System Instytucjonalny i prawny UE-> ćwiczenia

ćwiczenia nr 1 17.02.2010r

1. ISTOTA PRAWA UE

1.1. Definicja prawa europejskiego i prawa Unii Europejskiej:

Zagadnienie rozumienia prawa europejskiego jest zagadnieniem spornym. W dyskusji występują dwa nurty:

• wąski – w ramach nurtu wąskiego pod pojęciem prawa europejskiego należy rozumieć prawo europejskich organizacji międzynarodowych. W ramach prawa europejskiego wykształciło się prawo wspólnot europejskich, które dziś stanowi podstawę prawną Unii Europejskiej. Dla określenia charakteru prawnego
  i struktury Unii Europejskiej, a tym samym systemu prawnego Unii Europejskiej należy przyjąć definicję organizacji międzynarodowej. Najogólniej organizacja międzynarodowa to zrzeszenie państw i innych podmiotów międzynarodowych, krajowych osób fizycznych lub prawnych z różnych państw, utworzone w celu realizowania zadań określonych w statucie.

Organizacje międzynarodowe dzielimy na:

• międzyrządowe – zrzeszają państwa lub inne podmioty prawa międzynarodowego, działają na podstawie umowy międzynarodowej zawartej przez państwa;

• pozarządowe – zrzeszają krajowe osoby fizyczne lub prawne

Reasumując, Unię Europejską (prawo europejskie) w tym ujęciu należy analizować w kontekście organizacji międzynarodowych, choć jest to dyskusyjne ze względu na to, że organizacje międzynarodowe mogą (jest to reguła) ale nie muszą posiadać osobowości prawnej.

• szeroki – prawo europejskie to prawo Unii europejskiej i Rady Europy;

Definicja prawa Unii Europejskiej:

Prawo Unii Europejskiej obejmuje całość aktów prawnych przyjmowanych w Unii Europejskiej, to jest prawo wewnętrzne (pro foro interno) oraz prawo skierowane do państw członkowskich (pro foro externo).

Ponadto prawo Unii Europejskiej obejmuje cały dorobek prawny, na który składają się traktaty, jak również akty prawodawcze, akty delegowane oraz akty wykonawcze, a także orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i sądów I instancji, jak również wartości, które tkwią u ich podstaw.

1.2. Prawo Wspólnot Europejskich

Wspólnoty Europejskie opierały się na traktatach, które zostały zawarte przez państwa członkowskie zgodnie z zasadami prawa międzynarodowego publicznego.

Podstawą prawną Wspólnot była umowa międzynarodowa zawarta przez państwa członkowskie. Wspólnoty posiadały osobowość prawno – międzynarodową i podejmowały decyzje, które mogły zobowiązać państwo członkowskie do określonego zachowania wbrew jego woli. Ze względu na powiązanie Wspólnot z Unią Europejską, prawo wspólnotowe można zaliczyć do prawa unijnego
w rozumieniu szerokim. Ze względu na odrębność Unii Europejskiej i Wspólnot Europejskich oraz prawa wspólnotowego i prawa unijnego w węższym rozumieniu, należy prawo wspólnotowe odróżnić od prawa unijnego w węższym znaczeniu.

3. Prawo europejskie a prawo międzynarodowe publiczne

Charakter prawny prawa europejskiego jest zagadnieniem spornym. W dyskusji można wyróżnić dwa nurty:

• tradycyjny – zakłada, że prawo europejskie jest prawem międzynarodowym, ponieważ prawo europejskie powstawało i powstaje w wyniku zawierania umów międzynarodowych przez państwa członkowskie, które są podmiotami prawa międzynarodowego

• autonomiczny – zakłada, że prawo europejskie nie jest prawem międzynarodowym lecz autonomicznym porządkiem prawnym. Decyduje o tym obraz struktur prawa europejskiego

Reasumując, dyskusja, która dotyczy charakteru prawnego prawa europejskiego jest próbą odpowiedzi na pytanie: Czy prawo europejskie można zakwalifikować jako dział prawa międzynarodowego publicznego?

Za przyjęciem teorii autonomicznej przemawia fakt, iż prawo europejskie wykazuje wiele specyficznych cech.

3. Prawo wspólnotowe a prawo krajowe

Klasyfikacja prawa wspólnotowego i prawa krajowego należy do najintensywniej dyskutowanych problemów. Wspólnotowy i krajowy porządek prawny nawzajem się przenikają, ale są również wobec siebie niezależne.

W literaturze podmiotu stwierdza się, że relacja między prawem wspólnotowym a krajowym określana jest jako „zazębianie się”. Prawo wspólnotowe wymaga wewnątrz państwowego wykonania jak również ogranicza stosowanie prawa krajowego. W kontekście „zazębiania się” należy zwrócić uwagę na wzajemny wpływ jaki wywierają na siebie wspólnotowy i krajowy porządek prawny. Wyraźne jest to w przypadku prawa administracyjnego. Krajowe prawo administracyjne wpływa na europejskie prawo administracyjne tak, że jest ono źródłem poznania ogólnych zasad prawnych europejskiego prawa administracyjnego.

System instytucjonalny i prawny Unii Europejskie- 26.02.2010r; ćw 2

2. ZAKRES OBOWIĄZYWANIA PRAWA UE

1. Zakres czasowy obowiązywania prawa UE

   Zakres ten wyznaczają 3 elementy:

• ogólne klauzule ustanawiające traktaty, a według nich traktaty mogą być:

• zawarte na czas nieokreślony, nieograniczony: np. Traktat u funkcjonowaniu Unii Europejskiej został zawarty na czas nieokreślony, mówi o tym art 312

• zawarte na czas określony np. Traktat Paryski podpisany w 1951, który wszedł w życie w 1952 i został zawarty na 50 lat. Traktat wygasł już-> 23.07.2002r.

• Okres przejściowy jako instrument adaptacyjny np. Traktat z Lizbony wprowadził okres przejściowy od 1.11.2014r do 31.03.2017r. Sprecyzowany w odrębnym protokole numer 36 w sprawie postanowień przejściowych. W okresie tym:

• każde państwo będzie mogło zażądać powrotu do systemu nicejskiego i przeprowadzić głosowanie wg formuły ustanowionej na mocy Traktatu z Nicei

• w okresie tym będzie można odwołać się do tzw formuły z Joaniny, która polega na tym, że jeżeli państwa nie zgadzają się na podjęcie decyzji i zgromadzą ¾ jednego z testów mniejszości blokującej lub 26% potencjału demograficznego Unii to Rada będzie musiała ponownie zająć się tą sprawą i poszukać satysfakcjonującego rozwiązania w rozsądnym czasie

2.2. Zakres terytorialny obowiązywania prawa UE

Sferą terytorialnego stosowania prawa UE jest przestrzeń lądowa, morska i powietrzna państw członkowskich UE, pozbawiona granic wew. lecz mająca wspólną granicę zew. Terytorialny zakres stosowania prawa UE jest określony szczegółowo w art.311A traktatu o UE.

Odejściem od tej reguły będą sytuacje, w których traktaty nie mają zastosowania do:

- krajów i terytoriów zamorskich utrzymujących szczególne stosunki ze Zjednoczonym Królestwem WB i Irl.Płn.,

- Duńskich Wysp Owczych,

- ograniczenia wynikające ze stosowania traktatów do wysp kanału La Manche i Wysp Man,

- ograniczenia wynikające ze stosowania traktatów w odniesieniu do departamentów zamorskich Francji, Azorów, Madery, Wysp Kanaryjskich, które określa Rada na wniosek Komisji Europejskiej i po porozumieniu z Parlamentem Europ.,

- ograniczenia dot. Grenlandii, która była objęta traktatami wraz z przystąpieniem Danii. Wówczas do Wspólnot E. Grenlandia uzyskała w 1979 r. daleko idącą autonomię, a w 1982 r. ludność w referendum wypowiedziała się przeciwko przynależności wówczas do Wspólnot E. i na mocy zmiany traktatu w 1984 r. Grenlandia została wyłączona z zakresu ich stosowania lecz jednocześnie została objęta specjalnym statusem stowarzyszenia.

Zakres terytorialny stosowania prawa UE może się zwiększać. W przypadku np. przystąpienia nowego państwa, bądź zwiększania terytorium państwa członkowskiego, jak np. miało to miejsce z przyłączeniem NRD do RFN w 1990 r.

W traktacie lizbońskim po raz 1szy w UE przewidziano możliwość wystąpienia z UE, tzn. zapis mówiący o tym, że każde państwo członkowskie może na własne życzenie wystąpić z UE. Państwo członkowskie, które podjęło decyzję o wystąpieniu, zgłasza ten fakt Radzie Europejskiej. REurop prowadzi wówczas negocjacje i zawiera z tym państwem umowę określającą warunki jego wystąpienia. Umowa zawierana w imieniu UE przez RE większością kwalifikowaną po uzyskaniu zgody Parlamentu E.

2.3. Zakres materialny (przedmiotowy) obowiązywania prawa UE

Zakres przedmiotowy traktatu, tzn. jego treść i struktura są stosunkowo złożone, jednak nie odbiegają od złożoności materii. Traktat obejmuje zakres przedmiotowy obecnego traktatu o UE
i traktatu ustanawiającego WE. Tzn. chodzi o umowy m-nar., kt mają regulować działania OM o znacznej kompetencji i złożonej strukturze. Zakres materialny ulegał poszerzaniu w oparciu o po 1sze tzw. legalną aktywność instytucji oraz po 2gie poprzez poszanowanie dorobku prawnego, kt tworzą: traktaty założycielskie WE oraz całokształt dotychczasowo wypracowanych norm w tym zakresie, czyli akty prawodawcze delegowane i wykonawcze łącznie z ukształtowanymi sposobami ich rozumienia
i stosowania, a także obszary polityk UE, orzecznictwo sądowe, a także wartości tkwiące u podstaw funkcjonowania UE. Gwarantuje to ciągłość, trwałość i postępowy charakter prawa UE.

2.4. Zakres podmiotowy obowiązywania prawa UE

Nazywany również zakresem personalnym. UE nie jest państwem i nie ma porównywalnego
z państwem zwierzchnictwa personalnego. W zw. z tym obywatelstwo UE ma przede wszystkim znaczenie symboliczne i nie jest porównywane z obywatelstwem krajowym. Obecnie UE swój zakres oddziaływania kieruje do państw członkowskich, a w ich ramach do krajowych osób fiz. lub prawnych, jak również do innych podmiotów prawa m-nar. publ.

System instytucjonalny i prawny Unii Europejskie- 05.03.2010r; ćw 3

3. GŁÓWNE ZASADY PORZĄDKU PRAWNEGO UE

3.1. Zasady ogólne

• Zasada pewności prawa i ochrony zaufania

Oznacza, że UE i jej instytucje nie mogą naruszać pozycji prawnej jednostki, której dalsze istnienie stanowi lub może stanowić interes godny ochrony. Chroniona powinna być pewność prawa. Jak dalece zaufanie jest godne ochrony, zależy od okoliczności pojedynczego przypadku oraz sensu i celu przepisu,
z kt wynika potencjalnie chroniona pozycja. W przypadku prawno.-gosp. stanów faktycznych, np. ilościowych ograniczeń produkcji, instytucje UE są przede wszystkim zobowiązane do niezmieniania nagłego i bez zapowiedzi swojego sposobu działania, o ile nie sprzeciwia się temu bezwzględny interes dot. dobra powszechnego.

• Zas. nieretroaktywności

Jest to zakaz wstecznej mocy prawa. Ozn. to, że obywatele UE mogą ufać, że środki UE nie mogą w późniejszym terminie pogorszyć istniejących już sytuacji, tzn. że nowowprowadzone przepisy nie mają zastosowania do sytuacji czy zdarzeń, kt zakończyły się zanim te przepisy zaczęły obowiązywać. Zas. ta jest odnoszona gł. do aktów prawodawczych, tj. rozporządzeń, dyrektyw i decyzji.

• Zas. równości

Zabrania wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową. Z jej treści wypływa zakaz czynienia różnic między podmiotami prawnymi państw członkowskich, kt znajdują się
w tożsamych sytuacjach, albo równoprawne ich traktowanie, gdy znajdują się w sytuacjach różnych, chyba że znajduje to obiektywne uzasadnienie. Zakaz dyskryminacji jest związany gł. z faktem, że działalność gosp. w obrębie UE jest prowadzona przez jednostki na podst. przepisów obowiązujących
w poszczególnych państwach UE. Zatem państwa mają obowiązek traktowania obywateli innych państw członkowskich oraz towary pochodzące z takich państw w taki sam sposób, w jaki traktują własnych obywateli oraz własne towary. W odniesieniu do świadczenia usług zakaz dyskryminacji ze względu na obywatelstwo powinien być interpretowany jako zakaz dyskryminacji ze względu na msce zamieszkania usługodawcy lub usługobiorcy. Dyskryminacja polega na niejednakowym traktowaniu jednakowych sytuacji bez obiektywnego uzasadnienia.

• Zas. proporcjonalności

Stanowi pewne ograniczenie dla władz ze względu na wymaganą równowagę między uruchomionymi środkami, a zamierzonym celem. Oznacza, że akty państw członkowskich i UE wydane
w ramach legislatywy, egzekutywy i sądownictwa muszą być odpowiednie i konieczne do osiągnięcia celów, kt realizacja dopuszczalna jest przy pomocy danej regulacji. Przy czym w razie istnienia kilku odpowiednich środków należy wybrać te, kt są najmniej uciążliwe, ponadto nałożone obciążenia muszą pozostawać w odpowiednim stosunku do zamierzonych celów. Wynika z tej treści zakaz stosowania działań władczych ponad potrzebę nazywamy to proporcjonalnością. W przypadku oceny konieczności zastosowania środka przez państwa członkowskie należy wziąć pod uwagę, czy nie istnieje już dla podobnego stanu faktycznego mniej surowe przepisy. Ocena konieczności działania należy do kompetencji państw.

• Zas. wolności

Zapewnia podmiotom państw członkowskich swobodę w podst. dziedzinach aktywności życiowej i wiąże się przede wszystkim z instytucją rynku zew. oraz ze swobodą efektywnej konkurencji. Istnieją wyjątki, dla kt zas. wolności może być ograniczona, np. swobodny przepływ pracowników, zdrowie publ.
i bezpieczeństwo publ. i przepływ towarów.

Ćwiczenia nr 4 12.03.2010r

• Zas. równowagi instytucjonalnej

Określona orzecznictwem ETS, konieczna z uwagi na niemożność odniesienia trójpodziału władzy charakterystycznego dla współczesnych demokratycznych ustrojów państwowych na płaszczyznę UE.

Składa się na nią kilka elementów. Po 1sze instytucje wspólnotowe posiadają autonomię do realizacji swoich działań i mogą działać tylko i wyłącznie w ramach przyznanych im kompetencji. Po 2gie żadna instytucja nie może zastępować innych działań. Po 3cie należy bezwzględnie przestrzegać procedur określonych przez UE. Tzn. każda z instytucji w swych działaniach musi brać pod uwagę uprawnienia innej instytucji. Po 4te wszystkie instytucje mają również obowiązek współdziałania w celu realizacji zadań wyznaczanych przez prawo UE.

Każde zakłócenie tej równowagi musi spotkać się z sankcjami. TS sprawuje kontrolę nad poszanowaniem przez poszczególne instytucje swych uprawnień. Równowaga wymaga od UE poszanowania uprawnień państw członkowskich. Każda instytucja ma prawo określania swej struktury
i zasad działania w granicach wyznaczanych przez prawo UE. Autonomia instytucji zapewniona jest dzięki immunitetom i przywilejom przyznawanym jej i jej członkom. Instytucje i organy UE w swej organizacji wew. muszą brać pod uwagę kompetencje państw członkowskich oraz innych instytucji
i organów UE. Zarazem instytucje i organy UE nie mogą powoływać się na swoje immunitety i przywileje w celu uchylenia się od obowiązku współpracy z rządami państwowymi.

• Zas. jawności

Wymaga zapewnienia jednostce możliwość uzyskania swobodnego dostępu do potrzebnych informacji. Podstawowe znaczenie mają 2 podejścia:

1. Każdy obywatel UE może pisemnie zwrócić się do każdej z instytucji i organów w dowolnym
   z oficjalnych języków, a organ lub instytucja zobowiązana jest do udzielenia pytającemu pisemnej odp. w tym samym języku.

2. Każdy obywatel UE, a także każda osoba fiz. i prawna zamieszkała lub mająca siedzibę
   w państwie członkowskim ma prawo dostępu do dokumentów Parlamentu E., Rady Komisji Europejskiej, z zastrzeżeniem zasad i warunków, o kt mowa w przepisach szczególnych, tj. takich, kt odnoszą się np. do ochrony interesu publ. lub prywatnego.

• Zas. poszanowania praw jednostki

Zasada ta pozostaje w ścisłym związku z zasadami wolności i równości. Ma ona znaczenie dla całej UE, państw członkowskich i w stos. zew. Wyrazem tej zasady jest Karta Praw Podst. UE proklamowana
w grudniu 2000 r. w Nicei. Karta formułuje prawa i wolności człowieka, a także prawa obywateli UE w 50 artykułach zgrupowanych w 6 rozdz., tzn. godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywateli
i wymiar sprawiedliwości. Poszczególne wolności i prawa są wzorowane na Europejskiej Konwencji Praw Czł. I innych umowach m-nar. Od roku 2004 Karta została włączona do prawa UE.

3.2. Zasady strukturalne

• Zas. autonomii

Podstawą tej zasady są 2 orzeczenia ETS z 1963 r. i z 1964 r., w kt TS stwierdził, że europejskie prawo wspólnotowe stanowi nowy, odrębny porządek prawny. Zasada ta głosi, że europejskie prawo wspólnotowe jest niezależne od ustaw państwowych. Prawo to wchodząc do krajowych porządków prawnych państw członkowskich, zachowuje swoją odrębność i niezależność i jest stosowane jako prawo UE. Zasada ta daje gwarancję jednolitego stosowania prawa na obszarze całej UE.

Ćwiczenia nr 6 26.03.2010r

1. Zasada pierwszeństwa prawa UE wobec prawa państw członkowskich

Podstawą tej zasady stało się orzeczenie ETS z 1964 w sprawie Costa przeciwko E.N.E.L w którym Trybunał proklamował zasadę pierwszeństwa prawa Unii nad prawem państw członkowskich. Zasada ta głosi, że żadne przepisy prawa krajowego nie mogę przeważać nad prawem wywodzącym się z traktatu, będącym niezależnym źródłem prawa. Kolejne orzeczenia wyznaczyły zakres obowiązywania zasady pierwszeństwa:

• nieograniczony zasięg wobec norm prawa krajowego tzn. państwo członkowskie nie może powołać się na żadne normy swojego porządku prawnego, które byłyby wyłączone spod działania zasady pierwszeństwa

• pierwszeństwo rozciąga się również na na normy prawa konstytucyjne państw członkowskich

2. Pierwszeństwo prawa odnosi się do pierwszeństwa obowiązywania i stosowania prawa.

Pierwszeństwo obowiązywania prawa oznacza, że normy prawa krajowego niezgodne z prawem wspólnotowym tworzą moc obowiązującą.

Pierwszeństwo stosowania prawa oznacza, że normy praw krajowego niezgodne z prawem wspólnotowym nadal obowiązuje, ale nie mogą być stosowane w konkretnych przypadkach. W literaturze przedmiotu zasadę tą nazywamy zasadę primatu supremacji, czy nadrzędności prawa.

3. Zasada bezpieczeństwa obowiązywania i stosowania prawa UE oraz jego bezpośredni skutek.

Bezpośrednie obowiązywanie prawa UE oznacza, że normy tego prawa od dnia ich wejścia w życie stają się automatycznie częścią porządku prawnego obowiązywania w państwach członkowskich obok norm prawa krajowego bez potrzeby ich inkorporowania tzn:

• prawo UE nie staje się prawem krajowym lecz zachowuje swoją odrębność

• oba zbiory norm są ze sobą funkcjonalnie powiązane

• nie można zapomnieć, że w razie konfliktu norm obu porządków prawnych, normy prawa UE korzystają z pierwszeństwa

Bezpośrednie stosowanie prawa UE oznacza, że stanowi to podstawę dla działań organów i instytucji członkowskich obok norm prawa krajowego.

Po Isze działania organów państw członkowskich w sensie pozytywnym rozumiane są jako podejmowanie aktów indywidualnych (orzeczeń sądowych i aktów administracyjnych) oraz wydawanie aktów normatywnych. Po II działanie może być w sensie negatywnym rozumiane jako powstrzymywanie się przez organy państwowe od podejmowania działań jeśli pewne dziedziny należą do wyłącznych kompetencji UE.

Bezpośredni skutek norm prawa to taka właściwość, która pozwala na istnienie norm jako samodzielnego źródła prawa lub obowiązujących jednostek tzn:

• jednostki mogą powoływać się na bezpieczne, skuteczne normy prawa UE w postępowaniach przed sądami krajowymi i z norm tych wywodzić swoje prawa.

• Sądy krajowe są zobowiązane udzielić ochrony na podstawie prawa UE

• w razie kolizji norm krajowych z normami UE obowiązuje zasada prymatu prawa UE

4. Zasada solidarności, lojalności i wierności

Polega na zobowiązaniu się państw członkowskich do lojalnej współpracy w ramach UE. Zasada ta została wyrażano w art 10 traktatu o WE, w ujęciu traktatowym ma 2 znaczenia:

• w aspekcie pozytywnym oznacza, że np. państwa członkowskie są zobowiązane do podjęcia wszystkich działań w celu zapewnienia skuteczności prawa UE tzn państwa członkowskie są zobowiązane do podejmowania działań w celu lepszej pełniejszej i skutecznej realizacji zobowiązań UE

• w aspekcie negatywnym zasada solidarności nakazuje państwom członkowskim powstrzymywanie się od jakichkolwiek działań mogących podważyć skuteczność prawa UE w prawie krajowym tzn państwa członkowskie nie mogą powoływać się na swoje interesy narodowe lub trudności wewnętrzne dla usprawiedliwienia nie wykonania prawa UE lub jednostronnego wycofania się z przestrzeganie swobodnie przyjętych zobowiązań

ćwiczenia nr 7 09.04.2010

Zasada jednolitości nazywana również zasadą spójności:

zasada ta nie jest określona wyraźnie w orzecznictwie ETS ani w prawie pierwotnym. Istnieją 2 aspekty zasady jednolitości:

1. jednolitość zakłada, że prawo UE będzie w pełni jednakowo stosowane w wszystkich państwach członkowskich. Oznacz to zakaz powoływania się na prawo krajowe dla uzasadnienia naruszenia prawa UE.

2. Zasada ta domaga się eliminowania samego prawa UE wszystkich tych norm, które kolidują z normami wyższego rzędu. Oznacza to zakaz reprodukcji rozporządzeń dyrektyw i decyzji w prawie krajowym również zakaz oceny ważności aktów prawa UE z punktu widzenia prawa krajowego. Nakaz spójności wiąże się również z zasadą lojalności

4. Źródła prawa UE

Unia europejska ma dwa prawa. Po pierwsze prawo pochodzące od państw członkowskich tzw. prawo pierwotne – tj. prawo pochodzące od państw członkowskich, do którego zaliczamy po pierwsze traktaty założycielskie, protokoły i aneksy uzupełniające, traktaty modyfikujące oraz traktaty akcesyjne. Prawo pochodne – nazywane wtórnym, które pochodzi od instytucji i organów UE takie jak komisja Europejska czy Parlament Europejski. Stąd w prawie UE istnieje hierarchia źródeł prawa. Wiąże się ona z podziałem prawa unijnego na prawo pierwotne oraz prawo wtórne. Na szczycie hierarchii źródeł prawa UE znajdują się traktaty na których opiera się UE. Pierwszeństwo traktatów względem pozostałych elementów dorobku prawnego wynika z tego, że akty prawa wtórnego są przyjmowane przez instytucje wyłącznie w granicach i na podstawie kompetencji określonych w traktatach i na ich podstawie podlegają kontroli co do swej legalności. Następny szczebel w systemie źródeł prawa UE to umowy międzynarodowe z którymi zawiera z państwami trzecimi. Kompetencje Unii do zawierania umów międzynarodowych oraz tryb ich zawierania regulują przepisy traktatu, w szczególności art. 216 oraz art. 218 traktatu o funkcjonowaniu UE. Następne miejsce w hierarchii źródeł prawa Unijnego zajmują akty prawa pochodnego. Na czele hierarchii aktów prawa pochodnego znajdują się akty ustawodawcze a następnie akty o charakterze nieustawodawczym i akty nie mające charakteru wiążącego. Prawo stanowione przez poszczególne instytucje (organy Unii) jest nazywany prawem wtórnym, a akty prawne będące efektem procesu decyzyjnego określane są jako pochodne. Każdy z unijnych aktów wywołuje innego rodzaju skutki prawne i pozwala na osiągnięcie innych celów. Instytucje UE mogą realizując swoje cele traktatowe wydawać akty prawne określająca cele wiążące i niewiążące. Do wiążących zaliczyć można rozporządzenie, dyrektywę oraz decyzję. Do nie wiążących zalecenia i opinie.

Rozporządzenie – ma zasięg ogólny(ogólną moc wiążącą) tzn. obowiązek stosowania zawartych w nim norm prawnych dotyczy zarówno państw członkowskich w tym instytucji i sądów państw członkowskich jak i jednostek tzn. osób fizycznych lub prawnych, których dotyczy określona w tym akcie sytuacja. Obowiązuje w całości we wszystkich państwach członkowskich. Stosowane wprost i bezpośrednio co oznacza, że nie wymaga dodatkowych zabiegów wdrażających je do prawa krajowego. Można się powoływać przed organami administracyjnymi i sądowymi państw członkowskich na równi z przepisami prawa krajowego. W sytuacji gdy prawo krajowe jest sprzeczne z przepisami danego rozporządzenia przepisy rozporządzenia mają pierwszeństwo stosowania przed prawem krajowym. Rozporządzenie jest stosowane najczęściej w tych dziedzinach funkcjonowania UE w których uzasadnione jest pełne ujednolicanie prawa państw członkowskich np. wspólna polityka rolna.

Dyrektywa – wiążę wyłącznie państwa członkowskie i tylko te do których jest skierowana. Nie są adresatami dyrektywy inne podmioty prawa ( w tym jednostki osoby fizyczne lub prawne). Zgodnie z art. 288 ust. 3 traktatu o funkcjonowaniu UE dyrektywa wiąże co do określonego celu pozostawiając państwom członkowskim pewien zakres swobody co do wyboru form i środków jego realizacji. Inaczej niż w przypadku rozporządzenia przepisy dyrektywy nie są bezpośrednio stosowane. Państwo członkowskie w celu wykonania dyrektywy zobowiązane jest do wydania przepisów ustawowych wykonawczych lub administracyjnych mających na celu jej wdrożenie. Zgodnie z orzecznictwem trybunału sprawiedliwości nie stanowi poprawnego wzdrożenia dyrektywy, samo jej stosowanie. Dyrektywa określa termin wdrożenia do porządków prawnych państw członkowskich. Z reguły jest to okres od 1 do 3 lat od uchwalenia dyrektywy.

Decyzja – zgodnie z art. 288 ust. 4 traktatu o funkcjonowaniu UE decyzja obowiązuje w całości tych do których jest adresowana. Jest ona instrumentem prawnym stosowanym w konkretnych przypadkach. Decyzja może mieć charakter indywidualny – skierowana jest wówczas do wskazanego adresata. Adresatami decyzji mogą być zarówno państwa członkowskie jak i jednostki tzn osoby fizyczne lub prawne. Instytucje UE mają również możliwość wydawania decyzji nie wskazujących adresatów. W porządkach prawnych państw członkowskich decyzji indywidualnej odpowiadają akty administracyjne.

Zalecenia i opinie – nie mają mocy wiążącej jako takie nie podlegają kontroli legalności ze strony trybunału sprawiedliwości. Znaczenie zaleceń o opinii polega przede wszystkim na wyrażeniu przez instytucje UE swojego stanowiska w określonych sprawach oraz na promowaniu postulatów co do zachowania się adresatów tych aktów. Adresatami zaleceń i opinii mogą być zarówno państwa członkowskie jak i osoby fizyczne lub prawne. Zalecenia są przyjmowane przez komisję , radę europejską i bank centralny. Natomiast opinie mogą być przyjmowane przez wszystkie instytucje Unii i są najczęściej wykorzystywane w stosunkach między samymi organami Unii wyrażającymi stanowisko w określonej sprawie. O ile opinia wyraża tylko stanowisko czy ocenę w danej kwestii o tyle zaleceniem oprócz cech właściwych opinii zawiera rekomendację do podjęcia przez adresata określonych działań

Każdy z wyżej wymienionych wiążących aktów czyli rozporządzenie, dyrektywa i decyzja może mieć charakter aktu ustawodawczego i nie ustawodawczego to jest aktu delegowanego, wykonawczego oraz bez przymiotnika. Akty ustawodawcze zgodnie z art. 289 traktatu o funkcjonowaniu UE rozporządzenia, dyrektywy i decyzje przyjmowane przez parlament i radę w ramach zwykłej procedury prawodawczej oraz w ramach jednej ze specjalnych procedur prawodawczych. Są aktami ustawodawczymi. Traktat o UE wyklucza ustanawianie aktów ustawodawczych w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Ćwiczenia nr 8 16.04.2010

Akty delegowane – akty nieustawodawcze o zasięgu ogólnym, które uzupełniają lub zmieniają niektóre, inne niż istotne elementy aktu ustawodawczego wydawane przez komisję europejską na podstawie upoważnienia zawartego w kacie ustawodawczym. Parlament i rada sprawują nadzór nad wydawaniem przez komisję aktów delegowanych tzn. mogą zdecydować o odwołaniu przekazanych uprawnień albo też mogą uzależnić wejście w Zycie danego aktu delegowanego od braku sprzeciwu parlamentu lub rady w terminie określonym przez akt ustawodawczy. Akty delegowane przyjmują formę rozporządzeń delegowanych, dyrektyw i decyzji delegowanych w komisji europejskiej.

Akty wykonawcze – to akty wydawane przez komisję europejską, przyjmują formę rozporządzeń wykonawczych, dyrektyw wykonawczych i decyzji wykonawczych komisji europejskich. Wykonywanie prawa przez komisje europejską w tym zakresie poddawane jest kontroli przez państwa członkowskie. Forma tej kontroli to praca w specjalnych komitetach nazywana komitologią.

5. System instytucjonalny UE

Specyfika współpracy europejskiej przejawia się najbardziej w jej instytucjach. Istnieje dwoistość:

1. zespół funkcjonowania powiązanych ze sobą norm prawnych

2. organ-> wyodrębnienie, publiczna struktura organizacji

Specyfika instytucji UE wiąże się ze swoistym charakterem UE jako związku państw utworzonego i rozbudowanego w celu wspólnego kształtowania ich politycznego i gospodarczego rozwoju. Struktura polityczna UE odbiega znaczącą od rozwiązań jakie spotykamy w poszczególnych krajach członkowskich. Jest ona także odmienna od zasad obowiązujących w OM. Kraje członkowskie są suwerenne, ale w procesie integracji przenoszą swoje suwerenne kompetencje na szczebel ponadnarodowy. Są one wykorzystywane przez instytucje Unii. W systemie politycznym UE nie obowiązuje znany w systemach politycznych państw członkowskich podział władzy. W UE kompetencje z wyjątkiem jurysdykcji nie są rozdzielone na poszczególne instytucje, ale przysługują różnym organom spójnie, np. legislatywa, która odbywa się z udziałem Komisji Europejskie, Rady Unii Europejskiej oraz Parlamentu Europejskiego.

Typologia instytucji europejskich:

Utworzone w latach 50 XX w 3 wspólnoty EWWiS, EWG, Euratom posiadały własne systemy instytucjonalne. Traktat o fuzji z (1967) połączył instytucje wspólnotowe. W ten sposób każda z nich stała się organem 3 wspólnot w I filarze. Od tego czasu organy wspólnot są organami UE. Zaliczamy do nich Parlament Europejski, Radę Unii Europejskiej, Komisję Europejską, Europejski Trybunał Sprawiedliwości, Sąd Obrachunkowy, Europejski Bank Centralny. Są różne kryteria podziału instytucji UE, ale 2 z nich są istotne:

1. z perspektywy pozycji ustrojowej

2. z perspektywy roli w procesie integracji europejskiej

Stąd wyróżniamy podział na organy główne, czyli: PE, RUE, KE, ETS, Sąd Obrachunkowy oraz organy pomocnicze: Komitet społeczno- ekonomiczny, Komitet regionów, Komitet naukowo- techniczny, EBC, Europol oraz inne.

Parlament Europejski:

Organ o charakterze decyzyjnym UE będącym ponadnarodowym zgromadzeniem niezależnych przedstawicieli społeczeństwa państw członkowskich. Przepisy traktatowe nadają parlamentowi uprawnienia doradcze oraz nakładają obowiązujące opracowania projektów jednolitej procedury powszechnych i bezpośrednich wyborów do tej Izby w wszystkich państwach członkowskich. PE został utworzony na podstawie traktatu paryskiego jako wspólne zgromadzeni EWWiS i rozpoczął działalność w 1952. po utworzeniu EWG i Euratom (1953) został przekształcony w Zgromadzenie Parlamentarne. W 1962 przyjął nazwę PE oficjalnie nazwa ta została użyta w JAE z 1987. Parlament jako jedyna instytucja UE posiada bezpośrednie legitymizacje do sprawowania władzy. Uprawnienia Parlamentu dzielą się na legislacyjne, budżetowe i kontrolne oraz kreacyjne.

Uprawnienia w procesie legislacyjnym realizowane są wg 4 procedur, zgody współpracy, współdecydowania. Uprawnienia legislacyjne Parlamentu Europejskiego na uczestnictwie wspólnie z RE w procesie uchwalania nowych aktów normatywnych, na którego wynik może …..... wpływać w stopniu zależnym od zastosowania w danym wypadku procedury.

Uprawnienia budżetowe polegają na zaangażowaniu się Parlamentu w proces uchwalania budżetu wyłącznie z prawem do proponowania modyfikacji budżetu oraz w skrajnych przypadkach do odrzucenia budżetu.

Uprawnienia kontrolne- dokonuje demokratycznej kontroli wszystkich przepisów i działalności UE. Środkami kontroli są zapytania (ustne lub pisemne) do RUE i KE oraz debata nad rocznym sprawozdaniem KE o udzielanie jej absolutorium oraz możliwości utrwalenia większością kwalifikowaną 2/3 głosów wotum nieufności wobec KE powodując jej odwołanie.

Kompetencje kreacyjne PE polegają na wyrażeniu zgody na powołanie członkom Komisji oraz na powołanie Rzecznika Praw Obywatelskich UE.

Wybory do Parlamentu Europejskiego. W wszystkich krajach członkowskich UE obowiązuje proporcjonalny system wyborczy. Do ustalenia wyników wyborów najczęściej stosowana jest metoda d'hondta, ale niektóre kraje stosują inne metody np. Hare'a. Czynne prawo wyborcze przysługuje każdemu obywatelowi UE, który ukończył 18 rok życia. Natomiast bierne prawo wyborcze:

• 18 lat-> Dania, Finlandia, Holandia, Hiszpania, Portugalia, RFN i Szwecja

• 19 lat-> Austria

• 21 lat-> Belgia, Grecja, Irlandia, Luksemburg oraz Wielka Brytania

• 23 lata-> Francja

• 25 lat-> Włochy

W 4 ordynacjach wprowadzono próg wyborczy:

• Austria i …..-> 4 %

• RFN i Francji → 5 %

Liczba posłów do Parlamentu Europejskiego wzrastała wraz z kolejnymi rozszerzeniami WE. W 1952 wynosiła ona 78 osób. Po przystąpieniu WB, IRL, Danii (1973) wynosiła 198. A po pierwszych wyborach bezpośrednich (1999) → 410 osób. Po rozszerzeniu w 2004 → 732 deputowanych. Liczba posłów PE poszczególnych państw członkowskich jest zróżnicowana i przedstawia się następujący sposób:

• Niemcy → 99

• Francja, WB, Włochy → 78

• Hiszpania, PL → 54

• Belgia, Grecja, Portugalia, Czechy, Węgry → 24

• Szwecja → 19

• Austria → 18

• Dania, Finlandia, Słowacja → 14

• Irlandia, Litwa → 13

• Łotwa → 9

• Słowenia → 7

• Estonia, Cypr i Luksemburg → 6

• Malta → 5

Zgodnie z postanowieniami traktatu nicejskiego 50 deputowanych dla PL, a zapasy traktatu obejmuje 27 państw podczas kadencji 2004-2009 zastosowano przepisy przejściowe 25 państw bez Rumunii i Bułgarii, przysługując wówczas PL 54 miejsc w PE.

Parlament Europejski w traktacie z Lizbony → wzmacnianie PE, zwiększa też wpływ jaki wywierają na funkcjonowanie UE, zarówno obywatelom jaki i Parlamentom państw członkowskich. Traktat z Lizbony rozszerza uprawnienia PE, zyskuje on więcej uprawnień legislacyjnych i budżetowych. Jedna z kluczowych dziedzin w których mamy wzrost kompetencji parlamentu jest Wspólna Polityka Rolna. Posłowie do Parlamentu po raz pierwszy będą mogli podejmować decyzje wspólnie z krajowymi ministrami w zakresie prawa rolnego i wydatków na rolnictwo 40 % budżetu Unii odnosi się to również do podstaw rybołówstwa w UE.

Parlament Europejski będzie również podejmował decyzje wspólnie z krajowym ministrami w zakresie ważnych aspektów obszaru sprawiedliwości, spraw wewnętrznych (imigracja, azyl, międzynarodowa polityka handlowa). Posłowie do parlamentu będą też decydować wspólnie z ministrami o sposobie wydatkowania funduszy strukturalnych UE. U podstaw zwiększania uprawnień parlamentu leży istniejąca już procedura współdecydowania w Radzie Ministrów w wielu dziedzinach zwłaszcza w zakresie jednolitego rynku europejskiego jak również ochrony środowiska, transportu i polityki rozwoju.