Aleksandra Pilarska

SCENARIUSZ LEKCJI MUZYKI

W KLASIE II gimn.

( czas trwania 2 jednostki lekcyjne)

TEMAT: Opera - omówienie formy muzycznej i jej elementów na przykładzie opery "Halka" Stanisława Moniuszki.

Cele operacyjne:
Uczeń wie:

∼ co to jest krakowiak i jakie są jego cechy,

∼ co to jest synkopa,

∼ jakie są podstawowe formy muzyczne,

∼ co to jest opera,

∼ na czym polega różnica między operą a operetką,

∼ zna historię powstania formy muzycznej "opera",

∼ kto jako pierwszy skomponował operę i jak się ona nazywała,

∼ kto to był Stanisław Moniuszko i zna najważniejsze wydarzenia z jego życia

i twórczości,

∼ jak powstała opera "Halka" oraz kiedy i gdzie po raz pierwszy została

wystawiona,

∼ kto jest autorem libretta opery "Halka",

∼ jaka jest treść opery "Halka",

∼ jakie elementy składają się na budowę widowiska operowego,

∼ zna pojęcia: libretto, uwertura, aria operowa,

∼ jak należy zachowywać się podczas przedstawienia operowego.

Uczeń potrafi:

∼ wyklaskać lub wystukać synkopowany rytm krakowiaka,

∼ określić formę muzyczną wysłuchanego utworu,

∼ wykonać (klaskając) prosty akompaniament do poznanej piosenki

∼ wyrazić swoje odczucia po wysłuchaniu fragmentów opery "Halka'

∼ aktywnie uczestniczyć w dyskusji po zakończonym przedstawieniu,

∼ za pomocą rozsypywanki wyrazowej ułożyć prawidłowe definicje terminów:

opera, libretto, uwertura, aria, akt operowy,

∼ uwrażliwiać swoich rówieśników na piękno muzyki operowej i zachęcić do obejrzenia prawdziwego spektaklu w Teatrze Narodowym.

Metody pracy:
Metoda aktywnego opisu, rozwiązywanie problemu, instruktaż, obserwacja bezpośrednia, słuchanie muzyki, gra na instrumentach muzycznych, śpiew, pogadanka, elementy wykładu.

Formy pracy:
∼ indywidualna,

∼ grupowa

Środki dydaktyczne:
∼ odtwarzacz i płyta CD z fragmentami opery "Halka" St. Moniuszki,

∼ rozsypywanka wyrazowa

∼ karty z najważniejszymi informacjami dotyczącymi tematu lekcji,

∼ fragmenty partytury opery "Halka"("Modlitwa w kościółku", "Aria Jontka")

∼ tekst arii Jontka

∼ podręcznik przedmiotowy.

PRZEBIEG LEKCJI:

I. Część wstępna

1. Muzyczne przywitanie z dziećmi: "Dzień dobry, dzieci"
Dzieci odpowiadają na tę samą melodię "Dzień dobry, Panu"

2. Sprawdzenie listy obecności.

3. Przypomnienie tematu ostatniej lekcji (Polskie tańce narodowe - Krakowiak. Omówienie cech charakterystycznych na przykładzie piosenki "Przybyli ułani pod okienko")
- Nauczyciel zadaje pytania na które dzieci, po uprzednim podniesieniu do góry ręki, odpowiadają. Przykłady pytań:

a) O czym mówiliśmy na naszych ostatnich zajęciach?,
b) Co można powiedzieć o historii krakowiaka?,
c) Jaka melodia jest uważana za najstarszego krakowiaka?,
d) Jakie są cechy charakterystyczne krakowiaka?,
e) Co to jest synkopa?.

- Po uzyskaniu zadowalających odpowiedzi nauczyciel proponuje uczniom wspólne wyklaskanie synkopowanego rytmu krakowiaka, a następnie zaśpiewanie ostatnio nauczonej piosenki w rytmie krakowiaka - "Przybyli ułani pod okienko".
Ponadto zachęca wyróżniającą się muzycznie grupę dzieci, by wyklaskała akompaniament do śpiewu.

II. Część główna

4. Po wykonaniu utworu nauczyciel stara się wyegzekwować od uczniów wiadomości o rodzajach form muzycznych, które były poznawane na lekcjach muzyki. Czyni to stawiając pytania typu:
a) Jak możemy nazwać utwór muzyczny, który przed chwilą wykonaliśmy?
b) Czym jest piosenka?
c) Jakie, poza piosenką, formy muzyczne poznawaliśmy na lekcjach muzyki?
d) Na jakie trzy zasadnicze grupy możemy podzielić poznane formy muzyczne?
e) Czy, oprócz przed chwilą wymienionych, słyszeliście o innych formach muzycznych?
Wśród wymienianych przez uczniów nazw powinno paść słowo "opera" i "operetka". Nauczyciel zatrzymuje się przy formie opery wprowadzając dzieci do tematu zajęć.

5. Zapisanie tematu lekcji.
6. Nauczyciel podaje definicję opery i zwraca uwagę na wymienione przez dzieci, podobne do niej słowo, "operetka". Wyjaśniając istniejące pomiędzy tymi formami różnice, może posłużyć się innymi pokrewnymi sobie przykładami, np. pieśń - piosenka, mazur - mazurek itp.

7. Nauczyciel w kilku zdaniach przedstawia historię opery jako formy muzycznej:
a) w którym wieku powstała?
b) kto, jako pierwszy skomponował operę?
c) jaki tytuł nosi pierwsze w historii dzieło operowe, kiedy i gdzie po raz pierwszy zostało wystawione?
d)jakie elementy składały się na pierwsze widowiska operowe, a jak zbudowana jest opera obecnie?

8. Omówienie podstawowych elementów widowiska operowego:
- libretta,
- uwertury,
- arii operowych.

9. Krótkie przedstawienie postaci Stanisława Moniuszki - ojca polskiej opery narodowej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na jego twórczość kompozytorską dzieł operowych i pieśni. W czasie opowiadania nauczyciel przypina do tablicy przygotowane wcześniej karty z datami najbardziej istotnych wydarzeń w życiu i twórczości kompozytora.

10. Historia powstania opery "Halka". Nauczyciel zwraca uwagę na następujące fakty:
- Kto jest autorem libretta?,
- W którym roku opera została skomponowana?,
- Z ilu aktów składała się pierwsza wersja opery?,
- Kiedy i gdzie miała miejsce premiera widowiska?,
- Kiedy po raz pierwszy wystawiono "Halkę" w Warszawie?.
Najistotniejsze informacje są umieszczone na kartach, które nauczyciel w trakcie opowiadania (wykładu) przypina do tablicy.

Następnie nauczyciel, jako ciekawostkę, pokazuje uczniom partytury dwóch fragmentów czwartego aktu opery: "Arii Jontka" oraz "Modlitwy w kościółku", pochodzące ze zbiorów Opery Narodowej w Warszawie.
Uczniowie przez krótką chwilę oglądają zapisy nutowe.

III. Część końcowa lekcji.

11. Podsumowanie.
Nauczyciel stosując formę pytań i odpowiedzi dąży do przypomnienia istoty tematu bieżącej lekcji. Następnie dzieli klasę na cztery grupy i każdej z nich wręcza kopertę z rozsypanką wyrazową definicji następujących pojęć:
- OPERA (dramatyczne widowisko sceniczne, w którym główną rolę gra muzyka wykonywana przez śpiewaków: solistów i chór na scenie oraz towarzyszącą im orkiestrę.)
- UWERTURA (to dosłownie "otwarcie", czyli wstęp orkiestrowy przed rozpoczęciem przedstawienia operowego.)
- LIBRETTO (tekst literacki stanowiący podstawę dzieła operowego, w którym ujęta jest treść akcji.)
- ARIA (rozbudowana szeroko pieśń, której treścią zazwyczaj są wyznania i myśli bohatera.)
Uczniowie, ułożoną poprawnie, po uprzednim sprawdzeniu przez nauczyciela definicję przyklejają na kartach bloku technicznego. Przedstawiciele grup przypinają je do tablicy, odczytując głośno ich treść. Na wykonanie powyższego zadania grupy mają czas ok. 5 min.

12. Zapisanie notatki do zeszytu.
Nauczyciel podaje uczniom do zapisania notatkę następującej lub podobnej treści: Opera "Halka" powstała w 1847 roku. Muzykę do treści literackiej, czyli libretta autorstwa Włodzimierza Wolskiego skomponował Stanisław Moniuszko. Opera jest dramatycznym widowiskiem sceniczno-muzycznym, które rozpoczyna uwertura, a więc wstęp orkiestrowy, zaś główne myśli i odczucia bohaterów wyrażane są w ariach operowych.

13. Zadanie pracy domowej.
Przedstaw w czterech - pięciu zdaniach treść opery "Halka".

14. Zakończenie lekcji.
Nauczyciel dziękuje uczniom za wzorowe przygotowanie pomocy lekcyjnych, za odpowiednie zachowanie podczas lekcji, zwracając jednocześnie uwagę na to, jak kulturalny człowiek powinien być ubrany i zachowywać się w Operze Narodowej podczas spektaklu operowego. Spotkanie kończy życzeniem:
"by każdy, chociaż raz w swoim życiu, wybrał się do Opery Narodowej w Warszawie z przekonaniem i chęcią obejrzenia widowiska "Halka" i mógł ponadto zachęcić do przeżycia tej przygody z muzyką poważną swoich rówieśników”.

CZYNNOŚCI ORGANIZACYJNE
Pożegnanie się z uczniami melodyjnym: "Do widzenia, dzieci".

Dzieci odpowiadają na tę samą melodię: "Do widzenia, Panu".

1

---