Dieta wątrobowa
Leczenie dietetyczne to podstawa kuracji
Obecnie sporo ludzi ma dolegliwości przewodu pokarmowego, głównie wątroby. Są to choroby przewlekłe i niezwykle ważną sprawą jest stosowanie stosownej diety. O skali tego zjawiska tzn. chorób wątroby i dróg żółciowych nie trudno się przekonać będąc w aptece, sklepie zielarskim, no i w przychodniach czy szpitalach. Niekiedy pacjenci opuszczający oddział szpitalny mają w zaleceniach stosowanie diety wątrobowej. Jednak nikt dokładnie nie informuje o szczegółach co jeść , a czego nie można spożywać. Nie mówiąc już o tym, jak przygotować poszczególne potrawy - czy jeść bardziej surowe, czy może gotować lub piec? A wystarczy jeden błąd dietetyczny, aby zaszkodzić sobie. Dlatego by prawidłowo i z pożytkiem tworzyć swoje menu, leczyć się także dietą powstał ten artykuł. Zalecenia dietetyczne należy przestrzegać stale, a wtedy odczujemy ulgę i będziemy mieć lepsze samopoczucie. Najlepsze jest bowiem to, co sami z rozwagą przygotujemy. Odkładamy więc wizyty w barach, restauracjach czy bufetach. Jeśli tego nie zrobimy to niestety nasza wątroba odczuwalnie da o sobie znać.
Cel diety wątrobowej
Najważniejszym celem stosowania diety wątrobowej jest ochrona tkanki wątrobowej przed szkodliwym wpływem niektórych pokarmów, głównie przed jej przeciążeniem. Dieta wątrobowa może być w niektórych stadiach choroby zaostrzona przez lekarza, np.: w przypadku stanów ostrych i silnego podrażnienia wątroby, dróg żółciowych. Pamiętać trzeba, że wątroba to ogromne laboratorium, w którym odbywa się bardzo dużo procesów. Bez udziału wątroby nie da się żyć, a w porównaniu z nerkami czy płucami mamy ją tylko jedną. Toteż dieta jest tak samo ważna jak przyjmowanie lekarstw. Niektóre osoby mające kłopoty z wątrobą niekiedy robią duży błąd jedząc niedozwolony pokarm, a później prędko połykają pomocne leki np. Raphacholin, No-Spę, Sylimarol, piją ziółka. Nie wolno tego robić.
Co jeść, a czego unikać
Obecnie zakłada się, że dieta powinna być zbliżona do żywienia pełnowartościowego. Należy tylko je zmodyfikować, zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym, jak również zmienić techniki przygotowywania potraw. Szczególne miejsce w diecie wątrobowej mają tłuszcze i białka.
Tłuszcze
Niektóre tłuszcze znacznie obciążają przewód pokarmowy, głównie wątrobę. Toteż warto unikać tak zwanych ciężkich tłuszczów: smalcu, margaryny, łoju, słoniny itp. Dopuszczalne są w rozsądnych, niedużych ilościach: świeże masło, śmietana, oliwa z oliwek i niektóre oleje - sojowy, słonecznikowy, kukurydziany. Istotne, aby nie spożywać pokarmów obfitujących w tłuszcze zwierzęce: podrobów, tłustych mięs, wędlin i zastąpić je szlachetnymi gatunkami i rybami oraz chudym drobiem. Należy także wiedzieć, że nie sprzyjają zdrowieniu wątroby żółtka jaj. Ponadto tłuszcze pobudzają i drażnią pęcherzyk żółciowy. Trawienie ich odbywa się przy pomocy treści żółciowej w dwunastnicy. Szczególną uwagę powinni zachować chorzy i ozdrowieńcy wirusowego zapalenia wątroby w skrócie WZW, stanów żółtaczkowych, kamicy żółciowej, innych stanów zapalnych wątroby i dróg żółciowych oraz nowotworów, a także z marskością wątroby.
Białka
Dla leczonej wątroby białka są bardzo wskazane. Ze składników zawartych w białkach wątroba pobiera chroniące ją substancje. Białka bowiem chronią komórki wątrobowe przed zwyrodnieniem. Niezwykle istotne są metody przygotowywania z nich potraw. Najkorzystniejsze jest gotowanie w czasie którego przechodzą do wody z mięs, ryb niektóre składniki i są w ten sposób usuwane. Pełnowartościowe białko znajduje się w mięsach, rybach, mleku, serach i jajach. Nie dopuszczalne jest pieczenie, smażenie, duszenie. Na ogół zakłada się, że osoby z chorą wątrobą powinni dziennie przyjmować od 1,5 do 2 g czystego białka na kg należnej masy ciała. Ogół potraw białkowych powinien jednak zawierać jak najmniejszą ilość tłuszczów zwierzęcych. Czyli jemy chudy twaróg, chude gatunki mięs i ryb. Co jeść, a czego unikać? Oto najczęściej zadawane pytanie. Wystarczy spojrzeć na poniższy wykaz, aby szybko i spokojnie wybrać to, co najkorzystniejsze i najzdrowsze dla chorej, uszkodzonej, powracającej do zdrowia wątroby.
Produkty dozwolone w diecie wątrobowej
- Pieczywo: czerstwe białe, sucharki
- Kasze: wszelkie typy i odmiany
- Nabiał: mleko słodkie chude, zsiadłe, jogurt, kefir, chudy twaróg, biały ser twarogowy
- Jajka: białko
- Mięsa, ryby, wędliny: chude gatunki - cielęcina, wołowina, królik, konina, kurczak, indyk, dorsz, płotka, sandacz, karmazyn, chuda szynka, polędwica
- Tłuszcze: świeże masło, słodka śmietanka, oliwa z oliwek, oleje: słonecznikowy, sojowy, kukurydziany
- Warzywa: marchew, buraki, dynia, sałata, szpinak, szparagi, pomidory, kabaczek, pietruszka, bulwy
- Owoce: wszystkie surowe i gotowane, soki owocowe, jabłka pieczone, galaretki, musy, nektary, przeciery
- Cukry: cukier, miód, dżemy, marmolady, konfitury, powidła
- Przyprawy: sól, sok z cytryny, kwasek cytrynowy, skórka cytrynowa, pomarańczowa, koncentrat z róży, pomidorowy, kminek, cynamon, wanilia
- Używki: słaba herbata, słaba kawa z mlekiem
Produkty zabronione w diecie wątrobowej
- Pieczywo: razowe, świeże, francuskie
- Nabiał: sery topione, sery fermentowane, sery żółte, tłuste sery białe i tłusty twaróg, żółtka
- Mięsa - tłuste gatunki: kaczka, gęś, wieprzowina, baranina, łosoś, węgorz, śledź, karp, wędliny i konserwy mięsne, i rybne, parówki, podroby, pasztety
- Tłuszcze: smalec, słonina, łój, boczek, tłuszcz gęsi i kurzy, margaryna twarda, ceres, buliony, rosoły
- Warzywa: kapusty, kalarepa, cebula, rzepa, rzodkiew, kalafior, brukiew, por, ogórki świeże i kiszone, konserwowe, czosnek, grzyby pod każdą postacią
- Owoce: wszelkie niedojrzałe, gruszki, gazowane napoje i soki
- Cukry: czekolady, kakao, cukierki czekoladowe, ciastka, torty, kremy, lody
- Przyprawy: pieprz, musztarda, gorczyca, ocet, papryka, orzechy, migdały, marynaty
- Używki: mocna herbata, mocna kawa, papierosy, alkohol - także piwo
Osoby chore na wątrobę powinny zrezygnować całkowicie z picia kawy prawdziwej. Jest ona wręcz zabójcza dla wątroby.
Cenne uwagi
Istnieje bardzo dużo zaleceń, rad i przykazań dla chorych na wątrobę i drogi żółciowe. Powinno się znać te najistotniejsze. Wymieńmy więc część z nich:
• Posiłki spożywaj częściej, 5 - 7 razy w ciągu dnia, jednak w małych ilościach. Nie przeciążysz wtedy wątroby i całego organizmu.
• Nie dopuszczaj do otyłości i stłuszczenia wątroby.
• Jedzenie i napoje nie powinny być ani zbyt gorące, ani też za zimne.
• Zrezygnuj z zup gotowanych na mięsie. Z powodzeniem możesz je zastąpić wywarami warzywnymi. Są o wiele zdrowsze i smaczniejsze. Nie korzystaj z też bulionów, rosołów w kostkach. Są przeznaczone dla ludzi zdrowych.
• Zupy zaprawiaj łyżką śmietanki lub łyżeczką świeżego masła. Nie używaj zasmażek.
• Do zup dodaj siekaną natkę pietruszki albo rzeżuchę czy też koperek.
• Polecane zupy to: mleczne, krupniki, jarzynowa, barszcze zakwaszane sokiem cytrynowym lub kwaskiem cytrynowym (zabroniony ocet), pomidorowa, owocowe.
• Mięsa najlepsze są gotowane, bitki z drobiu opiekane bez tłuszczu. Pieczenie dozwolone jest jedynie na ruszcie, rożnie, grillu, w piekarniku lub w prodiżu. Korzystnie jest mięsa i ryby owijać w pergamin i piec. Niektórzy używają też folii aluminiowej.
• Potrawy półmięsne gotuj na parze np. ryż wymieszany z gotowanymi jabłkami, zieloną pietruszką i kurczakiem. Używaj też do tego celu inne kasze.
• Do potraw półmięsnych, mięsnych i ryb dodawaj zawsze gotowane warzywa i surówki dokładnie rozdrobnione.
• Nie zapominaj o produktach mlecznych - to wartościowe źródło białka i wapnia.
Przepisy kulinarne
W zależności od stanu zdrowia i kondycji układu pokarmowego, lekarz zaleca choremu na wątrobę stosowanie odpowiedniej diety. W przypadku ostrym - najczęściej dopuszczalne jest picie gorzkiej herbaty. Stopniowo wprowadza się lekkie i łatwo strawne pokarmy. W ostrej diecie wątrobowej będzie to kleik w różnych wersjach. Możemy go przygotować w łatwy sposób.
Kleik z płatków owsianych
10 dag płatków owsianych, około 3 litry wody i sól do smaku. Do gorącej wody wsypujemy płatki, stale mieszając, dopóki się nie zagotują, a następnie gotujemy na małym ogniu, okresowo mieszając je. Po około 45 minutach, gdy kasza jest już dobrze rozklejona przetrzej przez gęste sito i dopraw solą. Gdy lekarz zezwoli możemy dodać odrobinę świeżego masła.
Kleik ryżowy
15 dag ryżu, 3 litry wody, sól do smaku. Przygotowanie - jak wyżej.
Kleik z kaszy manny
10 dag kaszy manny, 3 litry wody i sól do smaku. Przygotowanie jak wyżej. W późniejszym okresie dietę trzeba powoli rozszerzać. Poniżej przedstawiono kilka przepisów na potrawy.
Barszcz zakwas buraczany
Trzy obrane i opłukane buraczki ćwikłowe, ½ litra przegotowanej wody, sól, cukier, kawałek skórki z razowego chleba. Umyte, obrane i opłukane buraki kroimy w plasterki i wkładamy do kamiennego garnka, zalewamy ostudzoną wodą, dodajemy szczyptę soli i cukru, a na wierzch kładziemy skórkę z razowego chleba. Całość nakrywamy poczwórnie złożoną gazą i odstawiamy w ciepłe miejsce w kuchni na około 5 dni. Zbieramy z wierzchu szumowinę i przelewamy do butelek. Możemy dodać trochę kminku. Popijamy taki zakwas codziennie. Namawiamy do picia całą rodzinę.
Surówka warzywna
Jedna główka zielonej sałaty, 10 dag marchwi, 10 dag selera, l jabłko, łyżka pokrojonej drobno natki pietruszki, 2 łyżki oliwy z oliwek, trochę soli i cukru, sok z cytryny. Listki sałaty myjemy, oczyszczamy i odsączamy, kroimy w paski. Seler i marchewkę myjemy, obieramy, płuczemy i ścieramy na grubej tarce, jabłko zaś myjemy, obieramy i kroimy na drobno. Wszystkie warzywa mieszamy z natką pietruszki, dodajemy oliwę z oliwek oraz sól i cukier do smaku, doprawiamy sokiem z cytryny.
Kasza gryczana na sypko
20 dag kaszy gryczanej, białko jaja, jedna łyżeczka masła, sól do smaku. Kaszę odsiewamy, przebieramy i zacieramy białkiem jaja, a następnie rozkładamy cienką warstwą na blasze i suszymy w piekarniku. Dwa razy tyle wody, co kaszy zagotowujemy z dodatkiem soli i masła. Na wrzącą wodę wsypujemy kaszę i zagotujemy. Garnek przykrywamy i wstawiamy do lekko nagrzanego piekarnika. W czasie wypiekania mieszamy lekko widelcem. Po wyjęciu można kasza jest gotowa do jedzenia.
Ryba w pergaminie
50 dag ryby, może być sandacz lub leszcz, sól. Rybę czyścimy i myjemy, z łbów usuwamy oczy, a następnie nacieramy solą, owijamy szczelnie w pergamin i pieczemy w piekarniku.
Cielęcina gotowana
50 dag cielęciny, 30 dag włoszczyzny oraz sól do smaku. Jarzyny myjemy, obieramy i płuczemy, a następnie kroimy w plastry i zalewamy niewielką ilością wrzącej wody, dodajemy sól i gotujemy. Mięso zaś myjemy, kroimy i wkładamy do wrzącego wywaru, po czym gotujemy aż zmięknie. Podajemy z ziemniakami puree.
Ziemniaki puree
60 dag ziemniaków, ½ szklanki mleka, sól, dwie łyżeczki masła, zielona pietruszka lub koperek. Ziemniaki myjemy, obieramy i wrzucamy do wrzącej osolonej wody. Gdy będą miękkie odcedzamy i przepuszczamy przez maszynkę, a następnie dodaj mleko i masło, i dokładnie je mieszamy. Na wierzch sypiemy drobno pokrajaną zieleninę.
Przykładowy menu
I śniadanie: biały ser, czerstwa bułka, masło, herbata, miód.
II śniadanie: dozwolone owoce.
Obiad: zupa koperkowa z ryżem, gotowana cielęcina, ziemniaki, surówka warzywna, kompot z truskawek.
Podwieczorek: pieczone jabłko.
Kolacja: kasza gryczana, zsiadłe mleko, galaretka owocowa.
I śniadanie: szynka gotowana, czerstwe pieczywo, herbata.
II śniadanie: mus jabłkowy.
Obiad: zupa owocowa, ryba pieczona w pergaminie, ziemniaki puree, szpinak, kompot.
Podwieczorek: sok owocowo - jarzynowy wyciskany.
Kolacja: twaróg, czerstwe pieczywo, kawa zbożowa z mlekiem, miód
Likwidowanie wzdęć i zaparć
Niekiedy miewamy kłopoty z wzdęciami, nieprawidłowościami trawienia. W prosty sposób można tym przykrym objawom zapobiec. Do tego celu użyjemy ziół. Wystarczy przyjmować po 1/2 łyżeczki po jedzeniu zmielonego świeżo kminku i majeranku. Majeranek i kminek należy mielić w młynku z osobna. Nie połykamy samego proszku, lecz starannie żujemy i popijamy przegotowaną wodą, a jeszcze lepiej ziołami wątrobowymi, np. z 4 części dziurawca i l części mięty pieprzowej. Nadmiernie tworzące się gazy są niezwykle dokuczliwe, również niekorzystne zarówno dla chorej wątroby, jak i całego przewodu pokarmowego. Przy braku majeranku można spożywać sam kminek - jedną sproszkowaną łyżeczkę. Sposób ten jest także godny polecenia dla osób nie mających problemów z dolegliwościami wątroby, ale stołujących się w barach, lokalach gastronomicznych, także spożywających tłuste i ciężko strawne pokarmy.
Następnym sporym problemem dla chorej wątroby są zaparcia. A niestety, dość często one u takich chorych występują. Nie należy rezygnować z naturalnych sposobów zapobiegających i likwidujących zaparcia. Przede wszystkim powinniśmy jadać owoce i warzywa. Mają one dla nas zbawienne działanie, pomagają w usuwaniu z jelit zalegające masy. Bardzo dobrym naturalnym specyfikiem pochodzenia roślinnego jest granulat Cholegran, który każdy może zażywać 2 - 3 razy dziennie po pół łyżeczki, popijając ciepłym płynem.
W miejsce Cholegranu można używać mieszankę ziołową o nazwie Cholagoga III przy zaparciach. 1 łyżkę mieszanki zalewamy szklanką wrzącej wody i gotujemy pod przykryciem 3 minuty, odstawiamy na 10 - 15 minut i po przecedzeniu pijemy. Nie zalecane jest używanie pojedynczych ziół mających właściwości mocno przeczyszczające np. kory kruszyny, liści senesu. Korzystniejsze będą mieszanki ziół o wielokierunkowym, dobroczynnym działaniu.
Źródło: Poradnik uzdrawiacza - Marek Mróz