PSYCHOLOGIA I PSYCHIATRIA
Nietypowe zachowania seksualne
Nietypowe zachowania seksualne to typy aktywności seksualnej dominującej u
danej osoby, będącej główną drogą osiągania satysfakcji seksualnej, w
populacji natomiast występujące w statystycznej mniejszości. W przeszłości
były one przez medycynę Zachodu traktowane jako dewiacyjne, obecnie w
większości nowych klasyfikacji zaburzeń seksualnych zostały wyodrębnione w
oddzielną grupę. W porównaniu z zaburzeniami potrzeb, przebiegu współżycia
czy orgazmu są one rzadziej spotykane, ale w porównaniu z dewiacjami
seksualnymi występują o wiele częściej. W seksuologii oceniane są
kontrowersyjnie (poza gwałtem i kazirodztwem jako należącymi do zachowań
przestępczych). Zauważa się stopniowy wzrost ich upowszechnienia.
Analizm
Analizm polega na osiąganiu orgazmu, satysfakcji seksualnej przez kontakty
doodbytnicze. Należy różnicować go z pobudzaniem analnym, np. w przypadku
kobiet z bardzo luźną, szeroką pochwą partner palcem drażni pochwę od
strony odbytu w trakcie stosunku seksualnego.
Analizm najczęściej polega na doodbytniczych kontaktach seksualnych w
związkach hetero- i homoseksualnych, rzadziej natomiast jest spotykany
jako forma masturbacji.
Porównując dane raportów socjoseksuologicznych od czasu ukazania się
słynnego raportu Kinseya, można zauważyć systematyczny wzrost popularności
tej metody współżycia. Kontakty analne występują u 50% homoseksualistów, a
blisko 50% kobiet miało tego typu doświadczenie w swoim życiu seksualnym
(w tym 30% w formie stosunku doodbytniczego, a 30% w formie drażnienia
palcem przez partnera). W badaniach kontakty analne ujawniło: 3,6%
pacjentów uzależnionych od alkoholu i 20,9% ich żon, około 20% narkomanów
i 33% ich partnerek oraz 5% partnerów z grupy kontrolnej. W badaniach tych
pojęcie analizmu było ograniczone do stosunków doodbytniczych.
Kontakty analne najczęściej są prowokowane przez następujące przyczyny:
fiksacja analna (uwarunkowania psychiczne z wczesnego dzieciństwa),
tendencje homo- i biseksualne,
potrzeba eskalacji bodźców seksualnych w celu osiągnięcia podniecenia,
zastępcza forma realizacji potrzeb seksualnych,
uzupełnienie form współżycia w przypadku nieprzystosowania seksualnego,
konformizm i naśladownictwo określonej mody,
metoda zapobiegania ciąży. Analizm jako podstawowa forma osiągania orgazmu
i satysfakcji seksualnej częściej występuje w związkach homoseksualnych. W
badanych przeze mnie populacjach kontakty analne były pod względem
ilościowym w mniejszości wobec typowych form współżycia, a w grupie
kontrolnej najczęściej wiązały się z czynnikiem mody, ciekawości i były
traktowane jako jedna z prawidłowych form współżycia seksualnego.
Rozpowszechnienie analizmu na Zachodzie obecnie ujawnia tendencje
spadkowe, albowiem w wyniku ujawnienia groźnej choroby AIDS oraz wielu
infekcji wywoływanych przez szczepy bakteryjne z okolic odbytu na
narządach płciowych mężczyzn zainteresowanie tą formą współżycia zmalało.
Autoerotyzm patologiczny
Autoerotyzm jest to pobudzanie seksualne, bez uczestnictwa drugiej osoby,
prowadzące do satysfakcji seksualnej. W tym znaczeniu byłby on zatem
synonimem masturbacji (samogwałtu, ipsacji, onanizmu). Autoerotyzm
patologiczny jest jednak kategorią jakościowo inną; jest to dominująca
droga osiągania orgazmu przez daną osobę, wyzwalająca uzależnienie od
bodźca (np. wody, narzędzia) i przymus określonej częstotliwości
(natręctwo).
Autoerotyzm anankastyczny polega na nawykowym, przymusowym samopobudzaniu
seksualnym, często bez wystąpienia potrzeby seksualnej. Jest jednym z
objawów nerwicy natręctw, rzadziej jest objawem chorób psychicznych bądź
niedorozwoju umysłowego. W skrajnych przypadkach samopobudzanie w ciągu
doby może być wielokrotne i trwa przez miesiące, a nawet lata. Mechanizm
nerwicowy polega na rozładowywaniu wewnętrznego napięcia przez zachowania
seksualne, zatem orgazm jest jakby "lekiem" o działaniu uspokajającym.
Zespół Havelock - Ellisa polega na osiąganiu orgazmu przez kobiety w
wyniku działania strumienia wody (np. prysznic). Jest to stosunkowo często
spotykana u kobiet forma masturbacji, ale prowadzi do uwarunkowań na
określony typ bodźca, jakim jest strumień wody, co wiąże się później z
trudnościami w osiąganiu orgazmu przy pobudzaniu przez partnera.
Autoerotyzm trwale zastępczy polega na tym, iż orgazm można osiągnąć
jedynie przez samopobudzanie i ta forma aktywności seksualnej jest
bardziej skuteczna w osiąganiu satysfakcji seksualnej niż kontakt z
partnerem. Często taka osoba nie ma kontaktów z partnerami lub są one
sporadyczne. Autoerotyzm ten najczęściej rozwija się w wyniku
uwarunkowania na często powtarzane samopobudzanie, w którym są stosowane
określone bodźce, np. narzędzia, lustra, pornografia, rytuały itp. Zatem
zarówno ilościowa, jak i jakościowa forma samopobudzania stały się
dominującymi czynnikami warunkującymi, o znacznie silniej pobudzającym
seksualnie charakterze niż współżycie z partnerem.
Występuje również autoerotyzm patologiczny zagrażający życiu. W
piśmiennictwie określa się go jako the sexual asphyxia syndrome. Polega on
na osiąganiu satysfakcji przez podwieszanie się. W USA ta forma
samopobudzania jest przyczyną około 250 zgonów rocznie. Często ten
autoerotyzm w przypadku zgonu bywa kojarzony z samobójstwem. Traktuje się
to zachowanie jako przejaw masochizmu.
Homoseksualizm
Homoseksualizm polega na osiąganiu satysfakcji seksualnej przez kontakt z
partnerem tej samej płci. Wyróżnia się różne postacie homoseksualizmu:
pederastię (kontakty doodbytnicze), efebofilię (starszy mężczyzna i
chłopiec), korofilię (starsza kobieta i dziewczyna), miłość lesbijską
(kobieta z kobietą).
Homoseksualizm, zdaniem większości badaczy, obejmuje l- 5% populacji.
Dotyka on 6% mężczyzn i 3% kobiet. Większe natomiast są rozbieżności w
ocenie doświadczenia kontaktu homoseksualnego. Szacuje się, że takie
doświadczenie miało 7-37% populacji. W badaniach doświadczenia
homoseksualne stwierdzono u 1,6% pacjentów uzależnionych od alkoholu,
13,0% narkomanów, 10% ich partnerek, 5% badanej grupy kontrolnej.
Piśmiennictwo dotyczące homoseksualizmu obejmuje kilkaset pozycji, w tym
wiele monografii. W Polsce bogate informacje na ten temat podaje
Imieliński (1963, 1968, 1974, 1982), a także monografie z zakresu
seksuologii (Giese 1972).
Spośród wysuwanych hipotez dotyczących rozwoju orientacji homoseksuatnej
do najczęściej spotykanych należą hipotezy o:
uwarunkowaniach prenatalnych (ukierunkowanie zachowań seksualnych w
okresie rozwoju płodowego),
predyspozycjach biologicznych (hormonalnych, konstytucjonalnych),
uwarunkowaniach rodzinnych, np. matki nadmiernie opiekuńcze i
uwodzicielskie lub też nadmiernie karzące i odrzucające, ojcowie
wzbudzający lęk i poczucie zagrożenia, negatywne doświadczenia w
kontaktach z braćmi, a pozytywne w kontaktach z siostrami, oswojenie się w
domu z nagością kobiecą przy braku oswojenia z nagością męską,
uwarunkowaniach osobowościowych, np. lęk kastracyjny, lęk przed własną
rolą seksualną, alienacja więzi interpersonalnych, narcyzm, zaburzenia
identyfikacji seksualnej,
uwarunkowaniach sytuacyjnych, np. uwiedzenie, wzajemna masturbacja w
grupie rówieśników, czułości okazywane sobie przez koleżanki, przypadkowy
kontakt pod wpływem alkoholu,
uwarunkowaniach fantazyjnych, np. wynikających z oglądania pornografii, z
marzeń towarzyszących masturbowaniu się,
uwarunkowaniach środowiskowych, np. wychowanie w kręgu cyganerii, artystów
o tendencjach homoseksualnych,
uwarunkowaniach zastępczych, np. kontakty homoseksualne traktowane jako
zastępcza forma zaspokajania potrzeb seksualnych w więzieniach,
internatach, klasztorach,
mechanizmie ucieczki, np. po niepowodzeniach w kontaktach seksualnych z
drugą płcią. Genezę homoseksualizmu można rozpatrywać wieloczynnikowo i
podkreśla się diagnostyczne znaczenie potrzeb homoseksualnych wyrażanych w
snach, fantazjach, w impulsywnych pobudzeniach, wreszcie w akcie
współżycia. Według niektórych homoseksualizm jest postacią nerwicy. W 67%
badanych 76 kultur homoseksualizm jest traktowany jako zjawisko normalne i
był społecznie akceptowany. W 28 kulturach nie był spotykany, akceptowany
lub występował sporadycznie. Podobno miliony mężczyzn w USA mają marzenia
i fantazje homoseksualne, a ponad 2,5 miliona mężczyzn uprawia kontakty
homoseksualne. Około 19% kobiet ma doświadczenia tego typu. Potrzeby i
zachowania homoseksualne są częściej spotykane wśród kobiet niż wśród
mężczyzn.
Homoseksualizm kobiet wiąże się z nierozwiązanym kompleksem Elektry.
Czasem wynika on z podświadomych tendencji kazirodczych wobec ojca lub
brata i jest zastępczą formą realizacji potrzeb kazirodczych.
Rozwój homoseksualizmu można wiązać z uczeniem się zachowań w środowisku
rodzinnym. Na przykład córki mające cechy agresywne, skłonne do dominacji
i mające dominujące matki mają predyspozycje do homoseksualizmu.
Sądzi się , iż orientacja homoseksualna jest efektem zaburzonych związków
rodzinnych, powodujących lęk przed heteroseksualizmem, który jest omijany
w związkach homoseksualnych. Emocje homoseksualistów wobec partnera są
ambiwalentne, a związki te noszą silnie uwydatniające się cechy
masochistyczno-sadystyczne. Partner jest podświadomie utożsamiany z jednym
z rodziców. Niektórzy homoseksualiści powielają relacje rodzice-dzieci,
inni natomiast identyfikują się z partnerem, jakby kontynuując nie
zakończoną identyfikację z ojcem lub matką. Homoseksualizm może być
również obroną przed przeżyciami występującymi u dziecka, gdy dostrzeże
ono różnice w budowie biologicznej, między matką a ojcem. Typową reakcją
chłopca jest lęk kastracyjny, niechęć i pogarda dla kobiet. Niektórzy
psychoanalitycy traktują homoseksualizm jako nieprawidłowe rozwiązanie
kompleksu Edypa.
Biegły seksuolog z zagadnieniem homoseksualizmu najczęściej spotyka się w
następujących sytuacjach:
sprawy rozwodowe, w których partner oceniany jest jako homoseksualista lub
też sam przyznaje, że powstały u niego potrzeby homoseksualne,
oskarżenia o gwałt, kiedy oskarżony tłumaczy się, iż jest homoseksualistą
i dlatego nie mógł popełnić przypisywanego mu czynu,
oskarżenia o kontakty pedofilne o charakterze homoseksualnym,
zabójstwa partnera homoseksualnego. W praktyce terapeutycznej zagadnienie
homoseksualizmu jest coraz rzadziej spotykane, wzrosła bowiem w Polsce
tolerancja wobec tej inności psychoseksualnej, a wielu homoseksualistów
akceptuje swoją orientację.
Oralizm
Zaburzenie to polega na osiąganiu orgazmu, satysfakcji seksualnej w wyniku
drażnienia narządów płciowych wargami lub językiem przez partnera. Należy
go różnicować z pieszczotami oralno-genitalnymi (zwanymi "miłością
francuską"), które są jednym z bodźców seksualnych, rodzajem pieszczot
wstępnych. Oralizm w ścisłym tego słowa znaczeniu oznacza uwarunkowanie na
osiąganie orgazmu jedynie przez pobudzanie oralno-genitalne. Oralizm jest
zatem drugim biegunem kontinuum zaczynającego się od pieszczot
oralno-genitalnych. W wielu związkach odpowiada on wzajemnym potrzebom
partnerów i nie stwarza problemów. Zdarza się jednak, że postawy partnerów
są rozbieżne i rodzą konflikty.
Seksuolog z oralizmem jako problemem styka się w następujących
przypadkach:
oralizm jako źródło konfliktów i napięć między partnerami, źródło zespołu
nieprzystosowania seksualnego,
oralizm jako źródło zachowań dewiacyjnych, np. szukanie możliwości jego
realizacji w kontaktach pedofilnych, zoofilnych,
oralizm jako źródło zachowań homoseksualnych. Zdarza się, iż
niezaspokojenie potrzeby kontaktów oralnych skłania daną osobę do szukania
ich w związkach homoseksualnych. W tym przypadku może to być ujawnienie
się istniejących już uprzednio tendencji homoseksualnych, zastępcza forma
realizacji potrzeb, a rzadziej źródło rozwoju orientacji homoseksualnej. W
badaniach pieszczoty oralno-genitalne spotyka się w 35% badanych małżeństw
z grupy kontrolnej, w 67% związków narkomanów i 49% związków pacjentów
uzależnionych od alkoholu. Oralizm natomiast występuje w niecałym 0,5%
małżeństw z grupy kontrolnej, w 9% małżeństw pacjentów uzależnionych od
alkoholu i w 18% związków narkomanów. We wszystkich tych populacjach
oralizm jest potrzebą o wiele częściej ujawnianą przez mężczyzn niż przez
kobiety.