STYL KIEROWANIA WYCHOWAWCZEGO

Definicja: Ogólny ton, jaki nadawany jest wszelkim akcjom kierowniczym wobec zespołu decyduje o stylu pracy wychowawczej. Styl pracy wychowawczej to sposób pełnienia roli wychowawcy - kierownika danego zespołu (klasy szkolnej, drużyny, koła). Pierwsze charakterystyki stylu wychowawczego przeprowadzili R. White i R. Lippit.

Składniki stylu kierowania zespołem:

1. Sposób ustalania planów i celów zespołu oraz podejmowania decyzji w sprawach zespołu

2. Sposób organizacji pracy/zajęć zespołu

3. Sposób i charakter udziału wychowawcy w zajęciach/pracy zespołu

4. Rodzaj kontroli nad działalnością zespołu

5. Występowanie (lub nie) w roli członka zespołu (poziom identyfikacji z zespołem)

6. Sposób traktowania inicjatywy zespołu

7. Rodzaj najczęstszych interakcji między wychowawcą a zespołem

8. Sposób ponoszenia odpowiedzialności za pracę i osiągnięcia zespołu

9. Sposób oceniania pracy i osiągnięć zespołu i jego poszczególnych członków

10. Sposób wymierzania sankcji (kar, nagród) zespołowi oraz rodzaj sankcji

11. Stosunek do przywódców w zespole

12. Ogólny stosunek do zespołu

Rodzaje stylu kierowania wychowawczego:

Wyróżnia się style: demokratyczny, autokratyczny, autokratyczny życzliwy, liberalny/leseferystyczny (brak stylu, brak zainteresowania zespołem), apostolski. Podstawowa klasyfikacja: demokratyczny, autokratyczny

Charakterystyka stylów kierowania zespołem

Elementy stylu kierowania zespołem	Zachowanie wychowawcy
		demokratyczne	autokratyczne
Sposób podejmowania decyzji dotyczą­cych zespołu Sposób organizacji zajęć zespołu Rodzaje udziału wychowawcy w zajęciach zespołu Rodzaj kontroli nad działalnością zespołu Występowanie w roli członka zespołu Sposób traktowania inicjatywy zespołu Rodzaje najczęst­szych interakcji między zespołem a wychowawcą Sposób ponoszenia odpowiedzialności za pracę i osiągnię­cia zespołu Sposób oceniania pracy i osiągnięć zespołu Sposób oceny poszczególnych członków zespołu Sposób wymierzania sankcji człon­kom zespołu Rodzaje sankcji stosowanych wobec całego zespołu Stosunek do przywódców w zespole Ogólny stosunek do zespołu	Podsuwa zespołowi de­cyzję na prawach członka Dopuszcza zespół do udziału w podejmowaniu decyzji na zasadzie swobodnej dyskusji Bezwzględnie prze­strzega zasady uznania woli ogółu Podsuwa zespołowi swoje propozycje w sprawie podziału czynności, wyznaczenia funkcji oraz ustalenia sposobów działania Dąży do tego, aby zespół sam przeprowadził podział czynności i funkcji oraz ustalił sposoby działania Uczestniczy w tym podziale jako jego członek, biorąc na siebie określone zadania i funkcje Wychowawca stara się uczestniczyć w zajęciach zespołu jako jego czło­nek, wykonując te czynności, które spełniają wszyscy Stara się w czasie zajęć pomagać członkom zespołu, instruować ich i zachęcać do pracy Kontroluje działalność zespołu niezbyt często Stara się rozłożyć czynności kontrolne na innych członków oraz na cały zespół Przestrzega, aby kontrola dotyczyła wyłącznie wypełnienia zasadniczych, uprzednio postawionych wymagań Nie wymaga bezwzględnego i natychmiastowego podporządkowania się w nieistotnych szczegółach, pozwala na pewne odchylenia oraz oryginalność w wykonywaniu zadań Okazuje zaufanie zespołowi, pobudza do samodzielnego działania bez kontroli Występuje często w ro­li członka zespołu, za­chowuje się zgodnie z interesami zespołu oraz używa określeń „my" i „nasz” Stara się zawsze prze­strzegać reguł obowią­zujących członków ze­społu Stara się często zwracać do zespołu o radę i zdanie Polega w wielu wypadkach na inicjatywie zespołu, zachęca do niej i stara się jej podporządkować Gotów jest raczej rezy­gnować z własnych za­mierzeń, aniżeli tłumić inicjatywę zespołu, na­wet jeśli uważa ją za szkodliwą Stara się, aby inter­akcje z zespołem po­ siadały charakter obu­stronny, pobudza do rozmowy i zwracania się do siebie Dba o to, aby inicjowane przez niego Inter-­ akcje miały charakter przyjazny i wywoływały żywy oddźwięk w zespole W kontaktach wycho­wawcy z zespołem do-­ minują pytania, pochwały, zachęty, prośby, apele, omawianie planów i osiągnięć oraz przedmiotów wspólnych zainteresowań. Wychowawca nawiązuje z członkami zespołu rozmowy towarzyskie i przyjacielskie, omawianie spraw osobistych itp. Wychowawca rozkłada odpowiedzialność za pracę i osiągnięcia zespołu na cały zespół lub jego poszczególnych członków Dba o to, aby pojedyn­czy członkowie zespołu odpowiadali za swe po­stępowanie nie przed nim, lecz przed całym zespołem Wychowawca stara się włączyć zespół do oce­ny własnej pracy i osiągnięć Nie narzuca własnej oceny zespołowi, nie stosuje nacisku na ze­spół Swoją ocenę wypowiada na prawach członka, raczej już po innych wypowiedziach Wychowawca stara się doprowadzić do tego, aby pozytywne lub ne­gatywne zachowanie się członka było postrze­gane jako takie przez zespół Pobudza zespół do oceny zachowania poszczególnych członków według kryteriów przyjętych przez zespół Dąży do tego, aby nie narzucać własnej oceny oraz aby jego ocena nie różniła się od oceny zespołu Stara się przyswoić zespołowi własne kry­teria oceny, nie narzu­cając ich jednak. Uza­sadnia swe stanowisko Stara się zawsze, aby wymierzona przez niego sankcja znalazła uznanie w oczach zespołu Dąży do tego, aby ze­spół brał udział lub decydował o wymiarze kary Zmierza do tego, aby czyn niewłaściwy uka­zać jako zagrażający interesom zespołu Przyjmuje decyzje ze­społu odnośnie do spo­sobu ukarania winnego Przed zastosowaniem sankcji stara się wy­kazać szkodliwość wykroczenia oraz przekonać zespół o tym, że ma rację Stara się wykazać wykroczenia jako godzą­ce w interesy zespołu oraz karę jako następstwo popełnionego wykroczenia Dba o to, aby zastoso­wane sankcje nie wyrażały wrogości wobec zespołu oraz nie były wyrazem jego gniewu, lecz raczej słusznego oburzenia Zważa, aby zastosowany rodzaj sankcji miał jakiś związek z popeł­nionym wykroczeniem Wychowawca widzi w przywódcach zespołu swoich potencjonalnych pomocników Stara się o to, aby utrzymywać z nimi częstsze i przyjacielskie kontakty Usiłuje podkreślać i wykorzystywać ich pozytywne strony wyzna­czając im konstruktyw­ne role w zespole Jeżeli członkowie ze­społu przeszkadzają wychowawcy w pracy, to troszczy się on o to, aby w podobny sposób oceniał to zespół Troszczy się o to, aby zawsze okazywać życzliwość zespołowi i jego członkom oraz aby zespół wierzył w tę życzliwość Stara się pozyskać sobie sympatię, zaufanie oraz szacunek dla własnej osoby. Nie odwołuje się do uczuć strachu	Podaje zespołowi własne decyzje w sposób stanowczy Nie dopuszcza do żadnych dyskusji nad swymi decyzjami Bezwzględnie wymaga podporządkowania się swym decyzjom Odgórnie wyznacza poszczegól - nym członkom zespołu obowiązki oraz określa sposób ich wypełniania Nie dopuszcza do żadnych dyskusji lub zmian w przeprowadzonej organizacji zajęć zespołu Sam dla siebie po­zostawia wyłącznie funkcje kierownika Nie bierze żadnego udziału w pracy ze­społu Swoją rolę ogranicza do kierowania pra­cą, mobilizowania do niej oraz instruowa­nia Często kontroluje działalność zespołu Czynności kontrolne koncentruje głównie w swoich rekach Rozwija kontrolę szczegółową, nie pozwalając na drobne odchylenia od wydanych instrukcji Nie dopuszcza do żadnej inicjatywy pomysłowości lub dowolności w rozłożeniu pracy, sposobie jej wykonywania itp. Stara się wpoić w ze­spół przekonanie, że działalność zespołu jest stale pod kon­trolą i że nic nie uj­dzie jego uwagi Występuje zawsze ja­ko osoba spoza ze­społu używając okre­śleń „wy" i „wasz" Uważa, że reguły obo­wiązujące członków zespołu jego nie do­tyczą i nie przestrze­ga ich Nie dopuszcza do żadnych uwag i propozycji ze strony zespołu W każdej sytuacji określa, jak powinien zachować się zespół, wymagając bezwzględnego podporządkowania swym nakazom 3. Nigdy nie wycofuje się z zajmowanego stanowiska, nawet jeżeli prosi o to ze­spół Jest inicjatorem wszelkich interakcji w stosunku do całego zespołu, nie ułatwiając zwracania się do siebie Troszczy się o to, aby inicjowane przez nie­ go interakcje wywo­ływały posłuch i respekt W kontaktach wy­chowawcy z zespołem dominują polecenia, rozkazy, żądania, oceny, krytyka i naga­ny, sarkazm, preten­sje i uwagi. Nie dopuszcza do żadnych rozmów towarzyskich lub prywatnych Przyjmuje na siebie całą odpowiedzialność za pracę i osiągnię­cia zespołu lub jego poszczególnych członków Pojedynczy członko­wie zespołu odpo­wiadają za swe po­stępowanie wyłącz­nie Tylko sam wycho­wawca przeprowadza ocenę pracy zespołu i jego osiągnięć Wymaga bezwzględ­nego przyjęcia oce­ny przez zespół, sto­suje nacisk w tym kierunku Przeprowadza ocenę zachowania się członka zespołu w sposób apodyktyczny, bez względu na to, jakie jest zdanie zespołu Nie dopuszcza do jakichkolwiek dyskusji nad własną oceną, wymaga przyjęcia jej oraz stosowania przez zespół Nie przywiązuje większego znaczenia do tego, czy ocena zespołu pokrywa się z jego wlasną. Jeżeli tak nie jest, to bezwzględnie tłumi ocenę zespołu Narzuca zespołowi własną ocenę bez, prób jej uzasadnie­nia oraz wyjaśnienia jej kryteriów Wymierza sankcje sam, nie zwracając uwagi na zdanie zespołu w tej sprawie Tylko on sam decy­duje o wysokości kary lub jej darowaniu Czyn niewłaściwy po­tępia jako niezgodny z jego wymaganiami O rodzaju kary i spo­sobie ukarania win­nego decyduje wy­łącznie sam Bez specjalnych wy­jaśnień karze zespół za wykroczenia wo­bec jego wymagań Ukazuje wykrocze­nia jako niezgodne z jego nakazami lub zakazami Stosowane sankcje są przeważnie wyrazem jego gniewu za nie­posłuszeństwo wobec wychowawcy Dba, aby zastosowa­ny rodzaj sankcji był dostatecznie do­tkliwy dla zespołu, aby odczuł on jego władzę Uważa przywódców zespołu za najgorszych „prowodyrów" Jest z nimi w naj­bardziej antagonistycznych stosunkach Stara się przyłapać ich na jawnych wykroczeniach lub wy­kazać im różne wady, pozbawia ich oficjalnych funkcji w zespole Jeżeli członkowie zespołu przeszkadzają wychowawcy w pracy, odbywa z nimi indywidualne rozprawy przed całym zespołem lub na uboczu Troszczy się o to, aby uchodzić w oczach zespołu za groźnego i surowego, choć sprawiedliwego, któ­rego uwagi nic nie ujdzie Stara się wzbudzić w zespole uczucia re­spektu i strachu przed sobą

Wpływ stylu na:

1. Atmosferę w zespole i jej strukturę

2. Stosunek zespołu do wychowawcy

3. Kształtowanie się opinii i postaw w zespole

4. Kształtowanie się dyscypliny

5. Jakość pracy zespołu i jej członków

Ograniczenia stosowania stylu demokratycznego

1. Nowy dla wychowawcy zespół

2. Wiek wychowanków

3. Zaburzenia i deficyty wychowanków (np. upośledzenie umysłowe, niedostosowanie społeczne)

4. Struktura grupy, jej poziom integracji (np. zespół rozbity, niespójny)

5. Wyjątkowe sytuacje (np. pożar)

DYSCYPLINA, DYSCYPLINOWANIE, ZDYSCYPLINOWANIE

Dyscyplina > ład, porządek

Dyscyplinowanie > sposoby i środki wykorzystywane do utrzymania ładu, porządku

Zdyscyplinowanie: zewnętrzne / wewnętrzne

I. Porządek autorytarny (dominacja)

1. Autokratyczny > Strach > Dyktator

2. Paternalistyczny > Respekt > Matka/Ojciec

3. Charyzmatyczny > Urok > Mistrz

4. Ekspercki > Informacja > Mędrzec

5. Organizacyjny > Tworzenie systemów > Architekt

6. Konsultacyjny > Reakcje > Badacz rynku

II. Porządek demokratyczny (ustalony poziom partycypacji w podejmowaniu

decyzji)

1. Forma proceduralna (odwoływanie się do wcześniej ustalonych reguł)

2. Forma reprezentacyjna (klasa wybiera swoich rzeczników)

3. Forma komitetowa (większościowa - klasa wybiera kilku przedstawicieli)

4. Forum (otwarta dyskusja)

ELEMENTY DYSCYPLINUJĄCE

1. Układ sali, sprzętu, mebli (porządek)

2. Organizacja pracy uczniów, tempo (praca sensowna)

3. Głos nauczyciela, sposób mówienia (spokojny, zmiana intonacji, dobra dykcja)

4. Poziom zaangażowania i zenergetyzowania nauczyciela

5. Kontakt wzrokowy (wodzenie oczami po wszystkich wychowankach)

6. Miejsce nauczyciela w sali (na froncie)

7. Sposób wykorzystywania środków dydaktycznych

8. Sposób zwracania się do uczniów

9. Zachowanie wobec braku dyscypliny (wychwycenie pierwszego ogniwa aby nie dopuścić do „efektu domina”)

Zadanie dla studentów

Które zachowania nauczyciela i uczniów wskazują na właściwy sposób dyscyplinowania i na zdyscyplinowanie uczniów? Pomyśl, że obserwujesz lekcję!

Obserwacja lekcji

1. Styl kierowania- Nauczyciel :

• Sam wyznacza zadania

• Podsuwa propozycje

• Szczegółowo kontroluje

• Nie liczy się z inicjatywą uczniów

• Nie dopuszcza do uwag

• Liczy się z propozycjami uczniów

• Pobudza do wypowiedzi, zachęca

• Rozkazuje, żąda

• Prosi, chwali

• Surowo ocenia, krytykuje

• Dopuszcza uczniów do oceniania

• Okazuje życzliwość

• Złości się , denerwuje

• Żartuje, uśmiecha się

• Kpi, szydzi

2. Dyscyplina, dyscyplinowanie:

Nauczyciel

• - siedzi za biurkiem - stoi na froncie klasy - przemieszcza się po klasie

• - głos: - spokojny - podniesiony, krzyczy - cichy, niepewny - mocny, pewny

• - wodzi oczami po wszystkich - patrzy w jeden punkt - omija wzrokiem uczniów

• - prosi o spokój - straszy - powołuje się na/przypomina zasady -oskarża - upomina - milknie i czeka - wypomina złe zachowanie - stuka - klaszcze

• - sprawnie organizuje pracę uczniów - prowadzi chaotycznie - zaciekawia

- wzbudza respekt - wzbudza strach - jest miły, uśmiecha się

• - zwraca się do uczniów : - po imieniu - po nazwisku - numerem z dziennika - Ty

• - jest: - zaangażowany - zenergetyzowany - znudzony - bez energii

• - głos na jednym tonie - moduluje głos - „ mruczy”

• - jest chaotyczny - jest uporządkowany - nie wie co ma robić

- stale czegoś szuka - ciągle uspokaja - zajmuje się tylko wybranymi uczniami

• - Czynności : - opowiada - zadaje pytania - demonstruje - wyjaśnia

- podsumowuje - ocenia - planuje - naprowadza - upomina

Uczniowie

• - większość wykonuje polecenia - część zajmuje się czymś innym

- pojedyncze osoby wykonują polecenia - każdy robi co chce

- pojedyncze osoby zajmują się czymś innym

• - zabierają głos bez pozwolenia - odpowiadają po zezwoleniu

- przekrzykują się - milczą - niektórzy zabierają głos

• - Zaangażowanie: wszyscy - większość - część - niektórzy

• - Zachowania destrukcyjne : - błaznują - śmieją się z innych - przezywają

- niszczą sprzęt - rozmawiają - kłócą się - przejawiają agresję - są nieposłuszni

Atmosfera na lekcji

• - Rywalizacji - Współpracy

• - Formalna - Przyjazna - Wroga

• - Zaciekawienia - Rozleniwienia - Nudy

• - Nerwowa - Strachu - Spokojna - Żartobliwa

---