Gotowa Praca Seminaryjna Pawel Kordek


Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa

Paweł Kordek

Praca seminaryjna

napisana pod kierunkiem

dr Beaty Przybylskiej-Maszner

0x01 graphic
0x08 graphic

Gniezno 2011

Spis treści


Ochrona Praw Podstawowych w Unii Europejskiej



Prawa człowieka są „[…]naturalne, niezbywalne i święte”

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 26 sierpnia 1789r.

Europa początków XXI wieku to kontynent, który nazwać możemy względnie bezpiecznym, nie nękanym gwałtownymi zawirowaniami, jakie przydarzają się innym regionom. Walory konkurencyjności międzynarodowej Europy to nie tylko osiągnięcia ekonomiczne, ale przede wszystkim wartości, które zawsze były czynnikiem spajającym jej obywateli. Wartości, z których wyrastało poczucie godności i wielkości mieszkańców Starego Kontynentu. Wiele z tych praw i zasad do dziś przetrwało i znalazło swe przełożenie w konstytucjach poszczególnych państw Europy.

Tematem niniejszej pracy jest ochrona praw człowieka w Unii Europejskiej. Celem pracy jest przedstawienie praw człowieka: praw uniwersalnych, abstrakcyjnych i bezwyjątkowych, odnoszących się do wszystkich ludzi, ustanowionych i przestrzeganych. Prawa te stanowią fundament naszego społeczeństwa ale i fundament istnienia każdego z nas - pojedynczego człowieka w wielkiej machinie, jaką jest Państwo. Założeniem jest wzrost świadomości dotyczącej praw człowieka w Unii Europejskiej. Uświadomienie społeczeństwa, że każdemu człowiekowi bez względu na jego status majątkowy czy wyznaniowy to obecnie priorytet, zawsze i wszędzie należy podkreślać i mówić o tym głośno, że wartości jakie reprezentuje Karta są dostępne dla wszystkich mieszkańców Unii Europejskiej.

Praca ukazuje przedstawienie genezy praw, ich definicję, cele, jakie przyświecają ich twórcom, instytucje, w których decydowano o ich kształcie, brzmieniu i znaczeniu. Ukazano również konsekwencje przyjęcia Karty Praw Podstawowych. Kolejnym celem pracy jest ujawnienie genezy powstawania praw podstawowych w Unii Europejskiej, jej mechanizmów oraz instrumentów.

Praca ta składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy rozdział dotyczy rysu historycznego etapów wdrażania i powstania Karty Praw Podstawowych w szerokim pojmowaniu EWG czy też Wspólnot Europejskich. Rozdział drugi jest przybliżeniem Europejskiej Karty Praw Podstawowych, motywów jej opracowania jak i treści normatywnej. W rozdziale trzecim ukazano konsekwencje przyjęcia Karty Praw Podstawowych jako ważny etap rozwoju praw człowieka oraz przybliżono jej wspólne cechy i wpływ na kształtowanie się Polskiej Konstytucji.

Praca obejmuje okres od rozpoczęcia tworzenia się integracji europejskiej aż do nowego porządku po traktacie lizbońskim czyli do 1 grudnia 2009 r.

Zastosowane zostały następujące metody badawcze: metoda opisowa, analiza dokumentów prawnych, literatury przedmiotowej.

Podczas badań nad tematem korzystano z literatury przedmiotu, która pozwoliła na szersze zapoznanie się z zagadnieniami dotyczącymi implementacji i przestrzegania praw podstawowych. Szczególnie przydatne okazały się publikacje takie jak: J. Menekes Karta Praw Podstawowych UE a konstytucja Europy, A. Szejna, A. Kosicki Karta praw Podstawowych Unii Europejskiej gdzie zostały omówione zagadnienia związane z procesami normatywnymi w Unii Europejskiej. Pozycje te stały się wyjściowym materiałem do tworzenia rozważań na temat procesu rozwojowego praw człowieka.

Tworząc prawa w ramach Rady Europy i Unii Europejskiej nie łatwo jest je logicznie usystematyzować, nie czyniąc przy tym powtórzeń, a wynika to z faktu, że pewne działania albo chronione podmioty są uwzględniane w dokumentach obu instytucji i tylko bardzo nieliczne prawa są zarezerwowane dla jednej instytucji.

Najważniejszym dokumentem, który podlega badaniom zawartym w pracy jest Europejska Karta Praw Podstawowych. Karta ta składa się z 54 artykułów rozdzielonych między siedem rozdziałów poprzedzoną częścią wspólną Preambułą, zawiera takie obszary jak: Godność, Wolność, Równość, Solidarność, Prawa Obywatelskie,, Wymiar Sprawiedliwości, Postanowienia Ogólne.

Budowę jednej Europy opartej na wspólnych systemach wartości podzielono pomiędzy Radę Europy, Unię Zachodnioeuropejską oraz Wspólnoty Europejskie. Konsekwencją integracji we współzależnych instytucjach było pominięcie w traktatach ustanawiających Wspólnoty Europejskie katalogu praw podstawowych . Od tych rozwiązań odstąpiono dopiero podpisując Jednolity Akt Europejski oraz zawierając Traktat o Unii Europejskiej. Postanowienia preambuły JAE i Traktatu o Unii Europejskiej formalnie włączyły do katalogu prawa europejskiego obowiązek poszanowania praw podstawowych zdefiniowanej w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (EKPCz). Unia Europejska poprzez proklamowanie Karty Praw Podstawowych uzupełnia zbiór norm konstytucyjnych wspólnej Europy. Kompromisem uwzględniającym różnice w poglądach i tradycjach praw człowieka wynikające z różnic kulturowych poszczególnych Państw było wstrzymanie rozbudowy katalogu praw człowieka drugiej generacji .

W trakcie posiedzenia Rady Europejskiej w Nicei, 7 grudnia 2000 roku przewodniczący Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji podpisali oraz proklamowali Kartę Praw Podstawowych. Stanowiło to ważny krok w uzupełnieniu europejskiego prawa katalogiem praw podstawowych, podniesienie standardów ich stosowania.

Na potrzeby sformułowania obowiązku ochrony praw podstawowych i ich katalogu przemawiał fakt pojawienia się uzasadnionej wątpliwości czy prawo europejskie zawiera normy ochrony praw podstawowych. Pierwotne nie zawierało wyraźnego wskazania norm z katalogu praw podstawowych, z wyjątkiem zakazu dyskryminacji kobiet w odniesieniu do równości płacy za równą pracę . Zatem proklamowanie w trakcie szczytu nicejskiego Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej stanowi próbę „obejścia przeszkody, jaka pojawiła się na królewskiej drodze” do artykulacji unijnego katalogu praw podstawowych poprzez przystąpienie do EKPCz. Przystąpienie to uniemożliwił Trybunał Sprawiedliwości stwierdzając jego niedopuszczalność z punktu widzenia art. 308 Traktatu WE.

Unia Europejska opiera się na wartościach godności ludzkiej, wolności, demokracji, równości, rządów prawa i poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, łączy wszystkie prawa osobiste, obywatelskie, polityczne, gospodarcze i społeczne przysługujące obywatelom Unii Europejskiej. Od wejścia w życie Traktatu z Lizbony w dniu 1 grudnia 2009 r. Karta stała się prawnie wiążąca dla całej Unii. Oznacza to, że instytucje unijne muszą przestrzegać praw zapisanych w Karcie. Karta ma zastosowanie również do państw członkowskich, ale tylko wtedy, gdy wdrażają one prawo Unii. Przepisy Karty nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w traktatach, która nie może interweniować w kwestii praw podstawowych. Traktat lizboński przewiduje podstawę prawną do przystąpienia do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, która sprawi, że Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu stanie się uprawnionym do kontroli aktów instytucji UE.

Prawa każdego człowieka w UE zostały określone w różnych momentach, na różne sposoby i w różnych formach. Z tego powodu Unia Europejska podjęła decyzję o wyjaśnieniu i przedstawieniu ich wszystkich w jednym dokumencie, który został zaktualizowany w świetle przemian społecznych, postępu oraz rozwoju naukowego i technicznego: którym jest Karta Praw Podstawowych. Umacnia ochronę praw podstawowych przez co są one bardziej jasne, czytelne i zrozumiałe dla obywateli.

Karta ma zastosowanie, w momencie przyjęcia lub zastosowania prawa krajowego, wdrażają dyrektywy UE lub gdy ich władze mają bezpośrednie zastosowanie w regulacji Unii Europejskiej. Karta nie rozszerza kompetencji do spraw niewymienionych w Traktacie. Nie jest sprzeczna z Europejską Konwencją Praw Człowieka, przyjętą w ramach Rady Europy.

W 1979 roku Komisja Europejska w memorandum z dnia 4 kwietnia 1979 roku skierowanym do Rady zaproponowała formalne przystąpienie Wspólnoty do EKPCz. Propozycję tę ponowiła w komunikacie z dnia 19 listopada 1990 roku, a następnie przedstawiła obszerną analizę prawną w dokumencie roboczym z dnia 26 października 1993, zatytułowanym „Przystąpienie Wspólnoty do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka a wspólnotowy porządek prawny”. Rada, przed podjęciem decyzji upoważniającej Komisję do rozpoczęcia rokowań, zwróciła się 26 kwietnia 1994 roku, do Trybunału Sprawiedliwości z prośbą o opinię w przedmiocie zgodności z Traktatem. Trybunał w swej opinii z dnia 28 marca 1996 roku, wykluczył możliwość przystąpienie Wspólnoty do EKPCz na gruncie obowiązujących przepisów traktatowych i zastrzegł taką możliwość po odpowiedniej rewizji traktatu. Takiej rewizji nie dokonano ani w Amsterdamie 1997 ani w Nicei w 2001. Świadczyło to o braku gotowości państw członkowskich do jednoznacznego rozstrzygnięcia tej sprawy, co nie przeszkodziło Radzie umieścić w deklaracji z Laeken stwierdzenia, że „należy rozważyć”, czy Wspólnota Europejska powinna przystąpić do EKPCz .

Trybunał jednak nie znalazł podstaw do zastosowania zasady paralelizmu do sfery ochrony praw człowieka, gdyż brak było generalnej kompetencji wewnętrznej w tym zakresie. Żaden przepis traktatu nie upoważniał Wspólnoty do zawierania umów w zakresie praw człowieka.

Inaczej sytuacja wygląda z perspektywy traktatu lizbońskiego. Traktat lizboński stanowi niewątpliwie jeden z ważniejszych elementów unijnej reformy ustrojowej. Przekształca ją bowiem w organizację międzynarodową.

Nadanie Unii osobowości prawnej nastąpiło równolegle wraz z likwidacją Wspólnoty Europejskiej. Powyższy artykuł należy rozpatrywać łącznie z art. 1 [nowy art. 1] TUE zgodnie z którym „Podstawę Unii stanowi niniejszy Traktat oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (…) Oba te traktaty mają taką samą moc prawną. Unia zastępuje Wspólnotę Europejską i jest jej następcą prawnym”. Na mocy powyższych postanowień likwidacji uległ system filarowy . Został on zastąpiony „jednolitym reżimem prawnym Unii jako spójnej organizacji międzynarodowej” zmienia to diametralnie pozycję Unii i kończy debatę nad jej charakterem prawnym. Obecna sytuacja jest niejednoznaczna i pod wieloma względami osłabia tożsamość Unii na poziomie międzynarodowym, jak również podważa pewność prawną, co ma podstawowe znaczenie w stosunkach międzynarodowych z państwami trzecimi i organizacjami.

Traktat Lizboński określa Kartę jako realny katalog praw, jakie zdaniem Unii powinny przysługiwać wszystkim jej obywatelom, zwłaszcza w kontaktach z instytucjami europejskimi oraz w obliczu obowiązujących gwarancji. Sześć rozdziałów Karty dotyczy aspektów praw człowieka związanych z godnością, wolnością, równością, solidarnością, a także praw dotyczących statusu obywatelskiego i sprawiedliwości. Prawa te zostały już wcześniej określone w innych aktach międzynarodowych, takich jak Europejska Konwencja Praw Człowieka, a Karta nadaje im formę prawną w ramach Unii. Instytucje unijne muszą przestrzegać praw zapisanych w Karcie. Ten sam obowiązek spoczywa na państwach członkowskich. Nad właściwym przestrzeganiem praw zawartych w Karcie czuwa Trybunał Sprawiedliwości. Włączenie Karty do traktatu w niczym nie zmienia uprawnień Unii, za to wzmacnia prawa obywateli oraz zapewnia im większą wolność.

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej została proklamowana 7 grudnia 2000 roku, na szczycie w Nicei przez Parlament Europejski, Radę Europejską i Komisję . Nie jest to dokument nowy, ale nadal wywołuje wiele emocji. Dyskusja na ten temat została niedawno wznowiona w związku z uchwaleniem traktatu lizbońskiego oraz nieoczekiwanym dla wielu obserwatorów, przystąpieniem Polski do tzw. „protokołu brytyjskiego” i miała charakter polityczno-ideologiczny, a nie prawny. Jest rzeczą zrozumiałą, że jeżeli ktoś jest przeciwnikiem pogłębiającej się integracji państw i społeczeństw w ramach projektu politycznego (nie mającego w historii precedensu), jakim jest Unia Europejska, to musi również negować samą ideę Karty. Entuzjaści tego projektu są gorącymi zwolennikami tego dokumentu. Przy okazji dyskusji nad Kartą ujawnili się również antagoniści międzynarodowego systemu ochrony praw człowieka, jako ograniczającego suwerenność państw i rzekomo narzucającego im obce wzorce kulturowe . Dokument ten ma wiele wad, i jest wynikiem kompromisu pomiędzy skrajnymi postawami.

Decyzję o opracowaniu Karty Praw Podstawowych podjęła Rada Europejska, na posiedzeniu w Kolonii w czerwcu 1999 r. Nie była entuzjastycznie przyjęta w całej Europie, wręcz przeciwnie, spotkała się z kontrowersyjnymi i polemicznymi reakcjami w wielu państwach Unii, a także w licznych środowiskach prawniczych i naukowych. Jednak była konsekwencją faktu, że rozwój Wspólnot Europejskich przeszedł ewolucję, od organizmu o czysto gospodarczych celach do struktury politycznej, posiadającej własną sui generis konstytucję.

Zanim powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza, podjęto próbę powołania Europejskiej Wspólnoty Obronnej [dalej EWO] i Europejskiej Wspólnoty Politycznej [EWP]. Traktat Założycielski EWO zawiera odwołanie do praw podstawowych.

Jednak państwa założycielskie nie były jeszcze wówczas gotowe na kompromis w zakresie praw człowieka. Traktaty założycielskie Wspólnoty — z wyjątkiem odwołania do czterech podstawowych wolności: swobodnego przepływu osób, towarów, kapitału i usług oraz zakazu dyskryminacji ze względu na obywatelstwo, zakazu dyskryminacji producentów lub konsumentów produktów rolniczych i nakazu równego wynagrodzenia dla obu płci za pracę takiej samej wartości — nie formułowały konkretnego katalogu praw podstawowych. Dominował pogląd, że ochrona tych praw należy wyłącznie do państw członkowskich oraz Rady Europy. Taki sposób myślenia ulegał z biegiem czasu ewolucji, czego efektem było uroczyste proklamowanie Karty Praw Podstawowych .

Decyzja o opracowaniu Karty to odpowiedź na wyzwanie o charakterze prawnym, które wynikało z faktu słabości unijnego systemu wartości ochrony praw człowieka i nie zapewniało wystarczającej jasności prawa organom, instytucjom je stosującym jak i ludziom, których prawa podstawowe zostały naruszone. To wyzwanie o charakterze politycznym. Zerwanie z przekonaniem towarzyszącym uwspólnotowieniu kolejnych polityk . Przeciwnicy oponowali przeciwko włączeniu Karty do prawa pierwotnego, podnosząc kwestie ekonomiki integracji

Prawu europejskiemu nie jest znana instytucja proklamacji jako modus operandi stanowienia prawa i jako rodzaj uchwały. Proklamowana Karta nie ma charakteru tekstu prawnie wiążącego w systemie norm prawa europejskiego. Forma prawna jest poważnym kompromisem politycznym. Przeciwko nadaniu jej mocy wiążącej a więc uznaniem jej stanowczo wypowiadali się Brytyjczycy.

Analizując normy zawarte w karcie, należy uznać za kontrowersyjną kwestię, nie tyle praw gwarantowanych co gwarancję praw w Unii Europejskiej. Problem ten jest istotny z punktu widzenia państw kandydujących w aspekcie stypulacji art. 49 Traktatu UE.

Wobec postępującego procesu integracji europejskiej zachowania swej spójności, państwa członkowskie dostrzegły potrzebę stworzenia własnego aktu prawnego, stanowiącego katalog fundamentalnych praw i wartości dla całej Unii. Prace nad projektem takiego aktu rozpoczęły się w 1999 roku, w czasie posiedzenia Rady Europejskiej w Kolonii. Dokument ten, jak wynikało z deklaracji Rady, miał zebrać „wspólną część podstawowych praw obywatelskich”, które w tej czy innej formie są wpisane do konstytucji i innych aktów prawnych państw członkowskich UE. Po uzyskaniu poparcia Parlamentu Europejskiego powołano specjalny 60-osobowy konwent składający się z przedstawicieli szefów państw i rządów UE, deputowanych do parlamentów krajowych, euro parlamentarzystów oraz członków Komisji Europejskiej. Zadaniem konwentu było opracowanie ostatecznego projektu Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (ang. Charter of Fundamental Rights of the European Union, fr. Charte des droits fondamentaux de l'Union. Tekst został przyjęty na szczycie Unii w Nicei, w dniu 7 grudnia 2000 roku i tego samego dnia nastąpiło jego podpisanie przez szefów rządów wszystkich państw UE.

Przez kolejne lata sprawą nierozstrzygniętą pozostawała kwestia charakteru prawnego oraz mocy obowiązującej tego aktu. Nie było jednoznacznie określone, czy traktować Kartę jako kolejny akt tak zwanego prawa pierwotnego UE, obok traktatów założycielskich Unii i traktatów akcesyjnych, czy też deklarację polityczną. W pierwszym przypadku Karta miałaby charakter umowy międzynarodowej i jako taka prawną moc wiążącą dla jej stron , stosowania i wzajemnego egzekwowania na zasadzie obowiązku prawnego. W drugim przypadku Karta, jako deklaracja o charakterze moralno-politycznym nie miałaby mocy prawnie wiążącej dla jej stron, a realizacja jej postanowień uzależniona byłaby od woli i decyzji politycznych poszczególnych państw. Problem mocy wiążącej Karty nie został ostatecznie rozstrzygnięty. Traktowano ten dokument raczej jako prawnie niewiążący. Aby te wątpliwości właściwie rozwiązać, Konwent Europejski opracowujący tekst Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy, umieścił tekst Karty Praw Podstawowych, jako drugą część owego Traktatu, co wskazywało wyraźnie na wysoką rangę, jaką zamierzano nadać postanowieniom Karty. Miała ona stać się częścią aktu, który miał gruntownie zreformować całą Unię Europejską, a prawa człowieka, wartości i zasady demokracji oraz poszanowanie praw obywateli, w tym ich praw socjalnych miały stać się prawnie wiążącymi, a nie tylko politycznym fundamentem Unii. Traktat Konstytucyjny jednak nie wszedł w życie z uwagi na fiasko procesu jego ratyfikacji, a co za tym idzie także i status Karty Praw Podstawowych nie uległ zmianie. Opracowując projekt nowej reformy struktur unijnych, nazwanego Traktatem Reformującym, podjęto ponownie kwestię nadania Karcie statusu jednoznacznie wiążącego aktu prawnego. Taki status został nadany na podstawie Traktatu Reformującego, podpisanego w Lizbonie, 13 grudnia 2007 r.

2.2 Nierozdzielność praw człowieka - prawa polityczne, ekonomiczne i socjalne

Karta zawiera w jednym tekście międzynarodowym różne kategorie praw: prawa jednostki, prawa polityczne oraz prawa III generacji. Połączono w jednym instrumencie prawa polityczne i prawa jednostki z prawami społeczno gospodarczymi (prawa I i II generacji) a więc prawa deklarowane z prawami wymagającymi stanowiska prawa jednostki. Koncepcja połączenie w jednym dokumencie praw różnych generacji odzwierciedli nierozdzielność praw człowieka. Zabieg ten był jedną z przyczyn niezgodności państw w temacie nadania Karcie mocy wiążącej. Licząca 54 artykuły i poprzedzona preambułą Karta zawiera regulacje prawne 6 podstawowych wartości: godność, wolność, równość, solidarność, prawa obywateli i wymiar sprawiedliwości.

Katalog praw Karty zawiera nie tylko katalog praw indywidualnych ale i praw kolektywnych. Uprawnionymi z tytułu praw zbiorowości są: dzieci (art.23), pracownicy (prawa socjalne), prawa do świadczeń w zakresie zabezpieczenia społecznego i opieki w innym państwie, czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach parlamentarnych (art.39), komunalnych (art.40), wolności poruszania się i pobytu (art.43.1), ochrony dyplomatycznej i konsularnej (art.44), siedziba obywateli UE na terenie Unii, prawo do zwracania się do Ombudsmana (art.43), oraz prawa do petycji (art.44).

Karta nie zmienia dotychczasowej ochrony praw podstawowych Unii i państw członkowskich, ani nie tworzy nowych - Karta tylko je kataloguje, podejmuje wyzwanie jakie niesie ze sobą postęp cywilizacyjny w zakresie inżynierii genetycznej, potwierdzając w artykule 3 prawo do integralności osoby ludzkiej. Nakazuje poszanowanie woli w dziedzinie medycyny i biologii oraz zakazuje praktyk eugenicznych, klonowania człowieka oraz handlu ludzkimi organami. Odnosi się również do rozwoju technik informatycznych poprzez regulacje w odniesieniu do ochrony danych osobowych.

Rozdział III

Karta pozostaje deklaracją polityczną. Instytucje i organy Unii popierały jej włączenie do prawa pierwotnego. Pomysłowi temu sprzeciwiały się niektóre państwa członkowskie, głównie Wielka Brytania, uważając, że zawyżono jej zdaniem, standardy w zakresie praw ekonomicznych i socjalnych. Oceniając skuteczność systemu ochrony praw podstawowych, wprowadzonych przez Kartę, należy pamiętać, iż omawiany dokument jest efektem kompromisu. Stąd też jego znaczenie należy rozpatrywać nie tylko w obecnym praktycznym wymiarze.

Traktat z Lizbony i Karta Praw Podstawowych stanowią ważny etap rozwoju oraz umacniania ochrony praw człowieka i praw podstawowych na poziomie europejskim, między innymi poprzez pozytywne podejście do katalogu tych praw, który wbrew rozpowszechnionym poglądom nie jest jedynie podsumowaniem dotychczasowego acquis, ponieważ zawiera prawa nieznane orzecznictwu Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, a ponadto sytuuje te prawa w nowym kontekście prawnym. Dotychczasowy deficyt w ochronie praw podstawowych w prawie Unii Europejskiej miał być usunięty także poprzez obowiązek przystąpienia Unii Europejskiej do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, co jak się wydaje, miało służyć również uporządkowaniu wzajemnych relacji systemowych między Traktatami a konwencją oraz jurysdykcją Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Tymczasem postanowienia Traktatu z Lizbony i Karty Praw Podstawowych nie dają dobrego rokowania odnośnie do racjonalizacji i optymalizacji tych relacji. Przede wszystkim widoczna jest niechęć twórców i komentatorów Traktatów do nadania Karcie Praw Podstawowych pełnego statusu bill of rights, jako aktu konstytucyjnego wiążącego prawnie Unię i państwa członkowskie w pełnym zakresie, a nie tylko w takim, jaki został wyznaczony postanowieniami przepisu art. 51 Karty. Ponadto, niezasadne jest ograniczanie a priori lub odmawianie skutku bezpośredniego tym postanowieniom Karty, które przyznają każdemu prawa lub wolności, oraz przywiązywanie zbyt dużej wagi do rozróżnienia praw i zasad, ma znaczenie konwencjonalne. Nie ma bowiem wątpliwości, że również zasady mogą określać status prawny jednostki w sposób zbliżony do reguł przyznających prawo podmiotowe.

Należy dążyć do tego, aby polski rząd uznał pełną moc obowiązującą Karty Praw Podstawowych, ponieważ akt ten ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia ochrony i umocnienia praw człowieka w Unii Europejskiej. Pokazuje całej społeczności międzynarodowej, jakie wartości i zasady są w Europie szanowane i stosowane. Fakt, iż Karta Praw Podstawowych UE ma uzyskać charakter prawnie wiążący ma szczególne znaczenie dla obywateli UE. Chodzi bowiem o możliwość bezpośredniego i pełnego powoływania się na jej treść i dochodzenia swoich praw przed sądami unijnymi. Tej możliwości obywatele polscy zostali obecnie pozbawieni. Powoduje to niedopuszczalny stan niepewności i nierówności wśród obywateli Unii Europejskiej.

Argumenty o rzekomym wkraczaniu Karty w sfery zastrzeżone dla praw krajowych są całkowicie bezzasadne. W samej Karcie istnieje bowiem szereg postanowień odwołujących się do prawa państw członkowskich, jako prawa właściwego dla ustalenia dokładniejszej treści ogólnych postanowień Karty. Nie poszerzono, ani nie zmodyfikowano w inny sposób kompetencji i zadań Unii w tym zakresie. Decyzję o podpisaniu Karty z zastrzeżeniami w postaci Protokołu brytyjskiego należy traktować zatem jako swoisty manifest polityczno-ideologiczny. Jest to jednak manifest niezrozumiały ani dla większości Polaków, ani też dla innych państw europejskich. Prowadzi natomiast do sytuacji, kiedy Polska znowu jest postrzegana jako swoisty „hamulec” procesu europejskiej integracji, z której owoców od kilku lat wszyscy przecież korzystamy.

Rzeczpospolita Polska jako członek UE jest zobowiązana do zapewnienia odpowiednich standardów ochrony praw człowieka. W sytuacji, gdy Karta stała się wiążącym unijnym aktem prawnym, kompatybilność polskich rozwiązań ze standardami Karty ma istotne znaczenie dla polskiego porządku prawnego. Ponadto pamiętać należy, iż z biegiem czasu prawa podstawowe podlegają dynamicznemu procesowi dostosowywania się do nowych warunków i zadań stawianych przez rzeczywistość. W związku z tym istotne jest obserwowanie tego rodzaju tendencji w świetle rozwiązań Karty, które, wnosząc nowatorskie idee, być może będą tworzyć w przyszłości nowe kanony w dziedzinie praw podstawowych. Przykładem jest art. 41 Karty formułujący prawo do dobrej administracji, czy też art. 26 mówiący o integracji osób niepełnosprawnych. Karta powinna zatem wpływać nie tylko na treść ustawodawstwa, ale także na procesy stosowania prawa. Istotne jest również to, że „zawartość normatywna poszczególnych praw i wolności, jak i ich otoczka doktrynalna i orzecznicza, określać będą rozumienie tych praw i wolności w systemie prawa polskiego”.

Warto więc przyjrzeć się polskiej ustawie zasadniczej pod kątem jej zgodności z Kartą, tym bardziej że na potrzebę zgodności tych dokumentów zwracają uwagę politycy zachodnioeuropejscy. Pomimo iż Karta formalnie nie stawia żadnych nowych warunków krajom kandydującym, państwa te akceptując acquis communautaire zobowiązały się do poszanowania pewnych standardów, w tym dotyczących ochrony praw człowieka. Warto więc podjąć analizę poszczególnych rozwiązań, prezentowanych w Karcie i odpowiadających im rozwiązań konstytucyjnych, czy czasem nie pojawiają się tu sprzeczności, które mogłyby prowadzić do potrzeby dokonania stosownych modyfikacji polskiej konstytucji. Przystępując do Unii nasz kraj przyjmuje bowiem na siebie zobowiązania, od których nie będzie można uciec poprzez odwołanie się do wyższej pozycji konstytucji w hierarchii systemu źródeł prawa.

Marek Piechowiak z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego i Uniwersytetu Adama Mickiewicza Poznaniu zaznacza, że omówione w Karcie wartości to wartości tradycyjne, odsyłające do powojennej Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Jego zdaniem po raz pierwszy można odnaleźć uznanie relatywizmu kulturowego oraz wniosek, że wartości wynikają z kultury. Neguje fakt, że Polska przystąpiła do Protokołu brytyjskiego ograniczającego stosowanie Karty Praw Podstawowych. Rozumie to w ten sposób, iż Polska nie może uczestniczyć w interpretacji Karty, tymczasem działania polskich sądów również wpisują się przecież w ramy dziedzictwa europejskiego, zatem protokół brytyjski utrudnia mu zadanie o tyle, że nie może odwoływać się do Karty, a uzasadnienia swoich roszczeń musi szukać bezpośrednio w traktatach.

Ks. prof. Mazurkiewicz podkreśla, że w Karcie Praw Podstawowych z perspektywy chrześcijańskiej „nie ma nic gorszego niż najgorsze rozwiązanie w danym kraju członkowskim UE”. Oznacza to jego zdaniem, iż w danym kraju obowiązuje eutanazja albo możliwość adopcji dzieci przez pary homoseksualne, dokument ten sformułowany jest w ten sposób, by takiego państwa nie trzeba było wykluczyć ze wspólnoty lub też w jakiś sposób go dyskryminować , dostrzega w tym podejściu koncepcję w pewnym sensie analogiczną do obowiązującej po Wojnie Trzydziestoletniej w Europie zasady „Cuius regio eius religio” .

W polskiej Konstytucji brak jest ogólnie wyrażonej zasady poszanowania integralności osoby ludzkiej, tymczasem w Karcie kwestię tę odniesiono zarówno do sfery fizycznej, jak i psychicznej. Przyjmując następującą definicję pojęcia integralności można jednak odnaleźć w treści Konstytucji postanowienia z omawianym art. 3 Karty. Za integralność fizyczną rozumieć należy autonomię jednostki w zakresie dysponowania swoim ciałem, a także nietykalność osobistą i cielesną jednostki, a za integralność psychiczną - integralność osobowości w znaczeniu psychologicznym. Do tak rozumianej integralności Konstytucja nawiązuje w art. 39, w którym wyrażono zakaz (dotyczący każdej osoby ludzkiej) poddawania jej eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej zgody; w art. 41, ust. 1, zdanie 1, gdzie każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą oraz w art. 40, gdzie zabrania się tortur oraz okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania, a także stosowania kar cielesnych. Brak jest jednak w Konstytucji postanowień expressis verbis zakazujących praktyk eugenicznych, wykorzystywania ludzkiego ciała i jego poszczególnych części jako źródła korzyści finansowych czy zakazu re-produktywnego klonowania istot ludzkich.

Problematyka ochrony danych osobowych w Konstytucji znalazła się po raz pierwszy, stanowiąc swoiste przedłużenie prawa do prywatności. Jego znaczenie jest nie do przecenienia w czasach, gdy informacja jest niezwykle pożądanym towarem, szczególnie dla podmiotów zajmujących się marketingiem. Regulacje obu dokumentów są w tej kwestii dość zgodne - Karta w art. 8 przyznaje każdemu prawo do ochrony dotyczących go danych osobowych, które muszą być przetwarzane w sposób rzetelny, w określonym celu i na podstawie prawa (za możliwą podstawę prawną uznając zgodę osoby zainteresowanej). Regulacja ta bazuje na postanowieniach art. 286 Traktatu WE, dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Komisji 95/46/EWG dotyczącej ochrony jednostki w kontekście przetwarzania danych osobowych i ich swobodnego przepływu art. 8 EKPCz i Konwencji Rady Europy z 28 stycznia 1981 o ochronie jednostek w kontekście automatycznego przetwarzania danych o charakterze osobowym. Zgodnie z art. 52.2 Karty, prawo to - jako mające podstawę traktatową - realizowane może być na warunkach i w granicach w tymże dokumencie przewidzianych. Podobnie polska Konstytucja w art. 51 stwierdza, iż nikt nie może być obowiązany do ujawniania informacji dotyczących jego osoby, chyba że dzieje się to na podstawie ustawy, a w ust. 2 określa jakie informacje o obywatelach władze publiczne mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać, uznając za celowe te, które są niezbędne w demokratycznym państwie prawnym (np. do celów fiskalnych).

Karta w art. 23, zd. 1 wyznacza zadania instytucjom unijnym, stwierdza bowiem, iż „należy zapewnić równość mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, łącznie z zatrudnieniem, wykonywaniem pracy i wynagrodzeniem.” Regulacja taka wyznacza obowiązek zarówno w sferze stanowienia prawa (odpowiednie regulacje prawne), jak i w sferze jego stosowania (odpowiednia interpretacja tekstów prawnych). Konstytucja nie poprzestaje jednak na tej regulacji i dodatkowo w art. 33, ust. 2 dodaje listę przykładowych sytuacji, w których kobieta i mężczyzna mają równe prawa. Karta w art. 25 zawiera regulację dotyczącą osób w podeszłym wieku. Poświęcenie temu zagadnieniu oddzielnego przepisu nie jest rozwiązaniem unikalnym w ustawodawstwie unijnym - artykuł ten nawiązuje do art. 23 Poprawionej Karty Praw Socjalnych i do art. 24 i 25 Wspólnotowej Karty Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników, co samo w sobie świadczy o traktowaniu tego zagadnienia z należytą uwagą.

W Konstytucji nie odnajdujemy przepisu będącego odpowiednikiem rozwiązania art. 25 Karty. Osobom w podeszłym wieku poświęcone są jedynie dwie wzmianki w przepisach dotyczących zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia: w art. 67 ustanowiono prawo do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego, a w art. 68 obowiązek władz publicznych polegający na zapewnieniu prawa do szczególnej opieki zdrowotnej osób w podeszłym wieku. Porównując poszczególne postanowienia Karty i Konstytucji RP, często natrafia się na rozwiązania uderzająco podobne. Wynika to z faktu, że proces powstawania obu tych dokumentów oparty był na tym samym systemie wartości reprezentowanym w tych samych aktach dotyczących praw człowieka,

Rozwój unijnego systemu praw człowieka jest kluczowy z punktu widzenia konsekwencji, jakie Karta może spowodować w polskim systemie prawa: czy będzie oddziaływać nieformalnie jako standard, czy też będzie wiążącym kryterium dla regulacji krajowych i będzie tym samym wymuszać zmiany w polskim ustawodawstwie? Należy jednak pamiętać, że przedstawione wyżej prawa podstawowe są już uznanymi standardami w państwach członkowskich Unii Europejskiej .

Interpretacje praw podstawowych zależą od tradycji i kultury prawnej poszczególnych państw. Karta nie określa etyki rozstrzygnięć w niej zawartych. Odwołanie się do godności osoby ludzkiej wszystkiego nie wyjaśnia. Klucza do interpretacji Karty nie daje też tytuł VII - nie ma w nim odpowiedzi na pytania o sposoby rozstrzygnięć kolizji praw i wolności. Pełnego poszanowania gwarancji praw człowieka określonych w konstytucjach państw członkowskich nie gwarantuje przepis, stanowiący, iż karta stanowi swoje zastosowanie w zakresie kompetencji powierzonych Unii.

Nadanie Karcie mocy prawnej zwiększa i tak już ogromna władzę Europejskiego Trybunału. Protokół polsko - brytyjski ma rangę prawa pierwotnego. Z formalnego punktu widzenia, nie pozbawia on mocy prawnej Karty obowiązującej w Polsce a protokół uściśla zakres jej stosowania. Jest on normatywną a nie tylko polityczną tarczą. Ponadto Protokół ma ten skutek, że Karta może być powoływana przez Polskę, osoby fizyczne i prawne przeciwko instytucjom i organom Unii, które naruszyły jej prawa. Protokół jest więc swoistym zaworem bezpieczeństwa i gwarancją lojalności nie tylko ze strony Polski wobec instytucji unijnych ale i Trybunału wobec polskiej Konstytucji.

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej spełnia kilka zadań. Pierwszym i najważniejszym z nich jest wzmocnienie ochrony tych praw w ramach instytucjonalnych i prawnych WE/UE, przy jednoczesnym poszanowaniu istniejących zobowiązań międzynarodowych w tym zakresie. Za drugie z kolei można uznać włączenie się do procesu budowy europejskiego społeczeństwa obywatelskiego. Takie potraktowanie Karty może co prawda budzić pewne kontrowersje, jednak z pewnością swoistym „usprawiedliwieniem” dla używania tego terminu jest zamieszczenie w preambule Karty stwierdzenia, że Unia przyczynia się do ochrony i rozwoju tożsamości narodowych jej państw członkowskich, bowiem stworzenie tożsamości europejskiej ma na celu zagwarantowanie jej skuteczności, równocześnie wzmacniając tożsamość narodową, w tym językową, kulturową, czy też religijną. Siła tożsamości europejskiej drzemie w różnorodności, otwartości i tolerancji wewnątrz europejskiej, a Karta Praw Podstawowych stoi właśnie na straży tych priorytetowych zasad, gwarantując ich przestrzeganie.

Bibliografia

ENCYKLOPEDIE, SŁOWNIKI, LEKSYKONY

DOKUMENTY PRAWNE

Jackiewicz A., Problematyka praw człowieka w świetle Karty Praw Podstawowych w aspekcie integracji Polski z Unią, Warszawa 2005.

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Warszawa 2001.

Kędzia Z., Prawo człowieka do integralności, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny”,

Warszawa 1989.

Menekes J., Karta Praw Podstawowych UE a konstytucja Europy, Studia Europejskie 2001.

Szejna A., Kosicki A. , Karta praw Podstawowych Unii Europejskiej, Warszawa 2000.

Górnicz E., Unia Europejska na forum globalnym, Biuletyn analiz, Warszawa 2009.

Wyrzykowski M., Miejsce prawa międzynarodowego w wewnętrznym porządku prawnym (wybrane zagadnienia) w: Konstytucja Federalna Szwajcarskiej Konfederacji z 1999 r. i Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., red. Z. Czeszejko-Sochacki, Białystok 2001.

ARTYKUŁY

Kołakowski L., Po co nam prawa człowieka Gazeta Wyborcza nr 250, wydanie z 26/10/2003, s. 11.

Traktat o Unii Europejskiej, Tekst skonsolidowany, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej

Warszawa 2005, s. 17.

Sonnefeld R. Ochrona Praw człowieka w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej, Studia i materiały, PISM nr 51 , 1993, s. 4.

Wieruszewski R., Rola i znaczenie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej dla ochrony praw człowieka, Przegląd Sejmowy 2(85)/2008, s. 41.

Wójtowicz K., System ochrony praw człowieka, s. 210 - 213, Seria Akademicka Zakamycze, 2005.

ŹRÓDŁA INTERNETOWE

Instytut Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Fundacja Konrada Adenauera w Polsce, w Internecie: http://ekai.pl/europa/debata/x16576/warszawa-debata-nt-karty-praw-podstawowych-ue/.

Jackiewicz A. , Studia Europejskie, 2/2003, w Internecie: http://www.ce.uw.edu.pl.

Ruszkowski J., w Internecie: http://www.ce.uw.edu.pl, 2/2003.

Unia Zachodnioeuropejska istniała przez ponad pięćdziesiąt lat, miała spełniać ważne funkcje obronne. Unia Zachodnioeuropejska została powołana 22 października 1954 roku, na mocy Układów Paryskich, które weszły w życie w maju 1955 roku, w Internecie: Encyklopedia PWN, w Internecie: http://encyklopedia.pwn.pl/, Gniezno, 26 maj 2011 r.

R. Sonnefeld, Ochrona Praw człowieka w Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej, Studia i materiały, PISM nr 51 , 1993, s. 4.

Jednolity Akt Europejski - uchwalony podczas konferencji międzyrządowej w Luksemburgu i w Brukseli (9 września 1985 - 27 stycznia 1986).

Traktat był rezultatem kompromisu pomiędzy zwolennikami integracji ponadnarodowej i międzynarodowej. I filar został oparty na działaniach ponadnarodowych, natomiast filary II i III opierają się na klasycznej współpracy międzyrządowej. Ponadto traktat zawierał postanowienia dotyczące realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej.

Europejska Konwencja Praw Człowieka, oficjalna nazwa Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, zatwierdzona przez Radę Europy 1950 w Rzymie, weszła w życie 1953 (przez Polskę ratyfikowana w 1992).

Prawa drugiej generacji to prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne, zapewniają jednostce rozwój fizyczny duchowy,

bezpieczeństwo socjalne. Nakładają na państwo obowiązki ekonomiczne i socjalne wobec obywatela. Źródłem praw II generacji jest min. Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych z 1966 roku.

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Warszawa 2001, s. 85.

J. Menekes, Karta Praw Podstawowych UE a konstytucja Europy, s. 27.

Ibidem, s. 31.

L. Kołakowski, Po co nam prawa człowieka Gazeta Wyborcza nr 250, wydanie z 26/10/2003 , s. 11 .

J. Menekes, Karta Praw Podstawowych UE a konstytucja Europy, Studia Europejskie Warszawa 2001, s.78.

Immanuel Kant (ur. 22 kwietnia 1724 w Królewcu, zm. 12 lutego 1804 tamże) - filozof niemiecki, profesor logiki i metafizyki na Uniwersytecie Królewieckim.

Oznacza to, że karta zawiera prawa, które wynikają z niniejszej konwencji, ich znaczenie i zakres są takie same.

K. Wójtowicz, System ochrony praw człowieka, s. 210 - 213, Zakamycze, 2005.

Doktryna paralelizmu (dwoistości, dwutorowości), jeżeli wzrastają kompetencje wewnętrzne Wspólnoty - to równocześnie wzrastają jej kompetencje międzynarodowe, w Internecie: Encyklopedia PWN, w Internecie: http://encyklopedia.pwn.pl/, Gniezno, 26 maj 2011 r.


E. Górnicz, Unia Europejska na forum globalnym, Biuletyn Analiz, Warszawa 2009 s. 6.

Karta Praw Podstawowych stanowi zbiór praw o charakterze politycznym, obywatelskim, społecznym i gospodarczym. Znaczna ich część jest zbieżna z prawami zawartymi w dwóch konwencjach Rady Europy: europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, (podpisana 4 listopada 1950 r., weszła w życie 3 września 1953 r.), której stronami są wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz w Europejskiej Karcie Społecznej z 1961.

Karta Praw Podstawowych, Dz. U. nr C 364 z dnia 18 grudnia 2000 r.

R. Wieruszewski, Rola i znaczenie Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej dla ochrony praw człowieka, Przegląd Sejmowy 2(85)/2008, s. 41.

Zgodnie z artykułem 12 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (TWE), w zakresie zastosowania tego Traktatu i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które on przewiduje, zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.

R. Wieruszewski, Rola … … … ,op. cit., s. 42 - 43.

Prawa trzeciej generacji można również określić jako prawa pozytywne, wymagające współpracy międzynarodowej państw, społeczeństw oraz organizacji. Podmiotem są narody i państwa, a nie jednostki i grupy ludzkie. Można je uważać raczej za prawa kolektywne niż prawa człowieka w klasycznym tego słowa znaczeniu.

J. Menekes, Karta Praw Podstawowych UE a konstytucja Europy, Studia Europejskie Warszawa 2001, s. 34.

Wiązało się to z groźbą powołania kolejnej maszynerii unijnej praw człowieka, Ibidem, s.34.

To charakterystyczne przedmiotowe, taktyczne i techniczne elementy celowego i optymalnego działania, bezpośrednio związanego z realizacją działania, w Internecie: Encyklopedia PWN, w Internecie: http://encyklopedia.pwn.pl/, Gniezno, 26 maj 2011 r.

Ibidem, s. 36.

J. Menekes, Karta … … …, op. cit. , s.37.

A. Szejna, A Kosicki, Karta praw Podstawowych Unii Europejskiej, Warszawa 2000, s. 5.

Zakaz praktyk eugenicznych ustanowiony w Konstytucji ma solidne oparcie w zasadach godności i integralności. Słowo „eugenika" (gr. eu - dobrze, gen - rodzący) odnoszone jest do idei poprawienia własności dziedzicznych rodzaju ludzkiego. Współczesnym instrumentem realizacji tych zamierzeń miałaby się stać inżynieria genetyczna komórek rozrodczych. Nurt eugeniki dzieli się na dwa podstawowe kierunki: eugenikę negatywną - postulujący wprowadzenie kontroli genetycznej w celu ograniczenia występowania w ludzkiej populacji nieprawidłowych genów i eugenikę pozytywną - dążącą do stworzenia udoskonalonego pod względem fizycznym i intelektualnym człowieka.

A. Wróbel, Karta Praw Podstawowych w europejskim i krajowym porządku prawnym, Warszawa 2008, Wprowadzenie, s. 9 - 11 .

Protokół brytyjski to protokół nr 7 dołączony do Traktatu Lizbońskiego będący klauzulą opt-out dotyczącą ograniczenia stosowania całości przepisów Karty Praw Podstawowych dla obywateli Wielkiej Brytanii i Polski.. Do Protokołu, oprócz Wielkiej Brytanii ostatecznie przystąpiła także Polska. Stał się on również jednym z istotnych elementów debaty związanej z trybem ratyfikacji Traktatu z Lizbony w polskim parlamencie. Zapowiedź pozostania przy Protokole spowodowała poparcie części posłów PiS dla ratyfikacji.

A. Szejna, A. Kosicki, Karta praw Podstawowych Unii Europejskiej, s. 11 - 12.

M. Wyrzykowski, Miejsce prawa międzynarodowego w wewnętrznym porządku prawnym (wybrane zagadnienia) w: Konstytucja Federalna Szwajcarskiej Konfederacji z 1999 r. i Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., red. Z. Czeszejko-Sochacki, Białystok 2001, s.135 i nast.

Trze­cia Sesja Ogól­nego Zgro­madzenia ONZ, obradu­jąca w Paryżu, uch­wal­iła 10 grud­nia 1948 roku Powszechną Deklarację Praw Człowieka.

eKai.pl, Debata nt Karty Praw Podstawowych UE, zorganizowana przez Instytut Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Fundacja Konrada Adenauera w Polsce, w Internecie:

http://ekai.pl/europa/debata/x16576/warszawa-debata-nt-karty-praw-podstawowych-ue/ , Gniezno, 26 maj 2011 r.

Cuius regio eius religio - Czyje panowanie tego religia. Debata zorganizowana przez Instytut Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz Fundacja Konrada Adenauera w Polsce. w Internecie: Encyklopedia PWN, w Internecie: http://encyklopedia.pwn.pl/. Gniezno, 26 maj 2011 r.

Z. Kędzia, Prawo człowieka do integralności, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Społeczny”, 3/1989, s. 23-24.

Według tego dokumentu zakaz praktyk eugenicznych, o którym jest mowa w Karcie, odnosi się do takich sytuacji jak gwałt, niewolnictwo o charakterze seksualnym, zmuszanie do prostytucji, wymuszona ciąża, zmuszanie do sterylizacji, przymusowe małżeństwa a także inne formy przemocy o charakterze seksualnym o porównywalnej wadze, które są uważane za między-narodowe przestępstwa zgodnie z art. 7.1. Statutu Międzynarodowego Trybunału Kryminalnego przyjętego w Rzymie 17 lipca 1998 r.

A. Jackiewicz, Problematyka praw człowieka w świetle Karty Praw Podstawowych w aspekcie integracji Polski z Unią Europejską, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005.

A. Jackiewicz, Studia Europejskie, 2/2003, w Internecie: http://www.ce.uw.edu.pl, Gniezno 4 kwietnia 2011.

23


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
System polityczny RP (ćwiczenia)praca całościowa (praca zbiorowa Pawel Kordek, Michał Starzyński)
PRZERWANIE CIĄŻY DO 9 TYGODNIA, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium
Skutki psychiczne, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium
Zarodkowy rozwój człowieka, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium
gotowa praca licencjacka(1) GAN3F4V4Q2JHD6B3NLS2HSZEU776AHKJPNCFZPA
Aborcja farmakologiczna, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium
Socjometria, gotowa praca
mit, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium
Żądamy prawa do swobodnego wykonywania, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium
akt małżeńskiśrodki wczesnoporonne środki wczesnoporonne, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminariu
Aborcja, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium
ustawa, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium
Konsekwencje aborcji, Wszechnica Świętokrzyska, praca, seminarium
gotowa praca coaching, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Praca Licencjacka
Praca licencjacka- gotowa, PRACA MAGISTERSKA INŻYNIERSKA DYPLOMOWA !!! PRACE !!!!!!
gotowa praca ze spółek, szkoła, ekomonia-spółki handlowe

więcej podobnych podstron