Metody Specjalne ćw 6

Integracja sensomotoryczna (Jean Ayres)

Integracja sensomotoryczna to proces dzięki któremu, mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów, rozpoznając je, interpretując i integrując ze sobą i z wcześniejszymi doświadczeniami odpowiada adekwatną reakcją.

SI to taka integracja wrażeń zmysłowych by mogły być użyte w celowym działaniu.

Do pracy mózgu potrzebna jest ciągłość przetwarzania bodźców.

Drażnienie zmysłów, ruch, bodźce powstające w czasie ruchu pobudzają do tworzenia połączeń nerwowych na synapsach, następnie dochodzi do integracji impulsów i zapamiętywania w ośrodkach kory mózgowej.

Uczenie się, myślenie abstrakcyjne nie pojawia się automatycznie, ale są wynikiem wielu lat rozwoju i przetwarzania bodźców.

Proces integracji sensomotorycznej zaczyna się od pierwszych miesięcy życia płodowego i najintensywniej przebiega do końca wieku przedszkolnego.

4 poziomy SI:

• poziom 1 – podlegają powiązaniu bodźce dotykowe podczas ssania, jedzenia. U dziecka wytwarza się więź z matką, stanowiąca podstawę rozoju emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, osobowości. (integracja błędnikowych i prioprioceptywnych bodźców umożliwia niemowlęciu koordynację ruchów gałek ocznych, utrzymanie postawy, napięcia mięśniowego, równowagi i poczucia pewności w stosunku do siły grawitacji).

• Poziom 2 (do końca 1 roku życia) odbywa się łączenie bodźców zmysłów podstawowych: systemu błędnikowego, prioprioceptywnego i dotykowego, co warunkuje uwagę, koordynację, planowanie ruchu. (w świadomości powstaje percepcja własnego ciała oraz koordynaca czynności obu jego stron, wytwarza się stabilność emocjonalna)

• poziom 3 (1-3 r.ż.) obejmuje integrację bodźców wzrokowych i słuchowych. Uzmysławianie ciała, koordynacja wzrokowo – ruchowa, używanie mowy i zdolności jej rozumienia oraz uczenia się. (Integracja bodźców optycznych z innymi zmysłami umożliwia koordynację oko – ręka, np. układanie klocków, nalewanie mleka, malowanie obrazka)

• poziom 4 (3-6) odbywa się specjalizacja jednej połowy mózgu i lateralizacja czynności ciała. (dziecko uzyskuje świadomość własnego ciała, pojawia się samokontrola funkcji fizjologicznych, troska o siebie, zdolność do koncentracji uwagi, umiejętność organizacji, myślenia abstrakcyjnego i rozumienia. Osiągnięcia na tym poziomie SI stanowią podstawę do nauki szkolnej)

Czynniki warunkujące rozwój sensorycznej integracji to:

• niepowikłany przebieg ciąży

• okres okołoporodowy

• dalsze okresy życia

• środowisko bogate w różnorodne bodźce

• całokształt funkcjonowania człowieka

Podstawowe znaczenie dla rozwoju integracji sensomotorycznej ma funkcjonowanie układów odbierających i analizujących informacje związane z ciałem.Są to:

• układ przedsionkowy

• układ proprioceptywny

• układ eksteroceptywny

Układ przedsionkowy:

• błędnik i jądra przedsionkowe w pniu mózgu

• znajduje się w uchu wewnętrznym

• stanowi ramę do stymulacji innych zmysłów, ponieważ inne rodzaje doznań sensorycznych są przetwarzane w odniesieniu do układu przedsionkowego

Ma połączenia z:

• móżdzkiem (który odpowiada za koordynację i płynność ruchó)

• z mięśniami gałek ocznych

• z tworem siatkowatym

• z neuronami ruchowymi rdzenia kręgowego

• z prostownikami kończyn

• z prostownikami tułowia

• z narządem słuchu (ślimakiem)

• z korą mózgową

Układ przedsionkowy odpowiada za:

• kontrolowanie ruchów związanych z przyspieszeniami liniowymi i kątowymi działającymi na organizm człowieka

• odbieranie informacji związanych z siłą grawitacji

• orientację ciała w przestrzeni

• informowanie OUN o połączeniu głowy w relacji do szyi i reszty ciała oraz otaczającej przestrzeni

• podtrzymywanie prawidłowego napięcia mieśniowego

• wyzwalanie odruchów ocznych i koordynacji pracy obu oczu

• utrzymanie stałego pola widzenia w czasie ruchów głowy

• zabezpieczenie prawidłowej organizacji wokół środkowej linii ciała

• wyzwalanie odruchów niezbędnych do

• poczucie bezpieczeństw grawitacyjnego

• wpływa na rozwój mowy

• wpływa na autonomiczny układ nerwowy (czyli na odruch wymiotny i przewód pokarmowy)

Deficyty w funkcjonowaniu zmysłu równowagi ujawniają się czasami w postaci trudnych do wyjaśnienia zaburzeń związanych z zachowaniem, uczeniem się, emocjami i sprawnością ruchową dziecka.

Trudności te ujawniaja się w postaci kłopotów z koordynacją ruchową, sprawnym poruszaniem się, radzeniem sobie z podstawowymi czynnościami codziennymi takimi jak ubieranie się, wiązanie butów, kopanie piłki, jazda na rowerze, rysowanie, pisanie, czytanie. Często też występuje nieadekwatna reakcja na stres i problemy w radzeniu sobie z emocjami.

Układ proprioceptywny:

• poczucie ielesnej obecności ciała, odczuwanie ciężaru i poszczególnych części ciała w przestrzeni

• wytwarzanie odruchu prostowania i rownowagi

• poruszanie poszczególnymi częściami ciała bez kontroli wzroku

• ruchy precyzyjne

• percepcja drobnych kształtów

• percepcję położenia narządów jamy ustnej podczas mówienia

• tworzenie lateralizacji

Uklad eksteroceptywny:

• poznawanie swojego ciała

• poznawanie przedmiotów

• rozpoznawanie przedmiotów bez kontroli wzroku

• różnicowanie bodźców dotykowych

• różnicowanie bodźców dotykowych

• rozwój emocjonalny

Zaburzenia integracji sensomotorycznej:

• hiperaktywność

• hipoaktywność

• problemy z koncentracją uwagi

• nadpobudliwość emocjonalna

• obniżony poziom koordynacji wzrokowo-ruchowej

• niezdarność ruchowa

• zaburzenia poczucia kierunku

• zaburzenia mowy

• problemy z obcowaniem z innymi dziećmi

• problemy w samoobsłudze i wykonywaniu codziennych czynności

• niska samoocena

Lista reakcji i zachowań niemowląt i małych dzieci:

• trudności z ssaniem lub przyjmowaniem pokarmów stałych

• nie lubi smarowania ciała kremem

• ujawnia się duży dyskomfort podczas czyszczenia wacikami nosa, uszu

• często nie lubi kąpieli, czasem ma nadwrażliwość na temperaturę wody

• unika raczkowania po dywanie

• manipuluje zabawkami głównie używając koniuszków palców

• unika zetknięcia zabawki z wnętrezem dłoni

• unika dłuższego posługiwania się rękoma przy różnych czynnościach

• woli być przykryte bez względu na temp otoczenia

• nie lubi nowych ubranek

• źle toleruje niektóre kocyki, piżamy

• woli mieć na nożkach skarpetki lub buciki niż być bezpieczeństwreaguje obronnie na dźwięki o specyficznej częstotliwości

• nie lubi obcinania paznokci, czesania

• nie lubi mycia zębów

• nie lubi bawić się na trawie

• nie lubi przytulania i całowania

• słabe reakcje obronne

Cel terapii:

poprawienie jakości przesyłania i organizacji informacji sensorycznej oraz wytworzenie odpowiedniej reakcji adaptacyjnej

Terapia SI obejmuje integrację podstawowych reakcji posturalnych, integrację obu stron ciała, stymuluje rozwój reakcji równoważnych, prakcji, orientacji przestrzennej i lateralizacji, czucia powierzchniowego i głębokiego.

Terapia wpływa na sprawność zarówno dużej jak i małej motoryki ciała, poprawia koncentrację uwagi, zdolności wzrokowe i słuchowe, zapamiętywanie, funkcjonowanie emocjonalne, samoświadomość i samoocenę.