AlÈ Ibn AbÈ ! Çlib
List kalifa  Alego Ibn AbÈ ! Çliba do MÇlika Ibn al-"Çri@a an-NaĆa iego
al-A0 tara uwaŻany jest za jeden z najwczeĘniejszych dokumentów szy-
ickiej teorii w"adzy.  AlÈ mia" go napisaç, mianujÄ…c w roku 658 albo
659 na namiestnika (wÇlego) Egiptu MÇlika. MÇlikowi nie uda"o si´
wykorzystaç rad swojego zwierzchnika: otruto go w drodze do Egiptu.
List zachowa" si´ w dziele przypisywanym  Alemu, a mianowicie
w Nah" al-balÇ©a. Jak si´ uwaÅ»a, Nah" zawiera ca"y dorobek przypisy-
wany  Alemu: jego chutby, listy i maksymy. Nah" zosta" spisany w XI
wieku przez wybitnego szyickiego uczonego z Bagdadu A0 -·arÈfa ar-
RÇŹiego (zm.1016), jednego z twórców wczesnej doktryny szyizmu
imamickiego. A0 -·arÈf ar-RÇÅ¹È zebra" tradycje przypisywane  Alemu,
stÄ…d Nah" trzeba uznaç za w wi´kszym stopniu apokryf niÅ» dzie"o ory-
ginalne. Nie jest jednak wykluczone, Że niektóre zawarte w tym zbio-
rze utwory sÄ… jednak oryginalne, wi´kszoĘç trzeba uznaç za apokryfy.
Nah" doczeka" si´ wielu szczegó"owych komentarzy autorstwa przede
wszystkim uczonych szyickich. WĘród nich najwi´kszÄ… jednak s"awÄ…
cieszy si´ komentarz Ibn AbÈ al-"adÈda (zm.1257).
Zawarta w Nah" al-balǩa teoria polityczna niewiele ma wspólnego
z typowo szyickimi rozwaŻaniami na temat w"adzy. W gruncie rzeczy
jest to wyk"ad zasad politycznych jako Żywo przypominający sunnic-
kie teorie: zarówno te, które w formie porad dla w"adcy tworzy" w
po"owie VIII wieku Ibn al-Muqaffa , jak i powstajÄ…ce w rozwini´tej
formie g"ównie w w. X i XI, a znane z dzie" Al-BÇqillÇniego, AbË Ya li
al-FarrÇ , Al-MÇwardiego i innych. W liĘcie do MÇlika wiele wskazuje,
Å»e pierwowzorem by" tu  List o otoczeniu w"adcy (Ar-RisÇla fÈ #^-
^a& Çba) Ibn al-Muqaffy. Dotyczy to szczególnie porad natury moralnej.
36
Natomiast echo póęniejszych dzie" znaleÄ™ç moÅ»na w omawianiu
poszczególnych urz´dów. Ze sporÄ… dozÄ… prawdopodobieÅ‚
stwa moŻna
zak"adaç, Å»e w liĘcie do MÇlika mamy do czynienia z kszta"tujÄ…cymi si´
List do MÇlika Ibn al-"Çri@a al-A0 tara
dopiero ideami politycznymi szyizmu wieku X i XI. A te koncepcje
odzwierciedla"y jedynie teori´ sunnickÄ…. Nie powsta"a jeszcze teoria
w"adzy imamów szyickich, z jej specyficznym podejĘciem do pozycji
W imi´ Boga mi"osiernego i litoĘciwego!
imama i jego miejsca w pał
stwie szyickim i sunnickim. Âlady póęniej-
szych idei daje si´ zauwaÅ»yç dopiero w komentrzu Ibn AbÈ #l-"adÈda.
To jest to, co s"uga BoÅ»y  AlÈ, rozkazodawca wiernych, nakaza" MÇli-
PodstawÄ… przek"adu jest tekst listu zawarty w ·ar& Nah" al-balÇ©a
kowi Ibn al-"Çri@owi al-A0 tarowi w swoich zaleceniach ( ahd), jakie mu
autorstwa Ibn AbÈ #l-"adÈda, (oprac. Mu& ammad AbË #l-
wyda", gdy go mianowa" namiestnikiem Egiptu, by tam pobiera" ĆarÇ",
FaŹl IbrÇhÈm, Kair 19, przedruk Qumm, b.r.w., t.XVII, s.30-117.
zwalcza" jego [Egiptu] wrogów, s"uŻy" poprawie Życia jego mieszkał
-
Istnieje angielski przek"ad Listu opublikowany w: A Shi ite Anthology.
ców i zapewnia" dobrobyt jego krainom.
Selected and with a Foreword by  AllÇmah Sayyid Mu& ammad
[ AlÈ] nakaza" mu bogobojnoĘç i przedk"adanie pos"uszeÅ‚
stwa wo-
"usayn ! abÇtabÇ È. Translated with Explanatory Notes by William
bec siebie, kierowanie si´ przepisanymi w Ksi´dze Boga obowiÄ…zkami
C.Chittick, Qumm 1989 (II wyd.), s.68-89.
i tradycjami. Nie uzyska szcz´Ä˜cia ten, kto nie b´dzie si´ nimi kiero-
wa", a n´dz´ b´dzie cierpia" tylko ten, kto im przeczy i kto je odrzuca.
[Nakaza" mu] wspomagaç Boga, chwa"a niechaj mu b´dzie, r´kÄ…, ser-
cem i j´zykiem. On, wspania"e jest Jego imi´, zagwarantuje pomoc
kaŻdemu, kto Go wspomoŻe i umocni kaŻdego, kto Go umacnia.
Nakaza" mu, by prze"amywa" nami´tnoĘci swojej duszy, i wykorze-
nia" z niej opór, albowiem dusza nak"ania do z"a, chyba Że Bóg jej oka-
Że mi"osierdzie.
Wiedz, MÇliku, Å»e wys"a"em ci´ do kraju, w którym przed tobÄ… w"a-
da"y dynastie1 zarówno sprawiedliwe jak i tyrał
skie. Ludzie b´dÄ… spo-
glÄ…dali na twoje post´powanie tak, jak ty niegdyĘ spoglÄ…da"eĘ na post´-
powanie w"adców (wulÇt), którzy byli przed tobÄ…, b´dÄ… mówiç o tobie
to samo, co ty mówi"eĘ o nich. A o dobrych [w"adcach] Ęwiadczą s"o-
wa, jakie na ich temat Bóg wk"ada w usta swoich s"ug.
Niechaj wi´c najulubieÅ‚
szym skarbem b´dzie dla ciebie szlachetne
dzia"anie. Panuj nad swoimi zachciankami i powstrzymuj swojÄ… dusz´
przed tym, co ci nie przystoi, albowiem powstrzymywanie duszy ozna-
cza okazywanie jej sprawiedliwoĘci zarówno w tym, co pokocha"a, jak
i w tym, czego nie lubi.
37 38
Spraw, by twoje serce odczuwa"o litoĘç dla twoich poddanych go zemsty od trzymania si´ niesprawiedliwoĘci. Zaiste Bóg s"yszy we-
(ra iyya)2, mi"oĘç do nich i dobroç dla nich. Nie bÄ…dÄ™ dla nich jak dra- zwania ciemi´Å»onych. Dla ciemi´Å»ycieli jest zaĘ zasadzkÄ… (mir^Çd).
pieÅ»ne zwierz´, chcÄ…ce ich poÅ»reç. Niechaj najulubieÅ‚
szÄ… twojÄ… sprawÄ… b´dzie ta, która jest Ęrodkowa
Poddani dzielÄ… si´ na dwa typy: Jedni sÄ… dla ciebie braçmi w reli- pod wzgl´dem poprawnoĘci, najbardziej sprawiedliwa, zyskujÄ…ca naj-
gii, inni sÄ… równymi ci stworzeniami. Pope"niajÄ… niespodziewane b"´- wi´ksze uznanie wĘród poddanych, albowiem gniew pospólstwa unie-
dy, zdarzajÄ… si´ im niedostatki, dopuszczajÄ… si´ wyst´pków w sposób waÅ»nia zadowolenie wybraÅ‚
ców, a gniew wybrał
ców uniewaŻnia za-
zamierzony lub przez pomy"k´. Obdaruj ich swoim przebaczeniem dowolenie pospólstwa.
i wybaczeniem, tak samo jak pragniesz i chcia"byĘ, aby Bóg obdarzy" Nikt inny z poddanych niŻ wybrał
cy nie jest dla w"adcy (wÇlÈ)
ci´ swoim przebaczeniem i wybaczeniem. Ty bowiem jesteĘ ponad ni- wiekszym ci´Å»arem w chwilach odpoczynku, mniejszÄ… pomocÄ… w cza-
mi, ale twój zwierzchnik jest nad tobÄ…. Bóg jest równieÅ» ponad tym, sie próby, bardziej niech´tny do sprawiedliwego post´powania, upar-
kto ciebie wyznaczy". Bóg chce, byĘ ty im wystarczy", tobie ich powie- ty w Żądaniach, mniej wdzi´czny za dary, ch´tny do wykr´cania si´,
rza. gdy si´ zakazuje, najmniej cierpliwy przy zrzÄ…dzeniach losu. Nato-
Nie podejmuj wojny z Bogiem, poniewaŻ nie dysponujesz si"ą prze- miast podporą religii, "ącznikiem muzu"manów, gotowoĘcią wobec
ciwko jego zemĘcie, i bezwzgl´dnie potrzebujesz jego przebaczenia wrogów jest pospólstwo tej spo"ecznoĘci, niechaj wi´c twoja sk"onnoĘç
i mi"osierdzia. Nigdy nie Å»a"uj przebaczania, nigdy nie ciesz si´ kara- i mi"oĘç skieruje si´ ku nim.
niem. Nie post´puj pospiesznie, jeĘli moÅ»esz postÄ…piç inaczej. Nie Niechaj spoĘród twoich poddanych najdalszy od ciebie i najwstr´t-
mów:  Otrzyma"em si"´ rozkazywania, rozkazuj´ i naleÅ»y mnie s"u- niejszy dla ciebie b´dzie ten, kto najskrz´tniej szuka ludzkich wad. Lu-
chaç , bo to jest zepsucie w sercu, os"abienie religii i zbliÅ»anie si´ do dzie bowiem majÄ… wady, które w"adca (wÇlÈ) winien skrywaç. Nie
przemian losu. ujawniaj wi´c tych, które sÄ… przed tobÄ… ukryte, albowiem w"aĘnie ty
JeĘli w"adza, którÄ… posiadasz, wywo"a w tobie wynios"oĘç albo aro- powinieneĘ oczyszczaç to, co ci zostanie ujawnione. Bóg panuje nad
gancj´, przyjrzyj si´ pot´dze królestwa BoÅ»ego nad tobÄ…, pot´dze, jakÄ… tym, co jest przed tobÄ… skryte. Skrywaj wi´c, jak moÅ»esz niedoskona-
ma wobec ciebie, a jakiej ty nie posiadasz. To os"abi twoje ambicje, po- "oĘci, a Bóg skryje w tobie to, co chcia"byĘ ukryç przed swoimi podda-
wstrzyma twojÄ… zapalczywoĘç i przywróci ci rozum, który byç moÅ»e nymi.
utraci"eĘ. RozwiÄ…zuj w ludziach w´ze" zawiĘci, odcinaj od siebie wszelkie
StrzeÅ» si´ konkurowania z Bogiem w jego pot´dze i upodobniania sznury wrogoĘci (witr), unikaj wszystkiego, co ci nie odpowiada
si´ do jego wielkoĘci, albowiem Bóg upokorzy kaÅ»dego olbrzyma i po- (yaŹi& u laka), nie wierz nazbyt szybko donosicielowi (sÇ in), albowiem
niÅ»y kaÅ»dego, kto jest wynios"y. donosiciel jest k"amcÄ…, nawet jeĘli si´ wydaje, Å»e udziela dobrych rad.
Post´puj sprawiedliwie wobec Boga i wobec ludzi, wobec swojej ro- Nie w"Ä…czaj do swoich doradców skÄ…pca, który moÅ»e ci´ odciÄ…gnÄ…ç
dziny i wobec tych twoich poddanych, których polubi"eĘ. JeĘli tak nie od hojnoĘci (faŹl) i sprowadziç na ciebie n´dz´. Nie w"Ä…czajÄ… równieÅ»
postÄ…pisz, b´dziesz niesprawiedliwy. Kto zaĘ ciemi´Å»y s"ugi BoÅ»e, z te- tchórza, który os"abi twoje rozkazy, ani cz"owieka poŻądliwego, który
go Bóg uczyni Swojego przeciwnika przed wszystkimi innymi s"uga- moÅ»e ukazaç ci niesprawiedliwoĘç jako rzecz dobrÄ…. SkÄ…pstwo tchó-
mi. Kto sprzeciwia si´ Bogu, tego argumenty Bóg niszczy, i b´dzie rzostwo i poŻądliwoĘç sÄ… róŻnymi cechami, które "Ä…czy niech´ç do Bo-
przeciw niemu prowadzi" wojn´, póki nie ustÄ…pi lub nie okaÅ»e skruchy. ga.
Nie ma rzeczy bardziej sk"aniajÄ…cej do "aski Boga i przyspieszenia je- Twoim najgorszym pomocnikiem (wazÈr) jest ten, kto wczeĘniej
39 40
u ciebie by" pomocnikiem z"ych ludzi. Ci zaĘ, którzy z nimi dzielili wy- spadnie ci´Å»ar tego, w czym si´ im sprzeciwi"eĘ.
st´pki, nie powinni byç dla ciebie wsparciem, poniewaÅ» sÄ… pomocni- Pobieraj cz´sto nauki u uczonych ( ulamÇ ), prowadÄ™ dysputy z m´-
kami grzeszników i braçmi ciemi´Å»ycieli. Znajdziesz dla nich godnych drcami (& ukamÇ ) ustalajÄ…c to, co przynosi twojemu krajowi dobro
zast´pców majÄ…cych podobne poglÄ…dy i wp"ywy, ale nie dopuszczajÄ…- i ustanawiajÄ…c to, na czym ludzie przed tobÄ… si´ wspierali.
cych si´ takich jak oni wyst´pków, przest´pstw i grzechów, ludzi któ- Wiedz, Å»e poddani dzielÄ… si´ na kategorie ( abaqÇt), z których jedne
rzy nie wspierajÄ… ciemi´Å»yciela w jego niesprawiedliwoĘci, grzesznika nie przyniosÄ… poprawy drugim, które jednak nie mogÄ… bez siebie ist-
w jego grzechach. Tacy sÄ… dla ciebie najmniejszym ci´Å»arem i najwi´k- nieç. Do nich naleŻą:
szą pomocą, najbardziej lubią ciebie najmniej kochają kogoĘ poza to-  Żo"nierze Boga;
bÄ…. Tych wybieraj jako najbliÅ»szych w swojej samotnoĘci i w swoich  pisarze (kuttÇb) ludzi wybranych i pospólstwa;
uroczystoĘciach. Niechaj najbardziej wp"ywowi z nich mówiÄ… ci naj-  sprawiedliwi s´dziowie;
bardziej gorzkÄ… prawd´ i niechaj w najmniejszym stopniu wspomaga-  sprawiedliwi i "agodni namiestnicy;
jÄ… ci´ w tym, co Bóg uwaÅ»a za wst´tne w najbliÅ»szych sobie ludziach,  ludzie pobierajÄ…cy pog"ówne ("izya) i ĆarÇ" od "immich i od mu-
choçby nawet by"o ci to nie wiem jak mi"e. zu"manów;
Trzymaj si´ ludzi poboÅ»nych i prawdomównych. Przyzwyczaj ich  kupcy i rzemieĘlnicy;
do tego, by ci´ nie wychwalali ani nie próbowali si´ cieszyç uczynka-  niÅ»sze klasy ludzi pozbawionych w"asnoĘci i n´dzarze.
mi, których nie jesteĘ sprawcą. Nadmiar pochwa" bowiem wywo"uje KaŻdej z tych grup Bóg wyznaczy" jej udzia", okreĘlając w swojej
próŻnoĘç (zahw) i rodzi wynios"oĘç. Ksi´dze i w tradycji swojego proroka, oby Bóg b"ogos"awi" jego i jego
Niechaj ani dobroczył
ca ani z"oczył
ca nie b´dÄ… dla ciebie tym sa- ród, kary i obowiÄ…zki, jako przechowywany przez nas uk"ad ( ahd).
mym, by ludzie czyniÄ…cy dobro nie odwrócili si´ od niego, a ludzie
czyniÄ…cy z"o nie byli zach´cani do czynienia z"a. KaÅ»demu z takich lu- [Úo"nierze]
dzi oddaj to, co oddajesz samemu sobie.
Wiedz, Å»e nic tak nie rodzi dobrego zdania o w"adcy wĘród pod- Úo"nierze z przyzwolenia Boga sÄ… ochronÄ… poddanych, ozdobÄ…
dannych jak to, Å»e czyni dla nich dobro, "agodzi ich obciÄ…Å»enia i nie w"adców, pot´gÄ… religii, drogÄ… prowadzÄ…cÄ… ku bezpieczeÅ‚
stwu. To tyl-
zmusza ich do czegoĘ, co nie jest ich obowiÄ…zkiem. W tych sprawach ko dzi´ki nim trwajÄ… poddani. Ale jedynym Ęrodkiem utrzymania dla
post´puj tak, byĘ si´ doczeka" akceptacji swoich poddanych, albowiem Å»o"nierzy jest to, co Bóg im przydziela z ĆarÇ"u, dzi´ki czemu zyskujÄ…
dobra opinia pozwoli ci uniknÄ…ç d"ugotrwa"ej troski (na^ab awÈl). si"´ do walki ("ihÇd) z nieprzyjacielem, na czym si´ wspierajÄ… w tym,
Najbardziej na twojÄ… dobrÄ… opini´ zas"uguje ten, kto dobrze wyko- co im przynosi korzyĘç, i dzi´ki czemu zaspokajajÄ… swoje potrzeby.
na" zadania, które mu zleci"eĘ, natomiast najbardziej zas"uguje na two- A przy tym te dwie grupy [tj. Å»o"nierze i podatnicy] nie utrzymajÄ… si´
jÄ… z"Ä… opini´ ten, kto zlecone mu przez ciebie zadania Ä™le wykona". bez trzeciej grupy: s´dziów, namiestników i pisarzy, którzy ustalajÄ…
Nie odrzucaj s"usznych obyczajów, których trzymali si´ przywódcy kontrakty, gromadzÄ… korzyĘci oraz biorÄ… w opiek´ sprawy ogólne
tej spo"ecznoĘci (umma), które zosta"y powszechnie zaakceptowane i szczegó"owe. A wszyscy oni nie mogÄ… si´ obejĘç bez kupców i rze-
i które przynios"y dobro poddanym. Nie wprowadzaj [nowych] oby- mieĘlników, którzy razem przynoszą potrzebne rzeczy, utrzymują tar-
czajów, które szkodzi"yby w czymĘ wykonywaniu istniejÄ…cych obycza- gi (suki). ZapewniajÄ… dzi´ki pracy swoich rÄ…k dobrobyt, jakiego inni
jów, i niechaj ten, kto je ustanowi", otrzyma nagrod´, a na ciebie niech bez nich nie osiÄ…gn´liby.
41 42
Potem idzie najniÅ»sza grupa ludzi w potrzebie i ludzi biednych, po- nie ich dobrych uczynków wzmaga ich odwag´ i zach´ca bezczyn-
trzebujących wsparcia i pomocy. U Boga dla wszystkich jest dostatek, nych, jeĘli Bóg tylko zechce.
a od w"adcy kaÅ»dy moÅ»e si´ spodziewaç tyle, na ile zas"uguje. Jednak- Nast´pnie uznawaj wszystko, co kaÅ»dy z nich osiÄ…gnÄ…". Nie przypi-
Å»e w"adca nie osiÄ…gnie tego, do czego naprawd´ zobowiÄ…za" go naj- suj osiÄ…gni´ç jednego cz"owieka innemu, i nie pomniejszaj niczyich
wyÅ»szy Bóg jeĘli nie b´dzie szuka" u Boga pomocy i wspó"dzia"ania, je- osiÄ…gni´ç.
Ęli nie wpoi w swojÄ… dusz´, Å»e naleÅ»y trzymaç si´ twardo sprawiedli- Niechaj szlachetnoĘç cz"owieka nie sprawia, byĘ za wielkie uznawa"
woĘci (& aqq) w sprawach "atwych i trudnych. drobne osiÄ…gni´cia. Niechaj nie b´dÄ… pomniejszane osiÄ…gni´cia, które
Wyznaczaj na dowódc´ swoich Å»o"nierzy tego, kto twoim zda- by"y wspania"e. Zwracaj si´ do Boga i Jego wys"annika w sprawach,
niem najbardziej jest oddany Bogu, jego wys"annikowi i twojemu które ci´ k"opoczÄ… i które nie sÄ… dla ciebie oczywiste. Albowiem Bóg,
imamowi, kto ma najczystsze serce, kto jest najzmyĘlniejszy, kto naj- chwa"a niechaj mu b´dzie, powiedzia" ludziom, których pragnÄ…" po-
wolniej popada w gniew, kto ch´tnie wybacza, kto okazuje dobro lu- prowadziç:  O wy, którzy wierzycie! S"uchajcie Boga! S"uchajcie Po-
dziom s"abym, kto jest surowy wobec silnych, kogo nie porusza prze- s"ał
ca! I s"uchajcie tych spoĘród was, którzy posiadają moc rozkazy-
moc i kto nie okazuje bezsilnoĘci. wania! A jeĘli si´ sprzeczacie o coĘ mi´dzy sobÄ…, to przedstawcie to Bo-
Trzymaj si´ teÅ» ludzi szlachetnych, pochodzÄ…cych z dobrych rodów gu i Pos"aÅ‚
cowi  jeĘli wierzycie w Boga i w Dzieł
Ostatni! (Koran,
o wielkich osiÄ…gni´ciach, ludzi bohaterskich i odwaÅ»nych, hojnych 4:59  JB). Zwracanie si´ do Boga oznacza korzystanie z jasnych wy-
i tolerancyjnych, w nich bowiem mieĘci si´ wszelka szlachetnoĘç powiedzi Jego Ksi´gi, a zwracanie si´ do wys"annika oznacza korzysta-
i uznanie. nie z jego tradycji, która "ączy a nie dzieli.
Zajmuj si´ dog"´bnie ich (wojska) sprawami tak, jak rodzice zajmu-
jÄ… si´ sprawami swoich dzieci. Niechaj nic, w czym ich umocni"eĘ, nie [S´dziowie]
wywo"uje twojego niepokoju (tafÇqama). Nie odwo"uj dobroci, jakÄ… im
obieca"eĘ, nawet jeĘli jest niewielka, jest ona bowiem powodem, dla Do rozsądzania wybierz najlepszego twoim zdaniem spoĘród swoich
którego udzielają ci dobrych rad i mają o tobie dobre mniemanie. poddanych, którego z tropu nie zbijają [nazbyt liczne] sprawy, którego
Nie próbuj poniechaç drobnych spraw, skupiajÄ…c si´ na wielkich, strony nie wyprowadzajÄ… z równowagi, który nie upiera si´ przy omy"-
poniewaÅ» potrafiÄ… wykorzystaç najdrobniejszÄ… twojÄ… "ask´, a mogÄ… si´ ce i bez wi´kszego ociÄ…gania si´ powraca do prawdy, jeĘli jÄ… pozna, któ-
obejĘç bez najwi´kszej z twoich "ask. Preferuj tych z twoich dowód- ry nie sk"ania si´ do poŻądliwoĘci, który nie zadowala si´ bliÅ»szym zna-
ców, którzy najbardziej wspierajÄ… swoich Å»o"nierzy, którzy sÄ… lepsi od czeniem, nie si´gajÄ…c do dalszego, który dog"´bnie rozwaÅ»a sprawy nie-
swoich przodków, dajÄ…c im wi´cej niÅ» dawa"a im pozostawiona w do- jasne, który trzyma si´ przede wszystkim argumentów, który nie gniewa
mu rodzina. Wtedy ich jedynÄ… troskÄ… b´dzie zwalczanie wroga, a two- si´ z powodu próĘb stron, który cierpliwie dÄ…Å»y do wyjaĘnienia spraw,
ja dobroç dla nich wzbudzi w ich sercach dobroç dla ciebie. Ich rady który jest neugi´ty wydajÄ…c wyrok, który nie da si´ oszukaç pochwa"Ä…,
sÄ… szczere tylko wtedy, gdy zwierzchnicy zajmujÄ… si´ ich sprawami. nie ulegnie pokusie. Takich ludzi jest ma"o.
Gdy ich zanadto nie obciÄ…Å»ajÄ… i gdy nie ociÄ…gajÄ… si´ w zakoÅ‚
czeniu ich Nast´pnie cz´sto zajmuj si´ wykonywaniem przez niego w"adzy sÄ…-
s"uÅ»by. downiczej i szczodrze dawaj mu to, dzi´ki czemu uniknie niedostat-
Niechaj wi´c ich nadzieje b´dÄ… wielkie, obdarzaj ich wspania"ymi ków i dzi´ki czemu nie b´dzie wiele potrzebowa" od ludzi. Daj mu
pochwa"ami, wyliczaniem ich osiÄ…gni´ç, albowiem cz´ste wspomina- przy sobie pozycj´, o jakiej nikt z twojego otoczenia (ĆÇ^^atika) nie mo-
43 44
Å»e marzyç, by móg" si´ tym samym zabezpieczyç przed Ęmiertelnym wiem uzyskuje si´ go [ĆarÇ"] wy"Ä…cznie dzi´ki dbaniu o ziemi´. Kto si´
oskarÅ»aniem go przed tobÄ… (i©tiyÇl ar-ri"Çl lahu  indaka). domaga ĆarÇ"u bez dbania o ziemi´, doprowadzi kraj do ruiny, a ludzi
do zguby. Panowanie takiego cz"owiek nie utrzyma si´ d"ugo. JeĘli
RozwaÅ» to szczegó"owo, albowiem ten urzÄ…d (hÇ"Ç #d-dÈn) by" prze-
skarÅ»yç si´ b´dÄ… na ci´Å»ary, zaraz´, brak wody, susz´, zniszczenie
cieŻ jeł
cem w r´kach ludzi z"ych, którzy traktowali go [namiestnika]
gruntów w wyniku suszy lub zalania przez powódę, zmniejsz im obcią-
wedle w"asnych zachcianek, dąŻąc przez niego do osiągniącia spraw
Å»enia, jak o to proszÄ…, by si´ poprawi"o ich po"oÅ»enie.
doczesnych.
Niechaj Żadna z ulg, jakie im przyzna"eĘ, nie obciąŻa ciebie, ponie-
Potem zajmij si´ sprawami swoich namiestników. Wyznaczaj ich na
waÅ» to, co masz jest gromadzonym zapasem, po który zwrócÄ… si´ do
stanowiska dopiero po sprawdzeniu ich, nie kieruj si´ w powierzaniu
ciebie, by budowaç twój kraj i upi´kszaç twoje w"adanie. A zarazem
im stanowisk w"asnymi zachciankami i stronniczoĘcią (a@ara), to są bo-
przyniesie ci to ich pochwa"y, jeĘli jeszcze b´dziesz obdarza" ich spra-
wiem cechy gromadzące w sobie róŻne odmiany niesprawiedliwoĘci
wiedliwoĘciÄ…. B´dziesz si´ móg" oprzeç na ich sile dzi´ki temu, co dla
i zdrady. Poszukuj ludzi doĘwiadczonych i skromnych, pochodzących
nich gromadzi"eĘ (i"mÇ ika lahum), gdy ich uwolni"eĘ od ci´Å»arów, na
ze szlachetnych rodów, zajmujących naczelne miejsce w islamie. Są
ich zaufaniu, poniewaŻ nawykli do twojej sprawiedliwoĘci i "agodnoĘci
oni bardziej moralni, szczerzy w dzia"aniach, ma"o podatni na poŻądli-
wobec nich. Cz´sto moÅ»e dojĘç do spraw, które ch´tnie zniosÄ…, gdy im
woĘç, przenikliwi w postrzeganiu skutków swoich dzia"aÅ‚
.
je narzucisz, albowiem rozkwit pozwoli im znieĘç to, co na nich na"o-
Szczodrze im p"aç, to bowiem jest ich si"a w naprawie samych sie-
Å»y"eĘ. Zniszczenie ziemi zaprawd´ wynika wy"Ä…cznie z n´dzy jej miesz-
bie, dzi´ki temu nie potrzebujÄ… braç z tego, co im podlega. To teÅ» b´-
kał
ców, a jej mieszkał
cy stajÄ… si´ n´dzarzami wtedy, gdy panujÄ…cy
dzie argumentem przeciwko nim, jeĘli nie pos"uchają twojego nakazu
zajmujÄ… si´ gromadzeniem [majÄ…tku], nie sÄ… pewnie, czy utrzymajÄ…
albo zawiodÄ… twoje zaufanie.
w"adz´ i nie korzystajÄ… z pouczajÄ…cych wzorów.
Potem sprawdzaj ich post´powanie, posy"aj do nich zaufanych
i prawdomównych szpiegów ( uyËn). Sprawdzanie ich dzia"aÅ‚
potajem-
[Sekretarze]
nie sprawi, Å»e nie zawiodÄ… zaufania i "agodnie b´dÄ… traktowaç podda-
nych. StrzeÅ» si´ pomocników. JeĘli któryĘ z nich dopuĘci si´ zdrady, co
A potem przyjrzyj si´ po"oÅ»eniu swoich sekretarzy (kuttÇb). Swoje
do której uzyskasz zgodne i przekonywajÄ…ce ci´ jako Ęwiadectwo infor-
sprawy powierz najlepszym z nich. Listy z umieszczonymi w nich two-
macje od szpiegów, wymierz mu kar´ cielesnÄ… i odbierz od mu to, co
imi przebieg"ymi posuni´ciami (pu"apkami? makÇyid) i tajemnicami
z powodu jego dzia"ania utracono. Potem go poniÅ», obarcz pi´tnem
powierz temu z nich, w kim znalaz"y si´ najszlachetniejsze cechy mo-
zdrady i wstydem podejrzeł
.
ralne, którego nie psuje hojnoĘç (karÇma) i który nie odwaÅ»y si´ jej wy-
korzystaç przeciwko tobie w obecnoĘci zebranych ludzi (mala ). Nie
[R
arÇ"]
zdarzy mu si´ przez zapomnienie nie dostarczyç ci listów od twoich
namiestników. B´dzie w tym, co otrzyma" od ciebie i co wydaje w two-
Przyjrzyj si´ sprawom ĆarÇ"u z korzyĘciÄ… dla tych, którzy go p"acÄ…, po-
im imieniu, wysy"a" trafne odpowiedzi. Nie sprawi, Å»e zawarty b´dzie
niewaÅ» w korzystnej formie ĆarÇ"u i w korzyĘci tych, którzy go p"acÄ…
dla ciebie marny kontrakt, ani teÅ» nie poniecha rozwiÄ…zania kontraktu
leÅ»y korzyĘç wszystkich innych. A nie ma korzyĘci wszystkich innych
niekorzystnego dla ciebie. B´dzie zna" swojÄ… pozycj´ w wykonywaniu
bez ich korzyĘci, poniewaÅ» wszyscy ludzie zaleŻą od ĆarÇ"u i tych
spraw, bo kto nie zna w"asnej pozycji, ten tym bardziej nie zna pozy-
którzy go p"acą.
cji innych.
Bardziej niÅ» ĘciÄ…gniem ĆarÇ"u zajmuj si´ utrzymaniem ziemi, albo-
45 46
Nie dokonuj jednak ich wyboru na podstawie w"asnego rozeznania chce zapewniaç sobie wy"Ä…cznoĘç, tego ukaraj przyk"adnie, ale bez
(firÇsatika), w"asnemu zaufaniu i w"asnej dobrej opinii, ludzie bowiem przesady.
potrafiÄ… udawaniem i pi´knym s"owem ukryç si´ przed rozeznaniem [Biedacy i n´dzarze]
zwierzchników, nie ma w tym ani szczerego doradzania ani lojalnoĘci.
Wypróbuj ich wi´c, powierzajÄ…c im to, co przed tobÄ… powierzali im lu- Potem, na Boga, [zajmij si´] najniÅ»szÄ… klasÄ… tych, którzy sami nie
dzie szlachetni i oprzyj si´ na tym, który wywar" najlepsze wraÅ»enie umiejÄ… daç sobie rady: biedakami i n´dzarzami, ludÄ™mi nieszcz´snymi
na pospólstwie i który juŻ na pierwszy rzut oka wygląda na godnego i niezdolnymi, w tej bowiem klasie są ludzie w potrzebie i tacy, którym
zaufania. To b´dzie znakiem, Å»e masz zaufanie Boga i tego, czyje spra- ledwie starcza na Å»ycie.
wy zosta"y ci zlecone. W imieniu Boga zajmuj si´ tymi, nad którymi Bóg ci powierzy"
Na czele kaÅ»dej sprawy postaw jednego z tych ludzi, którzy nie opiek´. W swoim skarbcu wydziel dla nich cz´Ä˜ç, a takÅ»e w kaÅ»dej
poddadzÄ… si´ nawet najwi´kszej z tych spraw, nawet najliczniejsze go miejscowoĘci cz´Ä˜ç dochodów islamu (©allÇt ^awÇfÈ #l-islÇm). Tym, któ-
nie przeraŻą. JeĘli przejdziesz do porzÄ…dku dziennego nad jakąĘ wadÄ… rzy sÄ… najdalej, naleÅ»y si´ tyle samo, ile tym, którzy sÄ… najbliÅ»ej. Powie-
swoich sekretarzy, przypisana zostanie ona tobie. rzono ci dbanie o prawa kaÅ»dego z nich. Niech ci´ od nich nie odpy-
cha niewdzi´cznoĘç (ba ar), poniewaÅ» nie b´dzie ci wybaczone, jeĘli
[Kupcy i rzemieĘlnicy] pominiesz drobiazgi, by si´ zajÄ…ç sprawami wielkimi i waÅ»nymi. Nie
zapomnij troszczyç si´ o nich i nie okazuj im pogardy. Zajmuj si´ spra-
Nast´pnie zajmij si´ kupcami i rzemieĘlnikami, zalecaj im dobro, i wami tych spoĘród nich, którzy do ciebie nie dotarli, tych, od których
to zarówno tym, którzy przebywajÄ… w miejscu jak i tym, którzy w´dru- odwracajÄ… si´ oczy, którymi ludzie pogardzajÄ…. Wyznacz dla nich za-
ją ze swoim majątkiem oraz tym, którzy zarabiają pracą swojego cia"a. ufanego, bogobojnego i skromnego cz"owieka, by ci przedstawia" ich
SÄ… oni bowiem Ä™ród"em korzyĘci i sprawiajÄ…, Å»e Å»ycie staje si´ "a- sprawy. A potem zajmuj si´ nimi tak, by Bóg w dniu, w którym Go
twiejsze. SprowadzajÄ… z daleka i z niedost´pnych miejsc na twoim lÄ…- spotkasz, wybaczy" ci. Ci bowiem sÄ… poddanymi, którzy bardziej niÅ»
dzie sta"ym, na twoim morzu, na równinach i w górach, gdzie ludzie jacykolwiek inni potrzebują sprawiedliwoĘci. KaŻdemu z nich oddaj
nie szukajÄ… schronienia i gdzie nie majÄ… odwagi si´ udaç. SÄ… spokojni, sprawiedliwoĘç, proszÄ…c Boga o przebaczenie.
nie naleÅ»y si´ z ich strony obawiaç nieszcz´Ä˜ç, "agodni, nie trzeba si´ Zajmuj si´ sierotami i ludÄ™mi starymi, tym, którzy nie dajÄ… sobie sa-
obawiaç ich buntu. mi rady, nie sÄ… w stanie sami prosiç. Jest to ci´Å»kie zadanie dla panu-
Zajmij si´ ich sprawami w twoim otoczeniu i w róŻnych stronach jÄ…cych, sprawiedliwoĘç ca"a jest ci´Å»kim zadaniem. Ale Bóg ulÅ»y
twojego kraju. Wiedz jednak, Å»e w wielu z nich tkwi pod"a niech´ç do w nim ludziom, którzy dąŻą do ostatecznego celu ( Çqiba), którzy sÄ…
wydawania, wstr´tne skÄ…pstwo i brzydka wstrzemi´Ä™liwoĘç, gromadze- cierpliwi i pok"adajÄ… zaufanie w tym, co im Bóg przyrzeka.
nie korzyĘci i zapewnianie sobie wy"ącznoĘci sprzedaŻy. Jest to rzecz Dla tych, którzy czegoĘ od ciebie potrzebują, wyznacz swój okreĘlo-
szkodliwa dla pospólstwa, hał
ba dla w"adców. ZakaÅ» wi´c ny czas, i zasiÄ…dÄ™ na publicznym zgromadzeniu. OkaÅ» wobec Boga,
wy"Ä…cznoĘci, albowiem wys"annik Boga, oby Bóg go b"ogos"awi" i ob- który ci´ stworzy", skromnoĘç i oddal swoje wojsko i swoich pomocni-
darzy" pokojem, równieÅ» zakazywa". Niechaj sprzedaÅ» b´dzie otwarta, ków, straÅ»e i policj´, aby kaÅ»dy móg" mówiç bez zajÄ…kni´nia. S"ysza-
wagi b´dÄ… w"aĘciwe, a ceny niechaj nie przynoszÄ… szkody Å»adnej ze "em, jak wys"annik Boga, oby Bóg jego i jego ród b"ogos"awi" i obda-
stron: ani sprzedajÄ…cemu ani kupujÄ…cemu. Kto po twoim zakazie ze- rzy" pokojem, mówi" nieraz  Nie b´dzie Ęwi´ta taka spo"ecznoĘç (um-
47 48
ma), w której cz"owiek s"aby bez zajÄ…kni´nia nie doczeka si´ od silne- ki staje si´ w ich oczach niewielki, a cz"owiek niewielki staje si´ wiel-
go sprawiedliwoĘci. ki, pi´kny staje si´ brzydki, brzydki staje si´ pi´kny, prawda miesza si´
Niech ci´ nie draÅ»niÄ… wĘród nich ludzie w "achmanach, Ä™le mówiÄ…- z fa"szem. Zwierzchnik ludzi nie wie, jakie sprawy ludzie przed nim
cy. Spraw, by nie czuli si´ skr´powani, nie wywyÅ»szaj si´. Bóg otoczy ukrywajÄ…. Prawda nie nosi cech, które pozwalajÄ… odróŻniç szczeroĘç
ci´ za to swoim mi"osierdziem, i wynagrodzi za twoje pos"uszeÅ‚
stwo. od k"amstwa. MoÅ»esz byç tylko jednym z dwóch ludzi: Cz"owiekiem,
JeĘli coĘ dajesz, dawaj ochoczo, powstrzymaj si´ [przed dawaniem] który szczodrze rozdaje prawd´, a wtedy po co skrywaç prawd´, któ-
z "aski i dawaniem wtedy, gdy kogoĘ prosisz o przebaczenie. rÄ… naleÅ»y ujawniaç i nie post´powaç szlachetnie? Albo cz"owiekiem
ogarni´tym przez skÄ…pstwo. A gdy ludzie si´ o tym przekonajÄ…, jakÅ»e
* * * szybko przestanÄ… zwracaç si´ do ciebie z proĘbami. A przecieÅ» po-
trzeby, z którymi ludzie si´ do ciebie zwracajÄ…, nie sÄ… dla ciebie w
Nast´pnie sÄ… sprawy, których musisz osobiĘcie dopilnowaç. Do nich wi´kszoĘci Å»adnym obciÄ…Å»eniem. SÄ… to skargi na krzywd´, czy doma-
naleÅ»y udzielanie odpowiedzi namiestnikom, gdy twoi sekretarze nie sÄ… ganie si´ sprawiedliwego traktowania.
w stanie tego uczyniç. Taki charakter ma zajmowanie si´ tymi potrze- Przy w"adcy sÄ… ludzie mu bliscy i powiernicy, z których jednych
bami ludzi, których twoi pomocnicy nie sÄ… w stanie za"atwiç, i to wte- przedk"ada si´ nad drugich, nie traktuje z tÄ… samÄ… sprawiedliwoĘciÄ….
dy, gdy tylko do ciebie dotrÄ…. Zdecydowanie zerwij z takim traktowaniem ludzi. Nie przydzielaj zie-
KaŻdego dnia wype"niaj wyznaczoną na ten dzieł
prac´, kaÅ»dy mi (qa È a) Å»adnemu ze swojego otoczenia i bliskich. Niech Å»aden nie
dzieł
ma swoje wyznaczone zadania. Dla spraw mi´dy tobÄ… a Bogiem domaga si´ od ciebie zawarcia kontraktu, który przyniós"by szkod´ in-
wyznacz najlepszy czas i obficie go wype"niaj: choçbyĘ wszystko mia" nym z nich dotyczÄ…cÄ… dostaw wody albo wykonywnia wspólnych
poĘwi´ciç Bogu, jeĘli tylko intencje b´dÄ… dobre, a poddani b´dÄ… odno- prac, obciÄ…Å»ajÄ…c innych. To oni [otrzymujÄ…cy kontrakt na ziemi´] b´-
siç korzyĘci. W swojej wierze szczególnie poĘwi´ç si´ wype"nianiu dÄ… z tego mieli korzyĘç a nie ty, a ich wyst´pki spadnÄ… na ciebie na tym
obowiązków dotyczących Boga. Dniem i nocą oddawaj Bogu do dys- i na tamtym Ęwiecie.
pozycji twoje cia"o. W pe"ni wykonuj to, w czym si´ zbliÅ»asz do Boga, Nak"adaj obowiÄ…zki na tego, kto powinien je wype"niaç  zrówno
chwa"a niechaj Mu b´dzie, nie skrywaj si´, bez braków i niedostatków, spoĘród krewnych jak i obcych. CzyÅ‚
to cierpliwie i rozliczaj [dzia"a-
niezaleÅ»nie od tego, ile twoje cia"o b´dzie to kosztowaç. nia], bez wzgl´du na to, jak to si´ odbije na twoich krewnych i bliskich.
Kiedy b´dziesz prowadzi" modlitw´, nie powoduj, by modlÄ…cy si´ DÄ…Å» do ostatecznego celu ( Çqiba) bez wzgl´du na to, jak ci ci´Å»ko, al-
uciekali i nie zam´czaj ich, sÄ… bowiem wĘród nich ludzie chorzy i lu- bowiem skutki tego sÄ… godne pochwa"y.
dzie w potrzebie. Kiedy prorok, oby Bóg obdarzy" jego i jego ród po- Gdyby poddani podejrzewali ci´ o wyrzÄ…dzenie krzywdy, wyt"u-
kojem, wysy"a" mnie do Jemenu, spyta"em go:  Jak mam prowdziç macz si´ przed nimi, wyjaĘnij im [swoje post´powanie] i odsuÅ‚
od sie-
modlitw´?  ProwadÄ™ modlitw´ tak  powiedzia"  jak modli si´ naj- bie ich podejrzenia. W tym bowiem jest çwiczenie dla twojej duszy
s"abszy z nich  okaÅ» wiernym mi"osierdzie. i dobroç wobec poddanych, a tym usprawiedliwianiem si´ osiÄ…gasz
A dalej: Nie skrywaj si´ nazbyt d"ugo przed swoimi poddanymi, al- potrzebnÄ… ich s"usznÄ… napraw´.
bowiem skrywanie si´ w"adców przed poddanymi jest rodzajem ogra- Nie odrzucaj pokoju, do którego wzywa ci´ nieprzyjaciel, bo takie
niczenia, oznakÄ… niewielkiej wiedzy. Skrywanie si´ przed nimi odcina post´powanie cieszy Boga. Pokój daje twoim wojskom wytchnienie
ich od wiedzy na temat tego, co przed nimi os"oni´to. Cz"owiek wiel- (da a), a tobie odpoczynek od trosk, twojem krajowi bezpieczeÅ‚
stwo.
49 50
Niemniej strzeÅ» si´, naprawd´ strzeÅ» si´ swojego wroga w czasie poko- mu.
ju. Cz´sto bowiem wróg moÅ»e si´ zbliÅ»yç, wykorzystujÄ…c [twojÄ…] nie- Nic nie usprawiedliwi ci´ ani przed Bogiem ani przede mnÄ…, jeĘli
uwag´. BÄ…dÄ™ rozsÄ…dny i z podejrzliwoĘciÄ… traktuj zaufanie [do nieprzy-
z rozmys"em pope"nisz morderstwo, doprowadzi to do zemsty ciele-
jaciela].
snej. JeĘli pomylisz si´, i twój bicz, miecz albo r´ka przesadzi w kara-
JeĘli zawrzesz z nieprzyjacielem uk"ad, albo jeĘli obdarzysz go
niu, bo od bicia piĘciami wszystko uwaŻane jest za morderstwo, to
ochronÄ… ("imma), to swojej umowy wiernie dotrzymuj, a swojÄ… ochro-
niech wynios"oĘç twojej w"adzy nie powstrzyma ci´ przed zap"ace-
n´ lojalnie sprawuj.
niem bliskim zabitego tego, co im si´ naleÅ»y.
Bądę tarczą chroniącą to, co da"eĘ, albowiem Żaden z obowiązków
StrzeÅ» si´ samozadowolenia i ufania w to, co ci si´ podoba, a tak-
na"oŻonych przez Boga nie jest przez ludzi tak wysoko ceniony, mimo
Å»e strzeÅ» si´ pochlebstw, bo stanowi to najwspannialszÄ… okazj´ dla
róŻnorodnoĘci ich upodobał
i wieloĘci poglądów, od dotrzymywania
Szatana, by po"oÅ»yç kres dobru czynionemu przez dobroczyÅ‚
ców.
przyrzeczeł
. Nie tylko muzu"manie, ale i niewierni (mu0 rikËn) trzyma-
StrzeÅ» si´ czynienia wyrzutów swoim poddanym, gdy jesteĘ dla nich
li si´ mi´dzy sobÄ… tej zasady, rozumieli bowiem, jakie mogÄ… byç skut-
dobroczył
cą, nie przesadzaj w wywyŻszaniu swoich uczynków, ani
ki zdrady.
w obiecywaniu im i niedotrzymywaniu obietnic. Wyrzuty bowiem
Nie odst´puj wi´c od zasad ochrony i nie "am przyrzeczeÅ‚
ani nie
uniewaŻniają twoje dobre czynki, a przesada usuwa Ęwiat"o prawdy,
oszukuj wroga, bo tylko n´dzny g"upiec wyst´puje przeciwko Bogu.
niedotrzymywanie obietnicy wywo"uje nienawiĘç Boga i ludzi. Bóg
A przecieŻ Bóg sprawi", Że jego obietnice i ochrona są zabezpiecze-
najwyÅ»szy, chwa"a niech mu b´dzie, powiedzia":  Bardzo nienawistne
niem upowszechnionym pomi´dzy s"ugami dzi´ki Jego mi"osierdziu,
jest Bogu, iŻ mówicie to, czego nie czynicie (61:3, przek"ad:
sÄ… Ęwi´tym miejscem, którego ochrony sÄ… pewni, i ku któremu t"um-
J.Bielawski).
nie zmierzajÄ…. Tam nie ma zepsucia, przechytrzania si´ i oszustwa.
StrzeÅ» si´ wykonywania spraw, zanim nadejdzie ich czas, ponie-
Nie zawieraj ugody, w której dopuszczasz niedostatki. Nie odwo"uj
chania ich, gdy nadszed" ich czas, upierania si´ przy nich, gdy nie da
si´ do b"´dów j´zykowych po potwierdzeniu i ustaleniu umowy. Nie-
si´ ich wykonaç, okazywanie s"aboĘci, gdy okaŻą si´ jasne. KaÅ»dÄ…
chaj kr´pujÄ…ce zasady zawarte w umowie spisanej przed Bogiem nie
spraw´ umieszczaj na swoim miejscu, a kaÅ»dÄ… czynnoĘç wykonuj
sk"aniajÄ… ci´ do nies"usznego ich odwo"ywania. Cierpliwe znoszenie
w okreĘlonym czasie.
kr´pujÄ…cych zasad i nadzieja na ich za"agodzenie i dobry skutek jest
StrzeÅ» si´ roszczenia sobie praw do tego, w czym ludzie sÄ… równi,
lepsze od zdrady, której skutków b´dziesz si´ ba", a od Boga dosi´gnie
udawania, Å»e nie widzisz tego, co ciebie dotyczy, choç w oczach
ci´ nakaz, z którego nie zostaniesz zwolniony ani na tym ani na tam-
[wszystkich] jest to jasne, bo weÄ™mie si´ to od innych i przypisze to-
tym Ęwiecie.
bie. Wkrótce teÅ» to, czym sprawy sÄ… odkryte, zostanie ods"oni´te, a od
StrzeÅ» si´ bezprawnego rozlewu krwi, bo nic bardziej nie prowadzi
ciebie wymagaç si´ b´dzie od ciebie sprawiedliwoĘci wobec pokrzyw-
do zemsty, nic nie ma straszniejszych skutków, bardziej nie zas"ugje na
dzonych.
ustanie "aski [BoŻej] i skróceniu wyznaczonego czasu [przez Boga] od
Panuj nad si"ą swojej dumy, Żarem swojej zapalczywoĘci, mocą
rozlewu krwi. Bóg, chwa"a niechaj mu b´dzie, w Dniu Zmartwych-
swojej r´ki i ostrzem swojego j´zyka. StrzeÅ» si´ tego wszystkiego po-
wstania zacznie Sąd od ludzi, którzy rozlewali krew. Nie umacniaj
wstrzymujÄ…c impulsy, opóęniajÄ…c dzia"anie si"y, póki twój gniew si´
swojej w"adzy za pomocÄ… rozlewu krwi, bo to jedynie os"abia jÄ… i po-
nie uspokoi i nie opanujesz w"asnego rozsądku. JeĘli jednak nie opa-
zbawia si", a wr´cz prowadzi do jej upadku i przekazania komu inne-
nujesz tego w sobie, mnoÅ»yç si´ b´dÄ… twoje troski, bo b´dziesz wspo-
51 52
minaç powrót do swojego Pana.
Twoim obowiÄ…zkiem jest, byĘ pami´ta" o poprzedzajÄ…cych ciebie
minionych sprawiedliwych rzÄ…dach, szlachetnych obyczajach, trady-
cji naszego proroka, oby Bóg b"ogos"awi" Jego i jego ród, obowiązki
z Ksi´gi Boga. Kieruj si´ tym, co oni  jak si´ o tym przekona"eĘ na-
ocznie  czynili w tych sprawach i dok"adaj starał
, by kierowaç si´
tym, co ci zlecam w tych moich zaleceniach ( ahd). UwaŻam je za swój
argument przeciwko tobie, byĘ nie mia" powodu kierowaç si´ w"asny-
mi zachciankami.
Prosz´ Boga o wielkie jego mi"osierdzie i jego pot´Å»nÄ… si"´ do wy-
konywania kaŻdego Życzenia, by zapewni" mnie i tobie przynoszące
Mu zadowolenie jasne usprawiedliwienie dla Niego i dla jego stwo-
rzeł
, chwa"´ Jego s"ugom, i s"aw´ w kraju, pe"nÄ… "ask´ i pomnoÅ»enie
szlachetnoĘci. [Prosz´, by] zapewni" mnie i tobie szcz´Ä˜cie i Ęwiadcze-
nie [o nim: 0 ahÇda]. W Bogu pok"adamy pragnienia. Pokój niech b´-
dzie wys"annikowi Boga, oby Bóg jego i jego dobry i czysty ród b"o-
gos"awi" i obdarzy" pokojem.
Prze"oŻy" Janusz Danecki
53