RÓWNOWAGA DŁUGOOKRESOWA W GOSPODARCE

MODEL KLASYCZNY

Gdy gospodarka osiągnie równowagę w krótkim okresie, to dąży ona do równowagi na rynku w długim okresie.

W krótkim okresie czasu w gospodarce występują wolne moce wytwócze, w związku z tym oddziaływanie na popyt daje zmianę realną, czyli zmianę w wielkości produkcji.

Wielkość produkcji w krótkim czasie zależy od popytu globalnego, gdy jakiś składnik popytu globalnego zmienia się, to również wielkość produkcji ulega zmianie.

Zmiana popytu wywoła zmianę produkcji, ponieważ w krótkim czasie są wolne moce wytwórcze, w krótkim czasie mogą ukazać się bariery, np. strukturalne i może się okazać, że nie zależnie od tego że to jest krótki czas to gospodarka może mieć bariery we wzroście produkcji nawet jeśli jest duży popyt.

W długim czasie produkcja rzeczywiście wytworzona zmierza do produkcji potencjalnej.

Jeśli mówimy, że rzeczywista produkcja jest na poziomie potencjalnej to znaczy, że gospodarka nie ma wolnych mocy wytwórczych, czyli w pełni został wykorzystane moce wytwórcze.

Nie jest dobrze, gdy gospodarka pracuje poniżej mocy wytwórczych, nie jest natomiast możliwe pracowanie powyżej wielkości zasobów, ponieważ są to dobra rzadkie.

W długim czasie zmierzamy do pełnego wykorzystania zasobów.

Jeżeli gospodarka zbliża się do do pełnego wykorzystania zasobów, rząd musi mieć informacje na temat wykorzystania zasobów, ponieważ w długim okresie, gdy większość czynników jest w pełni wykorzystana polityka popytowa nie zmienia wielkości produkcji, w długim okresie należy oddziaływać polityką podażową.

Koncepcja: TEORIA długości cyklu życia która jest przykładem nowoczesnej teorii konsumpcji, inaczej dochodu permanentnego.

Wskaźniki z których korzystamy, aby dowiedzieć się na jakim poziomiewykorzystania zasobów jest dana gospodarka to m.in.:

• stopa bezrobocia;

• poziom PKB;

• dynamika stopy inwestycji.

Dla nurtu ekonomii podażowej (neoklasyczna) przy założeniu, że w długim czasie płace i ceny są elastyczne to nie istotne jest to co dzieje sie w krótkim czasie ponieważ zakładając, że ceny i płace są elastyczne to, gdy pojawi się nierównowaga wynikająca np. z kryzysu i wzrośnie bezrobocie klasycy zakładają, że aby wzrósł popyt na pracę to płace nominalne muszą zmaleć, spadną wówczas ceny, a wtedy zwiększy się popyt i wzrośnie produkcja (pytanie tylko na ile płace i ceny są elastyczne).

Nie można dojść do równowagi w długim czasie pomijając krótki i średni czas.

"Niewidzialna ręka rynku" to zdolności mechanizmu rynkowego do dostosowań, czyli

do powrotu do równowagi.

Determinantą w długim czasie jest podaż (!), czyli zasoby kapitału ludzkiego, zasoby ziemi, zasoby kapitału rzeczowego w tym majątek trwały, gromadzi się je w gospodarce w procesie rozwoju i wzrostu gospodarczego.

Podaż to czynniki które decydują o potencje produkcyjnym, czyli możliwościach wytwórczych gospodarki.

Po stronie zasobów występuje także rynek pracy, ( w krókim okresie liczł się jedynie skutek tego co działo się na rynku pracy)oraz czynniki naturalne, na które nie mamy wpływu.

Kolejnym założeniem jest, że jesli determinantą w długim okresie jest podaż, to aby zmienić wielkość produkcji trzeba najpierw wpłynąć na podaż.

Zakładamy, że w długim czasie produkcja jest na poziomie produkcji potencjalnej, a zatem gospodarka pracuje na poziomie pełnego wykorzystania zasobów, nie ma wolnych mocy wytwórczych, jest tylko tyle ile jest w stanie wytworzyć przy danym poziomie czynników wytwórczych.

Zakładamy, że płace i ceny są elastyczne w długim czasie, czyli gietkie ( w krótkim czasie był sztywne), ponieważ są elastyczne, czyli będą możliwe zmiany po stronie płac i cen. Musimy jednak odróżniać czy mamy do czynienia ze zmianą nominalną, czyli że po stronie cen mamy do czynienia tylko ze zmianą wartości czy ze zmianą realną. W krótkim czasie wszystkie zmiany są realne.

Zmiana nominalna to zmiana wartościowa.

Zakładamy również że nie ma iluzji pieniądza, czyli nie ma inflacji pieniądza.

Klasycy są przeciwni ingerencji państwa w sytuację na rynku.

Model klasyczny, przedstawia to co dzieje sie w sferze realnej.

Równowaga na rynku dóbr i usług występuje wtedy, gdy planowany popyt równy jest rzeczywistej produkcji i faktycznemu dochodowi, przy poziomie którego to dochodu inwestycje równe są oszczędnościom.

Rynek pieniądza, jest wtórnym w stosunku realna podaż pieniądza do rynku dóbr i usług (pieniadz jest wielkością nominalną).

Równowaga na rynku pieniądza występuje wówczas, gdy popyt na pieniądz równa się podaży na pieniądz przy cenie pieniądza w wysokości rynkowej stopy pieniądza. Po między tymi dwoma rynkami istnieją wzajemne oddziaływania.

Równowaga długookresowa na rynku występuje gdy wielkośc popytu globalnego równa jest dostarczonej podaży przy której występuje stan pełnego wykorzystania zasobów.

Kryzys jest zjawiskiem krótkookresowym.

Gdy gospodarka znajduje się w równowadze długookresowej to kryzys wytrąca ją z tego stanu długookresowego, co wpływa na popyt globalny, który maleje.

Możliwości podażowe gospodarki nie zmieniają się pod wpływem zmiany popytu w długim okresie.

W długim czasie produkcja również rośnie,

RYNEK PRACY

Czynnik strony popytowej na rynku pracy, czyli pracodawca.

Głównym czynnikiem popytu na pracę jest koszt pracy, czyli koszt zatrudnienia pracownika.

Popyt na pracę występuje do momentu zrównania się krańcowej wydajności pracy z płacą, czyli korzyścią z zatrudnienia pracownika a kosztem, który trzeba ponieść na zatrudnienie tego pracownika.

Przy innych czynnikach które determinują popyt na pracę, wzrost płac prowadzi do spadku popytu na pracę, spadek płac prowadzi do wzrostu popytu na pracę, ponieważ płaca wpływa na koszt zatrudnienia pracownika.

W związku z tym, jest to cena jaką musi zapłacić pracodawca.

Płaca jest więc największą determinantą popytu na pracę.

Koszt zatrudnienia pracownika to również koszty po za płacowe (ubezpieczenie społeczne, podatek itp.).

Popyt na pracę zależy od koniunktury, gdy jest ożywienie wówczas wzrasta popyt na pracę gdy pojawia sie kryzys, czy może występuje wolniejsza dynamika wzrostu gospodarczego, wówczas popyt na pracę maleje, maleje bowiem popyt globalny w tym popyt inwestycyjny. Firmy ograniczają produkcje i inwestycje.

Gdy jest mniejsza dynamika wzrostu to dochody nasze maleją, zmieniają się wówczas oczekiwania konsumentów.

Czynnik instytucjonalny jest również ważny w popycie na pracę ( regulacje prawne, związane z umowami o pracę itp.) wpływa on na elastyczność zatrudnienia.

Rynek pracy po stronie podażowej, to ilość siły roboczej w wieku produkcyjnym, zdolnych do pracy pod względem fizycznym i psychicznym.

Zdolnośc do pracy, nie koniecznie oznacza jednak że jesteśmy gotowi pracować (np. za dane wynagrodzenie nie chcesz pracować, nie podejmujesz pracy więc mimo iż jesteś w wieku produkcyjnym, zdolnym do pracy pod względem fizycznym i psychicznym to nie podejmujesz jej).

Dlatego z punktu widzenia rynku pracy, ważnym jest nie tylko mieć zdolności do pracy ficzyne i psychiczne oraz być w wieku produkcyjnym, ale również być skłonnym do podejmowania pracy.

Natomiast podaż siły roboczej zależy od czynnika naturalnego, czyli dynamiki przyrostu naturalnego, szczegółnie ludności w wieku produkcyjnym, od poziomu wykształcenia od struktury wykształcenia, od poziomu rozmieszczenia siły roboczej poszczególnych regionów, czy krajów. Podaż siły roboczej ( skłonności do podejmowania pracy) zależy od polityki w zakresie zasiłków, czy jest bardziej liberalna, zatem łatwiej uzyskać zasiłek dla bezrobotnych czy jest bardziej restrykcyjna, należy wówczas spełnić pewne warunki aby uzyskać prawo bycia bezrobotnym.

Ważnym z punktu widzenia rynku pracy jest również relacja pomiędzy wysokością zasiłku dla bezrobotnych, a płacą minimalną.

Jeżeli jest niewielka różnica to dużej skłonności do podejmowania pracy nie ma, natomiast jeśli róznica jest znacząca z korzyścią na płacę to wzrasta skłonność do podejmowania pracy.

Także system rentowo - emerytalny ma wpływ na skłonność do podejmowania pracy.

Na podaż siły roboczej rozwiązania instytucjonalne również mają istotny wpływ.

To są główne czynniki wpłwające na podaż pracy.

Nie wszyscy muszą pracować. Możemy mieć kapitał, w ten sposób możemy osiągać dochód bez potrzeby podejmowania pracy.

Praca nie jest przymusem.

Bezrobocie oznacza, ze część osób w wieku produkcyjnym, zdolnym do pracy i gotowym do podjęcia pracy, czyli skłonnych do podjęcia pracy nie znajduje zatrudnienia niezależnie od tego, że podejmuje poszukiwania pracy.

Równawaga na rynku pracy wsytępuje, gdy wielkość zgłaszanego popytu na pracę ze strony pracodawców równy jest wielkości podaży pracy przy poziomie płacy gwarantującą tę równowagę.

Na rynku pracy mogą być pewne ograniczenia ze strony państwa np. w wyznaczonej wysokości płacy minimalnej.

Płaca minimalna to poziom płacy, który przewyższa płacę wynikającą ze stanu równowagi. W związku z tym jest to czynnik ograniczający elastyczność rynku pracy.

Klasycy mówią, że jeśli występuje bezrobocie to tylko i wyłącznie dobrowolne, natomiast keynesiści uważają, że występuje również bezrobocie przymusowe.

Zbyt wysoki poziom płac zdaniem klasyków powoduje wzrost bezrobocia.

Im wyższa stopa bezrobocia, tym szybciej jesteśmy skłonni przyjąć daną ofertę pracy.

Rodzaje bezrobocia z punktu widzenia makroekonomii:

• klasyczne, występuje gdy płaca przewyższa wysokość płacy na rynku w czasie równowagi, pracodawcy zmniejszają wówczas popyt na pracę;

• strukturalne, to bezrobocie ma charakter długoterminowy, przyczyną tego bezrobocia jest brak kapitału, jest także skutkiem zmian strukturalnych w gospodarce jest niedostosowanie podaży kwalifikacji bezrobotnych do zgłaszanego popytu ze strony pracodawców na określone kwalifikacje i zawody, czyli niedopasowanie ze strony strukturalnej, przyczyną tego jest czynnik instytucjonalny, czyli zły system edukacyjny;

• frykcyjne ("bezrobocie poszukiwawcze") to poziom bezrobocia, który występuje w każdej gospodarce, w skład tego bezrobocia wchodzą niepełnosprawni, osoby które szukają pracy, zmieniają pracę, można wpływać na wielkość tego bezrobocia;

• koniunkturalne, to bezrobocie związane ze spadkiem popytu globalnego. W związku z tym jeśli maleje popyt globalny, to firmy ograniczają produkcję, a co za tym idzie zwalniają pracowników. Jest to bezrobocie przymusowe.

Teoria histerezy.

Dlaczego po kryzysie rynek pracy nie wraca do poprzedniego stanu równowagi ?

Pracodawcy są zobowiązani wpłacać środki na Fundusz Pracy.

Środki z Funduszu Pracy przeznaczone są na część aktywną i pasywną:

• Pasywna: zasiłki dla bezrobotnych;

• Aktywna: środki przeznaczone na walkę z bezrobociem.

Roboty publiczne - władze publiczne organizują pracę dla bezrobotnych jest to jedno z najdroższych sposobów aktywnej walki z bezrobociem.

Jeśli liczba bezrobotnych maleje, to więcej środków z Funduszu Pracy może być przekazywane na aktywną walkę z bezrobociem, natomiast w okresie słabej koniunktury i rosnącego bezrobocia, przede wszystkim rosną środki przekazywane na wypłatę zasiłków dla bezrobotnych.

Zasiłki dla bezrobotnych nie są narzędziem walki z bezrobociem !

Najważniejszym kosztem bezrobocia jest spadek PKB, ponieważ bezrobocie dotyczy niewykorzystania podstawowego zasobu, czyli kapitału ludzkiego w związku z tym jest mierzalny koszt niewytworzenia PKB.

Prawo Okun'a mówi, że jeśli rzeczywista stopa bezrobocia, czyli ta która jest notowana w gospodarce jest o 1% powyżej naturalnej stopy bezrobocia, czyli tego poziomu bezrobocia przy któym rynek pracy jest w stanie równowagi to rzeczywisty PKB jest o 3% poniżej potencjalnego PKB.

Kosztem bezrobocia jest również koszt utraty wartości nabytych kwalifikacji i wykształcenia, czyli

deprecjacja nabytych kwalifikacji.

Im dłużej jesteś po za rynkiem pracy, tym większa utrata nabytych zdolności i wykształcenia i trudniejszy powrót na rynek pracy.

Bezroboocie jest przyczyną:

• pogorszenia sie zdrowia psychicznego i fizycznego, skutkiem czego rosną wydatki na leczenie;

• pogorszenie standardu życia i dobrobytu. Stopa życiowa się obniża. Powiększają się obszary nędzy i ubóstwa;

• wzrost patologii (alkoholizm, narkomania, itp.).

Konkurencja na rynku pracy to pozytywny skutek bezrobocia.

Walka z bezrobociem tkwi w polityce wzrostu gospodarczego, a za wzrost gospodarczy odpowiada rząd, ma on stosowne narzędzia.

Bardziej elastyczne rynki pracy notują mniejsze stopy bezrobocia.

Elastyczność płac polega na dostosowywaniu poziomu i rozpiętości płac do zmian na rynku pracy, szczególnie do wielkości bezrobocia.

Elastyczność czasu pracy, czyli zatrudnianie nie tylko na standard czyli ośmiogodzinny czas pracy, ale na kilka godzin dziennie, czy kilka godzin tygodniowo.

Elastyczność numeryczna, czyli dostosowanie wielkości zatrudnienia do zmieniających się warunków zatrudnienia, np. Praca na telefon, na wezwanie.

Elastyczność funkcjonalna, czyli mobilność pracowników w ramach wewnętrznego rynku pracy, poprzez dostosowanie się do rynku pracy; uczenie się, podnoszenie kwalifikacji.

Zwiększenie elstyczności rynku pracy wymaga wcześniejszej dereglacji, czyli zmiany w zakresie prawa pracy i kodeksu pracy.

W Polsce :

• Dominuje bezrobocie strukturalne, długookresowe;

• Większy odsetek bezrobotnych to mężczyźni;

• Największa stopa bezrobocia dotyczy osób o najniższym wykształceniu;

• Osoby w wieku 18-24 lata stanowią największą część bezrobotnych.