Jan Chryzostom Pastek ok. 1636-1701
W jego czasach , dla ludzi jego stanu , najważniejsza była wojna , politykowanie i procesowanie się przed trybunałami , a marzenia o własnej wsi lub o dobrej dzierżawie stanowiły szczyt życiowych ambicji . Najpierw więc walczył przez wiele lat z wrogami Rzeczpospolitej , a pod koniec życia - z wieloma sąsiadami na salach sądowych . Doczekał się nawet skazania na banicję . Historia pamięta go jednak przede wszystkim jako autora Pamiętników .
Kiedy jako dziewiętnastolatek wstępował do wojska , jego jedynym majątkiem było szlacheckie pochodzenie , szable po ojcu i kilka lat nauki w kolegium jezuickim . Zaciągną się do chorągwi pancernej starosty łukowskiego Stanisława Widlicy Domaszewskiego . W kilka miesięcy później po raz pierwszy bił się ze Szwedami pod Gołębiem . Wraz z armią Czartoryskiego wyruszył do Danii . Dla młodego człowieka bez grosza przy duszy była to świetna okazja , by zobaczyć kawałek świata . U Duńczyków dziwiło go wszystko - od jedzenia i rozrywek aż po fakt , że mieszkańcy Jutlandii bardzo często się kąpali i zmieniali bieliznę . Polskie wojska nie pozostawiły jednak po sobie miłych wspomnień - grabieże i gwałty były na porządku dziennym . Pasek przywiózł z tej wyprawy prę drewnianych chodaków w ozdobnym kuferku , inkrustowanym masą perłową , dla swej przyszłej narzeczonej . Po powrocie do kraju przez dłuższy czas nie mógł znaleźć chwili wytchnienia . Jedna kampania goniła następną . Bił się między innymi z Moskalami pod Połonką i nad rzeką Basią .
Sytuacja w polskich szeregach była coraz gorsza . Brakowało pieniędzy na żołd . Nie opłacone wojsko zorganizowało Związek Święcony , chcąc dochodzić swoich praw . Pasek jednak do niego nie przystąpił . Być morze w nagrodę za to został przydzielony do poselstwa moskiewskiego i wysoką pensją podreperował swój budżet . Niedługo potem znowu chwycił za szablę , walcząc w dwuletniej kampanii moskiewskiej . Po raz ostatni stanął w szeregach armii Korony przeciw pospolitemu ruszeniu w czasie rokoszu Lubomirskiego , choć zrobił to w brew swoim przekonaniom . Dla trzydziestoletniego weterana było to zbyt wiele . Postanowił opuścić wojsko i zająć się swoim prywatnym życiem . Ożenił się z wdową , Anną z Remiszewskich Łącką . Do końca życia dzierżawił kilka wsi w Sandomierskiem i Krakowskiem . Większość czasu spędzał jednak w sądach . Jego sprawy prawie nie schodziły z krakowskiej wokandy . Procesował się z Marcjanem Chełmskim , gdyż ten nie chciał ustąpić z wydzierżawionej Paskowi wsi Olszowka ; o kwotę swego poddanego ; ze szlachcicem Ajchingerem , którego pobił : z cystersami , którym zabrał poddanego ; z niejakiem Choteckim , na którego dwór najechał , powodując śmierć jego żony . Nie był łagodnym weteranem , ale typowym pieniaczem i awanturnikiem . Za swoje przewinienia został pięciokrotnie skazany na banicję - wydalenie z kraju . Wobec słabości ówczesnej władzy wykonawczej udało mu się jednak zostać i spokojnie spisać swoje przygody w Pamiętnikach . Przedstawił w nich swój wizerunek człowieka szlacheckiego i pełnego cnót .