ODRODZENIE
Pojęcia:
Odrodzenie (renesans) - nazwa epoki nawiązuje do nawrotu i zainteresowania literaturą grecką, rzymską, odrodzenie się ludzkości, podniesienie jej na wyższy poziom rozwoju. Ojczyzną renesansu były Włochy (bogate mieszczaństwo, rozwój gospodarki). Wpływ na rozwój epoki miały wielkie odkrycia i rozwój nauk przyrodniczych
Stoicyzm - doktryna filozoficzno-etyczna, głosząca życie zgodne z rozumem i opanowanie namiętności. Postawa życiowa polegająca na zachowaniu spokoju wewnętrznego, nie poddawanie się przeciwnością opanowanie w trudnych sytuacjach życiowych
Epikureizm - pogląd głoszący rozumowe dążenie do szczęścia i radości, korzystanie z każdej chwili życia
Racjonalizm - (łac. ratio - rozum) pogląd przyznający rozumowi naczelne miejsce w procesie poznawania świata
Hedonizm - pogląd filozoficzny uznający przyjemność za cel najwyższy, dobro człowieka za główny motyw działania, unikanie przykrości za warunek szczęścia
Reformacja - ruch religijno społeczny w XVI wieku głoszący potrzebę przeprowadzenia reform w kościele; doprowadził do rozbicia jedności religijnej i powstania nowych wyznań
Humanizm - prąd umysłowy epoki odrodzenia, w myśl powiedzenia Terencjusza "Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce" głosił radość życia, zainteresowanie nauką, sztuką, kulturą, pięknem ludzkiego ciała, troska o zdobycie sławy po śmierci
Antropocentryzm - pogląd, który stawiał w centrum zainteresowania człowieka
Sielanka - utwór idealizujący życie na wsi na tle przyrody, tematycznie związany z życiem pasterzy i rolników; akcja słabo rozwinięta; więcej miejsca zajmują opisy, nastrojowe obrazy, piosenki; przewaga monologów, czasem przeplecionego z opisem i dialogiem; sielanki: konwencjonalne i realistyczne
Kazanie - przemówienie religijne wygłaszane przez kapłana podczas uroczystości religijnych, wyjaśniające podstawy wiary bądź przekazujące nauki moralne w stylu retorycznym; styl i kompozycja podporządkowane zainteresowaniom i pozyskiwaniu przychylności słuchaczy; apeluje do emocji
Fraszka - krótki utwór liryczny wierszowany o treści wesołej, tematyce żartobliwej, rzadziej poważnej; inne nazwy - dworzanka, facecja, figlik; gatunek pochodzi ze starożytnego epidramatu czyli zwięzły utwór poetycki o charakterze aforyzmu (złotej myśli); pisane wierszem stychicznym (ciągłym, bez podziały na strofy); nazwa z języka włoskiego (znaczy gałązka, drobiazg), wprowadzona przez Kochanowskiego
Sonet - utwór liryczny, 14 wersowy, składający się z dwóch strof 4 wersowych i dwóch 3 wersowych, dwie pierwsze mają charakter opisowy, dwie pozostałe refleksyjny lub liryczny; układ rymów abba, abba, cdc, dee
Tren - jeden z gatunków poezji żałobnej ukształtowany w starożytnej Grecji, pieśń lamentacyjna o charakterze religijnym wyrażająca żal z powodu czyjejś śmierci, rozpamiętująca myśli zmarłego, zawierająca pochwałę jego zalet i zasług
Pieśń - <brak>
Charakterystyka epoki:
Ramy czasowe: - 1450 - wynalazek druku
- 1453 - zdobycie Konstantynopola przez Turków
- 1492 - odkrycie Ameryki
Celem literatury było nie tylko uczyć, ale wzruszać i budzić przeżycia estetyczne. Opierano się na zasadzie poetyki Arystotelesa, Horacego posługiwano się tak zwanym językiem klasycznym (prostym, jasnym, a zarazem artystycznie doskonałym).
Ideał człowieka renesansu:
- wszechstronnie wykształcony
- interesujący się otoczeniem
- żyjący pełnią życia
- szukający świeckich ideałów w literaturze i filozofii starożytnej
- traktujący Boga, jako dobrego ojca, łaskawego Pana, stwórcę doskonałego świata
Jan Frycz Modrzewski:
Postulaty zawarte w dziele "O poprawie Rzeczypospolitej"
I "O Obyczajach"
- społeczna opieka państwa nad chorymi, kalekami i żebrakami, budowa szpitali i przytułków
II "O prawach"
- wprowadzenie zmian w polskim prawie karnym (jednakowe kary, niezależnie od pochodzenia sprawcy i ofiary)
- opieka nad chłopem, zniesienie sądów szlacheckich, zapewnienie chłopu wolności osobistej
III "O wojnie"
- potępienie wojen, zwłaszcza zaborczych, które dotykają zwłaszcza najbiedniejszych
- stworzenie międzynarodowego trybunału do rozstrzygania kwestii spornych między państwami na drodze pokojowej
IV "O kościele"
- oddzielenie kościoła od państwa, uniezależnienie się od władzy papieża
V "O szkole"
- wpływ wychowania młodzieży na przyszły kształt państwa
- rola autorytetu nauczyciela w odpowiednim wychowaniu młodzieży
Mikołaj Rej:
Dwuwers: "Niechaj narodowie wżdy postronni znają,
iż Polacy nie gęsi i swój język mają"
"Krótka rozprawa między Panem, Wójtem i Plebanem"
Zarzuty wobec duchowieństwa:
- zaniedbywanie wynikające ze stanu duchownego
- niezgodność postępowania z głoszoną nauką
- przekształcanie uroczystości kościelnych na jarmarki i zabawy
- pijaństwo
- przywiązanie do życia doczesnego i jego uciech, a zwłaszcza gromadzenia majątku
- wykorzystywanie ciemnoty i zacofania chłopów do pobierania opłat
- pobieranie dziesięciny
Zarzuty wobec szlachty:
- bezowocność obrad sejmu
- brak zainteresowania sprawami kraju
"Pewnie Pospolitej Rzeczy, żaden tam nie ma na pieczy"
- przekupstwo urzędników
- wyzysk chłopów pańszczyźnianych i ich złe traktowanie
- chciwość w gromadzeniu majątku
Sytuacja chłopa:
- obciążanie chłopa nadmiernymi świadczeniami na rzecz szlachty i duchowieństwa
- brak opieki prawnej państwa przed nadużyciami wymienionych stanów
- Rej występuje w obronie chłopów, krytykuje ich niewłaściwe postępowanie i wyzysk ze strony szlachty i duchowieństwa
"Ksiądz Pana wini, Pan Księdza. A nam prostym zewsząd nędza."
Ideały ziemiańskie:
Mikołaj Rej - "Żywot człowieka poczciwego"
"Ten tylko szlachcic, kto poczciwy"
Szlachcic ziemianin literackim wzorcem osobowym epoki.
Ówczesny ziemianin przekładał dostatnie i wygodne życie na wsi nad trudy rzemiosła wojennego. Poprzez poczciwe życie zapewniał sobie trwałą pamieć u potomnych i sławę
Ideał bohatera w żywocie człowieka poczciwego.
Księga I - Młodość szlachcica
- nauka cnoty i moralności poprzez dobry przykład dorosłych
- odrzucenie nauki ksiązkowej
"Niechże go za młodu nie bawią owymi gramatykami, logikami, arytmetykami"
- czytanie książek dla krotofile, które uczą sławy i poczciwości
- praktyczna nauka życia
- wyjazdy na dwory magnatów i za granicę w celu nauki obyczajów i nabycia ogłady towarzyskiej
- uprawianie ćwiczeń fizycznych, rola służby wojskowej
- korzystanie z rozrywek w odpowiednim towarzystwie
Księga II - Wiek dojrzały
- powrót na wieś i ożenek z kobietą równą stanem i majątkiem
- właściwe wypełnianie obowiązków gospodarza, obywatela, przyjaciela, sąsiada, pana
Księga III - Starość szlachcica
- starość nie musi być nieszczęśliwa, człowiek cnotliwy nie boi się śmierci
Szymon Szymonowic - "Żeńcy"
- opis ciężkiej pracy chłopa pańszczyźnianego.
- pieśń ludowa o słoneczku śpiewana przez Pietruchnę zawierająca podtekst o niedoli ludzkiej. Ukazanie realistycznego obrazu wsi wyczerpującej pracy chłopów na roli właściciela.
- słońce symbolem ładu i harmonii w przyrodzie
- starosta porównany do słońca na zasadzie konstrastu (bezlitosny, okrutny)
- forma rozmowy dwóch dziewcząt bojaźliwej Oluchny i sprytnej i rezolutnej Pietruchny
- nastrój posępny
- zwroty dosadne, oraz o charakterze przysłów
- realistyczny stosunek do życia na wsi - apel o humanitarne traktowanie chłopów
Jan Kochanowski - "Pieśń świętojańska o sobótce"
Opis ludowego zwyczaju palenia sobótek na wstępie utworu.
Pochwała wsi w pieśni panny XII
- praca na roli zapewnia spokojne i bezpieczne życie w cnocie i niezależności
- zajęcia ludności wiejskiej: rola, sad, pszczoły, myśliwstwo, ryby itd.
- życie towarzyskie: wesołe zabawy w gronie przyjaciół, tańce, śpiewy, zagadki
- zalety dobrej gospodyni, która dba o dom i dobytek, oraz pomaga mężowi
- rola życia na wsi młodego pokolenia, które wdraża się do uczciwej pracy
- samowystarczalność gospodarstw wiejskich, pożytki płynące z takiego trybu życia, a także przyjemności oraz odpoczynek na łonie natury, zapewniają dostatnie, szczęśliwe zgodne z własnym sumieniem życie na wsi
Kazania Piotra Skargi:
Polityczny program kazań sejmowych:
- niepodzielność władzy monarchy w sprawach świeckich i władzy kościoła katolickiego w kwestiach wiary
- wprowadzenie dziedziczności tronu
- krytyka szlachty a zwłasza ich uprawnień sejmowych
- podniesienie autorytetu senatu jako ciała doradczego króla
- poprawa doli chłopa - wprowadzenie ochrony prawnej poddanych
- zgodność interesów państwa i kościoła jako nadrzędnej organizacji prowadzącej ludzi do zbawienia przy pomocy władzy świeckiej
- patriotyzm kazań, głęboka troska o losy Ojczyzny wyrażona w postulatach
Jan Kochanowski - FRASZKI:
OBYCZAJOWE:
"Raki" - fraszka zawiera pochwałę kobiet, czytana na wspak ma sens przeciwny, wyraz "nie" w środkowej części zaprzecza I lub II połowie; podwójne rymy
"O miłości" - trudno uciec przed miłością, którą uosabia skrzydlaty bożek Amor
"O kapelanie" - ośmieszenie pijaństwa i nie wypełniania obowiązków przez duchowieństwo
"Na most warszawski" - apostrofa do Wisły, która została ujarzmiona przez wybudowanie na niej mostu
"O doktorze Hiszpanie" - forma scenki dramatycznej, ukazująca obrazek z życia dworskiego; portretowa
PORTRETOWE:
"Na Matusza" - ośmieszenie zbyt długich wąsów Matusza
"Do Hanny" - autor zwraca się do Hanny aby obdarzyła go prawdziwym uczuciem, a nie tylko ofiarowała jego symbol w formie pierścienia
"Do dziewki" - tęsknota za ukochaną bez której dzień wydaje się nocą
"Na Konrada" - ośmieszenie Konrada, który nie bawi towarzystwa podczas uczty
"Na nabożną" - ośmieszenie fałszywej pobożności
REFLEKSYJNO-FILOZOFICZNE:
"O żywocie ludzkim I" - refleksja o przemijalności życia ludzkiego i tego co człowiek uważa za ważne, człowiek jest marionetką w rękach ludzkości.
"O żywocie ludzkim II" - ukazanie Boga obojętnego na sprawy doczesne, który czasami obdarza ludzi łaskami, dobrami o które rywalizują; poeta jest obojętny na zdobywanie dóbr i wartości doczesnych.
"Na zdrowie" - pochwała zdrowia, które człowiek ceni dopiero kiedy je utraci; kontrast między prawdziwą wartością zdrowia a pozorną wartością majątku, kosztowności, młodości, urody, wysokich stanowisk.
"Na sokalskie mogiły" - utwór jest wypowiedzią Polaków poległych pod Sokalem w 1519 r gdzie ponieśli klęskę z Tatarami; refleksja, śmierć dla ojczyzny jest chwalebna.
"Do snu" - apostrofa do snu, który daje człowiekowi odpoczynek i oswaja go z myślą o śmierci.
AUTOBIOGRAFICZNE:
"Na dom w Czarnolesie" - apostrofa do Boga w formie modlitwy; zawiera ideał człowieka renesansu; największe znaczenie ma dla poety nie bogactwo, ale zdrowie, czyste sumienie, dobre obyczaje, ludzka życzliwość, dostatnie i szczęśliwe życie w gronie rodziny.
"Na lipę I" - podmiotem lirycznym jest lipa i wypowiedź lipy ukazującej swoje zalety: daje schronienie przed upałem, zapewnia dobry wypoczynek, nastrój do pisania wierszy umilany śpiewem ptaków, zapewnia nektar dla pszczół, które robią miód.
"Na lipę II" - wypowiedź lipy, która w zamian za darowany cień pragnie aby poświęcić jej wiersz.
"Do fraszek I" - zwrot poety do fraszek, które mają ośmieszać ludzkie wady, a nie ludzkie wady a nie konkretne osoby oraz chwalić ludzi skromnych i zarozumiałych.
" Do fraszek II" - zwrot do fraszek, które nazywa "wdzięcznymi i nieprzepłaconymi", pochwała ich zalet, początkowo miały być one w zamierzeniu autora utworami błahymi, malo znaczącymi, ale okazały się czymś bardzo ważnym; autor zawiera wnich swoje tajemnice.
"Na swoje księgi" - fraszki nie zajmują się opiewaniem czynów bohaterskich, ale ukazują wartości życia codziennego i powszednich radości.
"Do gór i lasów" - rodzaj lirycznej biografii poety; spojrzenie na własne życie w momencie przenosin do lasu; autor wspomina swoje dzieciństwo, studia na akademi krakowskiej, podróż do Francji, Niemiec, pełnienie roli proboszcza; porównauje siebie do mitologicznego bożka Proteusa będącego uosobieniem zmienności; utwór kończy się epikurejską pointą o wykorzystaniu czasu, który mu pozostał.
"Ku muzom" - apostrofa do muz i prośba o zachowanie jego wierszy w pamięci potomnych; motyw horacjański
"Ja nie umrę cały","Proszę niech ze mną zaraz me hymny nie giną; Ale kiedy ja umrę ony niechaj słuną"
Jan Kochanowski - PIEŚNI:
MIŁOSNE:
"Srogie łańcuchy na swym sercu czuję" wyznanie podmiotu lirycznego, który mówi, że wdzięk i jego wybranki "skuły jego serce łańcuchami" znajduje się w niewoli miłości, jednak jest to słodka niewola
BIESIADNE:
"Miło szaleć kiedy czas po temu" pochwała biesiady w odpowiednim czasie, w wesołym towarzystwie z odrzuceniem różnic stanowych, "Przywilej powieśmy na kołku, ty wedle pana siądź pachołku", brak troski o przyszłość, której człowiek nie może przewidzieć ani nie ma na to wpływu
RELIGIJNE:
"Czego chcesz od nas Panie", jest to hołd na cześć Boga, stwórcy doskonałego i harmonijnego świata, który oddał we władanie człowiekowi, Bóg jest również miłosiernym Ojcem i szafarzem łask, ukazuje wszechobecność Boga, jego nieskończoną dobroć i sławę, człowiek powinien mu oddawać cześć i chwałę
REFLEKSYJNO-FILOZOFICZNE:
"Nie zawżdy piękna Zofija" pieśń zawiera refleksje o przemijaniu ludzkiego życia, urody, młodości; zmiany w życiu człowieka porównuje autor do zmian zachodzących w przyrodzie, przyroda uśpiona w okresie zimy odrodzi się do życia, ale człowiek stary nie może już odzyskać młodości
"Nie porzucaj nadzieje jakoć się kolwiek dzieje" autor głosi filozofię stoicką, zachowanie równowagi wewnętrznej zarówno w szczęściu jak i nieszczęściu, ukazuje analogię życia do świata przyrody; tak jak po zimie następuje wiosna w życiu człowieka chwile radosne przeplatają się z troskami "Niewiecznego na świecie; Radość się z troską plecie", "Lecz na szczęście wszelakie serce ma być jednakie". Utwór kończy refleksja nad tym, że człowiek powinien pokładać ufność w Bogu.
"Chcemy sobie być radzi?" - jest to parafraza ody Horacego - dotycząca ludzkiego losu o którym decyduje Bóg, Fortuna i czas. Autor uważa, że nie należy troszczyć się o przyszłość, której i tak nie można przewidzieć, głosi zasady stoicyzmu.
O spustoszeniu Podola - pieśń jest wyrazem żalu poety z powodu spustoszenia ziemi podolskiej; ubolewa nad zabraniem w jasyr wielu kobiet i dzieci; zwraca się z apelem do szlachty aby opodatkowała się na rzecz wojska zaciężnego, które pozwoliło by odeprzeć napady wroga "Skujmy talerze na talary, skujmy, a żołnierzom pieniądze gotujmy", w razie potrzeby należy poświęcić w obronie Ojczyzny również własne życie; autor odwołuje się do przysłowia "Mądry Polak po szkodzie", mówiąc, że jeśli szlachta nie wyciągnie wniosków to przysłowie zmieni się ("Polak przed szkodą i po szkodzie głupi")
REFLEKSYJNE:
Pieśn o cnocie - pochwała cnoty, która jest najważniejszą w życiu człowieka, stanowi wartość bezcenną, przedmiot zazdrości, sama w sobie jest nagrodą. Za najważniejszą cnotę uważa autor służbę Ojczyźnie "A jeśli komu droga otwarta do nieba, tym co służą Ojczyźnie"
O dobrej sławie - troska o zapewnienie sobie poczciwej sławy po śmierci poprzez wykorzystanie talentów dla służby dobru ogólnemu "Służymy poczciwej sławie, a jako kto może, niech ku pożytku dobra wspólnego pomoże"
"Nie zwykłym i nie lada piórem opatrzony" parafraza pieśni Horacego mówiącej o dwoistości natury poety, śmiertelny jako człowiek i nieśmiertelny jako poeta, to co w poecie nieśmiertelne jest podobne do ptaka i jak on wzlatuje ponad świat, sięga niebios, nie zna granic.
Jan Kochanowski - TRENY:
"Nie masz cię Orszulu moja"
Tren I
Wstęp do cyklu, wezwanie łez, płaczów, lamentów, skarg, frasunków, trosk aby pomogły poecie płakać po śmierci dziecka
Tren II
Zapowiedź tematu, żal poety, że nie chciał śpiewać "żywym", pisać kołysanki, dziś musi płakać nad grobem córki
Tren III
Uzasadnienie tematu, Urszulka jako niedoszła spadkobierczyni talentu Kochanowskiego
Tren IV
Śmierć Urszulki pogwałceniem odwiecznych praw natury, Kochanowski porównuje siebie do Niobe rozpaczającej po śmierci swych dzieci
Tren V
Napisany w formie porównania Homeryckiego, śmierć Urszulki porównana do podcięcia niedojrzałej oliwki w sadzie przez nieopatrzenego ogrodnika
Tren VI
Nawiązanie do talentu poetyckiego dziecka, w II części poeta wkłada w usta dziecka pieśń weselną panny młodej opuszczającej dom rodziców
Tren VII
Wybuch żalu spowodowany widokiem ubioru i zabawek przypominających zmarłą córeczkę, wspomnienie dziecka leżącego w trumnie
Tren VIII
Uczucie rozpaczliwej pustki w domu po śmierci Urszulki, charakterystyka dziewczynki jako dziecka niezwykle żywego, wesołego, kochającego swoich rodziców, którego śmiechem wypełniony był cały dom
Tren IX
Zwątpienie w słuszność filozofii stoickiej
Tren X
Poszukiwanie Urszulki w zaświatach, gdzie według różnych wierzeń pogańskich i religii chrześcijańskiej może znajdować się dusza ludzka po śmierci, kulminacyjny punkt rozpaczy, załamanie światopoglądu chrześciajańskiego, zwątpienie w istnienie życia pozagrobowego "Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest"
Tren XI
Zwątpienie w system renesansowych wartości, nazwanie cnoty fraszką, świadomość niemożności poznania do końca tajemnicy Boga, zwątpienie w możliwości poznawcze rozumu, skrajna rozpacz, obawa przed utratą rozumu
Tren XII
Ukazanie zalet Urszulki, zwłaszcza jej posłuszeństwa, karności, skromności pobożności, miłości do rodziców, metaforyczny obraz pogrzebu - siew niedojrzałego ziarna w ziemię
Tren XIII
Ponowny nawrót cierpień, zamknięcie ceremonii pogrzebowej przez położenie kamienia nagrobnego
Tren XIV
Nawiązanie do mitu o Orfeuszu i Eurodyce, opanowanie bólu i cichy smutek ojca
Tren XV
Ponowne nawiązanie do mitu o Niobe, stan apatii, drętwoty, znużenia
Tren XVI
Ostateczne odrzucenie stoicyzmu jako filozofii nieludzkiej i nieżyciowej, nawiązanie do postaci Cycerona, który będąc stoikiem, również załamał się w obliczu nieszczęść, w zakończeniu zwrot do czasu, który jest lekarstwem na cierpienie
Tren XVII
Poeta występuje jako człowiek doświadczony przez Boga, traci wiarę w moc rozumu
Tren XVIII
Modlitwa do Boga, zaliczenie się w poczet grzeszników, akt skruchy, pokory, przyznanie się do winy, poczucie własnej małości wobec Boga i prośba o miłosierdzie i litość
Tren XIX
Zjawienie się we śnie zmarłej matki poety z Urszulką na ręku, która przeciwstawia pełnie nieszczęść życie doczesne wiekuistemu szczęściu w niebie, pogodzenie się z losem, powrót do równowagi psychicznej, powrót do zasady humanizmu w słowach "Ludzkie przygody, ludzko znoś" oznacza, że koleje losu należy znosić po ludzku, jest to odpowiednik hasła "człowiekiem jestem". Człowiek w każdej sytuacji życiowej powinien zachować się po ludzku, czyli z godnością, pewną dozą rozsądku, i radość i rozpacz jest rzeczą ludzką. Człowiek ma prawo wypowiadania swoich uczuć byleby nie uwłaczało to jego godności. Nieżyciowe wydają się zasady stoików, nakazujące jednakowe zachowania się.
Kopozycja utworu:
I-III wstęp, temat utworu
III-IX rozpamiętywanie zalet Urszulki
X punkt kulminacyjny - kryzys światopoglądu poety
XI-XVIII szukanie pociechy
XIX powrót do równowagi psychicznej
Środki stylistyczne: hiperbola (zalety dziecka), apostrofy, pytania retoryczne, zdania wykrzyknikowe, porównania (homeryckie), epitety, zdrobnienia, parafraza pieśni weselnej, zwroty ironiczne
Treny napisane są wierszem stychnicznym, o różnym rodzaju zwrotek z zastosowaniem przerzutni
Jan Kochanowski - "Odprawa posłów greckich"
Obraz społeczeństwa:
Aleksander (Parys) - królewicz trojański, syn Priama, przekupuje, śle upominki, podejrzewa innych o łapownictwo, namawia do czynienia złego, dowodzi, że grecy mają pewne zobowiązania wobec trojan, zrzuca odpowiedzialność za swój czyn na bogów, sprytną oracją pragnie pozyskać przychylność posłów, skory do obrazy, oddaje się na łaskę bogów, rady i ojca
Priam - król Troi, ojciec Parysa i Kasandry, uchyla się przed odpowiedzialnością, oddaje decyzję w ręce rady starszych, opowiada się za większością, a nie za sprawiedliwością
Iketaon - nie uczestniczy bezpośrednio w akcji sztuki, ale poznajemy go z relacji posłów, należy do grona przyjaciół Parysa, jest przeciwny ustępstwom, namawia do niesprawiedliwej wojny, ugodę uważa za hańbę, obwinia Greków i radzi mścić się za krzywdy wyrządzone przodkom, dumny i butny krzykacz sejmowy
Antenor - przedstawiciel patriotycznej szlachty, dba o honor, sprawiedliwy, nieprzekupny, sprawy ojczyzny stawia na pierwszym miejscu, sprzeciwia się prywacie, radzi naprawić krzywdy, przewiduje nieszczęscie, przestrzega przed wojną, wszelkimi sposobami stara się ocalić kraj
Ulisses (Odyseusz) - poseł grecki, ubolewa nad krajem, w którym panuje niesprawiedliwość, przekupstwo, występek, zniewieściałość, próżniactwo, brak rozwagi w podejmowaniu politycznych decyzji
Menelaos - król Sparty, mąż Heleny, słusznie dochodzi swych praw, pragnie odzyskać żonę i pomścić się za czyn Parysa
Helena - żona Menelaosa, porwana przez Parysa, kochająca żona i matka, czuje się nieszczęśliwa i pohańbiona
Kasandra - córka Priama, siostra Parysa, przepowiada zagładę Troi, lecz nikt jej nie wierzy
Nawiązanie do sytuacji w Polsce:
- szlacheckie tytułowanie: rotmistrz, marszałek, hetman, książe, starosta
- polski sposób sejmowania z podziałem posłów na dwie kategorie: stojących i siedzących
- rozpoczynanie obrad przez uderzenie laską marszałkowską
- ostre dyskusje i znakomite oracje posłów
- obraz społeczeństwa polskiego, stosunek bohaterów do ojczyzny
- rada starszych (sejm polski)
- chór (opinia społeczeństwa, sąd ludzi mądrych i postępowych)
- Parys - przedstawiciel "złotej młodzieży", która jest beztroska, lekkomyślna, przekupna
- Iketaon - typowy warhoł szlachecki, krzykacz sejmowy
- Priam - ma cechy Zygmunta Augusta zwanego dojutiem z racji chwiejności swoich poglądów, odkładanie decyzji na później
- Antenor - patriota, wzór obywatela, dla którego najważniejsze jest dobro ojczyzny, przeciwnik wojny, ale gdy stała się on koniecznością, należy się do niej przygotować, przeciwstawia się prywacie
- nawiązanie do aktualnej sytuacji politycznej w kraju
Utwór stanowi przykład literatury zaangażowanej, wyraża pogląd, że losy ojczyzny są zależne od postawy moralnej jej obywateli, którzy powinni dobro własne podporządkować dobru ogólnemu
Budowa utworu:
- dążenie do ograniczenia partii stosimonów
- utwór napisany wierszem białym (rymowane tylko pierwsza i druga pieśń chóru)
- zastosowanie wiersza sylabicznego, jednakowa liczba sylab w wersie, zawiera średniówkę czyli stały przedział międzywyrazowy, początki sylabotonizmu
Mikołaj Sęp Szarzyński:
Koncepcja człowieka i świata
"O nietrwałej miłości świata tego"
"O wojnie naszej, którą toczymy z szatanem, światem i ciałem"
Zwątpienie w system renesansowych wartości (złoto, sława, rozkosz) ponieważ są one zmienne i nietrwałe. Życie w ujęciu Szarzyńskiego jest nieustanną walką, którą człowiek toczy z szatanem (grzech, upadek), światem (bogactwa, władza, kobiety, miłość, sława) i ciałem (siedliskiem słabości, które nie chce uznać zwierzchności duszy). Nowa koncepcja człowieka rozkołatanego walką dwóch sprzecznych dążeń: tęsknotą do prawdziwej miłości oraz ludzką chęcią zakosztowania rzeczy tego świata, stąd stwierdzenie: "I nie miłować ciężko, i miłować nędzna pociecha". Człowiek może zwyciężyć w walce tylko dzięki pomocy Boga i zależnie od światopoglądu średniowiecza (Bóg celem ludzkiego życia). Chociaż Szarzyński żył w epoce odrodzenia, można go nazwać prekursorem baroku.