choroby demielinizacyjne

Choroby demielinizacyjne

Dr D. Dziewulska


Składniki mieliny:


Białko

Obwodowy układ nerwowy

Ośrodkowy układ nerwowy

PLP

<1%

50,00%

MBP

10,00%

30,00%

Białko 22

5,00%

<1%

Białko zero

>50%

-

MOG

-

0,50%

MOSP

-

1,00%



Demielinizacja

Dysmielinizacja

Mielogeneza

Prawidłowa

Zaburzona

Symetria zmian

Rzadko

Często

Brzeg ogniska

Ostro odgraniczony

Rozmyty

Glejoza

Anizomorficzna

Izomorficzna

Aksony

Późne uszkodzenie

Wczesne uszkodzenie

Reakcja zapalna

(+)

(-)


Dysmielinizacja:


Demielinizacja:


Stwardnienie rozsiane


To przewlekła, zapalna, demielinizacyjna chorobacentralnego układu nerwowego, w której dochodzi do wieloogniskowego uszkodzenia (demielinizacji i rozpadu aksonów) tkanki nerwowej.

Choroba ma najczęściej przebieg wielofazowy z okresami zaostrzeń i poprawy. Częstość jej występowania zależy od rejonu geograficznego i waha się od 2 do 150 na 100 000 ludności w zależności od kraju i konkretnej populacji[1]. Stwardnienie rozsiane zostało po raz pierwszy opisane w 1868 przez Jeana-Martina Charcota. Dotyczy najczęściej osób młodych, ze szczytem występowania między 20. a 40. rokiem życia, i nieznaczną przewagą zachorowań u kobiet niż mężczyzn.

W ogólnym rozumieniu SM jest chorobą dotyczącą komórek nerwowych (neuronów), glejowych (oligodendrocyty), komórek odpornościowych mózgu (mikroglej) w której dochodzi do uszkodzenia otoczki mielinowej wokół wypustek komórek nerwowych, co powoduje niemożność prawidłowego przekazywania impulsów wzdłuż dróg nerwowych w mózgowiu i rdzeniu kręgowym. Nazwa "stwardnienie rozsiane" odzwierciedla rozsianie procesu patologicznego w różnych miejscach układu nerwowego, jak również rozsiew zmian w czasie.

Aktualnie uważa się, iż stwardnienie rozsiane jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy gospodarza zwalcza komórki własnego organizmu, w tym przypadku w tkance nerwowej. Mniej powszechny jest pogląd o neurodegeneracyjnym charakterze o niejasnym podłożu metabolicznym. Rozważa się również rolę zakażeń wirusowych (np. wirusem Epsteina-Barr) pewnych innych nieznanych czynników środowiskowych. Niektórzy wskazują również na znaczenie niedoboru witaminy D przede wszystkim w dzieciństwie. Najnowsze doniesienia wskazują również że przyczyną SM może być przewlekła mózgowo – rdzeniowa niewydolność żylna (CCSVI).

Stwardnienie rozsiane może powodować wiele objawów i zespołów objawów; najczęściej są to zaburzenia ruchowe, czuciowe, móżdżkowe (zaburzenia równowagi), zaburzenia widzenia, zaburzenia autonomiczne, zespoły bólowe oraz objawy psychiatryczne: zaburzenia poznawcze i zaburzenia nastroju. Częstym objawem jest również przewlekłe zmęczenie. Stwardnienie rozsiane jest jedną z najczęstszych przyczyn niepełnosprawności u osób młodych, aczkolwiek wielu pacjentów może doświadczać łagodnego przebiegu.

Stwardnienie rozsiane może przyjąć jedną z poniższych form:

Obecnie nie jest znane leczenie przyczynowe stwardnienia rozsianego, jednak znaczna liczba chorych na świecie i prowadzący do inwalidztwa przebieg choroby sprawiają, że na świecie przeprowadza się liczne próby lecznicze z coraz to nowymi substancjami.

Francuski neurolog Jean-Martin Charcot był pierwszym, który przedstawił stwardnienie rozsiane jako odrębną jednostkę chorobową; dokonał tego w 1868. W podsumowaniu wcześniejszych doniesień naukowych i samodzielnych obserwacji klinicznych oraz patologicznych nazwał chorobę sclerose en plaques. Trzy objawy SM znane są dziś jako triada Charcota, są to: dyzartria, ataksja i drżenie. Charcot opisał też zmiany poznawcze u pacjentów z SM, u których rozpoznał "wyraźne osłabienie pamięci" i "spowolnienie myślenia".

Przed Charcotem opisy wielu klinicznych obserwacji choroby przedstawili McKenzie w 1840 roku[3], Robert Hooper, brytyjski patolog i praktykujący lekarz, Robert Carswell, brytyjski profesor patologii, i Jean Cruveilhier, francuski profesor anatomii patologiczne. Friedrich von Frerichs i Valentiner jako pierwsi określili nawroty jako cechę charakterystyczną choroby w 1849 roku[7]. Georg Eduard Rindfleich w 1863 roku opisał ogniskową naturę zmian[8]. Charcot cytował też starsze prace Frommanna, Ordensteina, Boucharda i Vulpiana.

W późniejszych latach odrębne postaci choroby, uważane niekiedy za odrębne jednostki chorobowe, opisywali Eugène Devic, Jozsef Balo, Paul Ferdinand Schilder, i Otto Marburg; obecnie określa się tę grupę chorób jako graniczne (borderline) postaci stwardnienia rozsianego.

Zachowało się wiele historycznych przekazów o ludziach minionych epok, którzy przypuszczalnie chorowali na stwardnienie rozsiane. Święta Ludwina z Schiedam, holenderska zakonnica, mogła być jedną z nich. Od 16 roku życia do śmierci w wieku 53 lat cierpiała od nawrotów bólu, miała słabość kończyn dolnych i słabnący wzrok – objawy typowe dla SM. Około sto lat więcej liczy historia z Islandii o młodej kobiecie imieniem Halla, która nagle straciła wzrok i zdolność mowy, ale po siedmiu dniach modlitw do świętych odzyskała je[10].Augustus Frederick d'Este, nieuznany wnuk króla Grzegorza III, niemal na pewno chorował na SM[11]. D'Este pozostawił szczegółowe wspomnienia dokumentujące 22 lata jego choroby. Pisanie pamiętnika rozpoczął w 1822, a ostatni wpis pochodzi z 1846. Pierwsze objawy choroby księcia pojawiły się, gdy miał 28 lat: była to przejściowa utrata wzroku po tym, jak uczestniczył w pogrzebie przyjaciela. W przebiegu choroby pojawiły się u niego słabość nóg, niezdarność rąk, drętwienie, zawroty głowy, zaburzenia funkcji pęcherza moczowego i impotencja. W 1844 roku zmuszony był zacząć korzystać z wózka. Pomimo choroby, jego podejście do życia pozostało optymistyczne.

Innym wczesnym przekazem o SM jest pamiętnik W. N. P. Barbelliona, opublikowany w 1919 jako The Journal of a Disappointed Man.

SM może wywoływać całą gamę objawów, włączając w to zaburzenia czuciowe jak niedoczulica czy parestezje, osłabienie siły mięśniowej, kurcze mięśniowe, trudności w poruszaniu się, w koordynacji ruchowej i utrzymaniu równowagi. Mogą pojawić się również: problemy z mową (tzw. mowa skandowana przy uszkodzeniach móżdżku), połykaniem (dysfagia), widzeniem (np. spadek ostrości wzroku, oczopląs, widzenie podwójne), nasilone zmęczenie, ostre lub przewlekłe zespoły bólowe. Objawy porażenia międzyjądrowego, zwłaszcza u młodego pacjenta i porażenia obustronnego, powinny budzić podejrzenie SM. Częste są również zaburzenia poznawcze różnego stopnia oraz objawy depresji lub labilnego afektu. Ponadto często dochodzi do zaburzeń zwieraczy takich jak nietrzymanie moczu, nagłe parcie na mocz, zatrzymanie moczu, zaparcia. Pacjenci skarżą się również na uczucie "przebiegania prądu" wzdłuż kręgosłupa (tzw. objaw Lhermitte'a), choć nie jest to objaw patognomoniczny dla SM. Ból neuropatyczny jest najczęstszym rodzajem bólu w SM przynoszącym cierpienie i trudnym w leczeniu. Jest opisywany jako stały, uciążliwy, piekący lub jako intensywne mrowienie. Najczęściej występuje w kończynach dolnych. Parestezje mają postać mrowienia, ciarek, piekących bóli, uczucia ucisku, oraz powierzchni skóry o podwyższonej wrażliwości. Bóle związane z parestezjami mogą być gniotące, kłujące, pulsujące, opinające i mogą wywoływać uczucie zdrętwienia[14].

Głównym narzędziem oceny nasilenia objawów i niepełnosprawności, szeroko stosowaną także w badaniach naukowych, jest skala EDSS czyli rozszerzona skala stanu niepełnosprawności (ang. Expanded Disability Status Scale).

Początkowe objawy są zazwyczaj przemijające, łagodne i samoograniczające się. Z tego też względu mogą nie powodować niepokoju i nie zmuszają do wizyty u lekarza. Często natomiast są ujawniane podczas dokładnego wywiadu retrospektywnie. Do tych objawów należą:

Do nieco rzadszych objawów można zaliczyć afazję lub zaburzenia psychiczne. 15% pacjentów przejawia kilka objawów, gdy po raz pierwszy poszukują pomocy lekarskiej[18]. Zapalenie nerwu wzrokowego lub miejscowe osłabienie siły nóg może prowadzić do upadków i innych poważnych wypadków[19]. W niektórych przypadkach pierwsze objawy są poprzedzone ogólnoustrojową infekcją, urazem lub nasilonym wysiłkiem fizycznym. Charakterystyczne dla SM są rzuty choroby. Rzutem nazywa się wystąpienie nowego objawu lub nasilenie już istniejącego, trwające 24 godzin i więcej i powodujące pogorszenie stanu chorego o 1 i więcej pkt w skali EDSS.

Stwardnienie rozsiane trudno jest rozpoznać na jego wczesnym etapie. W rzeczywistości pewna kliniczna diagnoza SM może być postawiona po wystąpieniu dwóch rzutów choroby lub po wykazaniu w badaniu obrazowym rozsiania zmian w czasie (tzn. wykazanie nowych zmian w MRI po okresie nie krótszym niż 30 dni). Do celów klinicznych i naukowych stosuje się tzw. kryteria McDonalda, opracowane w tym celu w roku 2001.

W przeszłości używane były różne kryteria rozpoznawania SM, jak np. kryteria Schumachera lub Posera. Obecnie obowiązującymi są kryteria McDonalda, będące stanowiskiem międzynarodowego panelu ekspertów w dziedzinie stwardnienia rozsianego. Oparte są one na danych klinicznych, wynikach badań dodatkowych tj. MRI głowy, potencjałów wywołanych i badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego. Obecnie eksperci posługują się również tzw. Rewizją z 2005 kryteriów McDonalda.

Kolejnymi testami pomocnymi w diagnostyce SM mogą być testy w kierunku obecności przeciwciał przeciw białkom mieliny takim jak: glikoproteina mieliny oligodendrocytów (MOG) lubzasadowe białko mieliny (MBP – myelin basic), aczkolwiek ich przydatność kliniczna nie została do końca potwierdzona. Koherentna tomografia optyczna siatkówki oka jest także w trakcie badań[24], głównie jako narzędzie do mierzenia odpowiedzi na leczenie i stopnia degeneracji aksonalnej.

Przebieg choroby jest trudny do ustalenia na początku choroby. Możliwe jest zatrzymanie się procesu chorobowego jak również dalszy powolny postęp schorzenia. Opisano kilka wzorców przebiegu choroby, a oparte są one na podstawie dotychczasowego jej przebiegu. Rozróżnienie to jest ważne nie tylko ze względu na diagnozę ale także z uwagi na sposób leczenia i ocenę możliwości odpowiedzi leczniczej. W 1996 roku Narodowe Stowarzyszenie Stwardnienia Rozsianego w USA wyróżniło następujące postacie przebiegu SM.

Nawracająco-remitująca
Ten typ przebiegu dotyczy na początku choroby blisko 85-90% wszystkich pacjentów. Charakteryzuje się występowaniem tzw. rzutów czyli nagłych objawów uszkodzenia układu nerwowego, które mogą być objawami nowymi lub stanowić pogorszenie istniejących. Rzuty są poprzedzielane różnym okresem względnej stabilizacji trwającej od kilku miesięcy do kilku lat. Objawy pojawiające się w czasie rzutu mogą całkowicie się wycofać lub częściowo pozostać. W sytuacji kiedy wycofują się całkowicie można uznać chorobę za łagodnie postępującą.
Wtórnie postępująca
Postać wtórnie postępująca dotyczy ok. 80% chorych z postacią remitująco-nawracającą po wielu latach trwania choroby. Po wielu rzutach, kumulujące się ubytkowe objawy neurologiczne doprowadzają do postępującej niepełnosprawności. Postać ta jest najczęstsza w późnych fazach choroby po wielu latach jej trwania i prowadzi do największej niepełnosprawności.
Pierwotnie postępująca
Dotyczy ok. 10% pacjentów, u których po pierwszych objawach choroby nie obserwuje się remisji i chociażby częściowego cofnięcia objawów. Pogorszenie następuje stopniowo bez ewidentnych zaostrzeń. Postać ta częściej dotyczy osób z późnym początkiem choroby.
Postępująco-nawrotowa
Dotyczy tych pacjentów, którzy od samego początku prezentują postępujące pogorszenie z epizodami zaostrzeń. Jest to najrzadsza z form SM.

Niemniej jednak, najwcześniejszą kliniczną manifestacją postaci remitująco-nawracającej SM jest klinicznie izolowany zespół (CIS, od clinically isolated syndrome). W klinicznie izolowanym zespole dochodzi do podostrego przebiegu wskazującego na demielinizację, lecz kryteria rozpoznania SM u pacjenta nie są spełnione[31]. W kilku badaniach wykazano, że leczenie interferonami w czasie początkowego przebiegu choroby może zmniejszyć ryzyko rozwinięcia się klinicznego SM. Przypadki podejrzewane o SM w czasie przed wystąpieniem klinicznie izolowanego zespołu są czasami określane jako możliwe przedkliniczne przypadki SM.

Rzuty w SM są często nieprzewidywalne i mogą się pojawić bez jakichkolwiek wcześniejszych czynników inicjujących. Jednak czasami czynnikiem spustowym może być pora roku (częściej wiosną i latem, co wiąże się z niekorzystnym wpływem wyższej temperatury otoczenia), jak również infekcje wirusowe, głównie górnych dróg oddechowych: przeziębienia,grypa, nieżyt żołądkowo-jelitowy. Wśród innych stanów mogących zapoczątkować rzut wymienia się również stres emocjonalny i fizyczny (ciężka, wyczerpująca praca, brak odpoczynku), jak również jakakolwiek poważniejsza choroba ogólnoustrojowa. Ze statystycznego punktu widzenia nie ma pewnych dowodów, iż uraz fizyczny lub zabieg operacyjny wyzwalają ostry rzut SM. Ludzie chorujący na SM mogą jak najbardziej uczestniczyć we wszystkich zajęciach sportowych i aktywności fizycznej w zakresie na jaki pozwala im sprawność ruchowa, aczkolwiek nie powinny to być forsowne ćwiczenia fizyczne ani sport wyczynowy (np. maraton). Ponieważ ciepło może nasilać objawy chorzy często unikają korzystania z sauny, a nawet gorących pryszniców (fenomen ten jest znany jako objaw Uhthoffa, jednak podwyższona temperatura nie tak często powoduje rzut choroby).

Ciąża sama w sobie nie jest stanem wyzwalającym lub zapoczątkowującym chorobę. W czasie ciąży dochodzi do zwiększonej tolerancji immunologicznej organizmu, stąd odpowiedź zapalna jest z reguły słabsza (wynika to z konieczności zahamowania ewentualnego ataku układu odpornościowego na tkankowo obcy organizm płodu). Dlatego ostatni trymestr ciąży jest nawet uważany za chroniący przed rzutem. Do zaostrzeń dochodzi jednak często w okresie połogu, kiedy ryzyko to wzrasta 20%–40%. Ciąża nie wpływa również na długoterminową sprawność. Dzieci matek chorych na SM nie wykazują zwiększonego ryzyka wad wrodzonych ani innych komplikacji okołoporodowych.

Zbadano wiele innych potencjalnych czynników pod kątem wywoływania nowych rzutów. Jak się okazuje szczepienia przeciw grypie są bezpieczne dla chorych, a nawet wskazane w celu profilaktyki zachorowań na grypę (spada ryzyko rzutu związanego z infekcją wirusową). Nie ma również dowodów na szkodliwość szczepienia przeciwko WZW B, ospie wietrznej, tężcowi czy gruźlicy.

Chociaż dużo wiadomo na temat mechanizmów uszkodzeń zachodzących w stwardnieniu rozsianym, to przyczyny występowania stwardnienia rozsianego nie są znane. W chorobie tej dochodzi do degeneracji mieliny (substancji tłuszczowej pokrywającej aksony komórek nerwowych). Według ściśle immunologicznej teorii tłumaczącej patogenezę SM w inicjacji procesu zapalnego główną rolę odgrywają komórki T. U chorych regulatorowe limfocyty T posiadają kilku krotnie mniejszą zdolność hamowania podziałów innych limfocytów.

Limfocyty rozpoznają mielinę jako obcą substancję i kierują przeciwko niej swoją odpowiedź. Zainicjowany proces zapalny angażuje także inne komórki układu odpornościowego, jak również cytokiny i przeciwciała. Zostaje naruszona bariera krew-mózg, co z kolei sprzyja takim uszkadzającym procesom, jak obrzęk, aktywacja makrofagów, i silniejsza aktywacja cytokin i enzymów niszczących tkanki, jak metaloproteinazy. Niedobór kwasu moczowego być może ma w tym swój udział.

Wiadomo, że we wczesnych okresach choroby zachodzi proces remielinizacji, jednak oligodendrocyty, które pierwotnie tworzą osłonkę mielinową, nie są w stanie całkowicie odbudować zniszczeń. Nowo utworzona osłonka mielinowa jest cieńsza i często nie pełni funkcji tak dobrze, jak wcześniej. Kolejne rzuty choroby doprowadzają do coraz mniejszej skuteczności remielinizacji, aż w jej miejscu wokół aksonu nie powstanie rodzaj blizny, tzw. blaszka lub plaka, do czego dochodzi w jednym z czterech typowych wzorców. Ośrodkowy układ nerwowy teoretycznie powinien dysponować komórkami pnia o zdolności przekształcenia się w oligodendrocyty, ale sądzi się, że nieznany czynnik nie dopuszcza tych komórek w zajęte obszary mózgu.

Zmiany w SM charakteryzują się predylekcją do pewnych obszarów mózgowia, którymi są:

Sam akson również może ulec zniszczeniu. Często mózg ma zdolność kompensacji zaistniałych ubytków funkcji; określa się to jako neuroplastyczność. Objawy SM rozwijają się jako wyraz kumulacji licznych uszkodzeń w mózgowiu i rdzeniu kręgowym. Ich zmienna liczba i lokalizacja to powód, dla którego poszczególni chorzy prezentują tak odmienne nasilenie objawów.

Zidentyfikowano wiele czynników ryzyka dla SM, ale nie udało się znaleźć jednej bezpośredniej przyczyny choroby. Przypuszczalnie SM rozwija się jako wynik współdziałania czynników środowiskowych i predyspozycji genetycznych. Różne teorie próbują wyjaśnić, na podstawie uzyskanej wiedzy na temat schorzenia, w jaki sposób dochodzi do rozwoju choroby. Najpopularniejsza jest teoria autoimmunologiczna; wiele hipotez przyczyn SM upatruje w nieadekwatnej odpowiedzi układu odpornościowego organizmu na jeden lub wiele działających czynników środowiskowych. Wciąż proponowane są alternatywne teorie, jako że obecnie stosowane terapie oparte na immunomodulacji i immunosupresji są zbyt mało skuteczne, by można było uznać mechanizm autoimmunologiczny za wystarczający.

Najpopularniejsze hipotezy to ta o udziale infekcji wirusowej lub reaktywacji utajonego zakażenia retrowirusowego, które miałyby zainicjować późniejszą odpowiedź układu odpornościowego. Na poziomie molekularnym istniałoby podobieństwo między antygenem wirusa a własnym antygenem komórek ośrodkowego układu nerwowego, co wyjaśniałoby skierowanie odpowiedzi układu odpornościowego przeciwko własnym komórkom.

Ponieważ SM występuje częściej u ludzi żyjących dalej od strefy równikowej, postulowano udział obniżonej ekspozycji na światło słoneczne w patogenezie SM, np. za sprawą obniżonej syntezy witaminy D3. Teorię tę wspierają niedawne odkrycia, wskazujące, że witamina D jest istotnym regulatorem układu odpornościowego. Duże badanie przeprowadzone w 2006 roku przez Harvard School of Public Health wykazało większe ryzyko zachorowania przy niskim poziomie witaminy D tylko wśród białych, a nie czarnych. Badanie z 2007 roku wykazało, że przy braku predyspozycji genetycznych ekspozycja na światło w dzieciństwie zmniejsza ryzyko zachorowania na SM.

Ponieważ SM jest częstsza u jedynaków, inna hipoteza mówi, że zmniejszona ekspozycja na antygeny czynników zakaźnych w dzieciństwie ma związek z późniejszą predyspozycją do nieadekwatnej odpowiedzi immunologicznej, mającej miejsce w SM. Wyjaśniać mogłaby to dysproporcja między limfocytami Th1 zwalczającymi infekcje, a limfocytami Th2, bardziej aktywnymi w alergiach i mającymi większy udział w autoagresji. Inne teorie przedstawiają SM jako wyraz odpowiedzi immunologicznej na przewlekłe zakażenie. Współistnienie SM z infekcją wirusem Epsteina-Barr sugeruje udział EBV w patogenezie SM przynajmniej u części pacjentów. Nadal spotyka się teorie, że SM może się rozwinąć pod wpływem przewlekłej infekcji krętkami, którą to hipotezę wspiera badania na małych grupach pacjentów, u których z płynu mózgowo-rdzeniowego izolowano postaci przetrwalnikowe bakterii. Z hodowli tych przetrwalników uzyskano krętki. Inną bakterią, której udział w patogenezie SM wysuwano, jest Chlamydophila pneumoniae; DNA tej bakterii izolowano wielokrotnie z płynu mózgowo-rdzeniowego pacjentów z SM, a w jednym badaniu udowodniono, że prążki oligoklonalne u 14 z 17 przebadanych pacjentów w istocie składały się z przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom Chlamydophila.

Silny stres też może być czynnikiem ryzyka SM. Badanie przeprowadzone w Danii wykazało, że rodzice którzy przeżyli nagłą śmierć dziecka mieli 50% większe ryzyko zachorowania na SM. Palenie tytoniu może być niezależnym czynnikiem ryzyka stwardnienia rozsianego.

SM nie jest uważane za chorobę dziedziczną. Gromadzone są jednak dowody na udział czynników genetycznych w predyspozycji do zachorowania na tę chorobę.

W niektórych populacjach, takich jak Romowie, Inuici i Bantu, zachorowania na SM występują rzadko. Zapadalność na SM u Indian i Azjatów również jest niska.

Szacunkowa częstość SM w populacji wynosi mniej niż 0,1%. Jeżeli w rodzinie choruje jedna osoba, jej krewni pierwszego stopnia są obarczeni 1-3% ryzykiem zachorowania.

U bliźniąt jednojajowych prawdopodobieństwo wystąpienia SM u drugiego z bliźniąt jeśli pierwsze choruje wynosi około 30%, u bliźniąt dwujajowych prawdopodobieństwo zachorowania obojga jest bliższe temu występującemu u dwójki niebliźniaczego rodzeństwa i wynosi około 4%. Fakt niestuprocentowego występowania choroby u bliźniąt jednojajowych sugeruje, że czynniki genetyczne mają ograniczone znaczenie w predyspozycji do choroby. Należy brać pod uwagę, że mogą tu odgrywać rolę czynniki środowiskowe, wspólne dla wychowujących się razem bliźniąt, a także że możliwy jest bezobjawowy przebieg choroby przez dłuższy okres życia.

Geny wrażliwości i oporności (z ang. multiple sclerosis suscebility genes) – Kolejne doniesienia, iż w rozwój SM zaangażowanych jest więcej niż jeden gen pochodzą z badań u rodzin, w których więcej niż jeden członek chorował na SM. W wielu badaniach wykazano, iż pacjenci z SM dziedziczą pewne regiony genów częściej niż ogólna populacja. Szczególnym zainteresowaniem badaczy cieszy się region chromosomu 6, w którym znajdują się geny głównego układu zgodności tkankowej (HLA). Kodowane tam białka są istotnymi dla funkcjonowania układu odpornościowego. Uważa się, że być może pewien zestaw HLA może mieć działanie selekcjonujące do 15 roku życia – tzn. może uwrażliwiać lub uodparniać organizm przed określonymi zakażeniami wirusowymi, bowiem układ HLA może odpowiadać za obecność receptorów i przeciwciał przeciw antygenom wirusowym. Poza tymi białkami w regionie tym są kodowane także inne proteiny niezwiązane z układem odpornościowym.

Antygeny HLA u pacjentów z SM różnią się u chorych. Badania w północnej Europie i Ameryce wykazały istnienie trzech antygenów HLA częstszych w SM niż w populacji ogólnej. Badania w USA dowiodły także, że często u chorych stwierdza się więcej niż jeden z tych trzech antygenów HLA. Istnieją przesłanki ku temu, by przypuszczać, że układ HLA koreluje z przebiegiem choroby.

Duże badanie na 334 923 polimorfizmach pojedynczego nukleotydu (SNP) u 931 rodzin wykazało, że poza HLA-DRA są dwa geny, których SNP mogą predysponować do SM. Są to geny IL2RA (kodującego podjednostkę receptora IL-2) i IL7RA (podjednostki receptora IL-7). Mutacje w tych genach już wcześniej powiązano z cukrzycą typu 1 i innymi chorobami autoimmunologicznymi; potwierdzałoby to autoimmunologiczny charakter SM[62].

Badania nad rodzinnymi przypadkami SM i badania porównujące ekspresję genów u ludzi z SM i u myszy z EAE sugerują, że inne locus związane z predyspozycją do SM znajduje się na chromosomie 5. Inne loci na chromosomach 2, 3, 7, 11, 17, 19 i X zostały wskazane jako potencjalne loci genów biorących udział w patogenezie schorzenia.

Badania te umacniają teorię o wieloczynnikowej etiologii SM. Rozwój choroby wydaje się zależeć od interakcji szeregu genów, z których każdy osobno ma raczej niewielki wpływ na rozwój SM. Dalsze badania są konieczne, by określić jakie geny znajdują się we wskazanych loci, jaka jest ich funkcja, i w jaki sposób zależności tych genów i czynników środowiskowych prowadzą do rozwoju choroby.

Nie ma leku, który pozwoliłby na całkowite zatrzymanie postępu choroby i wyleczenie, jednak dostępnych jest wiele metod leczniczych, które mogą być pomocne. Terapie są zróżnicowane w zależności od typu choroby i występujących objawów. Leczenie pozwala odzyskać funkcje utracone w wyniku rzutu choroby oraz zwolnić rozwój choroby.

Poniższe terapie modyfikujące przebieg choroby zostały zatwierdzone przez zajmujące się tym organizacje, takie jak amerykańska FDA, europejska EMA czy japońska PMDA.

Pochodne ludzkich cytokin, które biorą udział w odpowiedzi odpornościowej.
Interferon beta-1a: (nazwy handlowe: Avonex, Rebif, CinnoVex).
beta-1b: (nazwy handlowe: Betaseron [w Europie i Japonii Betaferon], Extavia). Betaseron został dopuszczony przez FDA do leczenia remitująco-nawracającej wtórnie postępującej postaci SM.
Syntetyczny peptyd utworzony z reszt czterech aminokwasów, występujących także w mielinie. Glatiramer stymuluje komórki T supresorowe, co ogranicza odpowiedź zapalną układu immunologicznego.
Skuteczny lek, którego zastosowanie ograniczają poważne działania niepożądane (jest kardiotoksyczny). Novantrone został dopuszczony przez FDA do leczenia wtórnie postępującej remitujaco-nawracającej i remitująco-nawracającej postaci SM.
Lek skuteczny w monoterapii, w połączeniu z innymi może prowadzić do postępującej wieloogniskowej leukoencefalopatii (PML).

Rzuty postaci remitująco-nawracającej też mogą być leczone. Pacjenci zazwyczaj otrzymują duże dawki kortykosteroidów dożylnie, takich jak metyloprednizon, lub są poddawaniplazmaferezie, co pozwala skrócić czas trwania rzutu choroby i ograniczyć następstwa.

Nie ma dopuszczonych do stosowania leków w postaci pierwotnie postępującej SM.

Leczenie objawowe w SM obejmuje zwalczanie skutków ubocznych terapii oraz objawów składających się na obraz kliniczny: spastyczności, zaburzeń zwieraczy, niedowładów, niezborności, drżenia, zawrotów głowy, dysfunkcji seksualnej, zespołu zmęczenia, parestezji, bólu przewlekłego i innych.

Rokowanie u osób ze stwardnieniem rozsianym zależy od podtypu choroby, a także płci, rasy, wieku, początkowych objawów oraz stopnia niepełnosprawności jaki dana osoba doświadcza. Oczekiwana długość życia osób ze stwardnieniem rozsianym jest już prawie taka sama, jak osób bez tej choroby. Jest to spowodowane głównie poprawieniem metod ograniczania niepełnosprawności, takimi jak fizjoterapia, terapia zajęciowa i logoterapia, w połączeniu przynoszącym lepsze efekty leczeniem powikłań niepełnosprawności, takich jak zapalenie płuc i infekcje układu moczowego[64]. Pomimo tego, połowa przyczyn śmierci u osób z SM jest bezpośrednio powiązana ze skutkami choroby, a dalsze 15% wynika z samobójstwa.

Obecnie nie ma klinicznie dostępnych badań laboratoryjnych, które mogłyby przewidzieć rokowanie lub odpowiedź na leczenie. Jednakże, zaproponowano kilka obiecujących sposobów podejścia do tej kwestii. Jednym z nich jest oznaczenie dwóch przeciwciał przeciwko glikoproteinie mieliny oligodendrocytów i przeciwciała przeciwko zasadowemu białku mieliny, a także oznaczenie TRAIL (ligandu wywołującego apoptozę, związanego z TNF).

Stwardnienie rozsiane występuje na całym świecie, ale z różną częstością. W północnej Europie, kontynentalnej części Ameryki Północnej i Australazji około 1 na 1000 mieszkańców choruje na SM, podczas gdy na półwyspie arabskim, w Azji i kontynentalnej części Ameryki Południowej chorobowośćjest znacznie niższa. W Afryce Subsaharyjskiej stwardnienie rozsiane występuje niezwykle rzadko. Zachorowania na stwardnienie rozsiane są rzadsze wśród ludzi mieszkających bliżej równika (z pewnymi wyjątkami). Na półkuli północnej istnieje wzrastający gradient z południa na północ, a na półkuli południowej wzrastający gradient z północy na południe[68]. Czynniki, które rozważa się jako prawdopodobnie mające znaczenie dla tych regionalnych różnic to klimat, dieta, geomagnetyzm,toksyny, ekspozycja na promieniowanie słoneczne, czynniki genetyczne i zakaźne. Czynniki środowiskowe mogą mieć istotne znaczenie dla zachorowań na stwardnienie rozsiane w późniejszym wieku. Jeśli migracja zajdzie po 15–20 roku życia z rejonu częstszego występowania SM do rejonu o rzadszym występowaniu SM, to osoby takie nabywają podatność na zachorowanie typową dla swojego nowego miejsca zamieszkania. Jeśli migracja jest z regionu o rzadszym występowaniu SM to migranci zachowują podatność na SM, ale nie ich dzieci, które przejmują podatność na zachorowanie na stwardnienie rozsiane typową dla nowego regionu.

Stwardnienie rozsiane występuje głównie wśród rasy białej. Chorobowość jest dwudziestokrotnie niższa wśród kanadyjskich Inuitów niż innych Kanadyjczyków żyjących w tym samym regionie. Rzadko występuje także wśród natywnych plemion Ameryki Północnej, australijskich Aborygenów iMaorysów z Nowej Zelandii. Wydaje się, że Szkocja ma najwyższy wskaźnik zachorowań na stwardnienie rozsiane[70]. Przyczyny takiego stanu nie są znane. Te przykłady pokazują, że zarówno podłoże genetyczne, jak i styl życia oraz czynniki kulturowe odgrywają istotne znaczenie w zachorowaniach na stwardnienie rozsiane.

Podobnie jak to zaobserwowano w przypadku wielu chorób autoimmunologicznych, stwardnienie rozsiane występuje częściej wśród kobiet niż mężczyzn, ze średnim stosunkiem odpowiednio 2:1. U dzieci (które rzadko chorują na stwardnienie rozsiane) stosunek zachorowań może osiągać wartość nawet 1:3. Po 50. roku życia stwardnienie rozsiane występuje równie często u kobiet, jak i mężczyzn. Początek objawów przypada najczęściej na 15–40 rok życia; zachorowania rzadko zaczynają się przed 15. i po 60. roku życia.

4% rodzeństwa osób chorych na stwardnienie rozsiane również zachoruje na tę chorobę. Prawie połowa bliźniąt jednojajowych zachoruje na stwardnienie rozsiane i tylko 5% bliźniąt dwujajowych, jeśli drugie z bliźniąt jest chore. Gdy jedno z rodziców jest chore, to każde dziecko jest obciążone ryzykiem zachorowania tylko 2,5%. Są to przykłady potwierdzające znaczenie czynników genetycznych w rozwoju choroby.

Postępy w badaniach nad powiązanymi chorobami sprawiły, że w pewnych przypadkach rozpoznanie stwardnienia rozsianego nie było poprawne. W rzeczywistości, wszystkie badania wykonane przed 2004 mogą być obarczone błędem nieodróżnienia zespołu Devica od stwardnienia rozsianego. Błąd może być istotny na pewnych obszarach. Uważa się, że może wynosić 30% w Japonii.


Choroba Marburga (1906)


Choroba Schildera

Chorobę opisał jako pierwszy Paul Ferdinand Schilder w 1912 roku, jednak przez długi czas pod tą nazwą opisywano różne inne patologie istoty białej mózgu, między innymiadrenoleukodystrofie, podostre stwardniające zapalenie mózgu i niektóre przypadki stwardnienia rozsianego. W 1925 roku Edward Flatau opisał szczegółowo chorobę i zasugerował użycie nazwy encephaloleukopathia scleroticans progressiva w miejsce encephalitis periaxialis diffusa Schildera. W 1986 roku Poser zaproponował kryteria rozpoznania choroby Schildera, znacznie zawężające pojęcie tej jednostki nozologicznej.

Objawy przypominają objawy stwardnienia rozsianego: są to otępienie, afazja, drgawki, zmiany osobowości, deficyt uwagi, drżenie, niezborność, inkontynencja, słabość mięśni, bóle głowy, wymioty, zaburzenia widzenia i mowy.

Rozpoznanie choroby Schildera stawiane jest na podstawie kryteriów Posera:

  1. Jedna lub dwie mniej więcej symetryczne plaki > 2 cm średnicy

  2. Brak innych zmian ośrodkowego układu nerwowego i brak nieprawidłowości obwodowego układu nerwowego

  3. Prawidłowe wyniki badań czynności nadnerczy i poziomu długołańcuchowych kwasów tłuszczowych w osoczu

  4. Typowy obraz rozsianego podostrego lub przewlekłego rozpadu mieliny.

U niektórych pacjentów skuteczne mogą być kortykosteroidy. Ponadto zaleca się leczenie zachowawcze: fizjoterapię, terapię zajęciową i diety.


Stwardnienie koncentryczne Balo

Rzadki wariant neuropatologiczny stwardnienia rozsianego. Chorobę opisał jako pierwszy węgierski patolog József Baló w 1927 roku. W 1933 roku Julius Hallervorden iHugo Spatz przedstawili opisy neuropatologii choroby i jako pierwsi zauważyli podobieństwo uformowania ognisk demielinizacyjnych do figur Liesganga. W 2007 roku przedstawiono model matematyczny podający możliwy mechanizm tworzenia się tych niezwykłych zmian.

Stwardnienie koncentryczne częstsze jest w populacjach chińskiej, japońskiej i filipińskiej niż w populacji kaukaskiej.

Obraz kliniczny schorzenia przypomina ostrą postać stwardnienia rozsianego. Występują niedowłady, zaburzenia widzenia, zaburzenia psychiczne.

W 2007 roku Khonsari i Calvez przedstawili model matematyczny wyjaśniający układ demielinizacji w przebiegu choroby, nawiązujący do fenomenu precypitacji Lieseganga i zjawiska samoorganizacji.

Charakterystyczną cechą stwardnienia koncentrycznego jest współośrodkowy, koncentryczny rozpad mieliny. Podobny wzór demielinizacji obserwowany jest niekiedy w postępującej leukodystrofii wieloogniskowej. W klasyfikacji Lassmanna ogniska demielinizacji obserwowane w stwardnieniu koncentrycznym określane są jako typ III (dystalna oligodendrogliopatia).

Do niedawna uważane za niepomyślne (podobnie jak w wariancie Marburga), obecnie rokowanie w leczonych przypadkach choroby jest lepsze.

W ostatnich latach postęp technik neuroobrazowania pozwolił na przyżyciowe rozpoznanie choroby w badaniu MRI, także w technice DWI (diffusion-weighted images). Za patognomoniczne uznano obrazy nieregularnych, koncentrycznych stref zwiększonego sygnału w obrazach T2-zależnych. Zaleca się dożylne podanie kontrastu Gd-DTPA.


Choroba Devica

Rzadka choroba demielinizacyjna. Nie wiadomo czy stanowi wyodrębnioną jednostkę chorobowa, czy też jest zespołem objawów spotykanym w różnych chorobach. Klinicznie charakteryzuje się ostrym początkiem, objawami ze strony nerwów wzrokowych (zazwyczaj całkowita ślepota) i rdzenia kręgowego (porażenie wiotkie, zniesienie czucia, zatrzymanie moczu i stolca). Rokowanie jest bardzo zmienne, opisywano przypadki całkowitej remisji jak i zgonu w początkowym okresie choroby.

Chorobę opisali Eugène Devic i Fernand Gault w 1894. Eponim choroby (zespołu) Devica wprowadził Acchiote w 1907.


Zapalenie nerwu wzrokowego

Zapalenie nerwu wzrokowego występuje w dwóch postaciach: zapalenie wewnątrzgałkowe i pozagałkowe. 
- Zapalenie wewnątrzgałkowe nerwu wzrokowego ma charakter ostry i może być spowodowane bezpośrednio przez czynniki zakaźne ogólne lub miejscowe. Zdarza się częściej u dzieci w przebiegu chorób zakaźnych, zwłaszcza wirusowych (odra, świnka, ospa wietrzna, mononukleoza zakaźna). Częstym czynnikiem są stany zapalne migdałków, zatok przynosowych, zapalne ogniska okołozębowe. 
- Zapalenie pozagałkowe jest to ostre zapalenie nerwu wzrokowego o nieznanej etiologii. Histologicznie uszkodzenie nerwu wzrokowego polega na jego demielinizacji (utrata osłonki mielinowej).

Zapalenie nerwu wzrokowego występuje przede wszystkim jako zapalenie pozagałkowe. Rzadko ma ono charakter izolowany-jest często wczesnym, pierwszym objawem stwardnienia rozsianego. U ponad 60% osób po przebytym zapaleniu pozagałkowym nerwu wzrokowego w ciągu 10 lat rozwija się stwardnienie rozsiane. U 20% pacjentów występują nawroty zapalenia nerwu wzrokowego. Zapalenie wewnątrezgałkowe występuje rzadziej, częściej u dzieci.

Objawy:

Osmotyczne zespoły demielinizacyjne

  1. Zespół Marchafavy-Bignamiego

    Choroba neurologiczna z grupyencefalopatii alkoholowych, występująca u osób długo i trwale uzależnionych od alkoholu, zwłaszcza młodego, niedojrzałego wina. Objawy choroby Marchiafavy-Bignamiego wynikają z uszkodzenia ciała modzelowatego i płatów czołowych.

    W obrazie klinicznym stwierdza się:

Przyczyną zespołu jest postępujące uszkodzenie ciała modzelowatego, związane z jego demielinizacją. Choroba związana jest z przewlekłym alkoholizmem, ale także wśród alkoholików jest bardzo rzadka, dlatego podejrzewa się, że obok toksycznego działania etanolu i niedożywienia w jej patogenezie biorą udział także inne, nieznane czynniki.

Nie znane jest leczenie przyczynowe (poza zaleceniem unikania spożycia alkoholu). Stosuje się leczenie objawowe.

Chorobę opisali w 1903 roku włoscy lekarze Amico Bignami i Ettore Marchiafava u wieloletniego alkoholika pijącego chianti. Klasycznie choroba rozpoznawana jest u 40–60-letnich mężczyzn, uzależnionych od taniego czerwonego wina.


    2. Mielinoliza pozamostowa

    3. Mielinoliza centralna mostu (zespół Adamsa-Victora-Mancalla, ang. central pontine myelinolysis, CPM, osmotic demyelination syndrome, ODS) – demielinizacyjny zespół neurologiczny, należący do grupy encefalopatii alkoholowych. Nie jest jednak swoisty dla nawykowego spożywania alkoholu, obecnie traktowany jest głównie jako zespół jatrogenny, związany ze zbyt szybkim wyrównywaniem hiponatremii. Jednostkę chorobową opisali w 1958 roku Raymond Delacy Adams, Elliot Mancall i M. Victor.

Nie ma dokładnych szacunków co do częstości występowania CPM w populacji. Jedno badanie wykazało 29% częstość CPM w badaniu post mortem pacjentów zakwalifikowanych do przeszczepu wątroby. U 2/3 tych pacjentów wahania stężeń sodu w surowicy wynosiły zaledwie 5-20 mEq/l. Nie ma doniesień o występowaniu CPM u Afroamerykanów; schorzenie częściej występuje u kobiet.

CPM polega na zazwyczaj symetrycznej, niezapalnej demielinizacji w obrębie środkowej części mostu. U co najmniej 10% pacjentów z CPM demielinizacja zachodzi również w innych strukturach mózgowia, takich jak śródmózgowie, wzgórze, jądra podstawne i móżdżek; określa się ten stan jako mielinolizę pozamostową (ang. extrapontine myelinolysis).

Dokładny mechanizm w jakim dochodzi do pozbawienia neuronów osłonki mielinowej nie jest znany. Przypuszcza się, że odgrywa w nim rolę obrzęk komórek spowodowany zaburzonym przepływem jonów, przyczyniający się do uciśnięcia nerwów i indukujący proces demielinizacji.

Objawy rozpoczynają się na ogół w ciągu tygodnia od suplementacyjnego wyrównania deficytu jonów Na+, o ile suplementacja przekraczała 12 mEq/l dziennie. Choroba alkoholowa zwiększa predyspozycję do rozwinięcia objawów CPM. Występują symetryczne parapareza lub tetrapareza, piramidowe objawy patologiczne (np. objaw Babińskiego), często symetryczne porażenie mięśni mimicznych twarzy i zespół opuszkowy. W skrajnej postaci CPM ma obraz zespołu zamknięcia z tetraparezą i mutyzmem. Przytomność chorego i pionowe skojarzone ruchy gałek ocznych są zachowane.

Metodą z wyboru rozpoznania CPM jest MRI. Obrazy T2-zależne ujawniają hiperdensyjne (jasne) obszary odpowiadające ogniskom demielinizacji.

Aby zapobiec mielinolizie środkowej mostu, zaleca się wyrównywanie hiponatremii nie szybciej niż 1 mEq/l/godzinę. Gdy objawy CPM już się rozwiną, możliwości leczenia są ograniczone; stosuje się leczenie podtrzymujące.

Rokowanie jest złe, śmiertelność w pierwszym miesiącu wynosi ponad 50%.


Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia (ADEM)

Autoimmunologiczna demielinizacyjnachoroba mózgu bardzo podobna do stwardnienia rozsianego (SM), które zazwyczaj jest chroniczną nawracającą i cofającą się chorobą młodych dorosłych, podczas gdy ADEM jest zazwyczaj jednofazową chorobą dzieci. Nieprawidłowe wyniki badań immunoglobulin w płynie mózgowo-rdzeniowym są znacznie rzadsze w ADEM niż w SM. W ADEM występuje uszkodzenie mózgu, które jest rzadkie w SM. ADEM zwykle występuje po zakażeniu z gorączką albo szczepieniu. U części chorych z początkowym rozpoznaniem ADEM, diagnozuje się później jednak SM. Śmiertelność wynosi 5% i większość przeżywających posiada co najmniej małą niepełnosprawność.

Mglistość rozdziału między ADEM i SM sugeruje kontinuum, w skład którego miałyby wchodzić także zapalenie nerwu wzrokowego, poprzeczne zapalenie rdzenia, zespół Devica. Z innej strony ADEM zlewa się z różnymi zapaleniami mózgu, chorobami zapalnymi naczyń, innymi jednofazowymi chorobami poinfekcyjnymi jak ostra afazja móżdżkowa. Kolejna płynna granica jest z zespołem Guillaina-Barrégo objawiająca się zespołem Millera-Fishera i encefalomieloradikuloneuropatią.

Dorośli stanowią mniej niż 3% chorych. Ponad 80% chorych dzieci ma mniej niż 10 lat. Średnia wieku zachorowania na ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia wynosi 5–8 lat. Proporcja chłopców do dziewcząt wynosi 1,3:1. ADEM i rzuty SM wykazują taką samą sezonowość z maksimum w lutym i marcu oraz minimum w lipcu i sierpniu. Od 65–85% zachorowań jest między październikiem a marcem. Zachorowalność u białych jest 6 razy większa niż u czarnych.

U 85–93% chorych objawy występują od 1–20 dni po zakażeniu, w ponad 94% z gorączką, lub po szczepieniu (3–6%). Zakażenia te, przypuszczalnie wirusowe, na ogół zajmują drogi oddechowe lub przewód pokarmowy. Na ogół chorzy częściowo lub całkowicie wracają do zdrowia po infekcji zwiastującej z chwilą ataku ADEM, który jest gwałtowny u 95% chorych. Wprowadzenie szczepień gł. przeciwko odrze zmniejszyło śmiertelność ADEM.

Objawy:

Liczba trombocytów jest podwyższona u znaczącej liczby dzieci. Stężenie podstawowego białka mieliny w płynie mózgowo-rdzeniowym jest często podwyższone.

Tomografia komputerowa wykrywa nieprawidłowości o niskiej gęstości u ponad połowy chorych. Rezonans magnetyczny ujawnia zmiany o silnym sygnale u 80–90% chorych. U 90% chorych dzieci zmiany są charakterystycznie odśrodkowe przy połączeniu istoty szarej, położonej głębiej w korze, z podkorową istotą białą. Takie zmiany obserwuje się u mniej niż 40% dorosłych z ADEM, u których wielu jest później diagnozowanych z SM. Zmiany w ADEM mają rozmyte brzegi i są znacznie bardziej zróżnicowane w porównaniu do zmian w SM o wyraźnych brzegach. Co najmniej 90% zmian ulega wzmocnieniu po zastosowaniu kontrastu (gadolinu). Wzmocnienie to jest zazwyczaj jednolite i umiarkowane w przeciwieństwie do płytek demielinizacyjnych w SM, które często różnią się stopniem wzmocnienia kontrastu. Początkowo u niektórych chorych obraz rezonansu jest prawidłowy, a staje się charakterystyczny dla ADEM po kilku tygodniach, mimo że chorzy wykazują poprawę.

Elektroencefalografia często wykazuje zaburzenia normalnego rytmu snu.

Aby zmniejszyć zapalenie standardowo stosuje się wysokie dawki kortykosterydów. W przypadku braku efektów stosuje się m.in. immunoglobuliny wykazujące większą skuteczność w połączeniu z kortykosterydami.

Leczenie dzieci jest szybsze, a brak gorączki jest związany z gorszymi wynikami leczenia. Stopień wyzdrowienia jest niezależny od ciężkości choroby. Najmniejszy jest u chorych:

Ryzyko rozwoju SM w ciągu 10 lat wynosi 25% i jest wyższe w przypadku gdy ADEM było:

Chociaż zarówno w ADEM, jak i SM zachodzi autoimmunologiczna demielinizacja, to różnią się one w wielu aspektach klinicznych, genetycznych, obrazowania i histopatologicznych. Niektórzy autorzy uważają, że SM i jej pograniczne postacie stanowią spektrum chorób różniące się tylko przewlekłością, ciężkością i przebiegiem klinicznym, podczas gdy inni uważają je za dyskretnie odmienne choroby.

Eksperymentalne alergiczne zapalenie mózgu i rdzenia (EAE) jest zwierzęcym modelem zapalenia i demielinizacji ośrodkowego układu nerwowego, często używanym w celu zbadania możliwości leczenia SM. Ostre monofazowe zachorowanie EAE jest znacznie bardziej podobna do ADEM niż SM.


Zespół Hursta – ostre krwotoczne zapalenie istoty białej mózgu


Choroba Pelitzeusa-Merzbachera (PMD)

Jedna z leukodystrofii, rzadka, uwarunkowana genetycznie. Jednostkę chorobową jako pierwsi opisaliFriedrich Pelizaeusw 1885 roku i Ludwig Merzbacher w 1909.

Podłożem choroby jest znaczne obniżenie stężenie lub brak syntezy jednego z głównych białek osłonki mielinowej białka proteolipidu (proteolipid protein, PLP). W prawidłowych warunkach zasadowe białko mieliny (MBP) i białko proteolipidu stanowią około 80% składu mieliny. Choroba jest dziedziczona w sposób sprzężony z chromosomem X i tylko dla takiej postaci dziedziczenia zarezerwowany jest eponim "choroba Pelizaeusa-Merzbachera". Pozostałe opisywane w przeszłości przypadki o nieznacznie odmiennym obrazie klinicznym i o innym niż sprzężone z chromosomem X dziedziczeniu wykluczono z tego określenia. Gen o lokalizacji Xq22 koduje dwa białka (PLP i DM20). Powstają one na drodze tzw. alternatywnego składania mRNA. We wczesnej fazie życia zarodkowego i płodowego silniej ulega ekspresji gen białka DM20 w komórkach pierwotnych gleju. Ekspresja białka PLP zachodzi nieco później w okresie tworzenia się mieliny.

Choroba objawia się ataksją, wzmożonym napięciem kończyn, otępieniem i upośledzeniem rozwoju somatycznego. Schorzenie wywoływane jest przez mutacje w genie PLP kodującym białko proteolipidowe-1. Choroba Pelizaeusa-Merzbachera dziedziczona jest w sposób sprzężony z chromosomem X.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
4. CHOROBY DEMIELINIZACYJNE - STWARDNIENIE ROZSIANE, stwardnienie rozsiane
choroby demielinizacyjne, IV rok Lekarski CM UMK, Neurologia, Neurologia od Grzela, wykady, opracowa
Choroby demielinizacyjne
03 CHOROBY DEMIELINIZACYJNE
Choroby demielinizacyjne (3)
Choroby demielinizacyjne (4)
choroby demielinizacyjne
Stwardnienie rozsiane (2), Medycyna, Neurologia, 11 choroby demielinizacyjne
Choroby demielinizacyjne (2)
Choroby demielinizacyjne
Choroby demielinizacyjne (2)
choroby naczyn i serca(1)

więcej podobnych podstron