Bajkoterapia jako rodzaj biblioterapii w procesie budowania zasobów osobistych i terapii. Autor: dr Maria Molicka. Doc. PWSZ w Lesznie. Biblioterapia to metoda psychoterapeutyczna, oddziałującą poprzez literaturę na procesy poznawcze jednostki; na kształtowanie się lub przekształcanie schematów: “obrazu siebie” i “obrazu świata”. Metoda ta ma za zadanie: a) budowanie zasobów osobistych, b) oddziaływanie terapeutycznie. To, na ile oddziaływania terapeutyczne będą efektywne i trwałe, uzależnione jest od wielu czynników. Najczęściej metoda ta w terapii wymaga stosowania także innych terapeutycznych metod. Ad a) Jeśli przyjmiemy, że rozwój jest procesem przekształcania się pod wpływem nowych doświadczeń, to budowanie zasobów poprzez literaturę polega na nabywaniu lub przekształcaniu się schematów poznawczych odnoszących się do obrazu siebie i świata. Odpowiednio dobrana lektura umożliwia budowanie optymizmu, tym samym zachęca do działania, odkrywania siebie, własnych walorów i swoich słabych stron.Budowanie obrazu siebie poprzez literaturę pomaga w rozwoju introspekcji; uświadamianiu, co mnie interesuje, jaki jestem, jakim chciałbym być, tym samym wpływa na samoocenę, a równolegle rozwija empatię, optymizm, humor, ułatwia poszukiwanie wartości, sensu życia i nadaje mu wymiar transcendentny. Literatura pozwala na lepsze zrozumienie innych, kształtuje bogatszy, bardziej zróżnicowany obraz świata. Zasoby osobiste kształtowane w oparciu o literaturę oswajają z różnymi wydarzeniami /habituacja/, dają wzory sposobów myślenia, odczuwania, zachowania, które sprzyjają zwiększaniu poczucia kontroli nad sobą i nad sytuacją, facylitują tym samym wypracowanie efektywnych strategii radzenia sobie ze stresem. Stres wg R. Lazarusa i S. Folkmana to “określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi”. W procesie indywidualnego szacowania sytuacji trudnej do możliwości sprostania jej wymogom jednostka dokonuje tzw. oceny pierwotnej, czy będzie to strata, zagrożenie lub wyzwanie. Następnie ocenia swoje możliwości poradzenia sobie, co R. Lazarus i S. Folkman nazywają oceną wtórną. Zasoby osobiste wpływają na ocenę pierwotną pełniąc rolę buforową, obniżają stres. Ad b) Istotą terapii w koncepcji poznawczej jest rekonstrukcja osobowości, redukcja dysfunkcjonalnych schematów poznawczych, tym samym kształtowanie korzystnych zmian w psychice. Rola literatury w terapii polega na odbudowaniu czy zrekonstruowaniu pozytywnego obrazu siebie i świata. Tak jak w terapii kognitywnej terapeuta uczy nowego sposobu myślenia o sobie i innych, tak literatura może pomóc w zmianie percepcji siebie i świata.          Terapia poprzez literaturę polega na: - zastępczym zaspokojeniu potrzeb, odroczeniu gratyfikacji, tym samym redukcji napięcia emocjonalnego, - dokonaniu wglądu odnoszącego się do świadomych struktur osobowości i poszerzeniu udziału świadomości, - przeżyciu emocjonalnym pozwalającym na odreagowanie i uświadomienie własnego problemu. W rezultacie może zachodzić rekonstrukcja osobowości i tym samym redukcja dysfunkcjonalnych struktur poznawczych. Budowanie zasobów poprzez bajkoterapię to oddziaływanie profilaktyczne, które szczególnie ważne jest w okresie dzieciństwa. Terapia dotyczy szeroko rozumianej pomocy psychoterapeutycznej polegającej na gromadzeniu wiedzy dotyczącej sytuacji trudnych, ułatwiających wypracowanie własnych sposobów redukcji napięcia; to proces zmian, jakie mogą zostać wywołane przez asymilację określonych treści prowadząc do kształtowania się skuteczniejszych sposobów radzenia sobie czy nawet rekonstrukcji osobowości. Uczenie się poprzez literaturę zachodzi w oparciu o mechanizmy naśladownictwa i identyfikacji oraz uczenia się ze zrozumieniem – recepcji wiedzy narracyjnej. Bajki terapeutyczne są formą pomocy psychologiczno-pedagogicznej; zawierają treści mające na celu wsparcie poznawcze i emocjonalne dziecka . Dzięki czemu zachodzi budowanie zasobów osobistych i oddziaływanie terapeutyczne. Wspieranie w bajkach terapeutycznych to pomoc psychologiczno-pedagogiczna poprzez dostarczenie dziecku korzystnego, zastępczego doświadczenia służącego wypracowaniu efektywnych strategii radzenia sobie w sytuacjach emocjonalnie trudnych, co w rezultacie sprzyja redukcji negatywnego napięcia emocjonalnego. Wsparcie społeczne H. Sęk i R. Cieślak określają jako “rodzaj interakcji społecznej, która zostaje podjęta przez jednego lub obu uczestników w sytuacji problemowej, trudnej, stresowej lub krytycznej...”. Literatura zapewnia zastępcze doświadczenie poprzez opis, dialog, refleksję dotyczącą wydarzeń, tym samym umożliwia wsparcie: emocjonalne, informacyjne, instrumentalne, a także duchowe. Wsparcie emocjonalne poprzez literaturę stwarza możliwość porównania siebie z innymi, ponieważ zastępczo doświadcza, że innym dzieciom zdarzają się podobne a nawet trudniejsze sytuacje. Teoria porównań społecznych opracowana przez Leona Festingera mówi, że “...poznajemy swoje własne zdolności i postawy poprzez porównywanie się z innymi ludźmi”. Autor ten wymienia różne rodzaje porównań, które służą różnym celom. Wskazuje między innymi na porównania społeczne w dół, czyli takie, kiedy porównujemy się z kimś, kto jest w trudniejszej sytuacji. Odkrycie takiej analogii służy podtrzymaniu pozytywnej samooceny. Wsparcie emocjonalne pozwala zastępczo doświadczyć akceptacji, zrozumienia, buduje więzi z bohaterami. Umożliwia również wyrzucenie z siebie nagromadzonych negatywnych emocji, czy kreowanie pozytywnych. Wspieranie informacyjne to “...dzielenie się własnym doświadczeniem przez osoby przeżywające podobne trudności. Wsparcie takie odpowiada także za potrzebę zrozumienia sensu stresowych wydarzeń i ich przyczyn oraz atrybucję ich sprawstwa”. Wsparcie instrumentalne to przekazywanie informacji o skutecznych sposobach postępowania, strategiach radzenia sobie. Taką właśnie rolę pełnią różnego rodzaju poradniki, biografie itp. Wsparcie duchowe jest szczególnie przydatne w sytuacjach krytycznych, w sytuacjach “cierpienia i bólu duchowego związanego z sensem życia i śmierci...”. Wsparcie buduje nadzieję, poprawia nastrój, motywuje do działania, wyzwala energię. W procesie radzenia sobie z trudnymi sytuacjami w bajkach terapeutycznych odnaleźć można odpowiedzi na dręczące pytania dotyczące aktualnie przeżywanych problemów. Dzięki temu dzieci inaczej oceniają siebie, poznają inne sposoby radzenia sobie. Wsparcie może wpływać na ocenę wtórną / w koncepcji R. Lazarusa/, przez budowanie zasobów, co wyjaśnia jej wpływ na redukcję napięcia. Bajki terapeutyczne są formą pomocy psychologiczno-pedagogicznej; zawierają treści mające na celu wsparcie poznawcze i emocjonalne. Dzięki czemu zachodzi budowanie zasobów osobistych i oddziaływanie terapeutyczne. Bajki te oswajają je z różnymi trudnymi emocjonalnie sytuacjami, pozwalają zdystansować się wobec problemów; dzięki bajkom dzieci lepiej rozumieją trudne sytuacje, poznają sposoby radzenia sobie, dowiadują się, że inni przeżywają podobnie zdarzenia... Oddziałują w profilaktyce przygotowując dziecko do nowych sytuacji, pomagają radzić sobie z problemem aktualnym czy też takim, który zalega i boli. Poprzez metafory i symbole dziecko w bajce odnajdzie swój problem, przepracuje emocjonalnie i poznawczo. W bajce nie znajdzie ”instrukcji obsługi”, lecz poprzez treści w niej zawarte uczy się pomagać sobie. Zalegające negatywne emocje, głównie lęki, mogą wyrządzić wiele szkody przyczyniając się do ukształtowania lękowej osobowości. Bajki pomagają w kształtowaniu pozytywnej wiedzy o sobie; że rozumiem, wiem, co należy zrobić, że potrafię poradzić sobie. Rodzaje bajek terapeutycznych: 1. Bajki psychoedukacyjne. Bajki psychoedukacyjne służą redukcji lęków głównie poprzez ułatwienie zmiany w sposobie myślenia o sytuacji trudnej emocjonalnie. Zmiana sposobu myślenia powoduje inne odczuwanie i w rezultacie prowadzi do zmian w zachowaniu. Można wykorzystywać te historyjki w profilaktyce, by “zaszczepić” dziecko przed nową, nieznaną, a tym samym budzącą niepokój sytuacją np.: jeśli dziecko obawia się dentysty, lub jeśli chcemy przygotować do hospitalizacji, na śmierć ulubionego zwierzątka itp. Niektóre lęki powstają na skutek negatywnych doświadczeń dziecka lub po,,zainfekowaniu” lekiem poprzez straszenie przysłowiowym kominiarzem czy potworami rodem z filmowych bajek Ten typ bajki powinien dawać wzory innego sposobu myślenia o sytuacji trudnej, innego odczuwania i oczywiście, wskazywać na inne sposoby zachowania prowadzące do rozwiązywania problemu Nie może to być jednak moralizatorstwo, ale propozycja, którą dziecko zaakceptuje, przyjmie lub odrzuci. Dziecko poprzez zawarte w treści symbole i metafory samodzielnie odkryje swój problem, co facylituje zmianę sposobu myślenia, odczuwania i zachowania. W bajkach tych oddziałujemy głównie na procesy poznawcze dziecka poprzez: - oswajanie z sytuacją zagrożenia, - przedstawienie jej tak, że staje się dlań zrozumiała, - zapoznanie ze słownictwem dotyczącym emocji, wyjaśnienie związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniem a doznawaniem emocji, - racjonalizowanie problemu, pokazanie wzorów skutecznego działania, innego myślenia o sytuacji trudnej i tym samym innego odczuwania, - przedstawienie różnych trudności, zachęcanie do mówienia o problemach, poszukiwanie skutecznych rozwiązań, - uczenia myślenia pozytywnego nastawionego na działanie. 2. Bajki psychoterapeutyczne. Bajki psychoterapeutyczne mają za zadanie skompensować niezaspokojone potrzeby bezpieczeństwa, miłości, przynależności, akceptacji i uznania, zastępczo dowartościować. Ich rola polega na redukcji lęków związanych z niezaspokojonymi potrzebami, niskim poczuciem własnej wartości. Fabuła musi być bardziej rozbudowana. Bajki te wspierają poznawczo, zawierają w sobie, zatem elementy bajki psychoedukacyjnej poszerzone o wsparcie emocjonalne. Bajka psychoterapeutyczna zawiera, poza wyżej wymienionymi sposobami wspierania poznawczego, także wspieranie emocjonalne, które polega na: - daniu poczucia, że nie jestem sam, że inni podobnie czują, myślą i zachowują się /odbudowanie w ten sposób pozytywnej samooceny /, - umożliwieniu wyżalenia się, ekspresji uczuć, w rezultacie dokonuje się ich redukcja, - budowaniu nadziei. Bajka psychoterapeutyczna musi być mocno zakorzeniona w sytuacji lękotwórczej. Ułożenie takiej bajki wymaga dobrej analizy przyczyn, uwarunkowań, objawów poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych doznawanych lęku. Bajka psychoterapeutyczna znajduje zastosowanie, gdy dziecko aktualnie znajduje się w trudnej emocjonalnie sytuacji lub, gdy jej doświadczyło. Dotyczy to szczególnie takich sytuacji jak: pojawienie się rywala do uczuć rodziców, czyli urodzenie się brata czy siostry, adaptacja do przedszkola, adopcja, rozwód rodziców, choroba bliskiej osoby itp. Bajki te również można stosować w profilaktyce, dziecko słyszy o różnych wydarzeniach, często nie rozumie ich, nie potrafi o nich rozmawiać, co może generować negatywne, zalegające emocje. Bajka terapeutyczna spełni swoją rolę, kiedy dziecko ją przyjmie; to znaczy przeżyje, przepracuje, przez co wpłynie na jego sposób myślenia, odczuwania, zachowania. Najczęściej dokonuje się to wówczas, gdy wiele razy do niej wraca. 3. Bajki relaksacyjne. Bajki relaksacyjne mają nieco inny charakter, jak sama nazwa wskazuje, służą odprężeniu, relaksacji, regeneracji zasobów osobistych. Bajka relaksacyjna wspiera dziecko w rozwoju wizualizując pozytywne obrazy mające na celu wywołanie uspokojenia, odprężenia. Opierając się na założeniach treningu autogennego Schulca, którego celem jest rozluźnienie, redukcja napięcia mięśniowego, a przez to oddziaływanie na autonomiczny układ nerwowy. Model bajki opiera się na wizualizacji, która ma wyzwolić określone stany emocjonalne. W jej strukturze są stałe elementy wzorowane na treningu autogennym; a mianowicie w części początkowej występują elementy uzasadniające zmęczenie, znużenie i elementy uspokajające, rozluźniające. W drugiej, środkowej powinny znaleźć się elementy opisujące stan bezpieczeństwa, spokoju, bezwładu, ciężaru, ciepła. W ostatniej stopniowo przechodzić od relaksu do elementów wywołujących przypływ energii po odpoczynku, rześkość, radość życia, poczucie, że świat jest piękny. W tym końcowym momencie dobrze jest zobrazować to wyobrażeniami związanymi z wodą, kąpielą, wodospadem, piciem wody ze źródła czy lataniem. Niektóre elementy można powtarzać, by pogłębić relaks dziecka. Wizualizowane obrazy powinny zwierać struktury: wzrokową, słuchową, czuciową, a także, o ile to możliwe, zapachową. Dominującymi kolorami tworzonych wyobrażeń powinny być zielony i niebieski, którym to przypisuje się znaczenie kojące. Opisywane zdarzenia, jak i wybór bohatera, dobrze jest kojarzyć ze światem roślinnym, zwierzęcym, dziecku znanym. Elementy związane ze sferą słuchową dotyczyć powinny np. wolnego, niezbyt głośnego szumu fal, czy też podmuchu wiatru, odgłosy cichego śpiewania, wibracji powietrza, jaki wydaje muszla, echo itp. Czuciowa powinna obejmować doznania zmysłowe związane z dotykiem, położeniem ciała, odczuwaniem wewnętrznego rytmu ciała, a węchowa przywoływać znane i przyjemne zapachy. Wydaje się, że bajki relaksacyjne przy długotrwałym stosowaniu pomogą dziecku samodzielnie przywoływać obrazy mające kojące dla niego znaczenie. Bajki te znajdują zastosowanie w profilaktyce i terapii. Przedszkola są optymalnym miejscem do ich powszechnego stosowania. Szczególnie należałoby je polecać logopedom w ich indywidualnej pracy z dzieckiem jako element wstępny, rozluźniający, redukujący napięcie.Czas opowiadania bajki: 3-7 minut. Przy opowiadaniu bajki relaksacyjnej ważne jest, byśmy sami byli odprężeni, mieli wyrównany oddech, czytali cicho bez przesadnej deklamacji. Lekturze może towarzyszyć muzyka. Bajki terapeutyczne potrzebne są także rodzicom. Pomagają im odnaleźć to, o czym dawno zapomnieli, odkrywają na nowo świat oglądany oczyma dzieci i czynią go własnym. Nowe technologie już na dobre zadomowiły się i często oddalają od siebie najbliższych; rodziców, i dzieci, a opowiadanie czy czytanie bajek zbliża, co skutkuje silniejszą więzią, wzajemnym rozumieniem się, spędzaniem czasu, który jest radosnym byciem razem.

"Bajkoterapia jest ważną metodą wspierania i oddziaływania terapeutycznego we wczesnych okresach rozwoju dziecka. Może pomóc w efektywnym radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi. Takie sytuacje, które często wywołują lęk, są nierozerwalne z nabywaniem przez dziecko doświadczeń. To np. pierwsze dni pobytu dziecka w przedszkolu, szkole, sytuacje kompromitacji, pobyt w szpitalu, śmierć ulubionego zwierzątka, pojawienie się nowego dziecka w rodzinie, niepowodzenia szkolne i wiele innych. Małe dziecko takiej pomocy potrzebuje z wielu powodów. Silne emocje, jakich doznaje, jak fala zalewają je i prowadzą do zachowań, które budzą dezaprobatę otoczenia i są nieakceptowane przez samo dziecko, które często dokonuje ich projekcji na inne osoby. Nie zna słów określających stany emocjonalne, nie rozumie ani tych sytuacji, ani siebie. Nie potrafi zwrócić się do dorosłych o tak potrzebne wsparcie. Nie zna strategii radzenia sobie, tkwi zatem w pułapce własnych negatywnych emocji. Dziecko w toku swego rozwoju musi rozwiązywać trudne sytuacje, ale tylko wtedy buduje korzystne doświadczenie, jeśli potrafi sobie z nimi poradzić, rozwiąże je, pozytywnie zaadaptuje się. W przeciwnym wypadku unika rozwiązywania trudnych sytuacji, które sygnalizują porażkę, co sprzyja kształtowaniu się patologicznych strategii radzenia sobie. Żyjemy w świecie, gdzie wymagania, oczekiwania nie tylko wobec dorosłych, ale i dzieci szybko zmieniają się, a rodzina coraz częściej nie daje poczucia bezpieczeństwa, w rezultacie dziecko jest osamotnione i bezradne. Wspieranie poprzez bajki terapeutyczne polega na wzbogacaniu wiedzy dziecka o sobie i świecie, to budowanie tzw. zasobów i wspieranie. Terapia poprzez bajki terapeutyczne ma na celu redukcję napięcia i odbudowanie obrazu siebie i świata. Treść bajek terapeutycznych koncentruje się wokół sytuacji emocjonalnie trudnych, które to zdarzają się w toku rozwoju dziecka. Lęk u dzieci wynika: z uprzedniego, negatywnego doświadczenia, z rozwoju dziecka, rozwoju jego wyobraźni, (mówiąc o rozwoju myślę o tym, że niektóre dzieci są „gotowe” do ujawniania różnych lęków np.: przed ciemnością, czy pożarciem przez dzikie zwierzę – to są lęki, o których wspominał Jung pisząc o nieświadomości zbiorowej, czy Le Doux o w mózgu emocjonalnym) z niezaspokojonych potrzeb - braku poczucia bezpieczeństwa, miłości, przynależności, uznania z niskiej samooceny Bajki terapeutyczne oddziałują na procesy poznawcze poprzez: oswajanie z sytuacją zagrożenia, przedstawienie jej tak, że staje się dlań zrozumiała, zapoznanie ze słownictwem dotyczącym emocji, wizualizację treści, wyjaśnienie związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniem a doznawaniem emocji, racjonalizowanie problemu, pokazanie wzorów skutecznego działania, innego myślenia o sytuacji trudnej, innego odczuwania, przedstawienie różnych trudności, zachęcanie do mówienia o problemach, poszukiwanie skutecznych rozwiązań, pokazywanie wzorów pozytywnego myślenia, nastawionego na działanie. Bajki te wspierają rozwój dziecka, wzbogacając jego wiedzę, przedstawiają inny sposób myślenia, odczuwania i działania. Użycie metafor i symboli pozwala na samodzielne ich odkrywanie i odnoszenie do własnych doświadczeń. Bajki konkretyzują emocje, przypisując je określonym zdarzeniom, stymulują empatię, obrazują, jak ważne są właściwe relacje z innymi. Wspieranie emocjonalne polega na: daniu poczucia, że nie jestem sam, że inni też podobnie czują, myślą i zachowują się, umożliwieniu wyżalenia się, ekspresji uczuć poprzez wizualizację tekstu, w ten sposób ponowne doświadczenie emocji; w rezultacie dokonuje się ich redukcja, zmianie samopoczucia poprzez pokazanie, że inni są w podobnej sytuacji budowie pozytywnego obrazu siebie daniu nadziei Bajka psychoterapeutyczna pomaga zbudować poczucie skuteczności lub odbudować je, bo daje wiedzę o rzeczywistości, o sytuacjach trudnych i obrazuje skuteczne sposoby radzenia sobie. Jest sposobem na wzmacnianie dziecka, wpływa na kształtowanie poczucia własnej wartości. Niezaspokojona potrzeba bezpieczeństwa wyzwala często lęk przed ciemnością, pożarciem przez dzikie zwierzęta itp. W bajce kompensacja polega na zbudowaniu poczucia, że ktoś zawsze jest gotowy do pomocy, ktoś czuwa i nie pozwoli zrobić krzywdy lub wyposaża dziecko w niezniszczalność, obdarza mocą itp. Niezaspokojona potrzeba miłości i przynależności rodzi lęk przed porzuceniem, odrzuceniem. Dlatego bohater bajek otrzymuje ją – czyli jest wart miłości. Przy niezaspokojonej potrzebie uznania rodzi się poczucie mniejszej wartości - dlatego bohater nie jest bez skazy (a nawet być nie powinien) ale dokonuje takich czynów, które pozwalają mu zdobyć szacunek i podziw." Powyższy tekst stanowi skrót tekstu autorstwa dr Marii Molickiej, który możesz przeczytać tutaj. Bajka nie działa od razu. Nadrzędnym celem bajek psychoterapeutycznych jest obniżenie lęku. Ale to proces, który musi potrwać. Dokonuje się on w dziecku. To ono po „przepracowaniu” bajki albo ją przyjmie, albo odrzuci. Dziecko nie musi każdej bajki potraktować jako ważnej. Może się tez zdarzyć, że jej nie zrozumie. Czasem dzieci powracają do określonych bajek dopiero po jakimś czasie. Najskuteczniejsze zaś – jak się zdaje – są te, do których dziecko chce powracać co jakiś czas. Jest to sygnał, że dziecko tej właśnie bajki potrzebuje, że utożsamia się z jej bohaterem, że daje mu to wiele satysfakcji. Nie musimy rozmawiać o bajce, ale jeśli dziecko tego chce, wyjdźmy naprzeciw jego oczekiwaniom. Mówmy jednak tyle, ile chce usłyszeć, nie moralizujmy, nie tłumaczmy. Dobrą metodą zobaczenia, cow bajce było dla dziecka ważne jest zaproponowanie mu rysunku do bajki. Występują trzy rodzaje bajek terapeutycznych: psychoedukacyjna psychoterapeutyczna. relaksacyjna Cechami wspólnymi bajek psychoedukacyjnych i psychoterapeutycznych są: ich adresat - dzieci, głównie w wieku od 4 do 9 lat konstrukcja bajki powinna opierać się na metaforze – sytuacji, w której znajduje się dziecko, jego zachowania itp. choć dobrze jest, by bohater bajki był w podobnym wieku do dziecka, to jednak unikać należy tego, by posiadał on inne cechy, które z naszym dzieckiem mogą go wyraźnie powiązać np.: imię czy cechy fizyczne bohater bajki powinien posiadać problemy podobne do dziecięcych i rozwiązywać je za pomocą takich samych środków, jakie dostępne są w świecie dziecka choć w bajce mogą występować postaci bajkowe, to jednak sama magia wcale lub bardzo rzadko w nich się pojawia bohater, którym może być zarówno człowiek, jak i zwierzę radzi sobie z problemami przy pomocy innych postaci bajkowych - warto wprowadzić tzw. „eksperta” (ważny jest element rozmowy) najlepiej, by miejsce, w którym rozgrywa się akcja bajki, było znane dziecku, np.: dom, szpital, przedszkole itp, ale może to być również bajkowa kraina lub inna planeta - ważne jednak jest, by w tym świecie rządziły reguły podobne do ludzkich bajka nie powinna mieć morału, pouczać należy eksponować uczucia, szczególne te pozytywne, a o wszystkich rodzajach uczuć należy pisać jak najwięcej, opisywać je, bohaterowie również powinni często mówić, co czują, próbować nazywać swoje uczucia wskazane jest wprowadzenie elementów humoru bajka powinna dobrze się kończyć Oba powyższe typy bajek mają nieco inne zastosowanie. Choć nie rzadko ich cele zazębiają się. Nierzadko mamy do czynienia z bajkami, które stoją na pograniczu tych dwóch typów bajek. Bajki psychoedukacyjne to takie, których celem jest dokonanie zmian w zachowaniu dziecka, co rozumiane jest b. szeroko. Może to bowiem dotyczyć zarówno sytuacji, w których chcemy przekonać dziecko do sprzątania, jak i gdy chcemy nauczyć je radzić sobie z agresją rówieśniczą. Ten typ bajki powinien dawać wzory pewnych zachowań, dzięki którym możemy rozwiązać problem. Nie może to być jednak moralizatorstwo, ale propozycja. Jeśli chcesz przeczytać przykładową bajkę psychoedukacyjną, pomagającą dziecku przed wizytą u dentysty, kliknij tutaj. Bajki psychoterapeutyczne mają zdecydowanie bardziej rozbudowaną fabułę i są na ogół dłuższe niż bajki psychoedukacyjne oraz, co najważniejsze mają za cel kompensację niezaspokojonych potrzeb, zastępczo - podniesienie samooceny. Bajka psychoterapeutyczna musi być mocno zakorzeniona w sytuacji dziecka, której dotyczy. Ułożenie takiej bajki wymaga dobrej analizy emocji (leku, strachu, smutku), których ma ona dotyczyć. Bajka psychoterapeutyczna znajduje także zastosowanie w sytuacjach trudnych emocjonalnie, po przeżyciach kryzysowych (np. początki dziecka w przedszkolu), czy nawet traumatycznych dziecka, takich jak np.: separacja rodziców, pojawienie się nowego dziecka w rodzinie, śmierć ulubionego zwierzątka, choroba w rodzinie czy nawet śmierć członka rodziny. Jeśli chcesz przeczytać przykładową bajkę psychoterapeutyczną, pomagającą dziecku w radzeniu sobie z lękiem przed ciemnością, kliknij tutaj. Zarówno bajki psychoedukacyjne, jaki i psychoterapeutyczne można wykorzystywać jako działanie profilaktyczne - gdy wiemy, że nastąpi jakaś trudna dla dziecka sytuacja – jak i w sytuacjach, gdy już mamy do czynienia z konkretnym problem. Bajki relaksacyjne mają nieco inny charakter. Nie służą tyle terapii, co – jak sama nazwa wskazuje – odprężeniu, relaksacji, odpoczynkowi np.: po pełnym emocji dniu, po trudnym dla dziecka wydarzeniu, które było dla niego stresujące, np.: wizycie u dentysty, szczepieniu. Podstawowe cechy bajki relaksacyjnej: Opiera się na wizualizacji, czyli silnie odwołuje się do wyobraźni dziecka, a czynnik wyobrażeniowy odgrywa dużą rolę w jej przyswojeniu Akcja toczy się w miejscu dobrze dziecku znanym, które opisane powinno być jako spokojne, przyjazne i bezpieczne; Akcja nie może być dynamiczna, bohater głównie obserwuje i przeżywa to, co widzi; są to wydarzenia spokojne Czas: 3-7 minut Dobrze jest wprowadzić do treści wydarzenia związane są z piciem wody ze źródła, kąpielą pod wodospadem, lataniem. W bajce powinno znaleźć się wiele elementów odwołujących się do wszystkich zmysłów, np.: dobrze jest opisywać szum drzew czy wiatru, przywoływać zapachy itp. Przy opowiadaniu bajki relaksacyjnej ważne jest, byśmy sami byli odprężeni, mieli wyrównany oddech, czytali cicho. Lekturze może towarzyszyć muzyka. Bajka relaksacyjna ma wizualizować 3 główne elementy relaksu wg Schulza: uzasadnienie potrzeby odpoczynku, znalezienie odpowiedniego miejsca i wyciszenie relaks właściwy redukcja napięcia mięśniowego – rozluźnienie mięśni, uczucie ciężaru, bezwładu, często ciepła, regulacja oddechu (naturalna), usuwanie zmęczenia i napięcia – orzeźwienie, powrót do aktywności. Jeśli chcesz przeczytać przykładową bajkę relaksacyjną, kliknij tutaj.