godzin, (2) charakter placówki oświatowej – np. szkoła katolicka i (3) specyficzne potrzeby środowiska

-indywidualny plan wynikowy: (1) podstawa programowa dla danego przedmiotu, (2) zatwierdzony program nauczania i (3) standardy wymagań egzaminacyjnych

Program kształcenia – ze strony nauczyciela

Plan wynikowy – ze strony ucznia

18. Co to jest materiał kształcenia? W jaki sposób dokonuje się jego doboru?

Program szkolny określa zagadnienia (tematy), które będą przedmiotem procesu dydaktycznego na danym etapie. Realizacja tematów wymaga doboru odpowiedniego materiału kształcenia. Materiał kształcenia jest informacją potrzebną uczniom do osiągnięcia celów kształcenia. Ta informacja tworzy warunki wykonania czynności przewidzianych do opanowania (Niemierko). Materiał kształcenia służy do wzbudzenia jakiejś treści kształcenia. Trzeba odpowiednio dobrać materiał do treści jaką chcemy przekazać i do wieku oraz możliwości uczniów którym chcemy przekazać daną treść.

Dobór materiału wg Konarzewskiego – trzeba odpowiedzieć na trzy pytania:

• Pytanie Deweya: co ważniejsze- dziecko czy wiedza?

• Pytanie Spencera: jaka wiedza ma większą wartość- wiedza uznana czy wiedza użyteczna?

• Pytanie Okonia: jakie myślenie jest skuteczniejsze- myślenie konwergencyjne czy dywergencyjne (Przez pierwsze Okoń rozumie myślenie, którego drogi zbiegają się w jednym punkcie, tym mianowicie, który stanowi rozwiązanie problemu. Nauczyciel w taki sposób

kieruje myśleniem ucznia, aby „wpadł” on na prawidłową odpowiedź. Myślenie dywergencyjne jest swobodne, liczba możliwych rozwiązań nie jest ograniczona, ważną rolę odgrywają tu fantazja i emocje).

Dobór materiału wg Niemierki:

Ustalamy zakres materiału. Musimy to odpowiednio ułożyć za pomocą grafu. Zaznaczamy konieczne relacje między treściami kształcenia. Jeżeli jednak nie da się rozszerzyć i możemy od razu przejść do końca (w każdym dowolnym momencie). Dwie drogi:

• Droga systematyczna – podejmuje wszystkie zagadnienia jak najobszerniej

• Droga powtórzeniowa – tylko to, co najważniejsze

19. Co oznacza pojęcie standardu nauczania i jaką rolę pełni w nauczaniu?

Standard oznacza normę wymagań czyli założony stan osiągnięć edukacyjnych uczniów na danym etapie/stopniu kształcenia. Mogą być jedno- i wielostopniowe. Przyjęte standardy pozwalają określić różne poziomy realizacji materiału kształcenia. Najprostszy podział to rozróżnienie wymagań podstawowych i ponadpodstawowych (rozszerzonych i wykraczających). Według taksonomii Niemierki wymagania podstawowe nie wykraczają poza kategorie A (zapamiętanie wiadomości) i B (zrozumienie wiadomości), podczas gdy wymagania ponadpodstawowe sięgają kategorii C i D (stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych i problemowych).

Wiedząc, co jest dane do dyspozycji (tzn. jaki materiał kształceniowy obowiązuje) i co z

tego jest istotne ze względu na standardy wymagań egzaminacyjnych, nauczyciel tworzą dla

swojego przedmiotu plan wynikowy. Synteza, jaką otrzymuje, nosi miano treści kształcenia.

20. Co to jest treść kształcenia i z jakich elementów się składa?

„Treścią kształcenia nazywamy ogół czynności opanowanych

przez uczniów w procesie kształcenia” (B. Niemierko)

Trójwymiarowy model treści kształcenia B. Niemierki

Treść kształcenia tworzy pewną całość: jej elementy zajmują określoną przestrzeni układają się w szeregi powiązane zależnościami zarówno podległości, jak i równorzędności.

Oprócz wymienionych wymiarów, treść kształcenia kryje w sobie element czasowy.

Wiemy doskonale, że kształcenie jest procesem dokonującym się w czasie. W związku z tym

zmienia się również treść kształcenia. Modyfikacja przebiega od treści zaplanowanej przez

treść przedstawioną do treści opanowanej. Nie trudno się domyślić, że przechodząc przez te

wszystkie etapy treść staje się coraz mniejsza – topi się jak śnieg na słońcu.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę, że nie należy utożsamiać treści kształcenia z treścią uczenia się. Tę ostatnią Niemierko opisuje jako treść opanowaną przez określonego

ucznia. Jest ona zawsze różna u różnych uczniów, co wynika z indywidualnych warunków

uczenia się, motywacji i zdolności itp. To, że wszyscy uczniowie w klasie uczestniczą w tych

samych zajęciach – mają więc dostęp do tej samej treści kształcenia, nie znaczy wcale, że

wszyscy uczą się tego samego.

21. Podaj definicję metody nauczania-uczenia się W. Okonia i krótko ją omów.

Metoda kształcenia jest to wypracowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczyciela i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania złożonych zmian w osobowości uczniów.

Metody powtarza się, opisuje, nie jest to pojedyncza sytuacja. Czynności uczenia się i nauczania mają się zazębiać. Artykulacja czyli „dobra forma” nauczania polega na odpowiednim, właściwym dobraniu metod, tak aby wzbudzały w uczniu myślenie, uczenie się. Osiągnięcie edukacyjne -> uczy się nauczyciel i uczący się.

Metoda właściwie stosowana- uczeń na początku jest bierniejszy (słuchanie), ale powinien przechodzić do własnej aktywności (mówienie), a nauczyciel najpierw dużo mówi, a później słucha uczniów.

22. Przedstaw dokonaną przez W. Okonia klasyfikację metod uczenia się i nauczania.

W teorii kształcenia wielostronnego Okoń wyróżnił w człowieku trzy sfery i cztery typy

aktywności. A mianowicie:

1. poznanie siebie i świata – aktywność intelektualna polegająca na (1) przyswajaniu

wiedzy bądź jej samodzielnym (2) odkrywaniu;

2. przeżywanie świata i jego wartości – aktywność emocjonalna polegająca na (3) przeżywaniu i wytwarzaniu wartości;

3. zmienianie świata – aktywność praktyczna polegająca na (4) działaniu, czyli zdobywaniu wiedzy o sposobach zmieniania świata oraz tworzeniu nowych rozwiązań.

Na tej podstawie dokonał klasyfikacji metod kształcenia.

„drogi” nauczania – uczenia się

27. Wyjaśnij pojęcia: osiągnięcia edukacyjne, diagnostyka edukacyjna, pomiar pedagogiczny.

Pomiar pedagogiczny nie dotyczy tylko nauczania i uczenia się. Również wychowanie może zostać poddane procedurze mierzenia. Na tej podstawie można powiedzieć, że pomiar pedagogiczny dzieli się na:

1. pomiar wychowawczy, ukierunkowany na sprawdzanie wyników emocjonalno-motywacyjnych;

2. pomiar dydaktyczny, ukierunkowany na sprawdzanie wyników poznawczych.

BADANIE OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH

Cala dziedzina nazywa się diagnostyką edukacyjną. Są 3 etapy:

1. Sprawdzanie/ różnicowanie

2. Ocenianie

3. Ewaluacja (wyników)

Pomiar edukacyjny:

• Dydaktyczny (osiągnięcia na płaszczyźnie poznawczo-kognitywnej)

• Wychowawczy (osiągnięcia na płaszczyźnie emocjonalno-motywacyjnej)

Co mierzymy w diagnostyce edukacyjnej? Umiejętności ucznia na początku (wiadomości i umiejętności) nauki i na końcu (wiadomości, umiejętności oraz coś co uczeń uzyskał w trakcie nauki)

Te dodatkowe umiejętności, które uczeń wynosi ze szkoły, to output (wartość na wyjściu) minus input (wiadomości na wejściu)

28. Na czym polega sprawdzanie osiągnięć edukacyjnych. Porównaj je z róŜnicowaniem.

Sprawdzanie osiągnięć uczniów to upewnienie się, czy uczniowie potrafią wykonać określone czynności. Odniesienie umiejętności ucznia do standardu/ zewnętrznej normy, jaką powinien osiągnąć (określonej w tabelce Niemierki - wie, rozumie, potrafi rozwiązać problem przy pomocy, potrafi rozwiązać problem samodzielnie)

Różnicowanie to porównywanie właściwości elementów wewnątrz określonego zbioru (grupy uczniów). Dokonujemy porównanie między uczniami. Sprawdzamy, czy posiadają daną cechę.

30. Podaj definicję pojęć „ocena szkolna” i „ocenianie” i je omów.

Niemierko: ocena szkolna jest informacją o wyniku kształcenia wraz z komentarzem dotyczącym tego wyniku.

We współczesnej oświacie polskiej występują oceny:

- opisowe (=narracyjne; to nieformalna informacja o wyniku kształcenia z rozbudowanym komentarzem pisemnym)

- nominalne(powstaje w wyniku procesu skalowania; zwykła ocena w postaci stopnia)

Ocenianie osiągnięć uczniów jest procesem ustalania i komunikowania ocen szkolnych. 2 rodzaje:

- intuicyjne (oparte na przeświadczeniu, jakie pojawia się nagle i z dużą mocą w świadomości nauczyciela, bez ścisłej kontroli logicznej, towarzyszy mu emocja)

- analityczne (oparte na sprawdzaniu osiągnięć uczniów. Im dokładniej jest wykonane sprawdzanie, tym wyższy może być stopień analityczności oceniania)

31. Wymień źródła błędów powstających przy ocenianiu i scharakteryzuj dwa wybrane przez

siebie przykłady.

32. Wyjaśnij, co to jest ewaluatyka edukacyjna i czemu służy.

Ewaluatyka edukacyjne – jest teorią ewaluacji edukacyjnej, będącej wartościowaniem waruków, przebiegu i wyników uczenia się, dokonywanym w celu ich ulepszenia. Niemierko (Służy uczniom ale też polepszeniu pracy szkoły. )

Ewaluatyka - Jest dziedziną nauki, która zajmuje się sensem oceniania, myśli nad tym czy ocenianie w szkole ma sens. Chce prowadzić proces uczenia się instytucji (jeśli pracownicy wchodzą do nowej firmy, uczą się jej od początku, tego jak funkcjonuje itp.)

Ważne jest żeby pamiętać że oceny nie są wartością, w szkole liczy się jakość nauczania a nie oceny jakie dostają uczniowie.

33. Wyjaśnij, co to są formy organizacyjne kształcenia i omów jedną z nich.

Forma organizacyjna kształcenia określa warunki społeczne środowiska dydaktycznego, w których dokonuje się proces nauczania-uczenia się. Proces ten przebiega zawsze w jakiejś – takiej czy innej – formie ognizacyjnej. Np.wyznaczony czas trwania lekcji, lekcja jako jednostka przedmiotowa, podział na klasy

Klasyfikacja Wincentego Okonia - wszystkie formy organizacyjne dzieli on na trzy kategorie:

1. praca domowa

2. praca pozalekcyjna

3. praca lekcyjna - - praca lekcyjna charakteryzuje się zazwyczaj dość dużym stopniem przymusu. Można wskazać na kilka systemów pracy lekcyjnej:

a) system klasowo-lekcyjny

b) system mannheimski

c) systemy nowego wychowania

34. Przedstaw system klasowo-lekcyjny i jego modyfikacje

Klasa – pomieszczenie w którym odbywa się lekcja

Lekcja – jednostka klasowa którą dzieci spędzają w klasie; wcześniej nie było przerw

Wywodzi się historycznie juz z XIV w. z Holandii, gdzie nauka w szkole elementarnej przebiegała w oparciu o podział uczniów na grupy (oddziały, klasy), które wspólnie pracowały w określonej jednostce czasu (lekcja). Podział na klasy umożliwił dostrzeżenie i wyodrębnienie procesu kształcenia.

Jan Sturm - podzielił on uczniów na 10 klas i opracował dla każdej klasy szczegółowy program nauczania. W ten sposób przechodzenie uczniów z jednej klasy do drugiej mogło się dokonać dopiero po opanowaniu odpowiedniego materiału. Celem zaś łączącym programy nauczania w kaŜdej klasie była realizacja celu szkoły.

Jan Amos Komeński - zgłosił postulat rozpowszechnienie systemu klasowolekcyjnego w całym ówczesnym szkolnictwie. Opracował on jednolity system, w którym po 6-letniej szkole elementarnej (dla w wszystkich, w języku ojczystym) następowała 6-letnia szkoła średnia dla bardziej uzdolnionych.

Ocena systemu klasowo-lekcyjnego:

• Zalety: prosta struktura organizacyjna; łatwość kierowania; powszechność

• Wary: pomijanie różnic indywidualnych; sztywność organizacyjna; nacisk na osiągnięcia; brak więzi między szkołą a życiem

MODYFIKACJE:

System mannheimski = niemiecki (szkoła Antona Sikingera, który zauważył, że dzieci mają różne zdolności niezależnie od wieku. Wprowadził nowy przydział do klas: 3 klasy ze względy na umiejętności, od najzdolniejszych do tych które mają duże trudności w uczeniu się.

System nowego wychowania – John Dwey – szkoła pracy  uczenie przez działanie; rezygnacja ze sztywnego programu, realizuje się to co wynika z potrzeby.

System Daltoński – Helen Parkhurst – praca z dziećmi upośledzonymi, każde ma własny zestaw zadań; brak klas. Dziecko samo się uczy (podręcznik) i samo sprawdza (zbiory zadań)

Ośrodki zainteresowań, czyli szkoła życia przez życie – Ovide Declory– uczył dzieci z poważnymi upośledzeniami; skupiał się na opanowaniu podstawowych czynności życiowych.

Metoda ośrodków pracy

35. Zaprezentuj, czym jest praca domowa i jakie zadania ma do spełnienia.

Lekcja jest najważniejszą formą pracy na kształceniem i wychowaniem uczniów w szkole, ale wymaga uzupełnienia i wzbogacenia przez pracę domową.

Praca domowa – jest koniecznym uzupełnieniem i ciągiem dalszym pracy lekcyjnej (ze względu na brak czasu na rozwijanie indywidualne uczniów, dostosownaie tępa pracy i utrwalanie wiedzy na lekcji )

ZADANIA: pogłębienie i utrwalenie wiedzy ucznia,

wdrożenie ucznia do samodzielności w myśleniu,

rola wychowawcza - zmusz uczniów do samodzielnego podejmowania codziennych obowiązków, wpływa na ich wolę i charakter,

rozwija systematyczność, inicjatywę, pomysłowość,

wzmacnia wiarę we własne siły,

kształtuje pozytywny stosunek do pracy

36. Podaj pojęcie środków dydaktycznych. Jakie funkcje spełniają w procesie dydaktycznym?

środki dydaktyczne - wszystkie rzeczy, materiały (podręczniki, teksty, mapy, modele, eskponaty) oraz urządzenia (środki audiowizualne, słuchowe, wzrokowe) i maszyny (komp, internet) wspomagające proces uczenia się. / Środki dydaktyczne to pojedyncze przedmioty i urządzenia umożliwiające wielostronne poznawanierzeczywistości i sprawną komunikację w procesie uczenia się.

główna funkcja środków dydaktycznych - Przybliżają, reprezentują rzeczywistość dla ucznia.

1. Poznawanie rzeczywistości  mikroskop przybliża rzeczywistość, komórki; teleskop pomaga oglądać gwiazdy.

2. Poznawanie wiedzy o rzeczywistości  książka reprezentuje, opisuje nam informacje na temat czegoś, czego nie możemy zobaczyć (Afryka)

3. Kształtowanie postaw wobec rzeczywistości  Film o zagrożeniach ekologicznych

4. Rozwijanie działalności praktycznej w rzeczywistości  instrumenty za pomocą których ingerujemy w rzeczywistość

37. Wymień i wyjaśnij cechy charakterystyczne procesu edukacyjnego.

proces edukacyjny = proces wychowania + kształcenia

• Celowość (musimy wiedzieć ku czemu prowadzi edukacja i kolejne sytuacje edukacyjne; cel jest nadrzędny, nie występuje w kolejnych sytuacjach edukacyjnych ale one do niego prowadzą),

• Paradoksalność (kształcenie polega na tym, żeby tak dziecko nauczyć, żeby zrozumiało i nauczyciel stał się zbędny; celem nauczyciela jest niepotrzebność nauczyciela)

• Czasowość (skończoność) – zawsze prowadzi do jakiegoś kresu

38. Podaj możliwe style nauczania i scharakteryzuj jeden z nich.

1) styl kierowniczy,

2) styl terapeutyczny

3) styl wyzwalający (emancypacyjny).

STYL KIEROWNICZY:

nauczyciel odgrywa zasadniczą rolę, pracuje on niczym wykwalifikowany menedżer, który organizuje uczenie się i zarządza nim. Główny nacisk - na zdobywanie przez uczniów kompetencji. Dzieląc czas jednostki lekcyjnej na czas przydzielony i czas zajęty, w stylu kierowniczym nauczyciel stara się jak najlepiej wykorzystać czas przydzielony. Zajmuje go w zaplanowany sposób tak, aby uczeń odniósł jak największą korzyść. W tym celu zarządza on pracą klasy w sposób zdecydowany jak menedŜer. Na jego efektywność wpływa przede wszystkim to, że udziela:

· wskazówek naprowadzających (to jakby mapy albo drogowskazy, którymi nauczyciel posługuje się

nimi, żeby ukierunkować uwagę uczniów na to, czego i jak mają się uczyć)

· korygujących informacji zwrotnych(to szybkie poprawianie błędów w trakcie mówienia lub pisania)

· wzmocnień(od lekkiego uśmiechu, przez stopnie, aż do nagród za aktywność i pracę)

Krytyka: praca nauczyciela przypomina nieco szefa fabryki lub brygadzistę przy taśmie produkcyjnej. Podkreślanie znaczenia zadania, wykonanie obowiązku, osiągnięcie rezultatu, odpowiedzialność za brak postępów, to wszystko odsuwa na plan dalszy samego człowieka. Zarówno osobę nauczyciela,

jak i ucznia.

39. Co to jest zasada nauczania? Podaj jedną z nich i ją wyjaśnij.

Czesław Kupisiewicz stwierdza, że zasady nauczania to normy postępowania dydaktycznego, których przestrzegania pozwala nauczycielowi skutecznie zaznajamiać uczniów z wiedzą, rozwijać ich zdolności i zainteresowania poznawcze, wpajać poglądy i przekonania oparte na akceptowanych społecznie wartościach oraz wdrażać do samokształcenia.

Ilość zasad, którymi należy się posługiwać w trakcie kształcenia, nie jest określona. Niektóre to:

- Zasada poglądowości

- Zasada przystępności w nauczaniu

- Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w kształceniu

- Zasada systematyczności

- Zasada operatywności wiedzy uczniów

- Zasada trwałości wiedzy uczniów - Trwałość zapamiętywania i reprodukcji wiedzy zależy od wielu czynników. Ważną rolę odgrywa w tym zainteresowanie i znaczenie, jakie uczeń przypisuje przyswajanemu materiałowi. Ponadto pamięć ludzka jest wybiórcza: nie możemy pamiętać wszystkiego. Stąd w procesie dydaktycznym ważne jest podejmowanie działań w celu wsparcia uczniów w zapamiętywaniu wiedzy. Do tych działań należy m.in.:

1. powtarzanie materiału i ćwiczenie

2. systematyzowanie nowych zagadnień i łączenie ich z poprzednimi

3. kontrola wyników nauczania