Geografia Tybetu

(Xizang, Zizhiqu, Po-rang-gjong-czong)

Tybet leży na najwyższym, najbardziej odludnym płaskowyżu świata. Zajmuje górzysto-wyżynne tereny Wyżyny Tybetańskiej, która ma średnią wysokość 4000-5000 m n.p.m. i powierzchnię ok. 2,5 mln km² (ok.1/4 powierzchni Europy).

Od południa otaczają Wyżynę Tybetańską pasma górskie ośmiotysięcznych Himalajów i od zachodu łańcuch Karakorum; od północnego zachodu siedmiotysięczne pasmo Kunlun, od północy sześciotysięczne Altyn Tagh i Nan Szan oraz od wschodu Szaluli Szan i Daksue Szan oraz Hengduan Szan od południowego wschodu. Większa część tych łańcuchów górskich leży na terenie Tybetu i stanowi jego naturalne granice.

Tak zwany Tybetański Region Autonomiczny (TRA) ma powierzchnię 1228 tys. km² i wchodzi w skład Chińskiej Republiki Ludowej. Pozostałe części obszaru Tybetu etnicznego znajdują się na terenie Indii, Nepalu, Bhutanu oraz zostały wcielone administracyjnie do chińskiej prowincji Junnan, Syczuan i Qinghai.

Tybet leży na szerokości geograficznej w pobliżu Zwrotnika Raka, ma skrajnie suchy, wietrzny klimat kontynentalny oraz należy do najbardziej nasłonecznionych miejsc na świecie. Na tak znacznej wysokości n.p.m. powietrze jest znacznie rozrzedzone, a wiatr i intensywne parowanie znacznie obniżają wilgotność. Powoduje to występowanie tam bardzo silnego promieniowania słonecznego i kosmicznego oraz bardzo dużych wahań temperatury między dniem a nocą, jak również pomiędzy miejscami nasłonecznionymi i zacienionymi. Latem temperatura sięga 20-25°C, zimą spada do -20-30°C, a na północnych obszarach nawet do -45°C. Na obszarach tych występuje wieczna zmarzlina, zjawisko typowe dla terenów subarktycznych. Zamarznięte i nieprzepuszczalne warstwy gleby ograniczają wsiąkanie wody i nawet po krótkich, sporadycznych opadach powstają krótkotrwałe bagna, w znacznym stopniu ograniczające poruszanie się. Opady deszczu występują częściej na wschodzie Tybetu, rzadziej natomiast na zachodzie i po północnej stronie łańcucha górskiego Himalajów. Większość opadów przypada na okres letni. Zima jest porą suchą, bez wielkich opadów śniegu. Jedynie w południowym Tybecie, w rejonie Himalajów występują większe opady śniegu.

Ze względu na bardzo niskie ciśnienie powietrza na tej wysokości i zmniejszoną ilość tlenu w powietrzu (nawet do o 30-40%) u osób przybywających do Tybetu może wystąpić choroba wysokościowa objawiająca się osłabieniem, zawrotami głowy itp. Stąd konieczna jest po przybyciu aklimatyzacja. Z kolei dzięki mniejszej zawartości tlenu i obniżonej wilgotności powietrze jest tam bardzo przejrzyste i klarowne, co widoczne jest na fotografiach — kolory są ciepłe, niezwykle intensywne i wyraziste. Z tych samych względów ziarna zbóż mogą być przechowywane bez konserwacji przez 50-60 lat, a surowe suszone mięso dłużej niż rok. Także bardzo rzadko występują epidemie.

Na terenie Tybetu istnieje gęsta sieć hydrograficzna, tam biorą swój początek największe rzeki świata: Indus, który biegnie na północy, a następnie poprzez doliny pasma Karakorum, poprzez Indie, uchodzi do Oceanu Indyjskiego; Satledż, dopływ Indusu; liczne dopływy Gangesu: Karnali, Kosi, Trisuli, Kali Gandak, Arun, Subansiri, które przebijaja się poprzez pasmo Himalajów i płyną dalej na południe ogromnymi kanionami; Bramaputra ( w Tybecie zwana Wielką Rzeką) opływająca od północy i wschodu całe Himalaje oraz największe rzeki Indochin - Irawadi, Salween, Mekong, Huang-He i Jangcy. Ponad 90% rzek Dachu Świata wypływa poza teren kraju i płynie przez najludniejsze obszary Ziemi; uważa się, że ok. 47% mieszkańców Ziemi korzysta z ich wód.

W Tybecie również bardzo liczne są jeziora (ok.1500), w większości bezodpływowe, słone i słodkowodne o kryształowo czystych wodach. Niektóre z nich są szerokie na kilkadziesiąt kilometrów i mają długość ponad 100 km. Rozciągają się w malowniczo położonych, krętych dolinach wypełnionych kryształowo przejrzystą, błękitną wodą, która w zależności od pory dnia i nasłonecznienia może zmieniać swoją barwę. Jest to niezwykle malownicze. Niektóre z jezior tybetańskich traktuje się do dnia dzisiejszego jako święte, np. Mapham Co leżące u podnóża świętej góry Mt. Kailas uważane jest za powstałe w umyśle samego Boga, na tafli jeziora Lhamco Laco pojawiają się prorocze wizje pomagające duchownym w odnalezieniu kolejnych wcieleń Dalaj Lamy. W tradycji tybetańskiej bardzo mocno jest zakorzenione pielgrzymowanie do miejsc świętych połączone z rytualnym okrążaniem jezior uważanych za święte — pielgrzymi dostają wielkie błogosławieństwo, oczyszczają się, wyzwalają się z kolejnych wcieleń, jak również mogą się wyleczyć z niektórych chorób.

---