dr Katarzyna Pawełek

Zakład Resocjalizacji WSE UAM ul. Szamarzewskiego 89 Poznań

Dyżury: wtorki godz. 11:30-12:30 , pokój 54 budynek AB tel. + 61 8292296

Email: [e-mail]

ORGANIZACJA DZIAŁALNOŚCI PROFILAKTYCZNO-RESOCJALIZACYJNEJ

W ŚRODOWISKU LOKALNYM

(II rok pedagogiki resocjalizacyjnej II°)

WYMAGANIA WSTĘPNE

Posiadanie wiedzy i znajomość podstawowych pojęć z zakresu następujących przedmiotów:

- Pedagogika resocjalizacyjna

- Pedagogika penitencjarna

- Profilaktyka społeczna

WYKŁADY

1. Wprowadzenie w problematykę zajęć

SPOŁECZNEŃSTWO

2. Ramy społeczne a zagrożenia

1. Przeobrażenia polityczne w Polsce w latach 90. XX wieku (demokracja, demokracja lokalna, pluralizm, odradzanie się więzi lokalnych i wzrost świadomości lokalizmu, społeczeństwo obywatelskie, prawa człowieka, niebezpieczeństwa demokracji)

2. Obraz problemów społecznych

Literatura

- Grabowska, M. & Szawiel, T. (2001) Budowanie demokracji, Warszawa: PWN, rozdz. III Społeczeństwo obywatelskie

- Król, M. (1999) Słownik demokracji, Warszawa: Prószyński i S-ka (hasła: demokracja, demokracja lokalna, pluralizm, samorząd, społeczeństwo obywatelskie, prawa człowieka, niebezpieczeństwa demokracji)

- Osiatyński W. (2004) Rzeczpospolita obywateli, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, rozdz. III Społeczeństwo

- G. Świątkiewicz (red) (2002) Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, rozdz. 1

Materiały do wykładów

WYKŁAD 2 ppp1

SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA

3. Co to jest społeczność lokalna?

1. Podstawowe zjawiska społeczne

2. Stanowiska teoretyczne w ujmowaniu rzeczywistości grup lokalnych

3. Kierunki zmian społeczności lokalnych

4. Zmierzch czy transformacja społeczności lokalnych?

5. Pojęcie społeczności lokalnej w świetle literatury przedmiotu

6. Rozwiązywanie problemów społecznych w społecznościach lokalnych

1. Trójpodział strategii działań w społecznościach lokalnych wg J. Rothmana

2. Aktywność a ideologia

3. Dlaczego warto rozwiązywać problemy na poziomie lokalnym?

Literatura

- J. J. McWhirter & B. T. McWhirter & A. M. McWhirter & E. H. McWhirter (2008) Zagrożona młodzież, Warszawa: PARPA, część 1 rozdz. 1 (Wprowadzenie na obszar zagrożenia)

• G. Świątkiewicz (red) (2002) Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, rozdz. III

• Turowski, J. (1999) Socjologia. Wielkie struktury społeczne, Lublin: KUL, rozdz. 11 (stanowiska: ekologiczne, funkcjonalno- strukturalne; interakcyjne; teorii działania; teorie: społeczeństwa masowego, „zaćmienia, społeczności „bezlokalnych”, transformacji)

Materiały do wykładów

WYKŁAD III ppp2, 3

JEDNOSTKA

4. Jak uwodzi zło?

1. Znajomość uwarunkowań przestępczości a jej zapobieganie

2. Rola czynników biopsychicznych w genezie niedostosowania społecznego: charakteropatia (organiczne uszkodzenie mózgu), temperament, psychopatia, iloraz inteligencji (poziom sprawności umysłowej)

3. Rola czynników psychologicznych w genezie nieprzystosowania społecznego

2.1 Model typologiczno- kontrolny H. J. Eysencka

2.2 Teoria kontroli (powstrzymywania) W. C. Recklessa

2.3 Koncepcja umiejscowienia kontroli J. B. Rottera

4. Rola czynników sytuacyjnych w genezie nieprzystosowania społecznego

3.1 Teorie sposobności przestępczych, czyli okazja czyni złodzieja

Literatura

- Błachut J. & Gaberle A. & Krajewski K. (1999). Kryminologia. Gdańsk: Arche, rozdz. III pkt. 3.7

- Ciosek, M. (2001). Psychologia sądowa i penitencjarna. Warszawa: PWN, 3

- Gierowski, J. (2002). Psychologiczne wyznaczniki przestępczości. W J. Strelau (red) Psychologia. Podręcznik akademicki Tom III, Gdańsk: GWP, Gdańsk, rozdz. 68 pkt. 68.2.1, 68.2.2, 68.2.2.6

- Hołyst, B. (1994). Kryminologia. Warszawa: PWN, rozdz. VIII pkt. 3

- Sytuacje, które prowokują zło (w) Charaktery nr 7/2008

- Pawełek, K. (2010). Rola czynników sytuacyjnych w genezie przestępczości (w) Zachowania przestępcze. Przyczyny i zapobieganie (red) F. Kozaczuk, Rzeszów; Wydawnictwo UR

Materiały do wykładów

WYKŁAD IV ppp4, 5, 6

ĆWICZENIA

1. Umiejętności społeczne przydatne w rozwiązywaniu problemów na poziomie lokalnym: wprowadzenie

2. Społeczność lokalna a działania profilaktyczne i resocjalizacyjne: od pomysłu do działania

1. Rozwiązywanie problemów społeczności lokalnych

2. Raport o potrzebach społeczności lokalnej

1. Dane o potrzebach społeczności lokalnej (respondenci, metody zbierania danych)

2. Dane o organizacjach i instytucjach lokalnych (organizacje rządowe i pozarządowe)

3. Dane o samorządzie lokalnym

3. Zespół zadaniowy: a) Grupa społeczna b) Komunikacja i łączność w grupie c) Lider grupy

4. Działania informacyjno-promocyjne

5. Ewaluacja i jej znaczenie

Literatura

- J. D. Hawkins & B. Nederhood (1994) Podręcznik ewaluacji programów profilaktycznych, Warszawa- Olsztyn: IPiN, rozdz. 3

- B. Jakubowska & M. Kozyra- Olszańska, M. Płócińska (1998) Jak rozwiązywać problemy społeczności lokalnych?, Projekt Sieci Demokratycznej

- G. Świątkiewicz (red) (2002) Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, rozdz. III

- R. Fisher & W. Ury (1990) Dochodząc do tak. Negocjowanie bez poddawania się, Warszawa

3. Dlaczego nie lubimy wykluczonych?

WEJŚCIÓWKA 1→ Blok I, II, III

1. Czym jest wykluczenie społeczne?

2. Grupy zagrożone wykluczeniem społecznym i wykluczone

2.1 Oni tu kiedyś wrócą- więźniowie i ich problemy

3. Stereotypy i uprzedzenia społeczne

4. Uprzedzenia a przemoc

Literatura

- Weigl B. (2002). Stereotypy i uprzedzenia W J. Strelau (red) Psychologia. Podręcznik akademicki Tom III, Gdańsk: GWP, Gdańsk, rozdz. 47

SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA A WYBRANE PROBLEMY SPOŁECZNE I ICH ROZWIĄZYWANIE

4. Społeczność lokalna a zapobieganie przestępczości

WEJŚCIÓWKA 2 → Blok IV

1. Rozmiary i strach przed przestępczością

2. Ściganie przestępców i pilnowanie porządku

3. Jak dbać o bezpieczeństwo w społecznościach lokalnych?

4. Współczesne inicjatywy w przezwyciężaniu zjawisk patologicznych, angażujące społeczności lokalne

Literatura

• A. Hauziński (2003). Mapy poznawcze środowiska zamieszkania zagrożonego przestępczością. Poznań: SPA, rozdz. 3

• A. Hauziński (1999). Determinanty percepcji przestępczości w środowisku wielkomiejskim (w) Psychologiczny kontekst problemów społecznych (red) H. Sęk & S. Kowalik, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora

• A. Urban (2009). Bezpieczeństwo społeczności lokalnych. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, rozdz. 3, 4, 5, 6, 7

• W. Osiatyński (2003). O zbrodniach i karach. Poznań: MEDIA RODZINA, część 1 Ściganie

• J. Czapska (1999). Zapobieganie przestępczości w społecznościach lokalnych- możliwości i granice (w) Zapobieganie przestępczości w społecznościach lokalnych (red) J. Czapska & W. Krupiarz, Warszawa: ISP

• Wskazania Narodów Zjednoczonych dot. Zapobiegania Przestępczości Nieletnich Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 45/112 (w) Archiwum Kryminologii Tom XIX, 1993

IV. Społeczność lokalna a powrót byłych więźniów

WEJŚCIÓWKA 3→ Blok V

1. Oni tu kiedyś wrócą- (byli) więźniowie i ich problemy

2. Reorganizacja społeczności lokalnych na rzecz readaptacji byłych przestępców

3. Justice reinvestment: nowe podejście do przestępczości i sprawiedliwości

4. Konsekwencje powrotu więźniów do społeczeństwa: ekonomiczne, społeczne, polityczne

Literatura

• W. Ambrozik (2007) Readaptacja społeczna i reorganizacja środowisk lokalnych jako warunek skuteczności oddziaływań resocjalizacyjnych (w) B. Urban & J. M. Stanik Resocjalizacja Tom 2, Warszawa: PWN

• A. Fidelus (2009). Integracja społeczna podstawą procesu readaptacji byłych więźniów (w) Probacja, Nr 2 http://www.ies.krakow.pl/wydawnictwo/probacja/?link=pdf/2009/02/index.php

• M. Korsak (2008). Więźniowie na rynku pracy w Polsce (w) Bezrobocie.org.pl Biuletyn nr 11, wrzesień, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych

• K. Pawełek (2010). Powrót więźniów do społeczeństwa nie jest łatwy…(w) Niebanalny wymiar resocjalizacji (red) S. Przybyliński, Toruń: Wydawnictwo Akapit

• W. Osiatyński (2003). O zbrodniach i karach. Poznań: MEDIA RODZINA, część 2 Karanie

Literatura dodatkowa

• J. Travis (2000). But They All Come Back: Rethinking Prisoner Reentry (w) Sentencing & Corrections, May, No. 7

• J. Petersilla (2000). When Prisoners Return to the Community: Political, Economic, and Social Consequences (w) Sentencing & Corrections, November, No. 9

Warunek zaliczenia przedmiotu

• Obecność na ćwiczeniach (85%, tj. 12 godzin)→ dopuszczalna jest 1 nieobecność na ćwiczeniach. Osoby, które będą miały więcej niż jedną nieobecność zobowiązane są do zaliczenia literatury dodatkowej (1 nieobecność= 1 pozycja)

• Przygotowywanie się do ćwiczeń w oparciu o zaproponowaną literaturę

• Otrzymanie pozytywnych ocen z 3 wejściówek (sprawdzających przygotowanie do ćwiczeń w oparciu o zaproponowaną literaturę)→ średnia arytmetyczna z wejściówek będzie oceną końcową z ćwiczeń.

• Osoby, które mają IOS ustalają warunki zaliczenia przedmiotu (wykłady i ćwiczenia) na początku zajęć (13-20.02.2011)

• Udział w wykładach jest nieobowiązkowy, warunkiem ich zaliczenia jest otrzymanie pozytywnej oceny z kolokwium pisemnego (pytania otwarte i zamknięte), obejmującego materiał prezentowany na wykładach oraz literaturę

Harmonogram zajęć

Lp.	DATA	WYKŁADY godz. 9:45-11:15	ĆWICZENIA
	13.02	1	Gr.2
	20.02	2	Gr.2
	27.02	3	Gr.2-W1
	5.03	4	Gr. 2
	12.03	5	Gr.2-W2
	19.03	6	Gr. 2- W3
	26.03	7	Gr.2
	2.04	-	Gr. 1/3
	16.04	-	Gr. 1/3
	23.04	-	Gr. 1/3
	30.04	-	Gr. 1/3
	7.05	-	Gr. 1/3
	14.05	-	Gr. 1/3
	21.05	-	Gr. 1/3
	28.05

Termin zaliczenia wykładów: 16.04.2012

LITERATURA DODATKOWA (ZA NIEOBECNOŚCI NA ĆWICZENIACH)

1. W. Brattton & P. Knobel (2000). Przełom. Jak szef nowojorskiej policjipowatrzymał epidemię przestępstw. Poznań: MEDIA RODZINA

2. G. L. Kelling & C. M, Cole (2000). Wybite szyby. Poznań: MEDIA RODZINA

3. J. Czapska & H. Kury (2002). Mit represyjności albo o znaczeniu prewencji kryminalnej. Kraków: Zakamycze.

WSKAZÓWKI DO LITERATURY- WYKŁADY

BLOK II Ramy społeczne a zagrożenia

- Grabowska, M. & Szawiel, T. (2001) Budowanie demokracji, Warszawa: PWN, rozdz. III Społeczeństwo obywatelskie→ społeczeństwo obywatelskie a państwo; społeczeństwo obywatelskie a kapitał społeczny; społeczeństwo obywatelskie w Polsce (historia, prognozy)

- Król, M. (1999) Słownik demokracji, Warszawa: Prószyński i S-ka (hasła: demokracja, demokracja lokalna, pluralizm, samorząd, społeczeństwo obywatelskie, prawa człowieka, niebezpieczeństwa demokracji)→ rozumienie pojęcia demokracja; na czym polega demokracja lokalna?; czy jest pluralizm?; czym jest samorząd i jakie są jego odmiany?; trzy sposoby rozumienia społeczeństwa obywatelskiego; prawa człowieka; niebezpieczeństwa demokracji- rządy przeciętności, uniformizacja, czy mechanizmy demokracji mogą sprawnie działać we wszystkich dziedzinach życia społecznego?

- Osiatyński W. (2004) Rzeczpospolita obywateli, Warszawa: Rosner & Wspólnicy, rozdz. III Społeczeństwo→ społeczeństwo masowe, społeczeństwo obywatelskie i jego odrodzenie; społeczeństwo obywatelskie w Polsce

- G. Świątkiewicz (red) (2002) Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, rozdz. I→ transformacja ustrojowa a obraz problemów społecznych; nowe problemy; substancje psychoaktywne

BLOK III Co to jest społeczność lokalna?

- Turowski, J. (1999) Socjologia. Wielkie struktury społeczne, Lublin: KUL, rozdz. 11→ stanowiska: ekologiczne, funkcjonalno- strukturalne; interakcyjne; teorii działania; teorie: społeczeństwa masowego, „zaćmienia, społeczności „bezlokalnych”, transformacji

- J. J. McWhirter & B. T. McWhirter & A. M. McWhirter & E. H. McWhirter (2008) Zagrożona młodzież, Warszawa: PARPA, część 1 rozdz. 1 (Wprowadzenie na obszar zagrożenia) → fakty o zagrożonym społeczeństwie; rozumienie ryzyka, poziomy ryzyka: minimalne, znikome, wysokie, bezpośrednie, zaktualizowane; drzewo zagrożeń; model ekologiczny Bronfenbrennera;

- G. Świątkiewicz (red) (2002) Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, rozdz. III→ co to jest społeczność lokalna?, programy profilaktyczne i ich historia, tworzenie i realizacja lokalnej strategii

BLOK IV Jak uwodzi zło?

- Błachut J. & Gaberle A. & Krajewski K. (1999). Kryminologia. Gdańsk: Arche, rozdz. III pkt. 3.7→ podaż sprawców, podaż okazji przestępczych; przyczyny osłabienia mechanizmów kontrolnych w społeczeństwach (więź społeczna, rodzina, szkoła, cykl życia, czas wolny, ekspansja przestrzeni publicznej)

- Ciosek, M. (2001). Psychologia sądowa i penitencjarna. Warszawa: PWN, rozdz. 3→ stanowisko biologiczne, psychologiczne, socjologiczne; teorie stygmatyzacji

- Gierowski, J. (2002). Psychologiczne wyznaczniki przestępczości. W J. Strelau (red) Psychologia. Podręcznik akademicki Tom III, Gdańsk: GWP, Gdańsk, rozdz. 68 pkt. 68.2.1, 68.2.2→ badania nad rodzinami przestępczymi, aberracje genetyczne, charakteropatia, temperament, psychopatia, inteligencja; koncepcja Eysencka, teoria kontroli Recklessa, koncepcja umiejscowienia kontroli Rottera; agresja kryminalna, motywacja sprawcy

- Hołyst, B. (1994). Kryminologia. Warszawa: PWN, rozdz. VIII pkt. 3→ teorie psychologicne

WSKAZÓWKI DO LITERATURY- ĆWICZENIA

BLOK I i II Rozwiązywanie problemów społeczności lokalnych: od pomysłu do działania

- Model ewaluacji: zasoby użyte, program oddziaływań, wyniki bezpośrednie, wyniki odroczone (J. D. Hawkins & B. Nederhood, rozdz. 3)

- przygotowywanie raportu o potrzebach społeczności lokalnych; utworzenie zespołu zadaniowego; pisanie projektu; pomoc i jej zakres; współpraca; promocja (B. Jakubowska & M. Kozyra- Olszańska, M. Płócińska)

- G. Świątkiewicz (red) (2002) Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa: Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, rozdz. III→ co to jest społeczność lokalna?, programy profilaktyczne i ich historia, tworzenie i realizacja lokalnej strategii

BLOK III Dlaczego nie lubimy wykluczonych?

- Weigl B. (2002). Stereotypy i uprzedzenia W J. Strelau (red) Psychologia. Podręcznik akademicki Tom III, Gdańsk: GWP, Gdańsk, rozdz. 47→ stereotypy społeczne- ich cechy, trwałość, geneza, funkcje; uprzedzenia awersywne, dominatywne, wewnętrznie sprzeczne; uprzedzenia jawne i ukryte, geneza uprzedzeń; czy stereotypy i uprzedzenia można modyfikować

BLOK IV Społeczność lokalna a zapobieganie przestępczości

- teoria sposobności, teoria wspólnoty (społeczności); dezorganizacja społeczna i przestrzenna- ich przejawy; bariery perspektywy, bariery dla ucieczki; środowiskowe teorie ryzyka; instytucjonalne metody zarządzania ryzykiem (A. Hauziński, rozdz. 3)

- A. Hauziński (1999). Determinanty percepcji przestępczości w środowisku wielkomiejskim (w) Psychologiczny kontekst problemów społecznych (red) H. Sęk & S. Kowalik, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora→środowisko obiektywne i subiektywne, czynniki sprzyjające przestępczości w środowisku miejskim, hot-spots

- według tytułów poszczególnych podrozdziałów (A. Urban, rozdz. 3, 4, 5, 6, 7)

BLOK V Społeczność lokalna a powrót byłych więźniów

• Readaptacja społeczna, przystosowanie społeczne, proces resocjalizacji, stygmatyzacja i destygamtyzacja, wsparcie, pomoc, integracja, koncepcja reorganizacji społecznej (W. Ambrozik)

• Wykluczenie społeczne i osoby nim zagrożone; (były) więzień a stereotypy i uprzedzenia; powrót więźniów a problemy w społecznościach (K. Pawełek)

© Katarzyna Pawełek 2012

2

---