Jakub Wujek był jedynym synem piwowara; zaczął organizować kolegia jezuickie (był świetnym organizatorem); miał doskonały warsztat, był poliglotą - mógł wykorzystywać wcześniejsze przekłady, również innowiercze (dobre stylistycznie)
Sobór Trydencki (poszukiwanie „metody” na reformację); akceptacja Wulgaty (IV/V w., św. Hieronim; versio vulgo - przekład popularny), jako tekstu kanonicznego, z którego można tłumaczyć na języki narodowe, (ale nadal tylko za zgodą papieża)
Wujek jednak tłumaczył z Wulgaty Sykstyńskiej (pierwszej oficjalnej wersji Wulgaty); był z nią jednak związany skandal: Sykstus V był reformatorem, pragnął przełożyć Biblię na łacinę na podstawie Wulgaty Hieronima, ale równocześnie dopasować ją do czasów ówczesnych; w związku z tym zmienił treść, sens, pominięcie w znaczący sposób, tłumacząc się, że pracował pod natchnieniem Ducha Św.; po śmierci Sykstusa jezuici wykupili i zniszczyli znalezione egzemplarze; nowa Wulgata Klementyńska
Sykstus V - Nostradamus przepowiedział mu papiestwo; w ramach walki ze zgorszeniem zabronił kobietom występować w teatrach i operach (stąd kastraci w rolach kobiet)
Nowy Testament Wujka został wydany od razu, ale Stary dopiero po śmierci Wujka (dlatego tez nie wiadomo czy nie jest on pracą zbiorową - cenzorską); tłumaczył on wg zasady św. Hieronima: nie słowo w słowo, a sens w sens
Biblia Wujka dedykowana była Zygmuntowi III Wazie (zaciekłemu kontrreformatorowi)
Wujek znajduje się w jednej linii z Kochanowskim i Skargą, twórcami języka renesansowego; przekład był przystosowany do czasów i czytelników: Świątynia Jerozolimska = Kościół, gospodarstwo = folwark, Piłat urzędujący w ratuszu; Skarga lubował się w neologizmach: żołnierz - walecznik, widzenie/sen - wiosen, niewiasta - mężyna (dla zaznaczenia wspólnego pochodzenia, natury kobiety i mężczyzny, jak w innych językach: Vir - virgo, isz - iszsza; jedno uzupełnia drugie, choć się różnią od siebie - jak w zapisie)
To tłumaczenie obowiązywało przez 366 lat, jako wersja kanoniczna - aż do Biblii Tysiąclecia; był to fenomen na skalę światową - nigdzie na świecie tak długo nie wpływał na kulturę żaden przekład; z czasem problematyka religijna zeszła na dalszy plan i tłumaczenia Biblii były się coraz rzadsze
W czasach zaborów nie było książek do nauki języka, uczono się, więc Biblii Jakuba Wujka
Stylizacja (celowe naśladowanie) - wszelkie wzorowane na Biblii Wujka np. „Księga Pielgrzymstwa Polskiego”;
„zaprawdę powiadam”, „i stało się” - pozostałości po podniosłym języku Wujka
Legenda
O św. Aleksym (XV w. - odpis tłumaczenia)
Legene - czytać, coś, co powinno być przeczytane
Legendy miewały teksty rymowane, aby łatwiej było się uczyć na pamięć analfabetom; związane były z życiem świętych męczenników (literatura hagiograficzna)
Św. Aleksy - ideał świętego świeckiego (zwykły człowiek też może być świętym); topos fuga mundi - ucieczki od świata, dobrowolnego odrzucenia świata
Człowiek nie myślący abstrakcyjnie musi mieć konkret, ma potrzebę dotykalności (stąd amulety - relikwie, bożkowie - święci)
Święci z możnych rodów (Aleksy, Wojciech, Stanisław, Franciszek z Asyżu, Jadwiga Śląska); ich kult miał przyciągać do kościoła innych możnych; taka świętość polegała na wyrzeczeniu
Literatura parenetyczna - pareneza - wzory do naśladowania