Ryzyko jest definiowane jako kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia i stopnia ciężkości
możliwego pogorszenia stanu środowiska lub utraty życia i zdrowia ludzi w sytuacji wystąpienia NZS.
NZS  Nadzwyczajne Zagrożenie Środowiska
Elementy ryzyka
Ryzyko związane z daną sytuacją lub procesem technologicznym jest oceniane na podstawie
kombinacji dwóch elementów (rys. 14-9):
�� � prawdopodobieństwa wystąpienia NZS bądz
urazu ciała lub utraty zdrowia.
Prawdopodobieństwo to jest związane z częstotliwością i czasem wystąpienia sytuacji
zagrażających;
�� � najwyższej dającej się przewidzieć ciężkości skutków wystąpienia NZS bądz
urazu ciała lub
pogorszenia stanu zdrowia. W danej sytuacji zagrożenia ciężkość skutków może zależeć od
wielu czynników, które tylko częściowo można przewidzieć. Oceniając ryzyko, powinno się
zakładać najcięższy skutek, które może spowodować każde zidentyfikowane zagrożenie,
nawet wówczas, gdy prawdopodobieństwo zaistnienia takiego urazu lub pogorszenia stanu
zdrowia nie jest duże.
Rys. 14-9. Elementy ryzyka
Dokładne określenie wymienionych elementów jest trudne i może być jedynie oszacowane na
pewnym poziomie ufności. Rozpatrując ciężkość szkód, należy uwzględnić:
�� � czego one dotyczą: osób, środowiska czy mienia,
�� � stopień ciężkości skutków,
�� � obszar (zasięg) szkód, np. liczbę osób.
W bloku prawdopodobieństwa wystąpienia urazu ciała lub utraty zdrowia (szkody) można wyróżnić
następujące wzajemnie przenikające się elementy wpływające na wartość prawdopodobieństwa (rys.
14-10). Są to:
�� � prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego,
�� � częstotliwość i czas ekspozycji,
�� � możliwość uniknięcia (lub ograniczenia) szkody.
Click here to get your free novaPDF Lite registration key
Rys. 14-10. Elementy prawdopodobieństwa urazu lub utraty zdrowia
Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia zagrażającego zależy od niezawodności elementów
struktury: człowiek - maszyna - środowisko. Dane uzyskuje się najczęściej na podstawie:
�� � opisu wypadków i zdarzeń prawie wypadkowych,
�� � analizy porównawczej ryzyka,
�� � wniosków z danych statystycznych dotyczących podobnych wydarzeń.
Zarządzanie - działalność kierownicza polegająca na ustalaniu celów i powodowaniu ich realizacji
dzięki wykorzystaniu przez organizację zasobów, procesów i informacji w istniejących warunkach
zewnętrznych jej działania (prawnych, społecznych, ekonomicznych itp.) w sposób sprawny i
skuteczny oraz zgodny ze społeczną racjonalnością działań gospodarczych.
Zarządzanie bezpieczeństwem i ryzykiem - obejmuje te aspekty ogólnego zarządzania, które wiążą
się z rozwijaniem i realizacją polityki bezpieczeństwa. Jest to zbiór działań podejmowanych przez
organy w tym celu delegowane. Ich celem jest redukcja ryzyka utraty życia lub zdrowia do poziomu
akceptowalnego z punktu widzenia obowiązującego prawa, ekonomii i etyki.
W ogólnym znaczeniu zarządzanie bezpieczeństwem obejmuje takie czynności, jak:
�� � ocenianie stanu warunków podejmowanych działań niebezpiecznych i postępowania organów
i służb,
�� � formułowanie ogólnego planu działania oraz szczegółowych programów poprawy warunków i
modyfikacji zachowania,
�� � decydowanie o wydatkach na bezpieczeństwo i działania prwewncyjne przed powstaniem
NZS,
�� � śledzenie i kontrolowanie przebiegu realizacji przyjętych programów bezpieczeństwa i
osiągania przyjętych na ich podstawie celów.
System zarządzania - struktura organizacyjna, rozłożenie odpowiedzialności, procedury, procesy i
zasoby.
Polityka bezpieczeństwa - akt przedstawiający cele, zasady i sposoby działania postrzegane przez
organy nadzorujące jako niezbędne do zapewnienia bezpiecznego wykonywania procesów
technologicznych i działań. Prawidłowo sformułowana polityka Bezpieczeństwa określa intencje i
odpowiedzialność za wyróżnione obszary bezpieczeństwa oraz cele zamierzone do osiągnięcia w
dziedzinie bezpieczeństwa i zarządzania ryzykiem wraz z podaniem sposobów ich realizacji
Click here to get your free novaPDF Lite registration key
14-3.3.1. Zasady analizy ryzyka
Analiza ryzyka jest częścią działań w ogólnej procedurze oceny ryzyka zgodnie z wymaganiami
standardów europejskich (rys. 14-11):
Składają się na nią:
�� � opis obiektu,
�� � identyfikacja zagrożeń,
�� � oszacowanie ryzyka.
Następnym etapem oceny ryzyka jest oszacowanie ryzyka (ustalenie prawdopodobieństwa i stopnia
możliwej szkody).
Ogólna analiza ryzyka powinna być prowadzona według zasad, które umożliwią porównywanie
otrzymywanych wyników oraz zapewnią większą obiektywność prowadzonej oceny.
Rys. 14-11. Procedura oceny ryzyka zawodowego
Podstawowym działaniem jest identyfikacja obiektu obejmująca:
�� � opis środowiska, w którym obiekt funkcjonuje,
�� � ogólny opis obiektu ,
�� � ustalenie ograniczeń (np. wynikających z istnienia innych obiektów),
�� � określenie przepływów materiałów, energii, informacji,
�� � określenie warunków obsługi obiektu objętych analizą ryzyka.
Click here to get your free novaPDF Lite registration key
y
ródłem tych informacji mogą być:
�� � dane techniczne o obiekcie lub procesie, otrzymane od producenta lub dostawcy,
�� � procedury technologiczne i instrukcje obsługi,
�� � obserwacja środowiska pracy,
�� � obserwacja zadań wykonywanych na stanowisku pracy,
�� � obserwacja zadań wykonywanych poza stanowiskiem pracy,
�� � obserwacja przebiegu pracy (sprawdzenie, czy praca jest wykonywana zgodnie z ustalonymi
procedurami),
�� � wywiady z pracownikami,
�� � wyniki pomiarów czynników szkodliwych i niebezpiecznych, występujących na stanowisku
pracy,
�� � obserwacja czynników zewnętrznych, które mogą wpłynąć na stanowisko pracy (np. prace
wykonywane przez pracowników zewnętrznych),
�� � analiza czynników psychologicznych, społecznych i fizycznych, które mogą wywołać stresy
oraz ich związków z organizacją i środowiskiem pracy,
�� � analiza organizacji działań, których celem jest zapewnienie właściwych warunków pracy.
Dalszym ważnym etapem jest identyfikacja wszelkich dostępnych z
ródeł informacji, które mogą być
przydatne do prowadzenia analizy ryzyka.
Identyfikacja zagrożeń powinna obejmować:
�� � określenie wszelkich czynników niebezpiecznych i szkodliwych występujących w danym
miejscu,
�� � wybór tych właściwości czynników szkodliwych i niebezpiecznych, których oddziaływanie ma
decydujący wpływ na człowieka i środowisko oraz określenie ich wartości,
�� � ustalenie, w jaki sposób czynniki te mogą oddziaływać na człowieka i środowisko
�� � określenie czasu lub częstotliwości wystąpienia NZS,
�� � ustalenie liczby osób i obszarów narażonych.
Ocena skutków umożliwi ustalenia priorytetów działań w prowadzonej ocenie ryzyka oraz pozwoli -
po jej wykonaniu - na podjęcie właściwych działań prewencyjnych.
Identyfikacja zagrożeń wraz ze wstępnym ustaleniem skutków stanowi wstępne oszacowanie ryzyka i
umożliwi podjęcie decyzji o zastosowaniu bardziej złożonej metody analizy ryzyka. Szczególnie
pomocne może się tu okazać uszeregowanie zagrożeń w zależności od przewidywanych następstw.
Pozwala to na uszeregowanie obszarów działalności szczególnie niebezpiecznych.
W dużych procesach produkcyjnych rozwój sekwencji wydarzenia szczytowego może trwać czasami
bardzo długo. Prawdopodobieństwo wydarzenia szczytowego jest najczęściej małe, ale skutki mogą
mieć wymiar katastrofalny.
Oszacowanie ryzyka obejmuje przyporządkowanie miar poszczególnym elementom ryzyka
(prawdopodobieństwa i stopnia możliwej szkody). Do określenia wartości tych miar są stosowane
różnego rodzaju metody. Wybrana metoda powinna być adekwatna do obiektu podlegającego analizie
ryzyka.
Jeśli szacuje się ryzyko dla elementów z bloku prawdopodobieństwa, to powinno się uwzględniać
możliwe sekwencje zdarzeń. Oszacowanie to nie jest łatwe ze względu na przenikanie się obszarów
prawdopodobieństw. Wynikiem oceny powinno być ustalenie:
�� � czy ryzyko jest odpowiednio kontrolowane i czy można je uznać za akceptowalne,
�� � jeżeli nie, to jakie środki można zastosować w celu jego redukcji,
�� � jakie priorytety należy przyjąć redukując ryzyko,
�� � jakie środki można zastosować w celu dalszej poprawy bezpieczeństwa i ochrony przed NZS.
Click here to get your free novaPDF Lite registration key
Wypadek termin potocznie rozumiany jako nieplanowane, nagłe i niepożądane zdarzenie, trudne do
przewidzenia, w wyniku którego ludzie tracą życie, doznają obrażeń a także ponoszą różne straty.
Klasyczny model wypadku
14-3.3.2. Podsumowanie
�� � Ryzyko jest kombinacją prawdopodobieństwa wystąpienia NZS oraz stopnia ich ciężkości.
�� � Na prawdopodobieństwo wystąpienia NZS składają się:
o prawdopodobieństwo zdarzenia,
o częstotliwość wykonywania czynności niebezpiecznych,
o możliwości uniknięcia zdarzenia.
�� � Analiza ryzyka obejmuje:
o identyfikację obiektu i stwarzanych zagrożeń,
o wstępne oszacowanie możliwych skutków,
o oszacowanie ryzyka (analiza skutków, obliczenie prawdopodobieństw, obliczenie
ryzyka).
m
p =� ,
M
gdzie: p  prawdopodobieństwo wystąpienia badanego zdarzenia,
m  liczba powtórzeń zdarzenia,
M  liczba prób
Click here to get your free novaPDF Lite registration key
Redukcja ryzyka - zespół działań polegających na ograniczeniu oddziaływania poszczególnych
elementów ryzyka i zapewniających jego redukcję do poziomu akceptowalnego. Oznacza to podjęcie
działań dotyczących:
�� � wyeliminowania lub ograniczenia wpływu zidentyfikowanych zagrożeń,
�� � zredukowania prawdopodobieństwa wystąpienia NZS,
�� � zminimalizowania ciężkości skutków NZS.
Ryzyko resztkowe - ryzyko pozostające po zastosowaniu środków bezpieczeństwa.
Redukcja zagrożenia polega na:
- Wyeliminowanie lub ograniczenie wpływu zidentyfikowanych zagrożeń
ż� � Wyeliminowanie zagrożeń, gdy tylko jest to możliwe
ż� � Stosowanie osłon lub urządzeń bezpieczeństwa, lub odpowiednich procedur
bezpieczeństwa
- Zredukowanie prawdopodobieństwa wystąpienia urazu ciała lub pogorszenia stanu zdrowia
ż� � Zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego
ż� � Zmniejszenie częstości i czasu zdarzeń niebezpiecznych
ż� � Zwiększenie prawdopodobieństwa możliwości uniknięcia lub ograniczenia
szkody
- Zminimalizowanie ciężkości urazu
Redukcja ryzyka jest jednym z elementów procesu oceny ryzyka stanowiącego podstawę
świadomego zarządzania ryzykiem. Działania związane z redukcją ryzyka są podejmowane wówczas,
gdy poziom ryzyka resztkowego jest wyższy niż poziom ryzyka akceptowalnego.
W procesie redukcji ryzyka należy przede wszystkim dążyć do wyeliminowania zidentyfikowanych
zagrożeń lub ograniczenia ich wpływu. Należy tego dokonywać przez wyeliminowanie zagrożeń w
procesie projektowania lub modernizacji. Jeżeli nie jest to możliwe, należy stosować osłony lub
urządzenia bezpieczeństwa. Stosowanie procedur zapewniających zabezpieczenie przed
wystąpieniem NZS.
Istotną kwestią dotyczącą bezpieczeństwa ratowników podczas działań ratowniczych jest stan wyższej
konieczności. Termin ten jest opisany w ustawie z dn. 24 sierpnia 1991 r.  o Państwowej Straży
Pożarnej oraz w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 17 listopada
1997 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków oraz zakresu
ich obowiązywania w stosunku do innych osób biorących udział w akcjach ratowniczych, ćwiczeniach
lub szkoleniu. Stan wyższej konieczności są to okoliczności podczas akcji ratowniczej, podczas
których, w ocenie kierującego działaniem ratowniczym, dokonanej w miejscu i w czasie zdarzenia,
istnieje prawdopodobieństwo uratowania życia ludzkiego a z powodu braku specjalistycznego sprzętu
zachodzi konieczność zastosowania sprzętu zastępczego lub fizyczne właściwości ratownika mogą
zastąpić brak możliwości użycia właściwego sprzętu oraz kiedy jest możliwe wykonanie określonej
czynności przez osobę zgłaszającą się dobrowolnie. Kierujący akcją ratowniczą jest wtedy uprawniony
do zarządzenia odstąpienia od zasad powszechnie uznanych za bezpieczne, z zachowaniem
wszelkich dostępnych w danych warunkach zabezpieczeń oraz z zastrzeżeniem, że wszystkie osoby
uczestniczące w działaniu są poinformowane o zagrożeniach i wykonują czynności ratownicze
dobrowolnie.
Click here to get your free novaPDF Lite registration key