Analiza ekonomiczna  podstawowe
wiadomości
1. Metody analizy ekonomicznej.
a) metoda porównań
b) metoda kolejnych podstawień, różnic cząstkowych, podstawień krzyżowych
2. Analiza działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa
a) pomiar produkcji
b) zdolność produkcyjna
c) analiza struktury asortymentowej, rytmiczności produkcji (równomierność
wykonania)
3. Analiza kosztów własnych przedsiębiorstwa.
a) podział kosztów
b) układ rodzajowy i układ kalkulacyjny
c) próg rentowności
d) analiza kosztów pracy
4. Analiza gospodarki środkami trwałymi i obrotowymi
a) produkcyjność środków trwałych
b) wpływ gospodarowania środkami trwałymi na wynik ekonomiczny
5. Analiza z
ródeł finansowania przedsiębiorstwa
a) aktywa i pasywa
b) pokrycie finansowe majątku trwałego
Analiza ekonomiczna zajmuje się badaniem struktury zjawisk i procesów
gospodarczych oraz przyczyn, które doprowadziły do powstania danego zjawiska czy
procesu gospodarczego.
Analiza dzieli siÄ™ na:
Þð strukturalna (bada z jakich czÄ…stek skÅ‚ada siÄ™ poszczególne zjawisko gosp.)
Þð przyczynowa (z
ródła powstania przyczyny)
Analiza ekonomiczna dzieli siÄ™ na:
Þð makroekonomiczna (dotyczy zjawisk i procesów w caÅ‚ej gosp.)
Þð mikroekonomiczna (procesy zachodzÄ…ce w naszej firmie)
Celem analizy ekonomicznej jest dostarczanie danych (dane - ciąg zdarzeń), które są
użyte w procesie decyzyjnym.
Analiza ekonomiczna zajmuje siÄ™:
1. szeregiem kwestii w przed., wynikami finansowymi
2. wynikiem materialnym (firma handlowa - obrót; firma produkcyjna - wypracowany
asortyment produktów; firma usługowa - asortyment usług)
3. kosztami własnymi
4. postępem technicznym i innowacją
5. możliwościami rozwoju
6. gospodarką środkami trwałymi
7. gospodarką materiałową
8. gospodarkÄ… zasobami ludzkimi
9. wartością przedsiębiorstwa, majątkiem firmy
Wskaz
niki dzielimy ze względu na:
1. cechy pojemności (obszar zjawiska obejmowany przez wskaz
nik)
wskaz
niki syntetyczne, cząstkowe, szczegółowe
2. cechy decyzyjności (możliwość wpływania na kształtowanie się wielkości wsk.)
wskaz
niki sterowalne - mamy znaczny wpływ na wsk.
wskaz
niki niesterowalne - wpływ na wskaz
nik jest poza kontrolÄ…
3. cechy motywacyjności (na ile wskaz
nik zmusza nas do działania)
neutralne - bez względu na jego wielkość nie reagujemy
preferencyjny - gdy wahania tego wskaz
nika zmuszają nas do działania
Analiza ekonomiczna:
a) ex post (dokonywana po fakcie, ocena zjawisk które już zaszły)
b) operacyjna (w chwili obecnej)
c) ex ante (dotyczy czegoÅ› co siÄ™ dopiero wydarzy)
- taktyczna (do roku)
- strategiczna (jak sobie określimy)
Etapy analizy ekonomicznej:
1. dokładne określenie przedmiotu analizy
2. wybór kryteriów oceny
3. określenie adekwatnych miar
4. ustalenie jednostki odniesienia
5. ustalenie odchyleń sytuacji rzeczywistej od planu
6. określenie przyczyny
7. określenie działań racjonalizujących zjawisko / proces
y
ródła informacji:
1. pozaewidencyjne
-ð dane postulowane w krótko i dÅ‚ugookresowych planach przed. (biznes plan)
-ð analizy dokonywane w okresach poprzednich
-ð wyniki kontroli z lat ubiegÅ‚ych
-ð dane i informacje o innych przed. dziaÅ‚ajÄ…cych w naszym sektorze
-ð informacje prawne (prawo gospodarcze)
2. ewidencyjne
-ð dokumentacja pierwotna i wtórna (asygnaty kasowe, dowody sprzedaży)
-ð zapisy dokonywane w syntetycznych i analitycznych urzÄ…dzeniach ewidencyjnych
(konta, rejestry, kartoteki, dyskietki)
-ð sprawozdawczość dokonywana przez firmÄ™
Metody analizy ekonomicznej:
1. metody indukcyjne
- punkt wyjÅ›cia (szczegół Þð ogół)
- przyczyna Þð skutek
- czynnik Þð wynik (b. szczegółowa, rozpatrujemy każdy element, czasochÅ‚onna, zaleta -
metoda bardzo dokładna)
2. metody dedukcyjne
- szczegół Üð ogół
- przyczyna Üð skutek
- czynnik Üð wynik (mniejsza dokÅ‚adność, mniej poÅ›wiÄ™camy czasu)
Metody porównań:
1. metoda porównań w czasie - kształtowanie określonych czynników, wskaz
ników w
stosunku do danych z okresu bazowego lub przeszłego.
-ð metoda zwykÅ‚a - wszystkie dane odnosimy do jednego staÅ‚ego okresu (bazowy)
-ð metoda Å‚aÅ„cuchowa (każda dana odnoszona jest do wielkoÅ›ci danej w okresie
poprzednim)
2. metoda porównania wielkości rzeczywistych z planowanymi
-ð metoda porównaÅ„ wewnÄ™trznych - porównujemy wskaz
niki w danym
przedsiębiorstwie.
-ð metoda porównaÅ„ zewnÄ™trznych - porównujemy nasze przedsiÄ™biorstwo do
podobnego na rynku.
Metoda kolejnych podstawień - patrzymy na ile czynnik wpłynął na nasze rozwoje
gospodarcze. Dotyczy sumy iloczynu, ilorazu.
Metoda różnic cząstkowych
Metoda podstawień krzyżowych
Produkcja jest to efektywne wykorzystanie czynników wytwórczych. Produkcja służy do
wykrycia:
-ð wskaz
nika efektywności pracy
-ð wskaz
nika zdolności produkcyjnej
-ð wskaz
nika majątku przedsiębiorstwa
Jeśli wielkość produkcji (licznik) rośnie szybciej od mianownika, oznacza to bardziej
efektywne wykorzystanie czynnika w mianowniku.
Mierniki produkcji:
1. naturalne - wielkość w jednostkach fizycznych (m, m2, m3, szt.)
2. umowne - pozwalają przeliczyć produkcję różnych wyrobów, w ramach jednego
asortymentu na określony umowny produkt (piwo, wino, wódka - 100% spirytusu)
3. wartościowe - pozwalają na porównanie różnych asortymentów, różnych typów
wyrobów i wyrażenie ich wartości w pieniądzu.
4. pracochłonności:
-ð brutto (produkcja towarowa, globalna)
-ð netto (produkcja czysta, sprzedaż netto)
Produkcja towarowa - wartość wytworzonej produkcji przemysłowej przeznaczonej do
sprzedaży (wyroby gotowe, półfabrykaty, części, usługi przemysłowe)
Produkcja globalna - całkowity efekt działalności produkcyjnej przedsiębiorstwa.
Produkcja czysta - wartość nowo wytworzonych wyrobów w przedsiębiorstwie w
danym okresie czasu.
Produkcja sprzedana netto - różnica między wartością sprzedaży w cenie zbytu, a
kosztami materiałowymi pomniejszonymi o amortyzację.
Zdolność produkcyjna jest to sprawność techniczna maszyn i urządzeń wyrażająca się
w ilości wyprodukowanych w danym okresie wyrobów, bądz
możliwościach przerobu
określonej ilości surowca w jednostce czasu.
-ð potencjalna - to co byliÅ›my w stanie wytworzyć
-ð aktualna - to co możemy wytworzyć
-ð efektywna - to co faktycznie wytworzymy
Czynniki aktualnej zdolności produkcyjnej:
-ð wielkość instalacji, maszyn i urzÄ…dzeÅ„.
-ð dostÄ™pność siÅ‚y roboczej.
-ð dostÄ™pność gotówki.
-ð zaopatrzenie (dostÄ™pność surowca)
-ð klienci (wymogi techniczne, technologiczne)
-ð wydajność (różnorodność i liczba wykonywanych zadaÅ„)
Czynniki efektywnej zdolności produkcyjnej:
-ð umiejÄ™tne, efektywne organizowanie w fazie planowania
-ð stopieÅ„ wykorzystania maszyn i technologii
-ð umiejÄ™tność i wszechstronność pracowników
-ð efektywne zaopatrzenie
-ð motywacyjność pÅ‚ac, wydajność pracy
Możliwości zmiany zdolności produkcyjnych (zmiana jest tym szybsza im wyższego
poziomu struktury dotyczy)
-ð czas niezbÄ™dny do wykonania zmiany zdolnoÅ›ci produkcyjnych jest proporcjonalny do
wielkości zmiany i przyrostu zdolności produkcyjnych.
-ð liczba zmian w ramach zdolnoÅ›ci produkcyjnych dokonywanych w okreÅ›lonym czasie
jest ograniczona
Sposoby analizy struktury asortymentowej produkcji:
1. Analiza obserwacji sprzedaży, obserwacji kształtowania zapasów wyrobów gotowych
przedsiębiorstwa.
2. SAP zależy od możliwości technicznej przedsiębiorstwa, potrzeb materiałowych,
surowcowych (zaopatrzenie) i zapotrzebowania w zakresie siły roboczej; zewnętrznie
- potrzebami odbiorców.
SAP obejmuje:
-ð analizÄ™ wykonania planu produkcji pod wzglÄ™dem osortymentowym.
-ð ustalenie czynników, które wpÅ‚ynęły na nie wykonanie planów tej kwestii.
Jeżeli asortymentowa analiza produkcji obejmuje dużą ilość wyrobów, to w jej analizie
ograniczamy się do podstawowych wyrobów gotowych lub określonych grup wyrobów.
1. Wskaz
nik asortymentowości produkcji - w tym wskaz
niku produkcja zaliczana
jest do produkcji asortymentowej w następujący sposób:
- Pr. rz. > Pr. pl. to do obliczeń zalicza się Pr. pl.
- Pr. rz. < Pr. pl. to do obliczeń zalicza się Pr. pl.
Jeśli podejmujemy się produkcji poza planem, wtedy wielkość tej produkcji nie jest
zaliczana do wskaz
nika.
1. Wskaz
nik równomierności wykonania -uwzględnia produkcję poza planem.
Produkcja wykonana jest przyjmowana w takiej wysokości w jakiej wykonany został
łączny plan produkcyjny. Aby go obliczyć trzeba:
-ð ustalić wskaz
nik Å‚Ä…cznego wykonania planu.
-ð planowanÄ… produkcjÄ™ koryguje siÄ™ ze wsk. Å‚Ä…cznego wykonania planu.
-ð porównuje siÄ™ wielkość produkcji rzeczywistej i planowanej.
-ð produkcjÄ™ zaliczonÄ… do asortymentu porównuje siÄ™ z wielkoÅ›ciÄ… wykonanÄ… produkcji,
wynik porównania zaś określa stopień realizacji planu asortymentowego.
Zadaniem analizy kosztów własnych przedsiębiorstwa jest dostarczenie informacji
o kształtowaniu kosztów w różnych układach kwalifikacyjnych.
Koszty klasyfikuje siÄ™:
-ð wg rodzaju dziaÅ‚alnoÅ›ci
-ð funkcja realizowana w przedsiÄ™biorstwie (koszty produkcyjne)
-ð wg  zużywania siÄ™ czynników produkcji (koszty rodzajowe)
-ð w oparciu o produkowane wyroby, usÅ‚ugi (noÅ›niki kosztów)
-ð reakcji na zmianÄ™ wielkoÅ›ci produkcji
-ð podmioty wewnÄ™trzne przedsiÄ™biorstwa
Cel analizy kosztów własnych przedsiębiorstwa:
-ð ustalenie i ocena wpÅ‚ywu czynników oddziaÅ‚ywujÄ…cych na wysokość kosztów
przedsiębiorstwa
-ð ustalenie dziaÅ‚aÅ„ i okreÅ›lenie Å›rodków które pozwolÄ… na bardziej racjonalne
wykorzystanie czynników produkcji i systematyczną obniżkę kosztów.
Analiza kosztów własnych przedsiębiorstwa odpowiada na pytania:
1. jak kształtują się koszty na poszczególnych wyrobach, usługach.
2. jak reagują koszty na zmianę wielkości produkcji
3. w jaki sposób koszty reagują na zmiany wielkości sprzedaży
4. jak struktura kosztów w naszym przedsiębiorstwie ma się w stosunku do struktury
kosztów konkurencji.
Podział kosztów:
1. koszty stałe (krótki okres) - niezależne od wielkości produkcji, ponoszone są gdy
produkcja = 0
-ð absolutnie staÅ‚e - wynajem lokalu
-ð skokowo staÅ‚e - energia, ZUS
2. koszty zmienne
-ð proporcjonalne - przyrost / spadek proporcjonalny do przyrostu / spadku produkcji)
-ð progresywne - przyrost znacznie szybszy niż przyrosty produkcji, które je powodujÄ…
(nadgodziny)
-ð degresywny - koszty wzrastajÄ… w mniejszym stopniu niż przyrosty produkcji, które je
powodujÄ…
-ð regresywny - przy wzroÅ›cie produkcji koszt maleje (amortyzacja, ogrzewanie sali
kinowej)
Koszt mieszany zależy od upływu czasu:
-ð koszty mieszane o podstawie kosztu staÅ‚ego (opÅ‚ata telefoniczna)
-ð koszty mieszane o staÅ‚ym Å›rednim przyroÅ›cie (pÅ‚aca podstawowa z nadgodzinami)
Układ rodzajowy kosztów - grupuje jednorodne składniki kosztów, co pozwala
określić, jaki jest udział, wpływ i znaczenie czynników produkcji w przedsiębiorstwie i
wyznacza pozycję kosztów, które są ograniczone.
Wyróżniamy:
-ð koszty zużycia maszyn i urzÄ…dzeÅ„ (mówiÄ… o stopniu wykorzystania maszyn i
urządzeń)
-ð koszty zużycia paliw i energii (zależą od wielkoÅ›ci produkcji, dynamika kosztów jest
niewielka)
-ð koszty amortyzacji (rozÅ‚ożone w czasie koszty Å›rodków trwaÅ‚ych oraz umorzenie
wartości prawnych i niematerialnych nie zależy wprost od wielkości produkcji
podstawą stawki amortyzacji jest pierwotna wartość majątku)
-ð koszty odpisów na fundusze specjalne, skÅ‚adki ubezpieczeniowe (nie zależą od
wielkości produkcji)
-ð koszty pÅ‚ac ( nieprodukcyjnych, pÅ‚ace pracowników produkcyjnych mogÄ… być
płacami akordowymi - wahania od wielkości produkcji)
-ð koszty odpisów na obróbkÄ™ obcÄ… (zależą od udziałów obróbki obcej w procesie
produkcyjnym)
Układ kalkulacyjny kosztów - pozwala przedsiębiorstwu określić związek kosztów z
celem, dla którego zostały one poniesione. Dzielimy je na:
1. koszty pośrednie (rozliczane są na wyrób i usługę przy pomocy klucza
przydziałowego)
-ð koszty wydziaÅ‚owe - koszty z ogólnÄ… organizacjÄ… i zarzÄ…dzaniem produkcjÄ… na danym
wydziale (koszty ruchu, narzędzia, amortyzacja)
-ð koszty ogólno - wydziaÅ‚owe - pÅ‚ace personelu kierowniczego na tym wydziale, koszty
magazynowania, transportu, remontów budynków.
-ð koszty ogólno- zakÅ‚adowe - koszty zwiÄ…zane z zarzÄ…dzaniem caÅ‚ym przedsiÄ™biorstwem
(utrzymania komórek zaliczanych do pionów zarządu, komórek związanych z ogólną
obsługą przedsiębiorstwa np. księgowość, kadry, zaopatrzenie, są stabilne i od
produkcji niezależne
-ð straty na brakach - nieprawidÅ‚owoÅ›ci w procesie produkcyjnym
-ð koszty sprzedaży - zwiÄ…zane z wysyÅ‚kÄ…, sprzedażą, opakowaniem, obsÅ‚ugÄ… klienta.
2. koszty bezpośrednie - dają się wprost odnieść do wyrobu lub usługi (koszty
materiałów, płac, paliw)
Celem układu kalkulacyjnego jest określenie dynamiki(zmiana kosztów w zależności od
czasu) i struktury kosztów.
Próg rentowności
Sytuacja w której:
-przychody ze sprzedaży = kosztom założenia
-wielkość produkcji = sprzedaży
-koszty produkcji są funkcją wielkość produkcji
-koszty stałe są rzeczywiście stałe dla każdej wielkości produkcji
-koszty jednostkowe zmieniane są kosztami stałymi w danym okresie
-cena jednostkowa wyrobów jest też ceną stałą
1. Ilościowy (BEP)- ilość wyrobów przy których produkcja nie ponosi straty ani nie
osiąga zysku (przychody ze sprzedaży = koszty całkowitej produkcji.)
2. Wartościowy (BEP ) - wartość produkcji bądz
sprzedaży, przy której przychody ze
sprzedaży = kosztom całkowitym produkcji.
3. Procentowy (BEP  ) - wskaz
nik wrażliwości - Wo służy do określenia reakcji progu
rentowności na zmiany popytu rynkowego.
a) Wo - oznacza to, że w pełni zaspokajamy popyt rynkowy, nie osiągamy zysku, a
każdy spadek popytu rynkowego powoduje automatycznie straty przedsiębiorstwa.
b) Wo®ð1 im Wo bliższe jedynki, tym wiÄ™kszy spadek popytu, przedsiÄ™biorstwa jest w
stanie przetrwać bez straty, tym mniej wrażliwy na spadek popytu jest próg
rentowności.
Analiza BEP wykorzystywana jest nie tylko w zarządzaniu bieżącym przedsiębiorstwa,
ale także przy określaniu i ocenie projektów inwestycyjnych. Przeprowadza się ją przed
podjęciem decyzji o realizacji określonego projektu. Stąd obliczone wielkości stanowią
jedynie przewidywania przyszłych warunków działania. Podstawą analizy wrażliwości
progu jest opracowanie wariantu optymistycznego i pesymistycznego zmian warunków
w jakich działa przedsiębiorstwo, a które wpływają na poziom czynników uwzględnionych
przy obliczaniu wielkości progu rentowności. Czynniki te to cena jednostkowa i
jednostkowe koszty zmienne. W wyniku analizy określa się ich graniczny poziom, czyli
taki który przy niezmiennych pozostałych warunkach funkcjonowania przedsiębiorstwa
gwarantuje jedynie osiągnięcie progu rentowności.
Graniczny poziom ceny jednostkowej i Graniczny poziom kosztów jednostkowych służą
do obliczenia marginesu bezpieczeństwa dla danego przedsięwzięcia z uwagi na zmianę
wielkości danego czynnika.
Margines bezpieczeństwa mówi nam o tym jaka może być maksymalna zmiana
danego czynnika z punktu widzenia danego przedsięwzięcia.
Dz
wignia operacyjna - istnienie progu rentowności związane jest z istnieniem pewnej
części kosztów przedsiębiorstwa, które pozostają niezależne od wielkości produkcji
(koszty stałe). Stąd każdy przyrost sprzedaży przynosi przedsiębiorstwu ponad
proporcjonalny przyrost zysku przed opodatkowaniem. Przyrost ten nosi nazwÄ™ dz
wigni
operacyjnej.