„POLSKA POEZJA ŚWIECKA XV WIEKU” Maciej Włodarski

WSTĘP

• „Bogurodzica” to najstarszy znany utwór poetycki po polsku

• wierszom w XV w. pisanym po polsku brak ozdobności, treść bywa trywialna

• w poezji łacińskiej przewaga tematów świeckich

• twórcy rodzimi sięgali do tematyki lokalnej: utrwalanie osób, zdarzeń, kalendarze, prognostyki, traktaty naukowe

I ROZWÓJ POEZJI W POLSCE DO XV w.

• Tak zwana poezja „ludowa”

  • musiała istnieć twórczość przedchrześcijańska, przekazywana ustnie

  • był to relikt pogański, traktowany negatywnie, nie był godny utrwalenia na piśmie

  • poezja ludowa = poezja meliczna (przeznaczana do śpiewu): pieśni weselne, żałobne, związane z cyklem przyrody, pieśni biesiadne i dziewczęce

• Peozja polsko-łacińska

  • historia piśmiennictwa w Polsce zaczyna się od działalności duchownych

  • łacina była obfita, bogata leksykalnie, sprawna gramatycznie

  • proza łacińska w Polsce wyprzedziła poezję:

    • rocznik od ok. 970 r. → spisany w otoczeniu biskupa Jordana

    • drugi żywot św. Wojciecha ok. 1400 r. → Brunon z Kwerfurtu

  • z końca XI w. → utwór poetycki o św. Wojciechu „W tym uroczystym dniu...”

  • wcześniej powstawały wierszowane napisy nagrobne

  • twórcą świeckiej liryki, opartej na zasadach wersyfikacji był Gall Anonim → „Kroniki” 1112-1116 r.; pisane prozą, wtopił poezję

  • Wincenty Kadłubek → „Kronika” XIII w. - wstawki wierszowane

  • w XII w. powstaje poemat „Pieśń Maura” o tragicznych losach wojewody Piotra Włostowica

  • epika dydaktyczna → wierszowany traktat medyczny „Antipocras” napisany przez dominikanina Mikołaja z Polski

  • w XIII w. rozwija się liryka religijna, poświęcona świętym (np. oficjum ku czci św. Stanisława „Gaude, Mater Polonia” Wincentego z Kielc)

  • mistrzem gatunku → Jan Łodzia z Kępy, układający też antyfony i najprawdop. hymny

  • w „Kalendarzu krakowskim” z XIII w. pojawił się epigramat, opiewający hojność Boga (12 słów = 12 miesięcy)

  • „Pieśń o wójcie krakowskim Albercie” - echo walk przeciwko Władysławowi Łokietkowi w XIV w.

    • w formie „mowy zza grobu”

    • Albert opowiada o zdradzie protektora opolskiego, 5 latach w lochu, tułaczce
      i śmierci z nieznanym topielcem

  • traktat dydaktyczno-satyryczny „Antigameratus” w XIV w. by Frowin: ukazał wady stanów i wiele wskazówej dot. zajęć gospodarskich, ubioru, zachowania przy stole biesiadnym

    • w nim: ekwiwoki – zestawienie w średniówce i klauzuli wersów identycznie brzmiących, ale innych znaczeniowo wyrazów

• Poezja polska

  • najstarszym znanym utworem poetyckim po polsku jest „Bogurodzica”, najczęściej datowana na XIII w.

    • treścią są prośby do Maryi o wstawiennictwo u Syna, oraz do Chrystusa, by dał ludziom zbożne życie, a po śmierci miejsce w raju

  • w wieku XII-XIII powstają wierszowane wersje „Dekalogu” po polsku

  • XIV/XV w. - powstanie najstarszych znanych pieśni pasyjnych i maryjnych

II POLSKA POEZJA ŚWIECKA W XV w.

• Problem świeckości

  • w poezji pl wielokrotnie żywot świecki miesza się z elementami religijnymi

• Zasób i charakter pl poezji świeckiej

  • nikły ślad poezji pl, dotyczącej spraw świeckich, bo:

    • izolacja geograficzna

    • brak rycerstwa w Pl (epika przygodowo-miłosna)

    • nikłe zapotrzebowanie na teksty niekościelne

  • teksty przekazywane ustnie, nie utrwalane przez duchownych

  • miały charakter użytkowy: uczy, napomina, pomaga zapamiętać układ świąt i ortografię

  • pozostaje przeważnie anonimowa (znamy Słotę, Andrzeja Gałka i Jakuba Parkoszowica)

  • oddziaływanie bogatszej i wyrobionej poezji czeskiej

  • forma recytatywów epickich (śpiew a'la deklamacja)

  • krytyka wad społecznych, bliska „satyrze stanowej” w:

    • „Wiersz o chlebowym stole”

    • „Satyra na chytrych kmieciów”

    • „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”

  • ze środowiska żakowskiego pochodziły listowne wiersze erotyczne

  • eschatologia: „De Morte. Prologus”, „Skarga umierającego”

  • uprawiano: pieśń, satyrę, dialog, „spór” postaci alegorycznych, epigramat, wierszowany list miłosny

  • nurt świecki obejmuje: poezję obyczajową, wiersze satyryczne, utwory okolicznościowe i polemiczne, poezję dydaktyczną związaną ze śmiercią, poezję miłosną, eksplicity
    i marginalia oraz wiersze mnemotechniczne

III POEZJA OBYCZAJOWA

• „Wiersz o chlebowym stole” Słoty

  • pierwszy zachowany utwór o tematyce świeckiej

  • autor – Przecław Słota, związał się z dworem Tomka z Węgleszyna

  • znajomość dworu była podstawą powstania wiersza; realia dworu feudalnego

  • utwór o obyczaju biesiadnym (rozwinięty w XIV w. przez Frowina)

  • utwór otwiera i zamyka inwokacja do Boga o natchnienie i łaski

  • motywy: pochwała stołu, krytyka niewłaściwego zachowania biesiadników, wskazówki dla panien, hołd płci pięknej

  • nauka oparta na karykaturalnych błędach biesiadników

  • hołd dla kobiet podniesie sławę rycerską mężczyzny

  • pierwszy polski utwór, gdzie autor uznał nazwisko godnym utrwalenia w świadomości odbiorców

  • brakowało jednolitości rymowej

• „Wiersz o wybieraniu żony”

  • piosenka ludowa

  • przytoczona w kazaniu dot. perykopy o weselu w Kanie Galilejskiej

  • żonę wybierać ze względu na jej dobre obyczaje, a nie urodę, czy posag

  • uroda przemija, majątek takoż

IV WIERSZE SATYRYCZNE

• „Satyra na chytrych kmieciów”

  • autor nieznany, prawdop. szlachcic

  • odbicie konfliktu społecznego w XV w.

  • kmiecie z premedytacją późno wychodzą w pole, posługują się złymi narzędziami, wyprzęgają chore bydło, pracują byle jak

  • kmiecie są „chytrzy”, bo próbują maskować swą premedytację

  • między wierszami: zachęta do wzmocnienia nadzoru nad chłopami

  • „satyra stanowa”

  • grzechy kmieci: świętokradztwo, obłuda, burzenie danego od Boga ładu i współdziałania stanów

• Drobne wiersze

  • „Satyra na księży”

    • zwrócony przeciwko zepsuciu obyczajów duchownych, autorem zakonnik

    • wyraz krytyki wewnątrzkościelnej

    • wyszydza księży, którzy nadużywają trunków, sieją zgorszenie, obniżają prestiż kapłaństwa

  • „Na Strzeleckiego” - zarzucenie oszustwa i zdrady przez plebana, Wincentego z Lublina

  • „Dworak szkoda” -

    • charakterystyka 9 szeroko pojmowanych stanów, charakter satyryczny, przede wszystkim podkreślane są przywary

  • „Kolęda się z Allelują zwadziła” - satyryczno-obyczajowy utwór, nie pełniący funkcji liturgicznej

    • „świecki” spór alegorycznych postaci Kolędy z Allelują o to, która jest ważniejsza

    • reprezentuje średniowieczny gatunek „sporów”

V UTWORY OKOLICZNOŚCIOWE I POLEMICZNE

• „Pieśń husycka o królu Zygmuncie Luksemburczyku”

  • pieśń o współczesnych wydarzeniach życia publicznego

  • opowiada o bohaterskich zmaganiach Jana Zizki i narodu czeskiego z Zygmuntem Luksemburczykiem, prowadzącym w Czechach krucjaty antyhusyckie

  • pochodzi ze Śląska, najprawdop. przeróbka utworu czeskiego

  • opiewa sukcesy Czechów i świeże niepowodzenia wypraw króla Z. Luksemburczyka

  • przeznaczony do śpiewania

• „Pieśń o Wiklefie” Andrzeja Gałki

  • autor pochodził z Wielkopolski

  • pieśń polemiczna i agitacyjna zarazem

  • krytyka fałszu i nadużyć Kościoła rzymskiego

  • 3 części: 1 – pochwała angielskiego reformatora Jana Wiklefa i polecenie jego nauki, 2 – historia Kościoła i zmaganie się „czystej” nauki Jezusa z „wymysłami” papieża i duchowieństwa (tszczyca – totalna frustracja), 3 – pokazuje środek obrony przed tszczycą i uczy odróżniać prawdę od kłamstwa (należy trzymać się słów Ewangelii)

  • „Antychrystem” nazywa przeciwników Chrystusa, jak i papieża oraz Kościół rzymski

  • kończy się modlitwą o dobrych kapłanów

  • spięta klamrą 2 apostrof: słowa prawdy głoszone przez Wiklefa, modlitwa do Chrystusa o pomoc w zwycięstwie tejże prawdy

• „Wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego”

  • utwór okolicznościowy o cechach pamfletu poltyczno-społecznego

  • autor uważany za szlachcica, bo jest stronniczy, oburza się na mieszczan i podziwia magnata, ale może też być to odgórne zlecenie

  • kontrast: „źli ludzie” - mieszczanie, „dobry człowiek” - Tęczyński

  • występuje dorobienie faktów i odpowiednie naświetlenie sprawy

  • ukazuje niegodziwości mieszczan i straty szlachty

  • wzbudza grozę i oburzenie odbiorców utworu

VI W KRĘGU ŚMIECI – POEZJA DYDAKTYCZNA

• w w. XIV i XV: znaczne nasilenie tzw. klęsk żywiołowych, epidemii chorób zakaźnych („czarna śmierć” w 1348 r.), głodu, ustawicznych wojen → sprzyjało to oswajaniu się ludzi z wszechobecną masową śmiercią, nie pozwalało o niej zapomnieć

• XI i XII w. „contempus mundi” - wzgarda świata: teksty o marności rozkoszy doczesnego świata wobec nieubłaganej śmierci

• poematy „vado mori” (XIII w.) - wiersze zawierające elementy satyry stanowej, ukazywały zbiorowy pochód ku śmierci („idę umrzeć”) - myśl o powszechności śmierci, zobrazowanie jej tryumfów

• dialogi osób żywych ze zmarłymi lub konfrontacja człowieka z upersonifikowaną śmiercią - „Legenda o trzech żywych i trzech umarłych”

  • zestawienie młodości ze śmiercią

• bezimienny „Dialogus mortis cum homine” (XII w.) - jeden z najdawniejszych tekstów o spotkaniu żywego ze śmiercią

  • rozmowa taka to jeden z najpopularniejszych motywów średniowiecza

• „Taniec śmierci” łączył elementy wymienionych wyżej utworów, pojawił się na terenie Niemiec i Francji w XIV w. - pierwotnie był to monolog umierających, później dialog trupa-wysłannika śmierci z żywym, wreszcie rolę trupa przejęła sama śmierć, która zapraszała do tańca najczęściej 24 przedstawicieli wszystkich stanów, godności, wieku; od papieża na dziecku kończąc

  • był często odgrywany na scenie, znalazł bogate odzwierciedlenie w sztukach plastycznych (malowidła związane z XV w. zarazami)

• włoską odmianę tego motywu stanowiły „tryumfy śmieci”, znane przede wszystkim od Petrarki, a w sztuce z fresku w Pizie

• ukoronowanie średniowiecznej literatury nt. śmierci stanowiły traktaty, ukształtowane na pocz. XV w. - ars bene moriendi (sztuka dobrego umierania)

• szczególnie poczytna była ars bene moriendi Mateusza z Krakowa, przedstawiała walkę diabła i aniołów o duszę człowieka na łożu śmierci: 5 pokus vs. 5 napomnień, dzięki którym umierający wyrwał się Szatanowi

• „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” :)

  • 498 wersów, autor nieznany; najcenniejszy, najobszerniejszy zabytek średniowiecznej poezji świeckiej w Polsce

  • cel dydaktyczny: przygotowanie człowieka do śmierci

  • zaliczana do tzw. „sporów” ze względu na konfrontację 2 innych rozmówców

  • ok. XV w., najprawdopodobniej z Mazowsza, znacznie przewyższa łaciński wzorzec

  • rozpoczyna się od 2 apostrof: do Boga z prośbą o pomoc w pracy pisarskiej, do wszystkich ludzi, przede wszystkim do tych, bagatelizujących śmierć

  • spotkanie w opustoszałym kościele

  • Polikarpus – wielki mędrzec, mistrz wybrany (polikarpus – owocny)

  • wobec śmierci Polikarp staje się głupcem → znikomość potęgi umysłu wobec śmierci

  • dokładnie scharakteryzowana Śmierć

  • mistrz pada zemdlony na ziemię

  • Śmierć: groźna władczyni, mistrz, kaznodzieja, kat

  • główne jej zadania: rządzenie i nauczanie

  • 1 pytanie – o pochodzenie → poczęła ją Ewa, zrywając owoc; narodziny spowodował Adam, odgryzając kawałek JEBŁKA (zwycięstwo nad nią odniósł dopiero drugi Adam – Chrystus)
    2 pytanie – skąd zaciekłość Śmierci, podejrzewa osobistą urazę, chce udobruchać Śmierć kołaczem → Śmierć odrzuca prezent i mówi, że dostałą zadanie od Boga i teraz wykonuje należną jej pracę, a że się na tym zna, stąd zapał

  • urozmaicony korowód WSZYSTKICH, których porywa

  • pojawiają się postaci z Biblii, etc. → idea „vanitas”, przemijania

  • krytykując złych ludzi, podaje przykład „dobrych mnichów”

  • Śmierć pozbawia złudzeń co do ukrycia się przed nią

  • w zachowanym do II wojny rękopisie brakowało zakończenia, który zrekon struowano na podstawie przekładu rosyjskiego z końca XVI w.

    • mistrz pyta o dalsze plany przy Końcu Świata → poprowadzi ludzi na wielkie cierpienia do piekła, teraz ludzie będą pożądać śmierci, zaś ona utraci swą moc

  • novum względem łacińskiej wersji jet humor, żywość i plastyka opowieści

  • śmierć = groźna i groteskowa zarazem

  • humor łączy się z satyrą na różne stany i zawody

• „Skarg umierającego”

  • również w rękopisie Biblioteki Seminaryjnej w Płocku

  • reprezentuje odmianę „żalów” i „skarg”

  • 22 zwrotki 4-wersowe

  • początkowe litery strof następują w porządku alfabetycznym (brakuje S) – ABECEDARIUSZ lub akrostych alfabetyczny

  • podmiotem lirycznym jest człowiek na łożu śmierci, bojący się niewiadomego

  • nie zapewnił sobie zbawienia, lęk budzi perspektywa mąk piekielnych

  • nuta żalu, spowodowana opuszczeniem dóbr ziemskich

  • umierający czuje, że współczucie bliskich jest fałszywe, liczą bowiem na rychły spadek → ton rozgoryczenia

  • refleksje: jest zdany tylko na siebie, musi sam zadbać o swoje zbawienie, dostrzega obłudę świata, wie, że nadzieja długiego życia jest zawodna

  • rachunek sumienia: 2 grzechy główne – chciwość i rozpusta, których konsekwencją było zaniedbanie obowiązków religijnych. Chory nie spełnił też uczynków miłosierdzia (jałmużna)

  • cierpieniom fizycznym towarzyszą udręki duchowe

  • szatan ukazuje mu rejestr grzechów → pokusa rozpaczy

  • napomnienia ku umierającemu kieruje anioł lub któraś z osób przy jego łożu

    • sposób naprawienia błędów: spowiedź, skrucha, komunia święta oraz ostatnie namaszczenie + wyrówanie wszystkich rachunków ziemskich, tj. sprawiedliwy testament, materialne wsparcie kościoła i ubogich, wyrównanie długów moralnych i materialnych

  • umierający skarży się na otaczające go złe duchy → o jego duszę toczy się walka (psychomachia)

  • jedynie w Bogu może on pokładać nadzieje, modli się pokornie do Chrystusa

  • umierający wyraża swój „zal doskonały”, podkreśla swą jedyną zasługę – wytrwałość w wierze

  • kończy się apelem do osób żyjących: przestroga, by lepiej przygotowywali się do dobrej śmierci

  • związek utworu z ars bene moriendi: 3 pokusy (chciwości, zniecierpliwienia, rozpaczy); psychomachia; zalecenia samodzielnego zadbania o własne zbawienie; sposób naprawiania błędów; zachowanie umierającego

  • typowa pieśń moralizująca o charakterze i adresie ogólnym

• „Pieśń Sandomierzanina”

  • składa się z 2 pieśni o charakterze dydaktyczno-moralizującym

  • pieśń pierwsza jest pasyjną pieśnią katechetyczną, osnutą na kanwie 7 ostatnich słów Chrystus na krzyżu

  • po każdym „słowie” pojawia się wykład moralny lub alegoryczny

  • autor zgrabnie przechodzi od moralnego uogólnienia, mówiąc o „tesstamencie” Jezusa i wymienia kategorie grzeszników, łupiących Chrystusa

    • należą do nich „kostyrowie” (gracze w kości), których dotyczy straszny przykład świętokradztwa w 2. części utworu

  • utwór kończy się prośbą do Jezusa o „dobrą śmierć” i wybawienie ludzi od piekła

  • pieśń ma związek z literaturą homiletyczną i bywa określana jako wierszowane kazanie

  • 21 strof czterowersowych

  • pieśń druga ma charakter epicki

  • łączy w sobie cechy modlitwy, wierszowanego kazania, opatrzonego przykładami, oraz apelu moralno-politycznego

  • zasadniczym tematem jest lęk przed gniewem Boga

  • uznając słuszność gniewu Boga i błagając o jego odwrócenie, autor pieśni przedstawia zarazem wymowne przykłady kary spadającej na państwa, narody i miasta

    • szczegółowy opis krwawego napadu Tatarów na Sandomierz w 1259 r.

  • następuje wezwanie do poprawy i apel o podjęcie walki z poganami

  • powszechna zachęta i prośba do Boga o pognębienie tychże wrogów pozwalają zaliczyć utwór do tzw. „turcyk”

  • rozważania zamyka nadzieja na boże zmiłowanie i prośba do Jezusa o godny pobyt na ziemi, dobrą śmierć oraz przyjęcie do Królestwa Niebieskiego

  • zwrotka ostatnia to swoisty „podpis poetycki” autora, nie odkrywający jednak jego imienia → zaznaczył, że jest Chrystusowym kapłanem

  • występuje napomknięcie o Troi, Jeruzalem, Egipcie, Hannibalu, etc.

VII POEZJA MIŁOSNA

• brak w Polsce warunków sprzyjających rozwojowi liryki miłosnej → brak instytucji feudalnego rycerstwa z jego ideami honoru i czci dla kobiet, idealizującego miłość

• nie odgrywała dużej roli

• twórcami byli głównie żacy, piszący przeważnie po łacinie

  • tworzyli oni utwory o obowiązkach stanu żakowskiego, o nędzy, braci studenckiej, opiewali zabawy, parodiowali modlitwy i teksty naukowe oraz pisali pieśni i listy miłosne

• śladem wpływów zachodnich pieśni waganckich jest pojawiająca się niekiedy dwujęzyczność utworów

• „Chcy ja na pannu żałować”

  • „Cantilena Innonesta” - Pieśń Nieprzyzwoita

  • frywolna poezja żakowska

  • rozpoczyna się od skargi młodzieńca na oporną pannę

  • następują wielce przekonujące zachęty do igraszek miłosnych

  • końcowa część dowodzi, że opór został złamany

  • utwór posługuje się rozbudowaną topiką aluzyjną

  • istota polega na dwuznacznikach i symbolach kryjących podtekst erotyczny: wieniec – znak dziewictwa, pierzyna – rekwizyt wiejskiej poezji miłosnej

  • część zwrotek zamiast spodziewanego sprośnego zakończenia wprowadza eufemistyczną pointę, która łagodzi wypowiedź i nasyca utwór aurą zmysłowości

  • odnotowany został również zapis melodyczny utworu

• Ułamki erotyków

  • drobne wiersze o charakterze erotycznym kryją się też w dziełach poważnych

  • zapisano je, wykorzystując miejsce na karcie początkowej, bądź na końcu

  • „Ach, miły Boże, toć boli” - przybiera formę westchnień zakochanego, który poznawszy siłę uczucia zdumiewa się i skarży z powodu przemian, jakie w nim zaszły. Krótka maksyma o istocie miłości.

  • „Miłuj, miła, miłuj wiernie” - wiersz, będący rodzajem przypowieści odwzajemnionej i wiernej miłości. Charakter wypowiedzi przypomina zaklęcie lub formułę obrzędową

  • dwuwers „Nigdym temu wierzyć nie chciał” prawdopodobnie rozpoczynał większy utwór, którego tematem była zaduma nad potęgą i zaskakującym działaniem miłości

• Wierszowane listy miłosne

  • średniowieczni poeci prowansalscy tworzyli wiersze miłosne, których forma przypominała listy poetyckie: zwrócone do pani serca, wyznanie miłosne, idealizujące kobietę, prośby o wzajemność

  • „Dawnom zwiedził cudze strony” - przesłanie miłosne, w którym młodzieniec znalazłszy po długich poszukiwaniach ideał kobiety, wyznaje jej swe szczęście, deklaruje gotowość do służby u jej boku i wyraża żal z powodu oszczerstw (źli ludzie chcą poróżnić go z ukochaną)

    • jedyny polski list wierszowany w formie zwrotkowej

  • „W jedności, stałości serca mego” - początek listu podkreśla intymność wypowiedzi, przeznaczone wyłącznie dla konkretnej adresatki

    • następuje wstępne pozdrowienie, wyrażenie hołdu dla ukochanej, zapytanie o jej stan zdrowia i info, że on sam jest zdrowy

    • wyznanie miłości i powołanie Boga na świadka

    • cierpienia miłosne: żali się na smutek i tęsknotę, opisuje rany, na które nie ma lekarstw

    • prosi o wzajemność, pociechę, stałość

    • powierza ukochaną opiece Boga, nie podpisuje się

    • wiadomość do posłańca

VIII EKSPLITITY I MARGINALIA

• eksplicit – formuła umieszczana na końcu tekstu, oznajmująca zakończenie dzieła lub jego części; mogły być pisane prozą lub prozą rymowaną, często w formie wiersza

• marginalia – noty na marginesach rękopisów i druków; najczęściej hasła lub tytuliki ustępów tekstu, niekiedy wierszyki

• mogły mówić, kiedy autor zakończył pracę, zawierać westchnienia bieżących pragnień, niekiedy zabarwione humorem

• często dopominano się opłaty za przepis książki, wdychano za jedzeniem i trunkami

• gorzkie refleksje o trudnej pracy pisarza – kopisty, prośby do Boga

• info o miejscu i czasie przepisania książki

• czasami niedokładne podpisy

• również ogólne refleksje i teksty o charakterze dydaktyczno-użytkowym

• epigramaty erotyczne s wydźwiękiem satyrycznym, przestrogi moralne

• charakter makaroniczny – łączyły łacinę z polskim

IX WIERSZE MNEMOTECHNICZNE

• Wokabuły wierszowane

  • ważną funkcją poezji średniowiecznej było ułatwianie zapamiętywania danego materiału, czyli tzw. funkcja mnemotechniczna

  • rym i rytm pozwalały utrwalić słowa, imiona, fakty

  • układanie słowników, czyli wokabularzy pl-łac, nie zachowały się, mamy urywki

• Cyzjojany

  • cyzjojany – wierszowane kalendarze, służące do oznaczania dat świąt nieruchomych i dni poszczególnych świętych w ciągu roku

  • każdemu miesiącowi przypadał jeden dystych, liczący tyle sylab, ile dni posiadał miesiąc, a na którą z kolei sylabę przypadało imię świętego, w tym dniu było jego święto

  • najstarszy polski cyzjojan tzw. płocki, później wrocławski i kłobucki

  • do wierszy kalendarzowych zaliczamy też tzw. „Wiersz o miesiącach”, zawierający nazwy miesięcy i ich krótką charakterystykę

• Jakuba Parkoszowica tzw. „Obiecadło”

  • pierwszy w dziejach traktat o ortografii polskiej (spisany po łacinie)

  • autor nie podpisał się sam

  • zasady były niepraktyczne i niekonsekwentne, więc nie znalazły uznania

  • dołączono wiersz mnemotechniczny z częścią proponowanych zasad

X WERSYFIKACJA

• na gruncie polskim wykształciło się kilka systemów wersyfikacyjnych

• asylabizm, przewagę zdobywało 8 i 13 zgłosek

• sylabizm względny – system, gdzie dążenie do równozgłoskowości jest widoczne, ale równozgłoskowość nie jest osiągalna: 8 zgłosek

• sylabizm ścisły – stała liczba sylab w wersie: 8 i 10 zgłosek

• wersyfikacja polska kształtowała się na wersyfikacji łacińskiej