Literatura 14.03.2006 (Patryk)

Literatura pozasystemowa

Andriej Płatonow - ur. 1 IX 1899 we wsi Osada Pocztyliońska na przedmieściach Woroneża, zm. 5 I 1955 w Moskwie

Urodził się w rodzinie wielodzietnej - 11 dzieci, A. najstarszy

Płaton Płatonowicz Klimentow - ojciec, mało zaradny.

W wieku 13 lat zaczyna zarabiać na chleb. Bardzo wcześnie zaczął przejawiać zdolności w kierunku humanistyki. Dostrzegła to jego nauczycielka - Apolinara Kułangina.

Odgłosy I wojny św. dotarły do Woroneża bardzo późno. Pracuje albo w majątku ziemskim albo w warsztatach samochodowych. Marzenie - wyrwać się stąd. Przewrót październikowy - pojawia się 5 dni po wybuchu padź. w obu stolicach. Woroneż przechodzi z rąk do rąk. Płatonow przyjął rewolucję jako swoją własną bo robotnikom obiecywała lepsze jutro. Wstępuje do Technikum Kolejowego. Pracował jako pomocnik maszynisty - zostaje powołany do walki z Denikinem w Gub. Woroneskiej. Zaczyna działalność pisarską - publicystyka - pisze dla potrzeby chwili. W życiu to okres burzy i nacisku, jest maksymalistą - rewolucja zapewni ludzkości szczęście. Na razie pozostaje więc utopistą.

Tworzył w czasopismach:

Вопонежская Бедхота

Вопонежская ..... ?????????

Żelazne Pióro (Czerwone Pióro)

Istniały wówczas w Woroneżu tzw. zgrupowania twórców wokół czasopism: „сирена”, „истоки” - ale Płatonow się odcinał, bo nie popierał „sztuki dla sztuki” (sztuka modernizmu). Do końca życia pozostawał przeciwny modernizmowi. Przeciwst. się - religii, filozofii.

Napisał art. ”Znormalizowany robotnik”- prawdziwą … wspólnotą będzie komunizm, należy wykreślić jednostkę. W Woroneżu nie istniał Proletkult. Staje się człowiekiem Komsożuru
(Комм. Союз Журналистоб) - młodzież skupiała się w latach 1919 - 24 wokół czasopisma „Железный путь”. Ten klub mieścił się w kawiarni u Żona. Tu odbywały sięwieczorki poetyckie - ty debiutuje i „błyszczy” Płatonow.

3 VII. 1920 r. - 1-szy taki wieczorek.

27 XII. 1920 - też występuje, ale też wypowiada się na tematy doraźne. Jedna z jego prelekcji - dotyczy elektryfikacji. Poezja i elektryczność - 2 jego pasje. Znaczenie elektryfikacji porównywał do przewrotu październikowego 17r. Uważał, że wkrótce nastąpi złoty wiek elektryfikacji.

„Ojczyzna światła”

„O zgasłej lampce Ilicza'

- teksty beletrystyczne, w których pisze o elektryczności.

„Przygody ….” ????????

„Potomkowie …” ??????

„Trakt w eterze”

- opowiadania, w których pisze o elektryczności.

Zajmował się również tematami dotyczącymi miłości:

„Afrodyta”

1920 XI - wykład - „Seks i świadomość” - wypowiada się o losach kobiety.

IX 1921 - „O miłości” - kolejny wykład.

Przeciwko szukaniu ucieczki w całkowitej miłości do 2 os., bo należy się skupić na budowie świetlanej przyszłości.

Ale od młodych lat był zakochany w Marii Kaszyncewoj (prototyp nauczycielki …. o tym …) Miał z nią syna. Związek ów zalegalizował w przeddzień Wielkiej Wojny Ojczyźnianej

W beletrystyce miłość u Płatonowa jest bardzo trudna, bo życie wymagało stałych poświęceń. Miłość jest przyziemna, ale zarazem zmysłowa.

Miał swoje zapatrywanie na seks. Sprawę zbliżenia uważał za 2-rzedną, bo wiąże się to z własnością, przywłaszczenia 2 osoby.

1917 - snuje refleksje o miłości - inne niż w publicystyce.

1934 - tak pisał do żony - „ jak dobrze jest wierzyć w Ciebie jak w Boga …”

Uważa się ten tekst za replikę refleksji 1 z bohaterów Płatonowa Nazar Fomin - bohater Afrodyty.

1921 rok szczególny dla Płatonowa, wiek zmian, to ogromny głód na Powołżu (wiele mln ofiar, zwł. dzieci) Odzwierciedlenie w -

„Nauczycielka na piaskach”

„Opowieści Dżan” ????

„Rewolucja Ducha”

Był przekonany, iż bogactwo dusz, o które zabiegał, wyłoni się automat z bogactwa mater.

Art. „Równość w cierpieniu” - zauważył, że ludzie są skłonni …

Jeżeli radują się wszyscy to należy się radować, ale jeżeli cierpi 1 os. należy cierpieć razem z nią.

Był sympatykiem bolszewików. Odebrali mu legitymację partyjną.

Praca w Guberni. Zarząd Miejski jako meliorator.

Odgłosy tego jak walczył z głodem - w antyutopii „………..” z podtytułęm „Morze młodości”

V. 1926 ogólnoros. zjazd hydrotechników w Moskwie, wybrano go KC Związ. Zawodowych Robotników Rolnych i Leśnych. Czekały go przenosiny do stolicy. Bierze zwolniene z dotychczasowego miejsca pracy.

Zbudowano: 773 groble

315 studni

16 surowych

3 wiejskie instalacje elektryczne.

21.03.2006

„Osada pocztyliońska”

„Siemion”

„Gliniany dom w powiatowym sadzie”

"Сериода и Я"

W latach 20 i na początku 30 powstały fantazje, utopie kosmiczne Płatonowa: „Szatan myśli, trakt w eterze, Pocisk księżycowy”, „Opowiadanie o najważniejszych rzeczach”, „Markun”- w każdym z tych opowiadań fanatyczni dziwacy z misją dla świata.

1921 - powstaje „Markun” - pracuje w izdebce gdzie po podłodze biegają karaluchy, projektuje maszynę o bezgranicznej mocy i trwałości. Maszyna …. i spadnie, ale to pomoże wysnuć wnioski moralno - etyczne.

1921 - „Szatan myśli” - bohater inżynier Wogułow (siwy, zgarbiony) kieruje potężnym eksperymentem, ma za zadanie wynaleźć skoncentrowane ultraświatło, które ma doprowadzić do podboju świata (odpowiedź na suszę na Powołżu) - (w opowiadaniach fantastycznych)

Utopia ta miała podporządkować przyrodę człowiekowi. Wogułow jest przekonany, że dzięki temu nawet jeśli zostanie zniszczony stary wszechświat, to będzie można stworzyć nowy wszechświat. Wogułow posiadł myśl Demiurga, myśl ta powstała u niego z miłości, która nie znalazła swojego ujścia i stała się destrukcyjna.

„Opowiadanie o najważ…” - bohater Kaczikow.

Bohaterowie wszystkich utopii kosmicznych są ludźmi samotnymi, wyalienowanymi, czasami wydają się nieludzcy, nieszczęśliwi, poświęcają wszystko dla jednej idei - zapominają przez to o drugim człowieku.

Dziedzictwo, inspiracje Płatonowa fantasty:

-książka A. Bogdanowi „Tekstologia” (3 tomy 1913 - 1922) - sformułował ideę systematyzacji wszystkich nauk w celu maksymalnego ich wykorzystania w praktyce, wyłożył program naukowej budowy społeczeństwa.

od 1926 A Bogd. kierował Instytutem Transfuzji Krwi

Płatonow zafascynowany filozofią, N. Fiodorow - jego myśli we wszystkich utworach Płatonowa.

N. Fiodorow - „Filozofia wspólnego czynu” - trzeba żyć nie tylko dla siebie bo to egoizm, nie tylko dla innych bo to altruizm, lecz ze wszystkimi i dla wszystkich. Z dorobku Fiodorowa czerpał Dostoj. Tołstoj, Sołowiow.

Płatonowa z Fiodorowem łączyła pewna wspólnota przeżyć.

1891, 1897 - Fiodorow przeżył także klęski suszy.

2 płaszczyzny u Fiodorowa, do których nawiązuje Płatonow:

- człowiek musi podporządkować sobie przyrodę, tak by była ona matką a nie macochą (aby ziemia nie odmawiała ludziom pokarmu). Ludzie wedle Płatonowa, idąc za Fiodorowem, dzielą się:

умники - uczeni

дураки - nieuczeni

Płatonow zbliża się do gloryfikacji głupca - Iwana Duraczka - niewykształceni, posiadają często głęboką mądrość życiową

- kult przodków, zmarłych - fizykalne zmartwychwstanie, wręcz namacalne, ogromny związek z tradycją, korzeniami - poczucie tożsamości ludzkiej, dzięki temu.

Ani Fiodorow, ani Płatonow, nie cenią sobie bardzo szybkiego postępu - przez to młodsze pokolenia pożerają starsze. U Płatonowa nie ma lęku przed przemijaniem, strachem, przed śmiercią, wstrętu przed rozkładającymi się zwłokami.

Różnice pomiędzy Płatonowem a Fiodorowem

Spojrzenie na Rosje: Fiodorow nigdy nie twierdził, że Rosja obdarzona jest misją.

Płatonow daleki był o patriarchalnym bycie Rosji ?????

- Praca w konsulacie ludowym do spraw rolnictwa w Moskwie, potem przeniesiono go do Tamowa na gubernialne stanowisko dyrektora ds. melioracji - 2 lata tu spędził - b. twórczy okres życia

„Epifańskie śluzy” - akcja w czasach P I gdy car wymyślił iż da się osuszyć kanały w Epifanii, a z drugiej strony wybudować sztuczne - eksperyment się nie udał - opowiadanie to jest płaszczem historycznym narzuconym na teraźniejszość.

W pracy melioratora i hydrotechnika to okres absurdalny - „Miasto Gradow” - piętnuje rozrastającą się do monstrualnych wielkości biurokrację, wieści z wielkiego świata dopływają do Gradowa z ogromnym opóźnieniem. Przestrzeń Tamowa - prowincja. Płatonow w Tambowie wytrzymać nie mógł - wrócił do Woroneża.

Literatura 28.03.2006 (Andzrzej)

Płatonow c.d

„Miasto…..( tu nie ma jakie miasto) - satyra na biurokrację. Od tej pory napisze kilka satyr, które staną się przyczyną nagonki na niego.

1927 „Epifańskie śluzy - pierwszy tom opowiadań.

1928 rok - „Człowiek istota nieznana” - drugi zbiór prozy, więcej recenzji niż w „Epifańskich śluzach”- były to recenzje pozytywne.

„Oktjabr” 1929 - opowiadanie „Człowiek państwowy” ( czerwcowy numer Oktjabra)

i „Powątpiewający Makar” (wrześniowy numer Oktjabra) ( 1) i w 1931 r. „Na korzyść. Kronika Biedaków” ( 2 )

(1) - Płatonow opisuje tu swojego ulubionego bohatera, człowiek nieuczony napotyka w Moskwie uczonego, którego prosi o wyjawienie prawdy, ale ten uczony okazuje się kolosem na glinianych nogach ( Stalin)

(2)- Skoncentrował się Płatonow na własnych obserwacjach kolektywizacji w guberni Woroneskiej - władza radziecka ma duszę biedniacką. Mechanizm do bicia braw -klaka -
( konieczność przyklaskiwania władzy)

L. Awerbach, D. Strielnikowa - zaczęli pierwszą nagonkę, krytycy zaczęli nazywać Płatonowa wrogiem ludu. Od tej pory bardzo trudno było Płatonowowi zamieścić swoje utwory w czasopismach. Wycofano z druku „ Czewengur” podpierając się autorytetem Gorkiego.

„Czewengur” - jego wstępna część ( ekspozycja) to „Rodowód majstra” ( główny bohater to Zachar Pawłowicz )- ukazała się, stanowi z całym utworem jednolitą całość.

Ekspozycja dotyczy czasów prehistorycznych. Refleksie dotyczące głodu na Powołżu. Główny bohater to Sasza Dywanow, sierota, żebrze na utrzymanie rodziny, która go przyjęła. Saszy udaje się dotrzeć do miasta, gdzie mieszka Zachar Pawłowicz ( do Woroneża ). Zachar twierdzi, że należy żyć teraźniejszością. Tak myśli do czasu gdy przygarnia Saszę. Po tym wydarzeniu zmienia się jego myślenie. Dba o wychowanie i wykształcenie Saszy.

Nadchodzi październik 1917 roku. Sasza jest już dorosły i bierze udział w wojnie domowej po stronie białych jako pomocnik maszynisty. Z. Pawłowicz chciał zapewnić mu dobrą przyszłość. Udali się na woroneski rynek, gdzie były siedziby kilku partii. Nie wiedzieli do jakiej partii go przeszeregować ( mała świadomość) Z. Pawłowicz wybiera dla Saszy bolszewików, bo obiecali oni bardzo szybkie szczęście. Z ramienia partii bolszewickiej, Sasza wyrusza na poszukiwanie socjalizmu. Spotyka na swej drodze wielu dziwaków np. człowieka, który spożywa ziemię ( Lenin). Jest także kołchoz gdzie ludzie przybierają pseudonimy, zmieniają nazwiska ( np. F. Dostojewski ) Ustalają, że muszą być organizowane zebrania. Spotyka też na swej drodze Stiepana Kopionkina ( jego koń wabił się „Siła Proletariacka”), który poszukuje swojej Dulcynei ( którą jest R. Luksemburg), żyje on mrzonką. Sztuczność utopii świetlanej przyszłości. Od tej pory Sasza podróżuje z Kopionkinem. Przybywa do miasta gdzie wszystko jest w na półkach w sklepach ( nastała epoka NEP-u). W mieście tym trafiają na zebranie partyjne ( tu rodzi się radziecka nowomowa, nadrzeczywistość) - mania przemówień, posiedzeń. Mówcy mówią w sposób niezrozumiały. Spotykają kolejnego dziwaka - Parzyncewa. Rozkrada on dobra burżujów i rozdaje okolicznym chłopom. Wszyscy ci dziwacy spotykają się w Czewengurze ( znoszony kapeć - czewengur) i to jest moment kulminacyjny. Starają się tu zbudować Czewengurską utopię słońca. Słońce ma za wszystkich pracować i doprowadzić do tego aby ziemia dawała płody. Utopia zaczyna się od mordu wcześniejszych, prawowitych mieszkańców tego miasta. Stopienie się ról kata i ofiary ( podawanie sobie rąk przed śmiercią). Czewengurczycy przenosili stare domy na nowe miejsca, słońce nie doprowadziło do urodzaju. Na czele tej komuny stanął przyrodni brat Saszy - Prokopiej Iwanow ( żyje w świetlanej przyszłości ) : „My im szczęście będziemy wydzielać po kawałeczku ( nigdy w całości )” - pogarda dla maluczkich, mieszka on w cerkwii; ma być tu wspólnta dla kobiet - okazuje się, że tak właśnie żyć nie sposób. Czewengurcy domagają się innych ludzi - nie chcą żyć sami, więc Prokopiej sprowadza lumpenproletariat.

„To nie komunizm, to jakaś zaraza” - tak wypowiada się ktoś o Czewengurze. Niemal wszyscy Czewengurczycy giną.

Sasza utonął w jeziorze - człowiek z dwóch utopii : Fiodorowa i komunistycznej. Przy życiu pozostaje Prokopiej Iwanow i jego okrutne pomysły.

1929 - 1930 ( lata industrializacji i kolektywizacji). W tych latach powstaje „Wykop” - książka przetłumaczona na język polski przez A. Drawicza.

Stalin - „Zawrót głowy od sukcesu” - za wszelkie przewinienia obarcza miejskich kierowników partii. Te rzeczy znajdują odzwierciedlenie w powieści Płatonowa.

W „Wykopie” - przedstawiciele wszystkich warstw społecznych. Woszczew - został zwolniony z pracy bo cechowała go zaduma, dużo myślał o szczęściu ( realizacja hasła : Za nas myślą wodzowie; widoczna także pogarda dla maluczkich. Woszczew dociera do miasta ( jakiegokolwiek - uogólnienie)

[Płatonow nie wybiega w swojej powieści daleko w przyszłość ( fantastyka), skoncentrowany jest na teraźniejszości]

W mieście docieramy do środowiska robotników, robią wykop pod ogólnoproletariacki dom
( dla wszystkich proletariuszy z okolicy ) oznacza to zanik tożsamości. Robotnicy - dokładny wizerunek, bohater zbiorowy. Pracują niemal całą dobę, powrócili do stanu niewolniczego, skóra i kości tylko na nich. Otrzymują niewielką strawę za tak wielki wkład pracy - żywią się entuzjazmem komunizmu (hehehehehe). Pokazuje Płatonow jak praca staje się niewolnictwem, opada entuzjazm. Żyją w drewnianym baraku zbitym na prędce. Niektórzy pojęli prawdę iż tak nie sposób żyć i chcą się wyrwać. Kozłow zostaje kierownikiem ( kolejne szczeble kariery zdobywa przez donos ) i pogardza robotnikami.

Rejonowy przedstawiciel partii, towarzysz Paszkin, mieszka w pięknym, umeblowanym domu, spożywa rarytasy. Żona pięknie ubrana, chodzą do teatru. Jednak Paszkin też nie jest człowiekiem wolnym. Stale szantażowany przez inwalidę Zaczewa ( chce on wytępić wszystkich powyżej 20- go roku życia, jak Tkaczow), który dostaje od niego jedzenie.

Na tle robotników spotykamy inż. Pruszewskiego ( projektant tego domu ), który jest przedstawicielem inteligencji technicznej. Nie jest szczęśliwy, jest wyobcowany, bardzo odczuwa samotność. Jedyne szczęśliwe chwile to wtedy gdy pisze kartki do swojej siostry. Che popełnić samobójstwo, ale ratują go robotnicy i przyjmują go do swego grona. Inżynier stwierdza, że w tej budowli, w tym domu nie będzie duszy. Ale z drugiej strony ma świadomość jakiejś misji do spełnienia.

Świat Płatonowa to także świat wartości uniwersalnych. - inż. Pruszewski tęskni za robotnikami z którymi się polubił, ale także za miłością ( za bliskością drugiego człowieka)

Testament : Nikomu nie mów żeś ze mnie zrodzona, inaczej cię zamęczą ( nie można wskazywać na swoje korzenie). Małą Nastię przynoszą do robotników. Dziecko to przynosi wiele nadziei i radości.

Chłopi ze wsi przychodzą po odbiór własnych trumien do miasta. Wieś - chłopi nie chcą wstępować do kołchozu, puchną z przejedzenia bo nie chcą oddawać krów do kołchozu, sami sobie zamawiają trumny - metafora umierania.

Niedźwiedź - surrealistyczny motyw. Miszka młotnik wskazuje kto jest kułakiem. Płatonow wskazuje, że na zasadzie zemsty fałszywego sąsiada można zostać skazanym.

Chłopi, którzy nie chcieli wstąpić do kołchozu zostali zgonieni do aktywisty ( biurokrata). Budują oni dla siebie tratwy, którymi mają być spławieni ( na niechybną śmierć) np. na Syberię.

W tej antyutopii nie ma już podania sobie ręki między katem i ofiarą. Chłopi żegnają się jedynie między sobą ( po chrześcijańsku)

Nastia się przeziębiła. Umiera. Pruszewski zakochał się w kołchoźnicy. Okazuje się że ów ogólnoproletariacki dom nie może przynieść szczęścia. Coś co jest zbudowane na ludzkiej krzywdzie nie może przynieść szczęścia, co więcej ten dom nigdy nie powstanie. Amen!

Literatura 04. 04 . (Jola)

Płatonow c.d.

Tych utworów również Płatonow nie mógł wydać:

„Wysokie napięcie” - sztuka

„Wiatr ze śmietnika” - opowiadanie, akcja utworu toczy się w 1934 roku w totalitarnych Niemczech. Głównym bohaterem jest Albert Nietscheuberg. Jest to jeden z najbardziej pesymistycznych utworów Płatonowa.

1934 rok - pewne wyzwolenie Płatonowa, zaproszony został do brygady pisarzy, skierowany do Turkmenistanu, miał tam powstać almanach czczący 10 - tą rocznicę komunistycznego Turkmenistanu. Płatonow traktuje tę podróż jako artysta ( człowiek) - zauważa tu bezkresną nędzę i wielkie przestrzenie - podwójne zniewolenie ( zależność człowieka od natury i od drugiego człowieka ) ; szkic „Gorąca Arktyka”, opowiadania „Takyr”.

Płatonow kilkakrotnie zastanawiał się czy wracać z Azji do Moskwy. Wrócił. Wydawać nie mógł, ale dalej pisał tomiki wierszy : „Rzeka potudaj”

Nieodwzajemniona pasja Płatonowa - kino i teatr. Scenariusze filmowe tworzył na motywach swoich powieści :

„Aina” - film

„Epifańskie śluzy” - „Tworzenie imperium ( film)

„Olga” - film

„Rodzina Iwanowa” - „Powrót” ( film)

Sztuki :

„Katarynka” - nawiązuje do „Wykopu” ( tematycznie) i do „Kroniki biedaków”.

„14 czerwonych chatek” - sztuka z kluczem, czas akcji to 1931 rok, przyjazd do ZSSR Bernarda Shaw'a. Bohaterem jest Piotr Uborniak ( pod nim kryje się Boris jakiś tam, nie mogłem doczytać)

„Głos ojca” - 2 części : I część - Jakub, spotykamy go na cmentarzu i rozmawia tam z ojcem nad jego grobem. Urzędnik - stwierdza on, że z tego cmentarza powinno się stworzyć plac kultury i rozrywki. Milicjant - zapobiega urzeczywistnieniu tego pomysłu

1939 - 1942 - Płatonow pracował jako krytyk literacki

„Literaturnyj kritik”

} tutaj Płatonow drukuje pod pseudonimem

„Literaturnoe obezrenie”

Uprawianie krytyki literackiej to próba nawiązania zerwanego kontaktu z czytelnikiem. Zajmuje się omówieniami literatury rosyjskiej, przekładami z literatury zagranicznej

Szkice i teksty publicystyczne :

„Puszkin i Gorki”

„Puszkin - nasz towarzysz”

W tych dwóch tekstach Płatonow wypowiedział się tu na temat relacji władza a artysta. Na ile możliwa jest wolność wewnętrzna w takim zniewoleniu zewnętrznym

„Ogólne rozmyślania o satyrze na przykładzie jednostkowego przypadku.”

Władimir Korolenko - ulubiony pisarz Płatonowa, dlatego że był głosicielem prawdy. Jeśli chodzi o budowniczych słowa to cenił Wł. Majakowskiego.

W „Literaturnyj kritik” zamieścił opowiadania Płatonowa :

„Rzeka Potudaj”, „Nieśmiertelność”, i jeszcze jedno ale brak tytułu

Po tym zdarzeniu nowa nagonka na Płatonowa. Tego nie wytrzymał i wyrzekł się wszystkiego co do tej pory napisał.

II wojna światowa - czasy wytchnienia. Płatonow z żoną i córeczką ewakuowany do Ufy podczas której ginie kilkadziesiąt teczek utworów. Pracuje w Państwowym Baszkirskim Wydawnictwie. Pisze opowiadania :

„Pod niebiosami ojczyzny”, „Pancerz”

„Krasnaja zwiezda” - podczas drugiej wojny światowej pracuje Płatonow jako korespondent. Jest bardzo zadowolony.

„Żołnierz, pracownik albo …..( nie ma słowa)” - opowiadanie

W utworach wojennych pojawia się Fiodorowowska idea : „śmierci nie ma” - opowiadania :

„Śmierci nie ma”

„Grób nieuduchowiony”

„Róża”

„Siódmy człowiek”

„Nakaz poległych”

Aby zemścić się na Płatonowie, władze aresztowały i więziły jego syna, który zmarł na gruźlicę. Gdy wrócił z frontu - kolejna nagonka. Poszło o opowiadanie „Rodzina Iwanowa”

( „Powrót”) - przedstawił tu trudne powojenne powroty, żołnierz Iwanow wraca do rodziny. Okazuje się, że żona Iwanowa mieszkała z innym mężczyznom, zdradziła go fizycznie, ale nie duchowo. Ten mężczyzna pomógł jej znaleźć pracę, itd. Iwanow nie umie wybaczyć zdrady, ucieka ale potem wraca.

Płatonow obraził w tym opowiadaniu rodzinę radziecką, która była najzdrowszą wspólnotą na ziemi. Płatonow się załamał - ostatnie lata jego życia upłynęły na adaptacji baszkirskich bajek, a sam tylko napisał : „Bajka o dwóch okruszynach”.

Adaptacja bajki „Bezrączka”: brat odcina swojej siostrze rękę, bo niby zamordowała jego dziecko. Żona się przyznaje, że to ona zabiła niemowlę. Zło zostaje ukarane, ale dobro zwycięża. Płatonow często sięga do folkloru rosyjskiego. Zmarł w 1951 roku.

Odwilż 1953 - 1964 - z punktu widzenia polityki i historii lit., ale w 1958 r. sprawa Pasternaka i nagonka na niego, także powstanie na Węgrzech, stworzenia zakładów psychiatrycznych ( nowa forma więzień)

1953 - 1958 - granice odwilży wg Dr. hab. Katarzyny Dudy Prof. UJ.

1953 - „Nowyj Mir” nr 12 - Wł. Pomierancew „ O szczerości w literaturze” domagał się przedstawienia rzeczywistości taką jaka jest, propaguje odrzucenia kłamstwa i fałszu, także liczne aluzje do maksyma Gorkiego ( który propagował szlachetne kłamstwo)

Wiosną 1954 roku opublikowany zostaje utwór I. Erenburga „Odwilż”, zaczerpnął ten termin od A. Hercena ( okres po śmierci Mikołaja II i początek panowania Aleksandra III) - utwór Erenburga dwuznaczny i platoniczny.

Wasilij Grossman - „Jeśli dać wiarę Pitagorejczykom” - wyłożył tu swoją historiozofię.

„Za słuszną sprawę” - podejmuje problem rozproszenia energii narodu na skutek kataklizmów społecznych, ale jest on pewien, ze owa energia odrodzi się. Wielokrotnie używa słowa wolność ( chodzi o wolność wewnętrzną ), posługuje się hasłami wolności i dobroci społecznej ; Grossman wskazuje na zjawisko faszyzmu , który pochłonął wiele ofiar ludzkich - aluzja do komunizmu.

„Wszystko płynie” - wolność jest gdy człowiek żyje i pracuje tak jak chce a nie tak jak mu każą.

I część - powrót głównego bohatera z łagru, trafia do bogatego mieszkania swojego kuzyna, urzędnika bolszewickiego. - ukazuje jak ludzie są spętani okowami strachu; urzędnik boi się przyjąć do siebie swojego kuzyna. Główny bohater trafił do więzienia na podstawie donosu, w łagrze nabył świadomość, po powrocie spogląda w oczy swoim oprawcom - ale zło jest tak głęboko, że oprawca nawet nie odwraca wzroku. Grossman mówi tu, że prawda nie jest prosta.

W końcu swego życia główny bohater poznaje miłość swojego życia - Barbara, opowiedziała mu o głodzie na Powołżu.

Autor ukazuje, jak w ZSSR stapiały się role kata i ofiary - jak łatwo z jednego stać się drugim.

II część - ukazuje na to, że korzenie zła tkwią już w leninizmie

Nazim Kichmet - „Był czy nie był Iwan Iwanowicz” - utwór nawiązuje do Gorkiego. Bohater sztuki tłumaczy na ludzki język słowa miejscowego komisarza partii, towarzysza Pietrowa - pewien malarz narysował portret Pietrowa z orderem, którego nie miał nigdy, teoretyk socjalizmu uważa, że wszystko jest w porządku. Pietrow żyje w realnym świecie i świecie jutra ( świetlana przyszłość)

Na obrazie Szyszkina cztery niedźwiedzie : trzy małe , jeden duży- duży jest najlepszy, myślenie życzeniowe, szlachetne kłamstwo - w literaturze radzieckiej.

Iwan Iwanowicz utwierdza kult Pietrowa - ludzie pokroju Iwanowicza stworzyli kult jednostki. Kichmet myśli, że wystarczy zerwać maski a okaże się, że król jest nagi.

A.Jarzyna „Dźwignie” - analiza aparatu państwowego w skali mikro ( 5- cio osobowa komórka partyjna)

Towarzysz Pietrow.

Chłopi - schyleni w wiernopoddańczym ukłonie.

Towarzyszom z Rajkomu nie godzi się rozmawiać z nizinami.

Chłopi to tylko dźwignie poruszane przez towarzyszy z Rajkomu. Chłopi przed zebraniem wiele dyskutują ale gdy ono się zaczyna to milczą.

WŁ. Dudincew „Nie samym chlebem człowiek” - główny konflikt między racjonalizatorem Łopatkinem a cynikiem Drozdowem ( prowincjonalny aparatczyk)

Drozdow stawia znak równości między sobą a państwem. Łopatki ma państwu służyć.

Nadja ( żona Drozdowa) - doprowadza do zwycięstwa Łopatkina., bakcyl przełamania duchowego impasu. Zaraża myśleniem inżyniera Chrechowa (ale nie jestem pewien tego nazwiska). Utwór ma podwójne dno i podwójne zakończenie.

(TOM) LITERATURA 11. 04

P Milin - O miłości

Okrucieństwo - powieść to wyraz ewolucji poglądów pisarza. Bohater W. Małyszew to czekista, jest także idealistą, wierzy w człowieczeństwo człowieka, odrzuca myśl o kłamstwie, prawdy obawiają się tylko ci, którzy mają coś na sumieniu (wg Małyszewa). Popełnia samobójstwo z nienawiści do systemu.

Okres próby - ukazuje proces reelekcji tych, którzy mogą pracować w organach bezpieczeństwa. Zajcew i Jegorow - bohaterowie zgłaszają się na okres próbny. Obydwaj zostają przyjęci do pracy. Zajcew nadaje się bardziej, bo chce stosować prewencję.

1956-1966 - utwory schematyczne, mało pogłębione, ale starające się zrozumieć przeszłość.

Problemy pisarzy w czasach „odwilży”:

1. Krytyka literacka nie pragnie zbyt szybkiej ewolucji twórców

2. Brak faktów i dokumentów, z których można skorzystać - jedynie własne przeżycia bardzo subiektywne.

Wielu przymykało oczy na to, co się dzieje.

Zdarzenie na stacji Kreczetowka A. Sołżenicyna. Bohater tego opowiadania Zotow nieświadomy wielkich czystek, nie zwraca uwagi na to, co się dzieje wokół.

Powstają w tym okresie zwłaszcza pamiętniki, literatura wspomnieniowa - niepretendująca do wielkich uogólnień.

Trzy zasadnicze tematy:

1. Rewolucja 1917, miejsce Lenina po rewolucji oraz miejsce Stalina;

2. Rok 1937 - wielkie czystki

3. Wojna z Niemcami.

Następuje częściowa rehabilitacja jeżowszczyzny:

1956-1960 - w rehabilitacji prym wiodą wojskowi. Powstaje literatura wspomnieniowa o żołnierzach - poszukiwanie przyczyn niepowodzeń ZSRR w pierwszej fazie wojny ojczyźnianej - ujawnił się strach, poniżenie, pokora.

Generał Popiel „…????” - wspomina jaki rozkaz otrzymał od przełożonego (Jeżeli zdobędziecie Dubno, dostaniecie nagrodę, jeżeli nie, to zostaniecie aresztowani i rozstrzelani).

Jakowlew „Cel żyzni” - w najważniejszym dla Moskwy czasie - jesień 1941 - aresztowano ??. Jakowlew zgłosił się do Stalina o jego ułaskawienie.

Największą szczerością odznaczają się wspomnienia A. Gorbatowa „Lata i wojny” - dokładne opisanie tortur, nazywany był niezłomnym, podczas trzeciej tury przesłuchań modlił się o swoją śmierć, ale nie podpisał fałszywych zeznań. Był dowódcą jakiejś dywizji, potem nagle został aresztowany i skazany. Przyczyny tego widzi w rzeczywistości, która przez długi czas wydawała mu się normalna. Z jego książki usunięto zdanie, które mówiło, że miną lata, zanim oceni się to, co wydarzyło się w czasach wielkiego terroru.

Nastąpiła tylko częściowa rehabilitacja pisarzy (nie wydano ich dzieł, dlatego tylko częściowa).

• Wspomnienia Borisa Jefimowa (brat M. Kolsowa) Michaił Kołsow. Kakoj on był?. Kolsow był poplecznikiem Stalina, był za inteligentny i bystry, więc Stalin skazał go na rozstrzelanie.

• Ilia Erenburg Ludzie, lata, życie - podejmuje problemy nie jednostkowe, ale bardziej ogólne. Dotyka spraw wielu twórców. Przyjmuje perspektywę poświęcenia się dla idei w imię potępienia jeżowszczyzny.

W czasie demaskowania kultu jednostki przede wszystkim obraża się Stalina, choć wcześniej był on dobrym ojczulkiem. Erenburg pisze też o Fadiejewie, który wiedział, że Zoszczenko, Babel, Grossman nie są wrogami ludu, nic złego nie zrobili, a mimo to nie wstawił się za nimi u Stalina.

(najprawdopodobniej 1956)…-1965 skupione wokół trzech kręgów tematycznych:

1. Rok 1937 a społeczeństwo;

2. Rok 1937 a nauka;

3. Wojna i samowola.

Wojna to pomost pomiędzy terrorem 1937 roku, a nową falą terroru po 45.

K. Siemionow Nikt się nie rodzi żołnierzem

Żywi i martwi (B)

Leważow (opowiadania) (C).

1. - autor przytacza wypowiedzi Stalina po kapitulacji Możajska, który każe rozstrzelać pozostających w łagrach oficerów. Szerpiwin - bohater zaginął bez wieści, tzn. był potencjalnym wrogiem ludu, mógł znaleźć się w rękach wroga. Lepiej gdy zostaje zabity z ręki wroga, bo wtedy może zostać zrehabilitowany.

2. Ukazana jest postać żołnierza, któremu udało się wymknąć z niemieckiego obozu, ale po tym fakcie nikt mu już nie ufał i nie wierzył, potem zostaje rozstrzelany.

3. Pijany komisarz Bastriwkow??? dokonuje porównania systemu faszystowskiego (mają zabijać) i stalinowskiego (tego nie mogą i tamtego też).

Bastriwkow ma myśli typowe dla człowieka radzieckiego - np. uważa, że w ZSRR rozpleniło się za dużo internacjonalizmu.

• J. Bondariew Gorący śnieg - Stalin tu mówi, że każdy kto znalazł się w niewoli musi być politycznie i moralnie chwiejny. Zebranie partyjne - oskarżenie - skazanie - areszt.

• G. Bakłanow Lipiec 1941 - dowódca Szczerbakow przed decydującą bitwą, zastawia się nad przyczynami klęsk i nie wie, że nastąpiły one już dużo wcześniej przed 1941 r. Szczerbakow w rozmowie z przyjacielem uzasadnia potrzebę terroru. Jednak po jakimś czasie następuje refleksja - przyjaciel Szczerbakowa, stwierdza, że idea nie potrzebuje takiej presji, naporu (czyli prześladowań).

• Wasiljew Pytań więcej nie ma - napisane po XXII Zjeździe Partii. Bohater Szybariew, człowiek z brodą i sekretarz partii o siedmiu wcieleniach - Kagarowicz (?) Szybatow uważa że być może są jakieś wypaczenia, ale aresztowania są konieczne. Szybatow wspina się po szczeblach kariery.

• J. Wondajew (?) Cisza, Dwoje - pokolenie które powraca z frontu styka się po wojnie z nową falą terroru. Bohater chce pomóc swojemu aresztowanemu ojcu, ale wszędzie napotyka na mur.

• W. Bykow Umarłych już nic nie boli - nie pytano żołnierzy dlaczego znaleźli się w niemieckiej niewoli, pytano dlaczego się nie zastrzelili. Pisarz pyta: „Za jaką cenę powinno się odnosić zwycięstwo?”, pyta o cenę wprowadzenia rewolucyjnych zmian w życie.

• B. Kawietin Skandalistka - czyli wieczory na wyspie, Nieznany artysta:

a) Dwóch kapitanów - akcja toczy się najpierw w kręgu nauk humanistycznych, a potem przejście do nauk ścisłych.

b) Otwarta księga - konflikt obraca się w sferze biologii, postać negatywna - pseudouczony Kramow (?) - system przynosi mu korzyści, toczy spór z Właserkową. Kramow niesie kłamstwo i śmierć - donosi na przeszkadzających mu uczonych. Jeden z pierwszych utworów, w których autor wskazał na problem niewinnie aresztowanych (mąż Właserkowej).

c) Podwójny portret- autor odejmuje problem prawdy i kłamstwa. Kawietin kreśli koleje życia pseudouczonego Sniegiriewa i prawdziwego uczonego Ostrobrodzkiego. Wynalazki Ostrobrodzkiego Sniegiriew określa jako sabotaż polityczny.

Leningrad 1937 - rozmowa Kawielina z …? O śmierci, pamięci, prawdzie. Kawietin uważa, że jest współwinny bo nie sprzeciwił się złu.

• J. Dąbrowski Kustosz - ta książka różni się od utworów napisanych w latach 1955-56. Autor trzyma się mocno ram roku 1937, a kolejne lata są jego kontynuacją. Autor dokonuje oglądu świata jako całości. Nie jest to powieść tylko o wojskowych czy uczonych, pokazuje całe miasto opętane obłędem. Opowiada o procesach za zamkniętymi drzwiami, o tym, że także domagał się wyroków, a w końcu powieści sam zostaje aresztowany (powieść autobiograficzna). Akcja rozgrywa się Auma-Acie. Główny bohater pełni funkcje kustosza w miejskim muzeum. Jest stróżem wszelkich wartości (metafora). Dyrektor muzeum przejawia oznaki obłędu maniakalnego, prześladowczego. Bohaterowie dochodzą do wniosku, że to rewolucja żąda krwi a nie Stalin. Motorem napędowym obłędu jest strach. Malarz Kaumykow - on jeden jest wolny, broni go jego twórczość i akty kreacji.

LITERATURA ŁAGROWA

1946 Więzienie i zesłanie - artykuł, autor…

A. Sołżenicyn Jeden dzień Iwana Denisowicza autor trafił do obozu podczas II w. ś.

LITERATURA, 25 . 04 2006 r.(Basia)

LITERATURA ŁAGROWA

Czasy „odwilży” umożliwiły druk „Jednego dnia Iwana Denisowicza” A. Sołżenicyna w czasopiśmie Nowyj Mir, którego red. naczelnym był Twardowski.

Sołżenicyn w czasie II Wojny Światowej zesłany był do łagrów; autor wyposażył swojego bohatera w wiele autobiograficznych elementów.

Iwan Denisowicz Szukow - trafił do łagru w czasie II WŚ po wyrwaniu się z niewoli niemieckiej dlatego uważany był przez Rosjan za zdrajcę tzw. „okrużeniec”.

Bujnowski - kapitan morski, otrzymał przesyłkę z zachodu co było powodem zesłania go do łagrów.

Reżyser - trafił do łagrów za niewłaściwą interpretację filmu o Iwanie Groźnym.

Chobczyk - Ukrainiec,- nosił banderowcom mleko do lasu.

Grupa baptystów - trafili tam za wyznawaną wiarę.

Tytuł utworu wskazuje na jednolitość, jednostajność życia w łagrze, apatia i marazm. Jeden dzień rozrasta się do całego pobytu w łagrze. Łagry widziane oczami bohatera stanowiły novum w literaturze rosyjskiej.

Zekowie - łagiernicy - wstają bardzo wcześnie ok. 5 rano przy minus 40 stopniach mrozu. Barak z dwunastoma pryczami mieści ich aż 40. Nędzne ubrania łagierników, pomimo srogiej zimy, nie przysługują dodatkowe partie odzieży. Dodatkowe byty czy skarpety świadczyłyby o wzbogaceniu się, za co grozi karcer - obóz w obozie (pewna śmierć).

W utworze tym obserwuje się jak więźniowie walczą o byt każdego dnia. Solidarność objawia się przy zdobywaniu pożywienia i nowych prac. Wg Sołżenicyna spoiwem mogłaby być wiara - co wykorzystują baptyści.

Umiejętność ustawienia się w łagrze np. z „fridurkami” - kucharzami lub innymi, którzy pełnili jakieś funkcje w obozie.

Obserwujemy brygadę jak wyrusza do pracy w fabryce. Zekowie idą do pracy nie najedzeni, zmarznięci, nikomu nie wolno przystawać nawet chorym. Docierają do pracy, w której już dawno zanikł etos pracy - to jest niewolnictwo. Wykonują swe czynności bez jakichkolwiek narzędzi, gołymi rękoma, pracują niewyczerpanie, istnieje odpowiedzialność zbiorowa.

Iwan jest niewolnikiem doskonałym, buduje tak jakby był przekonany o świetlanej przyszłości jutra, choć wcale w tych kategoriach nie myśli. Napawa się pracą, tak jakby budował dla siebie, praca jest tu formą zapomnienia. Do obozu wracają późnym wieczorem. Przyzwyczajenie do najgorszych warunków. Jeśli ktoś otrzymał 10 lat wcale nie oznaczało to, że wypuszczą go po odsiedzeniu tego wyroku, zazwyczaj dokładali kolejne wyroki dlatego przyzwyczajenie to powoduje, że nawet w myślach człowiek się nie buntuje. Mimo wszystko Iwanowi udało się zachować godność ludzką - nie hieną łagrową, nie kradnie narzędzi, nie wyjada rybich oczu, o nic nie prosi itp. mówi, że minął kolejny dzień - szczęśliwy dzień: bo udało się dostać grubszy kawałek chleba, bo nie wysłali go na cięższą robotę.

Kipisz - nieustanne kontrole.

Do tego typu utworów można także zaliczyć takie utwory jak:

• „Kanał Białoborsko - Bałtycki im J. Stalina”

• „Najazd” Leonida Leonowa - nakreślił sylwetkę zeka, który naraża własne życie, aby uchronić życie dowódca

• „Otwarta księga” (wątek Własenkowa) i „Siedem par nieczystych” - Beniamin Kawelin

• „Martwa droga” - Pobożyj - pisze o kolejnym zbrodniczym pomyśle Stalina, który chce zbudować połączenie z Oceanem; tytuł jest symboliczny gdyż połączenie nigdy nie zostało zbudowane, ale było za to wiele ofiar tego pomysłu

• „Płaskorzeźba na skale - A. Ałdanow - całe zło tłumaczy się kultem jednostki. Rzeźbiarz - Zarwicyn - ma wykonać rzeźbę Stalina. Niszczył jedną z podobizn wodza, gdyż wg niego nie była godna Stalina. Czyn ten odczytano jako sabotaż i skazano rzeźbiarza do łagrów. Tam też chce wykonać kolejną podobizną Stalina, ale nie może jego artystyczna dusza mu na to nie pozwala. Odmraża sobie ręce po czym umiera.

J. Olicka - serka

J. Ginzburg - komunistka

- obie siedziały w tym samym więzieniu, taka sama podróż do obozu. Ich ytwory były porównywane, ukazują odmienność postrzegania rzeczywistości.

Cechy literatury łagrowej:

- w łagrze człowiek pozostawał niewolnikiem, zniewolony przez system

- zek wykorzystywał niewolniczą pracę, często z przekonaniem, że przyniesie ona pożytek krajowi

- w łagrach zanikały wszelkie uczucia

- łagry różnią się od hitlerowskich obozów - w radzieckich łagrach ludzie giną najczęściej z rąk współbraci, w hitlerowskim obozie z rąk naczelnika, wartownika itp.

- w łagrach nie ma mowy o pomocy na szerszą skalę (największym wrogiem zeka jest sam zek)

- istnienie znieczulicy, zobojętnienia - na oczach wszystkich człowiek zjada trupa i nikogo to nie dziwi

- obraz katorżniczej pracy

- ZSRR kraj cywilizacji więziennej - mała i duża zona

- podział na więźniów kryminalnych (lepiej byli traktowani) i politycznych

„Wierny Rusłan” - G. Władimow - obóz widziany oczyma psa, który pełnił straż w obozie; scena buntu pośród psów; przygotowanie do bycia niewolnikiem, podleganie tresurze jak pies. Jeszcze nie zwierzęta, ale już nie ludzie.

„Archipelag Gułag” - A. Sołżenicyn - epopeja łagrowa; kiedy autor przekazał rękopis na zachód nie uwierzono w cierpienie radzieckiego człowieka.

Sołżenicyn prowadzi nas przez 7 kręgów współczesnego piekła. Wg autora gułag to:

- konsekwencja i synteza bolszewizmu

- wielkie przestępstwo dokonywane na narodzie

- degradacja natury ludzkiej.

227 współautorów tego dzieła.

Utwór odznacza się wysoką amplitudą uczuć, jest synkretywny wymyka się genealogicznym rodzajom literatury: opowiadanie, esej, dokument, reportaż itp., całość można określić „dochodzeniem literackim”.

Książka składa się z III tomów i VII części:

1. Przemysł więzienny - opis aresztowań, śledztwa, tortury

2. Wieczny ruch - opisanie więźniów, podróż do obozu

3. Obozy pracy morderczej

4. Dusza i drut kolczasty - dezintegracja, strach, dusza niewolnicza

5. Katorga

6. Zesłanie

7. Stalina nie stało - czasy odwilży kiedy to nie zamknięto łagrów; zdławienie manifestacji w Nowoczerkawsku, o Breżniewie.

Sołżenicyn pisze dużo o ofiarach kolektywizacji, głodu (nie tylko małej zony). Ceni sobie bohaterów hardych, niepokornych, twardych. Odnowił w tym utworze j.rosyjski pozbawiając go naleciałości NOWOMOWY, odświeża archaizmy, stosuje mowę zależną i niezależną, wprowadza skaz, liczne metafory.

Literatura 9.V.06 (Marta)

Warłam Szałamow - unika komentarzy, nakłada tłumik emocjonalny na swoje szkice. Jego zdania są krótkie, konkretne i lapidarne; opowiadania pozbawione patosu.

3 czynniki, które pozwalały ludziom przetrwać w łągrach:

1. Wiara w Boga

2. Nadzieja- jednak nie pozwalała ona godnie umierać

3. Umiłowanie wolności- zwłaszcza wewnętrznej

Motywy wędrowne ( powtarzające się )często występujące:

„Deszcz” (motyw kobiety), „Nocna zmiana”

Motywy postępowania zeków wg. Szałamowa- strach i głód

„Protezy”

Zdeptanie ludzkiej godności, poniżenie

• Człowiek może oddać wszystko co fizyczne, ale duszy oddać nie potrafi

• Ludzie odbierając to co dal nich jest najbardziej potrzebne, uderzają w najczulszuy punkt

• Obieranie protez jest bardzo poniżające, równoznaczne z odbieraniem godności; z biurokratyczną dokładnością notuje się to, co kto komu oddał

• Uprzedmiotowienie człowieka i jego egzystencji; akord nadziei- człowieka można złamać, ale nie można pozbawić go duszy

• Znaleźli się tam ludzie „potrzebni”

• Niemożliwe jest nawiązanie normalnego dialogu. Ludzka godność została zdeptana

„Prokurator Judei”

• Oswojenie się z widokiem śmierci- tutaj jest to zupełnie naturalne

• Aby odnaleźć się w łągrze trzeba wyzbyć się tego co najbardziej ludzkei

• W jaki sposób w obozie znalazł się Kubancew, a w jaki Braude?

• Obozowe męki zaczynają się na długo przed przybyciem do obozu( zalania statków, odmrożenia)

• Ludzie umierają dla złudnej idei świetlanego jutra

• Etos pracy, etos pracy lekarza- zanika

Pamięć

• Narody, które tracą pamięć popadają w otchłań barbarzyństwa.

Literatura 16. 05 (ja)

Aleksander Sołżenicyn: Oddział chorych na raka

Można rozpatrywać:

- dosłownie, kwestie uniwersalne: życia i śmierci

- ukazanie Związku Radzieckiego

- kraj, który jest chory

Tytułowy rak to komunizm, socjalizm. Akcja utworu rozwija się w Taszkiencie ( na prowincji). Centrum owego Taszkientu jest szpital onkologiczny. Wiele jest utworów w literaturze rosyjskiej ale także, światowej, których akcja dziej się w szpitalach.

Treść:

Na Sali szpitalnej spotykają się ludzie chorzy, cierpiący, zmagający się z losem, chorobą i przed wszystkim z samym sobą, swoim wnętrzem. Sołżenicyn podczas pobytu w łagrze zachorował w niezwykły sposób wyleczył się i wyzdrowiał

Książka ma podłoże autobiograficzne. Na owej sali szpitalnej zgromadzili się ludzie ze wszystkich warstw społeczeństwa radzieckiego. Autor podpowiada w ten sposób, że los, ręka Boża może dosięgnąć każdego.

Dwaj antagoniści to: główny bohater Oleg Kostogłotow, i aparatczyk Paweł Rusanow

Oleg K. były więzień łagrów już tam okazało się, ze jest chory na raka ale nikt nie udzielił mu pomocy ( zaginęła także dokumentacja medyczna jego choroby). W łagrze odbicie owej quasi wolności.

Do Taszkientu przybywa z zesłania ( kara po odbyciu łagrów). Bardzo dokładnie poznajemy jakie warunki istnieją na zesłaniu. Obserwujemy je poprzez retrospekcje, wspomnienia i listy, które przesyła mu zaprzyjaźnione małżeństwo Kadminów.

Co pomaga przetrwać? Miłość oparta na przyjaźni, tak by powiedzieli Kadminowie, można u nich zauważyć cechę: umiejętność cieszenia się z rzeczy małych, drobnostek.

Sołżenicyn wyraźnie pokazuje różnorodność postaw, które w warunkach totalitaryzmu nabierają cech wyostrzenia. Baza miłości to przyjaźń.

Oleg przybywa do szpitala w Taszkiencie, nędznie ubrany, w przemoczonych deszczochodach ( gumiakach ) jest wrakiem człowieka, lekarze nie dają mu szans.

Jednak tkwi w nim wielki pozytywny upór- walka o ludzką godność jest w nim mocno zakorzeniona. Czas akcji to wczesna „odwilż” - zdarzeniom politycznym odpowiada przyroda ( paralelizm psychologiczny). Jest wczesna wiosna, wszystko budzi się do życia.

Oleg jest przystojnym mężczyzną, oddziałuje na kobiety. Poddaje się bardzo ryzykownej terapii - dostaje taka dawkę napromieniowania ( radioterapia ), która może doprowadzić i z pewnością doprowadzi do obumierania jego męskości. Na początku sprzeciwiał się, jednak w końcu doszedł do wniosku ze najważniejsze jest życie.

Pozbawił się możliwości fizycznych kontaktów z kobietami. Metody leczenia były wtedy tak niedoskonałe, że testowano je na chorych., którzy po kilku latach leczenia radioterapia, wracają do szpitala z choroba popromienną. Pielęgniarka Zoja kusi Olega - m.in. fascynacja erotyczna.

Wega Garnhard - lekarka, konkurencja dla pielęgniarki Zoji, w czasie II wojny światowej jej narzeczony został rozstrzelany na froncie. Przyrzekła sobie, że nie będzie już w stanie pokochać żadnego mężczyzny, jednak zakochuje się w Olegu Wie z czym wiąże się terapia Olega, kobieta niezwykle ciepła, „macierzyńska”.

Gdy Oleg ma opuścić szpital, proponuje mu, aby zamieszkał u niej. Oleg waha się, bo wie, że Wega jest jeszcze młoda i nie chce jej pozbawiać sfery zmysłowej życia.

Paweł Rusanow:

- ma raka, gulę na szyi. Z jednej strony wywyższa się przed tymi, którzy stoję niżej, a z drugiej strony ugina kark przed tymi, którzy stoją nad nim.

Pierwsza podłą rzeczą było doprowadzenie do wygania z komunałki jego kolegi. Miewa sny, w których pojawiają się jego ofiary. Rsuanow nie potrafi znosić cierpienia z godnością, nie umie cierpieć bo nie rozumie istoty cierpienia. Źle wychowuje swoje dzieci: córkę i dwóch synów.

Jura - najmłodszy, wykształcony prawnik, wyrzut sumienia Rusanowa, ma zdolność do autorefleksji, waha się, uniewinnia kierowcę ciężarówki, który chcąc się uratować zjadł jakieś jabłka czy konserwy.

Żona Rusanowa, tak jak i on nie ma w sobie ani odrobiny pokory. Rusanow jest także butny. Rusanowowie rozprawiają dużo o sprawach materialnych, maja wypalone wnętrza.

Władam Zaurko Absolwent Moskiewskiego Instytutu Geologii. Ma nieuleczalnego raka, cierpi i umie znieść cierpienie. Jest skłonny przestać myśleć o swojej miłości, ale wszystko to w imię świetlanej przyszłości.

Na sali szpitalnej spotyka się także kat ze swoją ofiarą

Przedstawiciele najmłodszego pokolenia - dorastające dzieci Asia, Diomka

Diomka - musi mieć amputowaną nogę a bardzo kochał grać w piłkę. Z godnością znosi ból. Godzi się z tym, co nieuniknione, chce się uczyć, kształcić.

Asia - typowa trzpiotka, los pozbawia ją piersi. W przeddzień operacji tych dwojga odbywa akt seksualny, to symbol odrodzenia życia przez przedłużenie gatunku.

Książka Sołżenicyna najeżona jest symbolami.

Doktor Doncowa - nie tylko leczy ciała, zwraca także uwagę na wnętrze, dyskutuje, z pacjentami jest delikatna ale zdecydowana.

Większość kadry lekarskiej, nie zna się na swoim zawodzie, na studia poszli nie z powołania, a dzięki znajomością.

Koniec utworu:

Oleg wychodzi poza uchylona bramę, która zawsze był zamknięta.

LITERATURA POZAOBIEGOWA

Pierwsze głosy Samizdatu:

• Jesienin - Wolpin

• M. Narica

• W. Tarsis

W latach 40, 50- tych XX wieku krążyły po Rosji wiersze Sergiusza Jesienna - jego utwory przepisywano.

A. Jesienin - Wolpin

W latach 50, 60 - tych rozprzestrzeniane metodą Samizdatu wiersze A. Jesienna- Wolpina.

1949 - A. Jesienin - Wolpin został aresztowany za napisanie kilku wolnościowych wierszy. Zaczęto go uważać za niepoczytalnego. Zamknięty w więzieniu psychiatrycznym, po roku zesłano go do łagru. Obronił przed aresztowaniem celująco pracę doktorska z matematyki.

W 1959 bojąc się nowego aresztu przesyła na zachód zbiór swoich wierszy „Swobodnyj filosofiskij traktat”, opublikowany w 1961 r. w Nowym Yorku, w skutek czego został aresztowany. Był autorem wielu samizdatowych artykułów Juridicieskij pomiatnik dlja tiech.

Ich główny temat to obrona wolności wewnętrznej sprzeciw wobec dyktatury i odrzucenie marksistowskiej nauki.

Jego wiersze napisane w więzieniu są pełne tragizmu i protestu wobec totalitaryzmu, ale niema w nich zwątpienia.

Filozoficzny traktat kończy się słowami pełnymi goryczy

23. 05

23. 05 literatura

Michaił Narica

• 7. XII 1898 - 1993

• 1933-34 przebywał w Archangielsku, potem wrócił do Leningradu

• w Ermitażu próbował przekazać francuskiej turystce rękopis (Nie odśpiewana piosenka)swojej powieści. Ta przestraszyła się, upuściła paczkę na podłogę, przesłuchiwani, zwolnieni. Później próbuje ponownie - udaje się. Wydana pod pseud. Narymow. Po opublikowaniu powieści na zach. Narica zostaje zamknięty w psychuszce. Opisał to w Prestupljeni i nakazani.

Nie odśpiewana piosenka (Niespietaja piesna) - Opowiadania o dzieciństwie, nauka w Leningradzie, rozkułaczenie wuja Naricy, odejście Naricy z komsomołu, opisany Łagier. Do żony głównego bohatera przychodzi były przyjaciel męża i zawiadamia o śmierci.

• Po 5 letnim pobycie w Obozie Uchto- Pieczerskim, zostaje zwerbowany do batalionu robotniczego i po roku zwolniony ze względu na inwalidztwo.

• 1957- Nrica zrehabilitowany i zwolniony

• 1961- nowy areszt i zamknięcie w psychuszkach na 3 lata. Po liście do Chruszczowa prośba o wyjazd zagranice- odrzucona.

• 1975- znów aresztowany i osadzony w psychuszcze

• 1976- pisze książkę formie testamentu Moje zawieszczanije

• 1992 - ukończył powieść Po rehabilitacji

Narica nie był profesjonalnym pisarzem o wartości jego dzieł decyduje nie wartość literacka, a wiarygodność faktów i zdarzeń. Powieść oparta jest na dokumentach. To świadectwo zniewolenia człowieka. Bohaterowie to ludzie o niezależnych poglądach.

Trzeci z pośród tzw. pierwszych głosów samizdatu obok Naricy i Wolpina to Walerij Tarsis.

Walerij Tarsis 23. IX 1906 (Kijów) 3. II. 1983 (Brno)

• 1962 - przekazał do Wielkiej Brytanii kilka swoich utworów, osadzony w psychuszce. Przyciągnął uwagę światowej publiczności.

• Ojciec był Grekiem , parobkiem, magazynierem, Matka Ukraina

• 1924-1929 studia w Rostowie nad Donem.

• Opublikował podręcznik Współcześni Pisarze rosyjscy w 1930 r.

• Do 1937 pracował jako redaktor w „Hudożestwiennaja literatura”

• Opowiadania opublikowane w Nowym Mirze :

-„Noc w Caraczaji” 1937

-„Bez demona” 1938

• Trudnił się tłumaczeniami.

• Publikował na zachodzie- „Opowieści o zielonej musze” 1962.- dzieło będące satyra na ówczesna rzeczywistość.(pracujący w Instytucie Filozofii. Joan Siniemuchow - gł. Bohater piszący traktat filozoficzny)

• 1963 - wystąpił z Związku Pisarzy

• 1965 - „Sala nr. 7” - opisuje pobyt w psychuszce

• 1965 - redaktor czasopisma „Sfinks”

• 1966 - Zwrócił się do władz z prośbą o pozwolenie na wyjazd do Wielkiej Brytanii. Nie mógł powrócić bo został pozbawiony obywatelstwa.

• 1967 - 70 - Przebywa w RFN, potem w Szwajcarii popularyzuje lit. Ros.

• 1990 - cofnięto decyzje o pozbawieniu Tarsisa obywatelstwa

• 1992 - Jego archiwum przekazane prze żoną do Światowego Instytutu…

• W druku ukazały się:

Kombinat rozkoszy 1967

Siwa młodość- opowieść biograficzna 1968

Zderzenie z lustrem 1970 (1 cześć 10 tomowej epopei. Tom 8 Niedaleko od Moskwy ukazał się w 75 urodziny)

• Liczne utwory na emigracji nie doczekały się publikacji:

Moi bracia Karazmazow, Faust w piekle.

Poszukiwania estetyczne

Stają się celem samym sobie, sprzeciwem wobec socrealizmu i systemu. Różnorodne ś poszukiwania pisarzy.

SMOgIŚCI, np.

• N. Urusow Krzyk dalekich mrówek

???? Tu było 1 zdanie którego się nie doczytałam, a czasu niema żeby sprawdzic)

Autor daje szereg możliwości interpretacyjnych. Utwór ten jest opowieścią zasłyszaną od „człowieka zamurowanego zamurowanego ścianie”

• Mark Erwin „Metam psychoza” Szereg impresji obrazków, wyjaśnienie dopuszczalne w ostatnim akapicie. Pisze, że w mieszkaniu było czuć gazem, ale jeszcze żył ?????

• Arkadij Usjakin „Pritća pro technika Grigorjewa”. Technik budzi się i okazuje się że niema ręki. Przynosi mu ją staruszek. Zabija staruszka, idzie do pracy, tam dostaje nagrodę???? Za spóźnienie do pracy. Styl nadmiernie zmetaforyzowany.

• Miniatura, opowiada. Wiktor Poliakin „Uderzenie się brzuchami”( chuligaństwo, absurd, wyzwania, przypomina opowiadania Charmsa)

Wiele bardziej przekonujące są sztuki autorskie:

Muzy Pawiowej:

• Wyśmiewa absurdy biurokracji Skrzynki Bohaterowi Bielinkowi dostarczono skrzynki . ten chce przekonać dostawców są nie dla niego. Na próżno, Idzie poskarżyć się naczelnikowi . Okazuje się ż e u niego też są skrzynki, których każdy bał się otworzyć , okazuje się, że to są puste pudła.

• Skrzydła ( Komuś tam ) nagle urosły skrzydła, stają się powodem nienawiści, w końcu żona odcina mu je w nocy. Staje się taki jak wszyscy już niemoce fruwać.

Andrzeja Amarlika

• Jego sztuki są absurdalne. Podtekst o wiele bardziej złożony.

• Uważa, że rzeczywistości sowieckiej nie sposób opisać w manierze socrealizmu

• Życie codzienne jest pełne irracjonalności, dlatego tylko nowa technika jest w stanie dać sobie radę

• Pod wpływem Bejrutów, zwłaszcza Charmsa i Daniła

• Znany na zach.

• Socjolog filozof, odtajnia historie państwa radzieckiego

• Aresztowany w 70 i zesłany do łagru

• Sztuki początkowo mało znane na zach.

(Skazka pro bieługo byczka, Wostok i zapad)

• Autor inscenizacji gogolowskiej Nosa pt „Nos! Noc?No-s”

Literatura wspomnieniowa - memuarystyka

Najczęściej w formie pamiętników, dzienników. Najwięcej memuarystów wśród więźniów łagrów lub psychuszek.

Chruszczow po zdemaskowani Stalina pozwolił na opublikowanie wielu memuarów. Mało w nich miejsca na temat okropnych warunków, dużo o pomyłkach Stalina, chwiali się męstwo komunistów, którzy bronią w łagrze ideałów. Publikowano memuary komunistów, którzy dostali się do łagrów i nie wyrażali urazy do władz za to. To nic że ich zycie zniszczono liczy się ż tryumfuje idea Marksa i Engelsa.

• Wśród legalnych wydawnictw ale nie dopuszczonych do druku największą popularnością cieszyła się książka J. Ginzburg „Stroma Ściana”

Jewgienja Ginzburg - komunistka 1906 - 1977

Pracowała jako nauczycielka potem jako dziennikarka. Aresztowana podczas wielkiego terroru, wywieziona na Kołymę. Potem był na Magadanie, pozstała tam razem z synem Aksjonowem. Po śmierci Stalina zrehabilitowana.

Pierwszy utwór: Taki był początek 1963. o pracy nauczycielki. Później publikowała w „Junosti”

• „Stroma ściana” - 1 cz. Opublikowała w Frankfurcie nad Menem, Drugą w Włoszech.

Mimo narracji 3osób utwór ma charakter autobiograficzny. 18 ciężkich lat życia w więzieniu, atmosfera strachu i bezprawia. Uświadamianie sobie poprze cierpienie istoty człowieczeństwa- wymiar artystyczny i psychologiczny.

Deklaruje niepodważalna wiarę w partię i Lenina. Ale dlatego, że opis czystek i życia - pamiętniki nie zostały opublikowane. (???). Jedno z najbardziej wstrząsających świadectw epoki Stalinowskiej. Opowiada o pojawieniu się na prowincji małych, prywatnych Stalinów. Opowiada o innych komunistach, mówi o nich z sympatia, jednak z relacji wynika jakby ich oskarżała mimowolnie bez wpływu na to autorki). Komuniści przyzwyczajeni decydować z wszystkich, nie mogą się d tego odzwyczaić nawet w więzieniu. Bezpartyjni to ludzie 2 kategorii. Nienawiść co naturalne uczucie wśród aresztantów. Do socjalistki rewolucjonistki siedzącej razem komunistkami te odnoszą się jak do wroga klasowego. Dobrymi ludźmi są tylko komuniści tylko im chce Ginzburg opowiedzieć swoją historię.

30.V. 06r.(Zuzka)

J. Ginzburg „Путой маршрут” - nie pozostała do końca ortodoksyjną komunistką jakby mogło się wydawać, nastąpiły głebokie pęknięcia w jej światopoglądzie, choć nigdy się do tego nie przyznała. Przeistacza się w żywiołową personalistkę. W wagonie w pociągu jadącym do Magadanu zaczyna się modlić.

Major Jelszyn - śledczy przesłuchujący niegdyś J. Ginzburg i znęcający się nad nią. Ginzburg spotyka majora umierającego z głodu na zesłaniu i oddaje mu swoją kromkę chleba.

Jekaterina Olicka - znalazła się z Ginzburg w jednym wagonie. Opisują ją te same więźniarki (jednoznacznie negatywnie).

Sprawa ze szczypiorkiem - Olicka rozdzieliła szczypiorek na różne części, co wywołało bunt wśród pozostałych więźniarek, gdyż one wolały, żeby rozdzielic ten szczypiorek w zależności od tego ile, która dała pieniędzy. „Мои ....................воспоминаниа”

Olicka była córką narodowolca. Była członkiem partii socjalistów-rewolucjonistów. Pierwszy raz aresztowana w 1922 roku. Przeżyła łagry z lat '20.

Bardzo szczegółowy opis łagru sołowieckiego. Opoweiada o egzekucjach, rozstrzelaniach.19.XII.1923r. - egzekucja ,1922r.- proces eseró. Pisze o czystkach wśród studentów i profesorów. Pisze o beznadziejnej walce eserów w więzieniach, o heroicznych masowych głodówkach, o ich solidarności i walce.

Literatura wspomnieniowa podejmująca temat łagrów w okresie postalinowskim

„Мои показания” Anatolija Marczenki

Marczenko został zesłany do łagrów nie mając jeszcze 20 lat. Ucieka z łagru i próbuje przekroczyć granicę irańską, ale nie udaje mu się to. Trafia znów do łagru jako zesłaniec polityczny, znów ucieka i znów mu się to nie udaje. Zostaje zamknięty w więzieniu Włądimirskim (stracił na stałe słuch). W 1956 r. zostaje zwolniony z łagru. Po wyjściu na wolnosc musi pracować jako kierowca ciężarówki. Książka jest napisana po jego wyjściu z łagru - rozpowszechniana w samizdacie i za granicą, za co ponownie trafił do łagru.

W 1961r. wychodzi na wolność, otrzymuje zakaz mieszkania w dużych miastach, znajduje się pod stałym nadzorem milicyjnym. W lutym 1975r. ponownie aresztowany, odżegnał się od obywatelstwa ZSRR. W książce mocno uszczegółowiony i udokumentowany opis życia w radzieckich łagrach. Marczenko posiada zdolność bardzo dokładnej analizy rzeczywistości i niemal plastycznego opisu zauważonych rzeczy. Opisuje warunki życia więźniów. W łagrze, gdzie warunki są nieco lepsze niż w więzieniu, pies przy wartowniku otrzymuje 10 razy więcej mięsa, niż zekowie. Charakterystyka bohaterów dana przez mowę niezależną. Na podstawie książki Marczenki można się dowiedzieć czegoś nowego o życiu w łagrach w czasach stalinizmu - nakłucia na twarzy z napisami.

„Нежеланное путешествие в Сибирь” - A. Amalrik opowiada sytuacji pracy przymusowej w ZSRR. W maju 1965 roku aresztowany i sądzony - 2,5 roku zesłania z przymusem pracy fizycznej. Relegowany z uczelni za napisanie pracy. W więzieniu etapowym zapoznaje się z innymi szkodnikami, oraz z powtórnymi szkodnikami. Amalrika zsyłają na Syberię, gdzie pracuje w kołchozie, a za dzień pracy otrzymuje 1 litr mleka i 1 jajko, lub 30 kopiejek. Bardzo szczegółowe i plastyczne opowiadanie o wsi radzieckiej tamtych dni. Uważnie interpretuje przymusową pracę.

Przedstawiciele 3 fali emigracji:

Siergiej Dowłatow - ur. 1941 r. w Ufie, zm. 1990 w Nowym Yorku. W 1978 wyjeżdża do USA.

„Niewidzialna księga” (Невидимая книга) 1978r. - opublikowana przez ARDIS - USA.

W ZSRR publikuje w samizdacie. W 1989r. w czasopiśmie „Радугa”, „Марш одиноких”. Monograficzny Nr.3 z 1994 roku czasopisma „Петербуржская звезда”. Poświęcony Dowłatowowi. 1994 rok - monograficzny numer almanachu „Петропол”. Na początku lat '90 Dowłatow stał się w Rosji jednym z najbardziej poczytnych autoró emigracyjnych. Powstają wiersze o Dowłatowie, rodzi się jego legenda. Opisuje się jego osobowość. J. Brodski zapewniał, że w swoim czasie Dowłatow stanie się klasykiem literatury rosyjskiej.

M. Weller - pisarz ros. Pierwszy wydawca Dowłatowa w ZSRR. Krytyczny tekst o Dowłatowie........

W 1993 roku ukazał się pierwszy polski tom nowel Dowłątowa: „Pragnę wolności” - przyjęty z wielkim entuzjazmem. Także na Zachodzie Dowłatow zdobył niezwykły rozgłos, drukował go The New Yorker. Dowłatow upodobał sobie głównie małe formy prozatorskie, miał satyryczny temperament i bezlitosny zmysł obserwacyjny. Ale smutek i uśmiech zawsze idą w parze. Odrzucił w swoich utworach tragiczną tonację. Niektórzy dostrzegają w opowiadaniach metafizyczny smutek, inni trzeźwość spojrzenia i muzykę zdrowego rozsądku. U Dowłatowa bez wątpienia metodą twórczą jest realizm (satyryczny, lub teatralizowany). Przedstawia absurdalną rzeczywistość radzaiecką lat 60 i 70. Często mawia się, że był kronikarzem swojej epoki. W jego bohaterach czytelnik dostrzega sam siebie i sam z siebie się śmieje. Niemal zawsze narrator utożsamiany jest z autorem i występuje pod pseudonimami:

• Dołmatow

• Boris Aichanow

• Dowłatow

W opowiadaniach Dowłatowa

• dzieciństwo i młodość pisarza

• służba wojskowa - „Zona” (cykl nowel 1966r.)

• praca dziennikarska w Estonii - „Kompromis”

• praca w muzeum Puszkina- „Skansen”

• 1978- „Niewidzialna księga” - historia walki o wydrukowanie utworów

• „Marsz samotnych”

• Cudzoziemka →akcja rozgrywa się na emigracji, wydrukowane w

• Filia czasopiśmie „Звезда”

Dowłatow tworzy autorski mit o sobie samym rozmijając się z realiami. O jago twórczości najwięcej dowiadujemy się z jego „Rzemiosła” - powieści w dwuch częściach.

1. „Niewidzialna Książka” - przedstawia historię tomu nowel, którego ie udało się wydrukować w kraju

2. „Niewidzialna gazeta” - historia gazety „ Новой американец”

Są to fragmenty notatek, a nie powieść jak sugeruje autor. Wśród opisanych postaci są przyjaciele Dowłatowa: Brodski, J. Rejn, A.Nejman, A. Arie, a także wrogowie. Jest także galeria konformistów, np. Granin. Jewtuszenko, Wozniesienski nie szczędzi im drwin.

Wachtin, Maramzin, Gubin...

• Życzliwość wobec świata, brak zacietrzewienia

• Egzemplifikacja losu straconego pokolenia młodych ludzi lat `60

• „ Rzemiosło” przedstawia niekończące się tułaczki p owydawnictwach i redakcjach czasopism, które nie chcą wydać jego tekstów.

„Касёр” - dziecięce pismo. Tu czytał maszynopisy i podejmował decyzje o ich publikacji.

Narrator zaraża się mentalnością radziecką - co zauważa po jakimś czasie ze zgrozą.

„Советская Эстониа” -1976 praca dziennikarska. Pisze o niej w cyklu „Kompromis”. Każde opowiadanie zaczyna się drętwym napisanym nowomową fragmentem artykułu, a w dalszej części go komentuje. Nie ustępują spory z redaktorem naczelnym. Każdy z fragmentów „Konpromisu” mówi że fałsz, zakłamanie, hipokryzja, cynizm są nieodłącznymi cechami pracy dziennikarskiej. Powracający nieustannie motyw to tragikomizm qui pro quo.

„Skansen” - lato 1978 roku spędzone w Michajłowskoje, gdzie pracował sezonowo jako przewodnik w Muzeum Puszkina. Jest tro studium psychiki własnej pisarza, poczucie, że znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Muzeum Puszkina to symbol fałszu, absurdu.

z 6.06

LITERATURA

Dowłatow - Cd.

Praca przewodnika w Michałowskojenieustanna praca towarzyszy fałsz i zkałamanie.

Ziemia Pskowska dwa oblicza - obok zadbanych miasteczek widać zrujnowane zdewastowane wioski, gdzie wszyscy piją wódkę. Pije także narrator. Zagłuszanie wyrzutów sumienia wódką.

Walerij Popow - opisuje bulwersujące okoliczności śmierci Dowłatowa.

„Skansen” - to także literatura o dysydenckich poglądach. Stenik(?) Połocki udziela rad autorowi jak zostać pisarzem typu Czechowa.

Akchanow - pisarz już prawie od 20 lat nie ma zgody na publikację.

Skansen groteskowo - śmieszny, kręcą się damulki i zadają głupie pytania, bohaterowi skansenu szybko puszczają nerwy - więc szuka ratunku w wódce.

Proza Dowłatowa - drwina z rzeczywistości totalitarnej, wystąpienie przeciwko systemowi radzieckiemu.

„Emigrantka” - Boh. Publicysta Zariecki krążyła w samizdacie jego książka: ”seks w epoce totalitaryzmu”

Dowłatow:”Po komunistach najbardziej nienawidzę komunistów”

„Zana” - gł. Boh. Jest strażnikiem w łagrze w republice Komi. Obóz jako doświadczenie nieszczęścia ale:

1. Sceny łagrowej codzienności - obóz dla przestępców kryminalnych za Chruszczowa.

2. Listy do wydawcy komentarze do opowiadań.

Pisarz nie chce w komentarzach iść tropem Szałasowa, inaczej interpretuje doświadczenia obozowe. Dowłatow stwierdza że nawet łagier ma swoje pozytywy - łagrowy język, soczysty, metaforyczny zawiły. Obóz w gruncie rzeczy niczy się nie różni od normalnego życia, jest idealnym obrazem państwa komunistycznego.

List do wydawcy Jegra Jefimowa - opisuje więźnia który po 20 latach miał wyjść, ale ta myśl go przerażała i wrócił do łagru.

Wolności trzeba się nauczyć. Dowłatow nie koncentruje się na koszmarach, stara się opisać łagrowe życie. W cyklu „ Zona” często pojawia się motyw jarmarcznego życia , spektaklu, widowiska w którym wszyscy się nawzajem oszukują. Życie strażnika obozowego jest nudne. Marzenia strażników i zeków są takie same - wypić kielicha, przespać się z dziewczyną, porządnie się najeść.

Narrator nie umie się pogodzić z kłamstwem sankcjonowanym prawnie i popieranym przez władzę. Występują motywy z Dostojewskiego - parodiuje reminiscencje z Dostojewskiego. Nakazano więźniom zagrać w spektaklu(Kremlowskie Gwiazdy), Dostojewski zrobił na zesłaniu 2 wodewile, dobrowolnie.

Dzierżyńskiego gra deprawator dzieci, Lenina - złodziej, a boh. Pozytywnego homoseksualista i narkoman. Reżyser każe przeżywać aktorom treść sztuki. Dowłatow przedstawia zwykłych ludzi pragnących spokojnego życia, muszących jednak grać role w teatrze absurdu. Dowłatow jest kronikarzem epoki Breżniewa, i emigracji rosyjskiej.

Losy jednostkowe stają się egzemplifikacją całego pokolenia:

„Walizka”

„Nasi”

„Niewidzialna Gazeta”

„Emigrantka”

„Filia”

Dowłatow odtwarza świat rzeczywisty emigrantów. Jest w tym bezlitośnie szczery. Niczego nie ubarwia. Pisze o pierwszych dniach w Ameryce, szukaniu pracy i korzystaniu zapomóg różnych organizacji.

„Niewidziana Gazeta” - Książka o Ameryce.

Majakowski, Gorki - pisali o Amer jako turyści, Dwołatow patrzy oczami przybysza. Który znalazł się w obcym kraju. Porusza temat emigracji opowiadając o kilku emigrantach. Którzy w Leningranie wydawali gazetę „ Kowyj Amerykańc..?”. Dwołatow zdobywa się także na autokrytykę. Noprzybyli nie są przyzwyczajeni do braku możliwości kradzieży, łapownictwa. W „N.G” brak stylizacji na dokument. Konflikt z najstarszą gazetą emigracyjną i jej redaktorem ”Nowoje ruskoje słowo” red. Bolubow jest prototypem A. Siedycha.

Słowo i dzielo tak nazwał tą gazetę Dwołatow. Tak naprawdę to esej o psychice rosyjskiej emigracji. Powieść kończy się symboliczny pożarem, zaprószonym przez kogoś przypadkowo, redakcja płonie, a Boh żegna się z wszystkimi i wychodzi na ulicę aby rozpocząć nowe życie. Często USA porównuje z ZSRR i zastanawia się czy warto byo emigrować. Dostrzega w Rosji coś lepszego niż w USA - ludzka codzienna solidarność i resztki moralności.

„Emigrantka”- Marusia Tatarowicz córka radzieckiego prominenta, samotna mataka. Poszukuje pracy, szybko pryska mit USA. Związuje się z Latynosem Rafaelem prymitywnym gościem który ją bił, dawał jednak namiastkę rodzinnego życia.

„Filia” - Powstały w czasie pierestrojki, dwa obrazy:

- realistyczno- satyryczny wizerunek emigracji.

- nostalgiczno krytyczny wątek opowiadający o niespełnionej miłości. Tasia w czasach studenckich była dziewczyną narratora. Dziennikarza Domatowa. Po latach zjawia się na sympozjum naukowym „Nowa Rosja” w Los Angeles. Filia to zabawna karykatura Rosji. Galeria pisarzy, dziennikarzy, slawistów - sportretowana w satyryczny sposób. Dostało się:

Niekrasow; Maksimow; Korzawin. Wśród uczestników sympozjum, mocne podziały między innymi religijne. Jest to przede wszystkim emigracja żydowska więc wątki antysemickie i odwrotnie. Dwołatow kpi sobie z amerykańskich stereotypów myślenia o Rosji. Rekonstruuje przebieg konferencji, wszyscy na końcu dochodzą do wniosku że Rosja jest państwem przyszłości.:)

POSTMODENIZM

Powstał w Ameryce na przełomie lat 50 - 60. Na jego rozwój wpłynęła Francuzka nowa powieść. Historycznie dzieli się na przed postmoder. I po postmodernist.

John Barth „ Literatura wyczerpania” - dwa dogmaty. Wyczerpanie żywego źródła swojego rozwoju, wszystko już było w lit. Pozostaje tylko gra zabawa istniejącymi już w lit konwencjami motywami.

• John Barth

• Abish Walter

• Samuel Becket

• R. Couver

• U. Eco

• P. Handke

• J. Ionesco

• G.G. Marquez

W postmodernizmie nie ma podziału na liter i kulturę niską i wysoką. Postmodernizm aspiruje do bycia sztuką podwójnego kodowania. Dla odbiorcy który odczyta podwójne dno ale także do tego który odbiera powierzchniową konstrukcję dzieła.

• S. Sokołow „ Między psem a wilkiem”

• J. Popow

• W. Jerofiejew

• E. Limonow

• B. Kudriakow

• J. Hartianow

• N. Pisajew

• W. Pielewin

• W. Soroki

• Mołutin

Postmoder są przekonani że sztuka jest immoralna i jej celem nie powinno być wyjaśnianie czegokolwiek. Zatem nieobecność jakichkolwiek komentarzy i ocen. Zafascynowanie tak zwanym Boh. Egzotycznym: homoseksualiści, dewianci, prostytutki. Utwory przybierają najczęściej formę, pamiętników, przypisów, epistoł, komentarzy.

Katary - cięcie

Holdingi - zwijanie

Kontekst ważniejszy od tekstu a bycie literatem ważniejsze od samej lit. Najważniejsze jest opanowanie sztuki gestykulacji społecznej, rozeznanie i orientowanie się w odpowiednich kręgach. Perfumy i rasa psa odpowiednie traktowanie tego jak happeningu.

Wtórny styl okropności życia jawią się jako zabawa igraszka.

Wiktor Pielewin - ur.1962 r., zdobył popularność na początku lat 90 - tych.

• „Sinij fonar” - 1991 r., debiutancki cykl nowel

• „Omon - ra”

• „Życie owadów”

• „Żieltaja striela”

• „Mały palec Buddy”

Niektórzy uważają że filozofia u Pielewina jest tylko elementem gry. Wiktor Pielewin to pisarz o żywej wyobraźni, który potrafi posługiwać się ironią. Zręcznie manipuluje pojęciami realności i nierealności. Jego fantazjowanie ma często podłoże satyryczne. Siła jego prozy tkwi w przezroczystym emocjonalnie, ale ekstrawaganckim sposobie narracji. W sposób rzetelny łączy chwyty z obszarów fantasy i thrillera z rodzimą historią.

Demitologizująca orientacja prozy - podlega jej historia, radziecka rzeczywistość, motywy i stereotypy socrealizmu.

Motyw przemiany, metamorfozy - granica, którą się przekracza przechodząc z jednej rzeczywistości w drugą. Motyw zatartej granicy pomiędzy życiem, a śmiercią.

Opisuje różne warianty losów swojego pokolenia, które najsilniej odczuło skutki transformacji ustrojowej

- „ Dziawiatyj sen Wiery Pawlownej” - przemyślenia babci klozetowej w okresie przemian.

- kolejne opowiadanie o prostytutkach, które w poprzednim ustroju były urzędnikami partyjnymi

- Świat komputerów w który uciekają urzędnicy, realizujący tam swoje marzenia opisuje w „Princ gosplana”.

- „ Spi” i „Dzień bulbiesierista”, opowiadają o absurdach życia

- „Urustalnyj mir”, patrol pilnujący, żeby nikt nie dostał się do Smolnego w 1917 roku rozprawia o filozofii i sensie życia oraz misji człowieka w historii, tymczasem do Smolnego przedziera się Lenin…

- „ Bubien wierhnowo nieba” - mowa o ożywianiu Niemców i Japończyków poległych podczas IIWŚ, aby Rosjanki mogły za nich wyjść i tym samym wyjechać z ZSRR.

- „Omon ra” - wykpiwa mit ofiarnictwa, pokazuchę. Bohaterem powieści jest Omon.- Otriad Milicji Osobowo Naznacienia (OMON, Oddział Milicji Specjalnego Przeznaczenia).

Omon od najmłodszych lat marzył aby zostać kosmonautą. W tym celu wstąpił do szkoły lotniczej im. Mielisiewa (był to pilot który na froncie IIWŚ stracił nogi, mimo to dalej latał w protezach). W zwyczaju owej szkoły było obcinanie nóg wszystkim uczniom. Jednak główny bohater zostaje przydzielony do specjalnej grupy eksperymentu kosmicznego. Zostaje przeniesiony do Moskwy na szkolenie, dowiaduje się tam, że celem tajnej misji jest wysłanie pojazdu na księżyc, który zostawi tam boję radiową, która będzie nadawać: POKÓJ..…..LENIN……..ZSRR…….

Braki technologiczne sprawiają, że całe przedsięwzięcie opiera się na sile ludzkiej. Pojazd kosmiczny szyty ze skafandrów amerykańskich pilotów z Wietnamu, nazwany zostaje Ra. Wiedząc że będzie musiał umrzeć, wychodzi na powierzchnię księżyca, jednak przekonuje się że nie jest na księżycu tylko w podziemiach Łubianki i moskiewskiego metra. W finale uwalnia się z pajęczyny frazesów, pseudodowodów i kłamstw. Kompletna kompromitacja przywoływania klasyków marksizmu i leninizmu we wszystkich dziedzinach nauki. Powieść tą nazywa się bajką dla dorosłych. Utwór ten w dorobku Pielewina jest najbardziej tradycyjny. Narrator występuje w pierwszej osobie (ograniczona wiedza narratora). Wydarzenia ułożone są w porządku chronologicznym i występuje między nimi związek przyczynowo-skutkowy.

Na motywie przemiany/granicy oparta jest powieść „Życie owadów”. Autor przenosi nas w świat owadów - owady i ludzie są tożsame, mają ludzkie refleksje i emocje, a owadzią fizjonomię. Kim są musi zadecydować sam czytelnik. Akcja książki dzieje się na Krymie (choć Krym to Ukraina to bohaterowie nie wiedzą czy są u siebie czy nie). Wiele wątków, które nie są ze sobą zsynchronizowane.

Historia mrówek, matki i córki, Mariny i Nataszy. Córka nie chce powtarzać szarej egzystencji matki i zamienia się w muchę. Zakochuje się w Amerykaninie Samie (komarze), chcąc emigrować z nim do ameryki. Kończy jednak, wpadając w lep na muchy.

Motyl Dima i Mitia - poszukiwanie odpowiedzi na egzystencjalne pytania.

Wątek handlarzy trawką - Nikita i Maksim. Zadziwiająca gra słów - mucha w rozmowie z komarem odkrywa, że gdy przeczytać od końca Rosja trzeci Rzym, wychodzi Rosja trzeci świat.

Nie tylko socrealizm staje się przedmiotem parodii.

„Mały palec Buddy”

W tej książce autor żongluje ideami filozoficznymi, postaciami historycznymi i archetypami różnych epok. Akcja powieści rozgrywa się w roku 1919 i w latach 90 - tych XX w. Zasadniczym miejscem akcji jest klinika psychiatryczna pod Moskwą. W Sali nr. 7 leży czterech pacjentów.:

• Piotr Pustka - ucieka on od własnej tożsamości, całkowicie neguje otaczającą go rzeczywistość, ma wizje sny, w których przenosi się w inne czasy i inną przestrzeń. Na początku utworu Piotr P. wyrywa się z rąk czelistów w roku 1919, przedzierając się do oddziałów Czapajewa.

• Wolodin

• Serdiuk

• Maria Poprostu

- Pacjenci znajdują się pod opieką lekarza Mitura Timurowicza.

Akcja książki dzieje się też w „Muzycznej Tabakierce” jest to Moskiewski kabaret literacki początku wieku. Tutaj Piotr P. deklamuje swoje wiersze. Trafia na to miejsce w latach 90-tych. Na miejscu kabaretu znajduje się pub. Strzela w żyrandol analogicznie do sytuacji z 1919 i ucieka natrafiając na wóz pancerny Czapajewa. Wg. pani prof. Cała ta sytuacja symbolizuje niemożność przystosowania się do otaczającej go porewolucyjnej i później postradzieckiej rzeczywistości. Różnorakie interpretacje umieszczenia akcji w klinice psychiatrycznej - częsty wątek w rosyjskiej lit.

- Maria Poprostu nazwa tej postaci zaczerpnięta z popularnego na początku lat 90 - tych serialu. Pod takim właśnie tytułem.

-. Czapajew, Potocki, i czarny Baron Jungren, poszukują odpowiedzi na pytanie czy realność istnieje, szukają jej w filozofii buddyzmu.

Odnośnie Czapajewa autor zastępuje jego mit herosa wojny domowej innym, filozofa i mistyka. Mit ten ma ubarwienie satyryczne. Generalnie parodia i ironia przenikają całą fabułę. Towarzyszy temu poczucie niepokoju i niepewności. Książka odzwierciedla bardzo ekspresyjne nastroje współczesnych Rosja. Prezentacja filozofii zen, buddyzmu, rozważania o czasie, przestrzeni, realności i realności i nierealności.

Mimo dwóch płaszczyzn czasowych powieść jest spójna wewnętrznie, przemienny układ rozdziałów. Nieparzyste - Moskwa 1919 i parzyste Moskwa lat 90 - tych.

Ludmiła Pietruszewska ur. 1938 - nowy realizm.

Dramaturg, prozaik, napisała wiele opowiadań pod koniec lat 60 - tych 70 - tych. W latach 70 tych zdołała opublikować tylko niektóre opowiadania:

„Narratorka”

„Historia Klarysy”

Schyłek lat 80 - tych zaistniała jako prozaik:

• „Bezsmiertnaja Ljubow” 1988

• „piesni wostocznych slowianow” `90

• „po dorogie boha erosa” `93

• „Tajemnica Domu”

• „Utwory zebrane” 1996

Jej twórczość charakteryzuje pasja realisty i specyficzny sposób przekazu rzeczywistośći, silnie uwidoczniony dysonans, wielka udręka ludzkiego bytu. Imponuje rozległa wiedza pisarki o otaczającej ją rzeczywistości. Pochyla się nad małym człowiekiem. W swojej twórczości neguje idealizację ludu, przypatruje się jednostce. Ukazuje absurdy sowieckiej rzeczywistości opisując konflikty rodzinne osobiste. Szczególnie uwrażliwiona była na wszelkie formy krzywdy opresji egoizmu. Nie stara się przemilczeć zła, ale też nie ocenia. Nie stara się odpowiedzieć na pytanie jak żyć? Unika lub nie interesuje się sferą społeczno - polityczną. (co mogło być przyczyną tego że była wydawana)

Percepcja życia jako źródła nieustannej odnowy. Koncentruje się zazwyczaj na małym odcinku czasu i przestrzeni bardzo prozaicznych problemów i zwyczajnych postaci. Bezustannie powracają motywy potrzeby przyjaźni, samotności, szukania oparcia., braku prywatności, ubóstwa i trudności życia w realnym socjalizmie, macierzyństwa i jego problemów. Główne postacie to kobiety - zwyczajne i proste.

Siergiej Dowłatow Сергей Донатович Довлатов (ur. 3 września 1941 w Ufie, zm. 24 sierpnia 1990 w Nowym Jorku), pisarz rosyjski tworzący na emigracji, ukazujący radziecką rzeczywistość w oparach absurdu, z niepowtarzalnym humorem i liryzmem godnymi Dwunastu Krzeseł Ilfa i Pietrowa.

Siergiej Dowłatow mieszkał w Leningradzie i Tallinie. Studiował filologię na Uniwesytecie Leningradzkim, skąd został relegowany. Podczas odbywania zasadniczej służby wojskowej spędził trzy lata w republice Komi jako strażnik w łagrowych jednostkach wartowniczych. Przez wiele lat pracował jako dziennikarz. W 1978 roku wyjechał z ZSRR. Na emigracji napisał 12 książek w języku rosyjskim, tłumaczonych m.in. na angielski, niemiecki, szwedzki, fiński, japoński i polski. Zmarł w 1990 roku w Nowym Jorku. Radzieckie wydawnictwa systematycznie odrzucały manuskrypty Dowłatowa z przyczyn pozaliterackich - to przyczyniło się do wyjazdu Dowłatowa z Kraju Rad.

1 / 40

---