Geneza rehabilitacji.
Hipokrates 460-377 p.n.e., głosił, że medycyna opiera się na Cwiczeniach fiz i opisał amputacje, protezy, kąpiele.
Starożytni
opieka nad osobami niepełnosprawnymi.
Claudiusz Galen 130-199 ne. Wpływ ruchu na prawidłowy rozwój człowieka. Podzial ćw. na rodzaje i sposób wykonywania. Napisał Ars paris ...podział termiczny chorób.
Japonia i Chiny 2698 p.n.e. turnieje zdrowotne, kung-fu, joga.
Calias Aurelius 210 ne podział ćw biernych dla ludzi porażonych i leczenie usprawniające.
Wynalaezienie prochu XIII w i obrażenia nim spowodowane - rozwinięcie się chirurgii.
Ambroży Parre 1510-1590 podwiązanie naczyń krwionośnych i proteza KD ze sztucznym stawami (1575 - traktowane jako początek protetyki i ortotyki).
Izzak Newton 1600 rozszczepił wiązkę światła. początek światłolecznictwa.
Pacal - francuski filozof (XVII) „ ruch to zdrowie, bezruch to śmierć”.
Pogląd Trissota (XVIII) ruchem można zastąpić każdy niemal każdy lek, a ruchu nie można zastąpić żadnym.
Wiek XIX.
1801 odkrycie ogniwa galwanicznego A. Volta
1831 odkryto zjawisko indukcji elektrycznej Faradaj.
Dalsze wykorzystanie prądu do zabiegów leczniczych (elektrostymulacja, kąpiele galwaniczne, hydromasaż): Lu-Bois-Reymond, Erb, Ziemsen..
Łaźnie do kąpieli łukowej, łaźnie do kąpieli żarowej.
Fizyka:
1800 odkrycie promieniowania podczerwonego a przez Rittera 1801 UVA/UVB.
Pierwsze urządzenie do ćwiczeń bloczkowo-ciężarkowych „Sanitas” firma „Knoke i Dlesler” (propagowane przez Bliza) typ „wioślarz”.i ruch pływania.
Moritz Scheber, Gustaw Zindler - twórcy mechanoterapii.
Uzyskano skrajnie niskie temperatury - skroplony O2, N, H2, Hel.
Wiek XX.
Początek wprowadzono termin krioterapia - oznaczało stosowanie niskich temperatur.
XX/XXI
Einstein (1879-1955) teoria promieniowania kwantowego - rozwój technik laserowych.
Lata 60 XX w dynamiczny rozwój rehabilitacji (wojny, epidemie, rozwój techniki).
Prądy wielkiej częstotliwości (Zeynecka 1908 i Nagelschmita 1907) nazwali tę metodę diatermią krótkofalową.
Paul Pasteur- prawnik, przed I wojną światową przekonywał „taniej inwalidów uczyć zawodu”. Po wojnie wzrost zainteresowania rehabilitacją ze względów: leczniczych, społecznych i ekonomicznych.
1918 Douglas C.Mc Murtie dyrektor nowojorskiego Czerwonego Krzyża wprowadził pojęcie rehabilitacji (współcześnie rozumianej).
Polska.
Szybki rozwój po II wojnie światowej.Epidemia Heinego- Medina.
Wiek XX rozwój technik diagnostycznych (USG, EKG, CT, MR) zastosowanie w rehabilitacji kardiologicznej, neurologicznej, chorób wewnętrznych i inne.
Uwarunkowania społeczne:
XX w. to walka o ochronę ludzkiego życia, jednakowego startu życiowego dla wszystkich bez względu na rasę, wyznanie, płeć, sprawność biologiczną.
10 XII 1948 Paryż Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka, też za wyrównaniem szans osób niepełnosprawnych.
1971 zgromadzenie ONZ uchwaliło deklarację umożliwiającą osobom niepełnosprawnym normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.
1993 ONZ przyjęło rezolucję Standardowych Zasad Wyrównywania szans Osób Niepełnosprawnych.
1997 kraje UE traktat Amsteramski przyjęto klauzulę o niedyskryminacji.
Definicje współczesne.
Wg Degi : celem rehabilitacji jest przywrócenie choremu utraconej sprawności lub jeśli jest to możliwe- wyrobienie zastępczych sprawności, które wyrównują ubytki funkcjonalne.
Hulek pisał, że: rehab. polega są to działania mające na celu przywrócenie max funkcjonowanie człowieka do normalnego życia, pracy zawodowej (powrót do aktywnego życia). [Jeden czynnik (rehabilitacja) dwa podejścia (Dega-Hulek)]
Rehabilitacja kompleksowa.
W latach 70 XX w upowszechnia się pojęcie jakości życia bierze się pod uwagę: odczucia zdrowotne, duchowe, społeczne, kulturowe, materialne, estetyczne. Do rehabilitacji wkraczają psycholodzy i socjolodzy. Dzisiaj jest ważny aspekt psychologiczny - jakość życia.
Historia - Polska.
Korzenie to starożytność.
Maciej z Miechowa zwany Miechowitą praca „jak zachować zdrowie” (praca, aktywność fizyczna., higiena).
Oczko Wojciech 1537-1599 prekursor gimnastyki leczniczej i wodolecznictwa. Lekarz nadworny polskich królów (Zygmunt August, Stefan Batory, Zygmunt 3 Waza). Wydał dzieło „ Cieplice”.- analiza źródeł leczniczych, przedstawił zasady wodolecznictwa.
Patrycy Sebastian 1554-1626 prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego, ćwiczenia jako ważny element profilaktyki zdrowotnej i leczenia, dzieci - wychowanie fizyczne.
Śniadecki Jędrzej 1805 dzieło o „O Wychowaniu Fizycznym Dzieci” - podkreśla rolę aktywności w kształtowaniu młodego organizmu. Brak ruchu - powstają wady. Próba stworzenia podstaw teoretycznych w-f, porusza problem opieki przewlekłej, resocjalizacji dzieci niepełnosprawnych.
XVIII/XIX rozwój wodolecznictwa w Europie i w Polsce.
Lata 30 XIXw Warszawa początek - Zakład gimnastyczny Teodora Matthesa, potem Stanisław Majewski. Pałac Lubieński stworzono gimnastykę leczniczą, kursy szermierki - prowadzone ćwiczenia grupowe - Majewski (prekursor zorganizowanych ćw. leczniczych w Warszawie).
Bierkowski Ludwik prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego - uruchomił Krakowski Zakład Gimnastyczny.- ćw. w grupach ( zpodziałem na wiek,płeć, sprawność, budowa ciała). Napisał „Kilka słów o ważności, potrzebie i użycia gimnastyki”.
Matecki Teodor Teofil (1810-1886 ) Poznań otworzył Zakład gimnastyki leczniczej dla dzieci i dorosłych - upadł po kilku latach.
1873 Warszawa powstaje Instytut Leczniczo Gimnastyczny Mariana Olszewskiego.(gimnastyka lecznicza, gimnastyka higieniczna, masaż, lekcje szermerki).
1892 Warszawa powstał zakład gimnastyki szwedzkiej Heleny Kuczalskiej (szkolenie kadr i Szkoła Gimnastyki Zdrowotnej i Masażu leczniczego).
1893 zakład Mechanoterapeutyczny Mariana Skowrońskiego - urządzenia do mechanoterapii kręgosłupa (rower stacjonarny, przyrządy do wiosłowania z dawkowanym oporem).
Józef Dieti (1804-18878) prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego rozwój uzdrowisk wodolecznictwa.
1901 praca Nartowskiego „Elektrodiagnoza i elektroterapia”
1922 praca Chełmońskiego „Podstawy leczenia fizyklnegfo”.
1929 Franciszek Raszeja zwolennik jonoforezy. Praca „Doświadczenia i kliniczne badania nad jonoforezą”.
Okres międzywojenny propagowanie gimnastyki (poznań)
Poznań pierwsza Klinika Ortopedyczna prof. Wierzejewski.
1919 Poznań powstaje Katedra Higieny i Wychowania Fizycznego. Wierzejewski.
1925 powstaje 3 letni Studium Wychowania Fizycznego (Raszeja, Dega)
Lata 30 W-wa kursy gimnastyki leczniczej prowadziła J.Titz-Kosko w Poradni Wychowania Fizycznego Kliniki Chorób Wewnętrznych.
Prof. Adolf Wojciechowski propagował gimnastykę → ojciec muzykoterapii (zestawy ćw. w rytm muzyki).
1932 książka Eleonory Reicher „O działaniu ćw. cielesnych na ustrój ludzi zdrowych i chorych” (korzyści z ćwiczeń).
1929 otwarcie Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego później w 1938 Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie.
Okres międzywojenny - zalążki sportu inwalidów.
1922 pierwszy klub sportowy osób niepełnosprawnych przy Instytucie Głuchoniemych w W-wie.
1924 polscy niepełnosprawni pierwszy raz w Międzynarodowych Igrzyskach dla Niesłyszących w Paryżu.
II wojna światowa - szybki rozwój rehab. w Polsce (kaleki), epidemia Heinego-Medina w 1951 (6 tys. osób, najwięcej dzieci).
Najbardziej zasłużeni W. Dega, M. Weiss nie tylko rozwój rehab. ale stworzyli i rozpowszechnili na świecie Polski model Rehab. (powszechna, wczesne podjęcie, kompleksowość, ciągłość).
1950 prof. Dega mianowany na krajowego specjalistę do spraw rehab. (rehab. ma rangę specjalności medycznej).
1953 pierwsi mianowani specjaliści dr J. Tomaszewska, dr K. milanows
Historia Fizykoterapii.
Najstarsze (ludy pierwotne)- zabiegi przyrodolecznicze, wody lecznicze, cieplicze (picie, kąpiele). Elektroterapia →ojciec Wiliam Gilbert (1544-1603) lekarz, przyrodnik. Prace na temat zjawisk magnetycznych w 1600r. Odkrył magnetyzm ziemi i jemu przypisuje się termin „elektryczność”.
Johann Gottlob Krúger (1715-1759) kekarz, przyrodnik, w Halle 1743r po raz pierwszy wskazuje na lecznicze zastosowanie elektryczności i zastosowanie jej do środków wspomagających.
Johann Schöffer (1720-1795 ) 1752 praca „Medycyna elektryczna albo siła i działanie elektryczności w ludzkich ciałach i chorobach” - teoria i praktyka elektryczności statycznej. Główne wskazania do terapii to „sparaliżowane członki”. Prąd uzyskiwano za pomocą: koła zamachowego (elektryczność wytworzona za pomocą tarcia),i maszyny elektryzującej połączonej z butelką lejdejską (kondensator, wzmacniacz)- uzyskiwano wysokie napięcie przy niskim natężeniu. Wpływ na org.: przyspieszenie tętna, uczucie kłucia,palenia, udedzń, wstrząsów, zmian na skórze.
Luigi Galvani (1737-1798) w 1786 obserwował skurcz mięśni u żaby. 1791 udowodnił, że nerwy przewodzą elektryczność. Od jego nazwiska „prąd galwaniczny”.
Benjamin Franklin (1706-1790) amerykanin, twórca pojęcia elektryczności dodatniej i ujemnej, wynalazca piorunochronu. 1750 Pierwsza metoda elektroterapii - franklinizacja (leczono bóle głowy, migreny, nerwobóle, histeriach, bezsenności nerwowej.
Aiessandro Volta (1754-1827) ok 1800 konstruuje pierwsze ogniwo galwaniczne, rok później wytwarza prąd w obwodzie zamkniętym ogniwa.
Ritter w 1801 stwierdza występowanie skurczów mięśniowych pod wpływem prądu z ogniw Volty.
Duchenne (1806-1875) 1855 ogłasza pracę - lecznicze działanie prądu galwanicznego i faradycznego. Zabiegi nazwano elektryzacją.
Faraday (1791-1867) w 1831r odkrywa zjawisko indukcji elektromagnetycznej, buduje aparat (induktor Faraday`a)do wytworzenia prądów zmiennych małej częstotliwości do celów terapeutycznych. Do celów leczniczych zaczął go stosować Duchenne w 1855 (wywoływał skurcz mięśnia drażniąc nerwy czuciowe oraz ruchowe, niedowłady, porażenia) nazwał zabieg faradyzacją.
Emil Du Bois-Reymond (1818-1896) 1846 badania diagnostyczne nad prądem i nerwami (prawo skurczów). 1851 „prądy czynnościowe” podczas skurczów mięśnia.
Hugo Ziemsen(1826=1902) patolog, medycyna kliniczna, badania nad „punktami motorycznymi” jednocześnie z Duchenne`em i Remarkiem. Wykonał maoy tych punktów dla prawie wszystkich mięśni (obecnie - tablice punktów motorycznych).
Robert Remak (1815-1865) niemiec, fizjolog, neurolog, opisuje „punkty wybrane”, lokalizacja zależy od wnikania gałązki nerwu ruchowego do mięśnia (podstawa elektrostymulacji).
Edward Friedrich Pfluger (1829-1910) 1859 stwierdził, że bodźcem do skurczu mięśnia nie jest sam przepływ prądu lecz szybka zmiana natężenia w czasie (skurcz mięśnia następuje w czasie włączania i wyłączania prądu stałego.
Schnee 1859 pierwsze kąpiele elektryczno-wodne (czterokomorowe nkąpiele galwaniczne).
Wincwenty Priessnitz (1799-1851) śląski chłop, przyczynia się do rozwoju wodolecznictwa. Leczył okładami i obmywaniami zimną wodą ze źródła siebie i (1818) okolicznych mieszkańców (wiele zakładów wodoleczniczych).
Józef Dietl (1804-1878)( polskie wodolecznictwo, uzdrowiska, balneologia) zbadał i opisał polskie lecznicze źródła. Sklasyfikował polskie wody na 7 grup: szczawy alkaliczne, alkaliczno-słone (Krynica, Żegiestów); żelaziste, gorzkie, jodkowe (Iwonicz); słone (Wieliczka, Bochnia); siarczane (Lubień, Swoszowiec); pitne źródła oleju skalnego (Iwonicz, Truskawiec).
Michał Zielewniewski 1873 praca „Rys balneologii powszechnej” 384 czynne zdrojowiska w Europie, skład wód, ich podział na alkaliczne (szczawy), gorzkie (magnezowe), słone (sodochlorowe), siarczane (siarkorodne), żelaziste, zimne (wapienne), chemicznie obojętne.
Wilhelm Winternitz (1835-1917) stworzył podstawy naukowe wodolecznictwa rozpoczynając w 1876 cykl publikacji naukowych na temat podstaw kąpieli leczniczych - hydroterapii.
Sebastian Kneipp (1821-1897) ksiądz, niemiec, wodolecznictwo. Książka „Moje leczenie wodą” sposoby leczenia chorych (głównie zimne zabiegi wodolecznicze jak: okłady (górny, dolny, itp.), kąpiele (całkoitazimna itp.), kąpiele ciepłe z dodatkiem siana, słomy itp.
ka.
1953 kształcenie techników fizjoterapii (studium med. Fizjot. w Krakowie, Ciechocinku, W-wie, Gdańsku).
1960 pierwsza w Europie Katedra Medycyny Rehab. Akademii Medycznej w Poznaniu,
1961 Katedra i Klinika Rehab. Akademii Med. W W-wie (Konstancin).
Lata 70
upowszechnia się pojęcie „jakość życia” (Qality of life-qol), brane pod uwagę wiele aspektów: fizyczne, zdrowotne, duchowe, materialne, estetyczne. Wkraczają psycholodzy i socjolodzy.
1987 powstaje Polskie Towarzystwo Fizjoterapii (Konstancin).
1989 powstaje Polskie Towarzystwo Rehabilitacji, prezes prof. Haftek, charakter naukowy (sympozja, pismo „Postępy Rehabilitacji”)
Prekursorzy Polskiej rehab.
Prof. dr hab. Wiktor Dega 1896-1995 ur Poznań, 1918 zdał maturę w Koblencji, 1920 rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu w Warszawskiego. Lata 20-30 jeździł za granicę (Francja, Włochy) uczył się. 1931 Sztokholm wolontariusz w Klinice Ortopedycznej.
Kardiologia.
Rehabilitacja kardiologiczna rozwija się równolegle i dynamicznie we wszystkich krajach. Polska stała się pionierem międzynarodowym w dziedzinie kardiologii. 1952 Neuman i wspólnicy opisali przebieg wczesnej rehabilitacji wewnątrzszpitajlnej - ćw2. fizyczne u chorego z zawałem serca. rozpoczynano w 2 tygodnin i stopniowo je intensyfikowana, aż do momentu wypisu ze szpitala w 6 tygodniu. 1966 Torkelson i Hakkila skrócili czas rehabilitacji do średnio do 3 tygodni po niepowikłanym zawale i 4 tygodni z powikłaniami. 1977 czas rehabilitacji stopniowo się skracał i wynosił 12-14 dni. Prekursor rehabilitacji w Polsce to Mściwój Semerau-Siemianowski. W latach 30 (1930 i dalej) polecał swoim pacjentom długie spacery po trudnym terenie (które sam wytyczał i pokonywał). 1949 powołał sekcję kardiologicznego towarzystwa internistów polskich, zajmujących się problemami rehabilitacji. józef Stanowski (1903-1967) postulował rehabilitację w trybie wewnątrzszpitalnym, ambulatoryjnym i sanatoryjnym, nazywając ją trójetapową rehabilitacją sterowana. 1966 opublikował to jako metodę i sposób jej realizacji.
Następnie Askanas Zdzisław zaroponował oprócz rehabilitacji narządu rehabilitację psychiczną i socjalną. 1965 z jego inicjatywy powstał Instytut Kardiologii AM w Warszawie (zasięg ogólnokrajowy), pierwszy instytut kardiologiczny w Polsce. Stanisław Rudnicki kierownik zakładu Rehab Kardiolg przy instytucie gdzie prowadzono pacjentów według własnego modelu (szczególnie po świeżym zawale serca) , to zdobyło uznanie międzynarodowe i zotało nazwane Polskim Modelem Rehabilitaji (obejmował reh wewnątrzszpitalną, poszpitalną, sanatoryjna, ambulatoryjna i domową). Zapleczem sanatoryjnym Instytutu był ośrodek w Inowrocławiu (kursy dla: lekarz, mgr rehab, psychologów).
Nastrępnym ośrodkiem rehab kardiol był Nałęczów pod kierunkiem Edmunda Żery do 1958r. Potem lublin. Wrocław, P0lanica, Łódź, Białystok, Bydgoszcz, Poznań (przełom lat 60-70).