Janusz Danecki
Historia muzu"mał
skiej myĘli politycznej
H
i
s
t
o
r
i
a
m
u
z
u
"
m
a
Å‚

s
k
i
e
j
m
y
Ę
l
i
p
o
l
i
t
y
c
z
n
e
j
semestr zimowy 2004/2005
I. Spo"eczeł
stwo przedmuzu"mał
skiej Arabii
I
.
S
p
o
"
e
c
z
e
Å‚

s
t
w
o
p
r
z
e
d
m
u
z
u
"
m
a
Å‚

s
k
i
e
j
A
r
a
b
i
i
Plemi´ jako najwi´ksza jednostka spo"eczna.
Úycie plemienne: plemiona koczownicze i osiad"e. Pierwsze formy organi-
zacji pał
stwowej: pał
stwa buforowe Lachmidów w Mezopotamii (zaleŻne od
Iranu) i Ghassanidów (Syria, zaleŻne od Bizancjum).
Przymierza mi´dzyplemienne - poj´cie sÄ…siedztwa (dÅ»iwar). Walki mi´dzy-
plemienne i ich odzwierciedlenie w literaturze: Dni Arabów i w poezji arabskiej.
Prawo wendetty, okup krwi (dijja lub akl).
Klientyzm, rola maulów czyli klientów.
Podzia" na Ęwiat m´Å»czyzn i kobiet
W"adza - wódz - szajch lub sajjid jako primus inter pares.
II. Narodziny islamu
I
I
.
N
a
r
o
d
z
i
n
y
i
s
l
a
m
u
1. Monoteizm polityczny: islam jako si"a jednoczÄ…ca plemiona i podstawa
powstania ponadplemiennej organizacji pał
stwowej.
2. Znaczenie Koranu i konstytucji medył
skiej.
3. Mahomet jako mÄ…Å» stanu i polityk.
4. Tradycja Mahometa.
III. Wczesne idee legitymacji w"adzy politycznej
I
I
I
.
W
c
z
e
s
n
e
i
d
e
e
l
e
g
i
t
y
m
a
c
j
i
w
"
a
d
z
y
p
o
l
i
t
y
c
z
n
e
j
1. Koncepcja kalifatu jako nast´pstwa po proroku.
2. Typy legitymacji kalifatu:
- zas"ugi dla gminy: Abu Bakr (632-644)
- pozycja spo"eczna i wp"ywy Usman (644-656) i Umajjadzi (661-750).
- pokrewieł
stwo z Prorokiem - Ali (656-661) i szyici
- zalety osobiste - charydŻyci.
IV. Umajjadzkie koncepcje w"adzy
I
V
.
U
m
a
j
j
a
d
z
k
i
e
k
o
n
c
e
p
c
j
e
w
"
a
d
z
y
1. Zapiecz´towywanie proroctwa. Przeciwstawienie epoki proroków epoce
w"adców.
2. Od koncepcji politycznych do religijnych:
- kadaryzm i koncepcja odpowiedzialnoĘci w"adców i wolnej woli
- murdŻyizm czyli nieocenianie w"adców przed wyrokiem boskim na
SÄ…dzie Ostatecznym.
V. Abbasydzi.Utrwalenie w"adzy dynastycznej i rozbudowa administracji w
V
.
A
b
b
a
s
y
d
z
i
.
U
t
r
w
a
l
e
n
i
e
w
"
a
d
z
y
d
y
n
a
s
t
y
c
z
n
e
j
i
r
o
z
b
u
d
o
w
a
a
d
m
i
n
i
s
t
r
a
c
j
i
w
ramach prawa (szari atu).
r
a
m
a
c
h
p
r
a
w
a
(
s
z
a
r
i

a
t
u
)
.
1. Abbasydzka legitymacja w"adzy,
2. Prawo hanafickie jako podstawa prawa pał
stwowego.
3. Uregulowanie stosunków mi´dzy muzu"manami a innowiercami.
4. System administracji kalifatu:
- wezyrat
2
- w"adza wojskowa (emirat)
- poborcy podatkowi
- system sÄ…downiczy
kadiowie czyli s´dziowie
muhtasibowie czyli nadzorcy bazarów
szurta czyli policja
mazalim sÄ…dy odwo"awcze
VI. Perska praktyka i teoria polityczna
V
I
.
P
e
r
s
k
a
p
r
a
k
t
y
k
a
i
t
e
o
r
i
a
p
o
l
i
t
y
c
z
n
a
1. Ibn al-Mukaffa a persko indyjska teoria i praktyka
- zwierciad"a w"adcy
- rzÄ…dzenie i administracja w praktyce
2. Ksi´ga korony podr´cznik etykiety dworskiej
3. Poradniki dla w"adców.
VII. Grecka teoria polityczna w islamie
V
I
I
.
G
r
e
c
k
a
t
e
o
r
i
a
p
o
l
i
t
y
c
z
n
a
w
i
s
l
a
m
i
e
1. Al-Farabi
2. Arabska Hiszpania: Ibn BadŻdŻa, Ibn Tufajl i Awerroes.
3. Bracia CzystoĘci.
VIII. Adabowa teoria polityczna
V
I
I
I
.
A
d
a
b
o
w
a
t
e
o
r
i
a
p
o
l
i
t
y
c
z
n
a
1. Adab czyli kultura zachowania si´ i wiedzy obowiÄ…zujÄ…ca wszystkich
wykszta"conych muzu"manów w tym i w"adców.
2. Al-DŻahiz
3. Ibn Kutajba
4. Ibn Abd Rabbihi
IX. Muzu"mał
skie systemy i teorie polityczne. Prawo
I
X
.
M
u
z
u
"
m
a
Å‚

s
k
i
e
s
y
s
t
e
m
y
i
t
e
o
r
i
e
p
o
l
i
t
y
c
z
n
e
.
P
r
a
w
o
1. Al-Mawardi i jego Zasady sprawowania w"adzy
2. Systemy eklektyczne i mieszane Ibn Abi ar-Rabi.
X. Teologowie i herezjografowie
X
.
T
e
o
l
o
g
o
w
i
e
i
h
e
r
e
z
j
o
g
r
a
f
o
w
i
e
1. Mutazylici Abd al-DŻabbar
2. Al-Aszari
3. Ibn Tajmijja triumf fundamentalizmu w okresie najazdów mongolskich
XI. Historiozof Ibn Chaldun
X
I
.
H
i
s
t
o
r
i
o
z
o
f
I
b
n
C
h
a
l
d
u
n
1. Úycie i twórczoĘç
2. Koncepcja procesu historycznego
3. Koncepcja w"adzy w rozwoju historycznym
4. Idea wi´zi plemiennej asabijji
XII. Szyickie koncepcje polityczne
X
I
I
.
S
z
y
i
c
k
i
e
k
o
n
c
e
p
c
j
e
p
o
l
i
t
y
c
z
n
e
1. Imamici. OdrzucajÄ… wszelkÄ… w"adz´ jako uzurpowanÄ… i tyraÅ‚
skÄ…, rzeczy-
wista w"adza naleÅ»y si´ nieobecnemu XII imamowi.
2. Isma ilici i ich koncepcja mahdiego.