METODY PROJEKCYJNE I ANALIZA
WYTWORÓW
PrzeglÄ…d graficznych technik projekcyjnych
RYSUNEK POSTACI LUDZKIEJ WG
GOODENOUGH-HARRISA (DAMT)
óðPowstanie testu:
ð Florence Goodenough  1926
ð Pomiar ogólnego poziomu inteligencji
ð D. Harris  1963
óðZastosowanie:
ð Badanie dzieci 6  14rż (najbardziej diagnostyczny do
12 rż)
ð Badanie intelektualnego rozwoju dziecka  dojrzaÅ‚ość
pojęciowa
ð SpoÅ‚eczny kontekst rozwoju intelektualnego
ð Badanie osobowoÅ›ci
DAMT  MATERIAA
I PROCEDURA
óðZadanie osoby badanej:
ð Narysowanie caÅ‚ej postaci ludzkiej (oddzielnie kobiety i
mężczyzny)
óðMateriaÅ‚y:
ð Kartka biaÅ‚a A4
ð Zaostrzony ołówek HB lub B1
óðProcedura:
ð Badanie indywidualne lub grupowe
ð Prosimy o narysowanie caÅ‚ego czÅ‚owieka (bez
sprecyzowania płci)
ð Po narysowaniu prosimy o narysowanie czÅ‚owieka
drugiej płci
DAMT  TECHNIKA OCENY RYSUNKÓW I
OBLICZANIA WYNIKÓW
óð Jakie szczegóły postaci wystÄ™pujÄ… na rysunku?
ð GÅ‚owa,
ð tułów,
ð rÄ™ce,
ð nogi,
ð cechy graficzne
ð OkoÅ‚o 80 wskaz
ników
óð Obliczanie wyniku surowego
ð Suma punktów postaci mÄ™skiej i kobiecej
óð Przeliczenie na tetrony (Å›rednia = 10, SD = 4)
ð Wyniki bardzo wysokie: 20-17
ð Wyniki wysokie: 16-13
ð Wyniki przeciÄ™tne: 12-8
ð Wyniki niskie: 7-4
ð Wyniki bardzo niskie: 3-0
DAMT  INTERPRETACJA WYNIKÓW
óðFormalna:
ð Odniesienie wyniku do norm
óðNieformalna:
ð Wynik w teÅ›cie, szczegóły obecne i nieobecne
ð Spontaniczne wypowiedzi i pytania
ð Obserwacja dziaÅ‚aÅ„ osoby badanej
óðZaangażowanie w zadanie
óðIntegracja
óðZnaczenie, jakie osoba badana przypisuje rysunkowi
DAMT  PRZYKA
ADY RYSUNKÓW
DAMT  PRZYKA
ADY RYSUNKÓW
DAMT  INTERPRETACJE PROJEKCYJNE
óðMachower  wskaz
niki projekcyjne w Teście
Postaci Ludzkiej
óðWiesÅ‚aw Sikorski  kategorie interpretacji
projekcyjnej
óðKoppitz  wskaz
niki zaburzeń emocjonalnych
W. SIKORSKI: KATEGORIE INTERPRETACJI
PROJEKCYJNEJ
óðOstrożność w wypowiadaniu siÄ™ na temat poziomu
intelektualnego (również Maurine Cox)
óðTrudnoÅ›ci emocjonalne Ä…ðrysunki  prymitywne
óðZróżnicowany wynik dla postaci mÄ™skiej i kobiecej
Ä…ðdalsza diagnoza psychologiczna
W. SIKORSKI: KATEGORIE INTERPRETACJI
PROJEKCYJNEJ
óðWielkość rysunku
ð Dla dzieci 7-letnich: Å›rednio 11-12 cm
ð Z każdym rokiem przyrost
ð U dziewczÄ…t o 1 cm wiÄ™cej niż u chÅ‚opców
ð 10-12 rż: najwiÄ™ksze różnice miÄ™dzy dziewczÄ™tami (16-
18cm) a chłopcami (12-13 cm)
ð MaÅ‚e postacie: lÄ™kliwość, nieÅ›miaÅ‚ość
ð Duże postacie: tendencje agresywne, kompensacja
lęku, pewność siebie
ð Ogromne postacie: zÅ‚ożone trudnoÅ›ci natury
emocjonalnej, wewnętrzne napięcie, niepokój, zbyt silne
reagowanie na bodz
ce
W. SIKORSKI: KATEGORIE INTERPRETACJI
PROJEKCYJNEJ
óðUmiejscowienie na kartce
ð 7-latki: 50% rysunków jest w centralnej części kartki
(12-latki: 98%)
ð PrzesuniÄ™cie rysunku (góra-dół, prawo-lewo) w zwiÄ…zku
z cechami osobowości:
óðPole Å›rodkowe: odwoÅ‚ywanie siÄ™ do teraz
niejszości (typowe
dla dzieci przedszkolnych)
óðOdlegÅ‚ość od dolnej krawÄ™dzi: zaspokojenie aktualnej potrzeby
bezpieczeństwa
óðGórne pole Å›rodkowe: brak poczucia bezpieczeÅ„stwa,
pesymizm, nastawienie na swoje wnętrze
óðDolne pole Å›rodkowe: kontrolowanie teraz
niejszości, rozwaga,
zdolność do kontrolowania uczuć
W. SIKORSKI: KATEGORIE INTERPRETACJI
PROJEKCYJNEJ
óðUmiejscowienie na kartce cd.
ð Lewe pole Å›rodkowe: pamiÄ™tliwość, rozpamiÄ™tywanie
niepowodzeń i przykrości
ð Lewe górne pole: maÅ‚a zdolność do podejmowania
decyzji, powolność
ð Lewe dolne pole: napiÄ™cie wewnÄ™trzne, niepokój, brak
chęci kontaktów z innymi
ð Prawe Å›rodkowe pole: przewidywanie, planowanie
ð Prawe górne pole: brak kontroli uczuć, impulsywność
ð Prawe dolne pole: duża potrzeba uznania
W. SIKORSKI: KATEGORIE INTERPRETACJI
PROJEKCYJNEJ
óðProporcje ciaÅ‚a
ð Stosunek gÅ‚owy do reszty ciaÅ‚a
óð7-latki: gÅ‚owa stosunkowo wiÄ™ksza niż rozpiÄ™tość ramion i brak
proporcji wielkości głowy w stosunku do tułowia
óð9-latki: proporcje zgodne z rzeczywistoÅ›ciÄ…
óðBardzo maÅ‚a lub wielka gÅ‚owa: trudnoÅ›ci emocjonalne
ð Stosunek koÅ„czyn do reszty ciaÅ‚a:
óð7-latki: dÅ‚ugość koÅ„czyn proporcjonalna do reszty ciaÅ‚a
óðKrótkie i bardzo dÅ‚ugie koÅ„czyny  przejaw trudnoÅ›ci
emocjonalnych
ð Inne części ciaÅ‚a
óðDysproporcje  wskaz
nik zaburzeń emocjonalnych
óðKarykaturalność, groteskowość postaci  przejaw zaburzeÅ„
emocjonalnych
W. SIKORSKI: KATEGORIE INTERPRETACJI
PROJEKCYJNEJ
óðKontur
ð Bardzo sÅ‚aby nacisk ołówka: wycofywanie siÄ™, niepokój,
obawy (zwł. związane z własną osobą), brak pewności
siebie
ð Bardzo silny nacisk: tendencje agresywne,
gwałtowność, ekspansja, impulsywność
ð Drżąca linia konturu: niepewność, ambiwalencja
ð Przerywana linia konturu: wskaz
nik zaburzeń
emocjonalnych o podłożu decyzyjnym (również
poprawianie, wymazywanie, nanoszenie kolejnych linii)
ð Cieniowanie: obniżenie nastroju, przygnÄ™bienie
WSKAy
NIKI ROZWOJOWE WG KOPPITZ
óðW wieku 6-7 lat na rysunku powinny być, jakkolwiek
zaznaczone:
ð GÅ‚owa
ð Oczy
ð RÄ™ce
ð DÅ‚onie
ð Nogi
ð Proporcje  mogÄ… być nieco zaburzone (np. gÅ‚owa
stosunkowo duża)
WSKAy
NIKI ZABURZEC
EMOCJONALNYCH WG
KOPPITZ
óð SÅ‚aba integracja części ciaÅ‚a: stan psychotyczny lub
ograniczenia intelektualne
óð Zacieniowanie twarzy: niechęć do pokazania siebie,
swoich emocji
óð Zacieniowanie caÅ‚ej postaci: jw.,
óð Malutka gÅ‚owa: cechy psychotyczne, depresja
óð ZÄ™by: agresja
óð Bardzo krótkie rÄ™ce: ograniczenia kontaktów
społecznych
óð RÄ™ce blisko ciaÅ‚a: introwersja, niechęć do kontaktów z
otoczeniem
óð OdciÄ™te rÄ™ce: agresja dziecka lub wobec niego
óð Braki: problemy natury emocjonalnej
INNE WSKAy
NIKI
óðMożliwe wskaz
niki epilepsji lub innych zaburzeń
neurologicznych:
ð  Å›ciÄ™ta gÅ‚owa
ð Segmentowanie tuÅ‚owia
ð Stopy jako  grabie
óðNadpobudliwość psychoruchowa:
ð Bardzo szybkie tempo rysowania
óðTrudnoÅ›ci emocjonalne:
ð Pusta twarz
LITERATURA DODATKOWA
óðHornowska E., Paluchowski W.J. (1987). Rysunek
postaci ludzkiej według Goodenough-Harrisa
(DAMT). Poznań: Wydawnictwo UAM.
óðSikorski W. (2004). BezsÅ‚owne komunikowanie siÄ™
w psychoterapii. Kraków: Oficyna Wydawnicza
Impuls.
RYSUNEK POSTACI LUDZKIEJ  PRZYKA
AD 8
RYSUNEK SIEBIE W PERSPEKTYWIE
CZASOWEJ
óðJa teraz
óðJa kiedy byÅ‚em maÅ‚y
óðJa kiedy bÄ™dÄ™ duży
TEST DRZEWA CH. KOCHA
óð PodrÄ™cznik: Charles Koch (1994). Test Drzewa. Test
rysunku drzewa jako metoda psychodiagnostyczna.
Warszawa: Wydawnictwo ERDA. (tłum. E.R. Dajek)
óð W zaÅ‚ożeniu autora: odpowiednik Testu Postaci Ludzkiej
óð Dla osób od 6 rż do dorosÅ‚oÅ›ci wÅ‚Ä…cznie
óð Kartka A4 (pionowo) + ołówek
óð Instrukcja:  Narysuj drzewo owocowe
ANALIZA I INTERPRETACJA TESTU DRZEWA
óðRozmieszczenie rysunku na pÅ‚aszczyz
nie kartki
ð Lewa strona: symbolizuje introwersjÄ™, zwrócenie do
siebie, życie wewnętrzne, przeszłość, zapominanie
ð Prawa strona: symbolizuje ekstrawersjÄ™, zwrócenie na
zewnątrz, przyszłość, rozprzestrzenianie siebie
ð Góra: Å‚Ä…czy siÄ™ ze stronÄ… prawÄ…, z przyszÅ‚oÅ›ciÄ…, z
rozwojem
ð Dół: Å‚Ä…czy siÄ™ ze stronÄ… lewÄ…, z przeszÅ‚oÅ›ciÄ…,
podświadomością,  podstawą istnienia , wrodzonością,
emocjami, instynktem
ð WyjÅ›cie do trzeciego wymiaru: odwaga, bezczelność,
ciekawość
ANALIZA I INTERPRETACJA TESTU DRZEWA
óðWielkość drzewa:
ð MaÅ‚e (mniej niż ź kartki):
ð PrzeciÄ™tne (okoÅ‚o ½ kartki)
ð Duże: powyżej ¾ kartki
ð Bardzo duże: caÅ‚a kartka
ANALIZA I INTERPRETACJA TESTU DRZEWA
óðStosunek wielkoÅ›ci pnia do korony
ð Do ok. 8 rż: pieÅ„ ok. 2x wyższy niż korona
ð Potem tendencja do wyrównywania
ð U dorosÅ‚ych: korona 2x wiÄ™ksza niż pieÅ„
óðPieÅ„: symbolizuje wrodzone zdolnoÅ›ci, instynkty
óðKorona: symbolizuje nabyte wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci
óðPunkt ciężkoÅ›ci drzewa: stosunek do Å›rodka kartki
ANALIZA I INTERPRETACJA TESTU DRZEWA
óðPieÅ„:
ð ZakoÅ„czenie pnia: do 6-8 rż pieÅ„  lutowany  brak
uświadomienia relacji między tym, co dane (pień) a tym,
co budowane samodzielnie (korona); nieprawdziwość,
brak zadowolenia z obecnej sytuacji, z własnego
rozwoju
ð Wskaz
nik Wittgensteina: nierówny kontur pnia wskazuje
na trudne przeżycia, które zdarzyły się w określonym
czasie (im bliżej podstawy, tym wcześniejsze przeżycie)
ANALIZA I INTERPRETACJA TESTU DRZEWA
óðKorzenie i podÅ‚oże
ð Do ok. 8 rż raczej nie spodziewamy siÄ™ rysowania
korzeni (chyba że wypowiedz
dziecka świadczy o chęci
pokazania swojej wiedzy o świecie)
ð Brak wypowiedzi na ten temat: znaczenie okresu
prenatalnego (np. zagmatwane korzenie  trudny okres
ciąży)
ð Zakotwiczenie w podÅ‚ożu, w przeszÅ‚oÅ›ci, sfera
nieświadomości
ð Do ok. 8 rż: umieszczenie podstawy pnia na krawÄ™dzi
kartki
ANALIZA I INTERPRETACJA TESTU DRZEWA
óðKorona  ksztaÅ‚t i wielkość
ð Zawartość korony to  Ja ; im wiÄ™ksza, tym wiÄ™ksza
ekspansywność
ð KsztaÅ‚t piÅ‚ki: czÄ™sty u dzieci
ð Kontur piÅ‚ki:
óðPoprawki  trudnoÅ›ci napotykane przez dziecko
óðLinia ciÄ…gÅ‚a  odciÄ™cie siÄ™ Ja od Å›wiata; brak Å›wiadomoÅ›ci
wzajemnych oddziaływań
óðLinia bardzo delikatna  niepewność
óðLinia przerywana  trudnoÅ›ci o podÅ‚ożu neuronalnym
ð GaÅ‚Ä™zie wewnÄ…trz korony (otoczone  skórÄ… ): brak
autonomii, tożsamości
ð Palma  brak otoczenia konturem: główne kierunki
osobowości
ANALIZA I INTERPRETACJA TESTU DRZEWA
óðKorona c.d.
ð Powyżej 8 rż oczekujemy rysunku drzewa w zimie
ð Do 8 rż  idioplastyka (pokazywanie wiedzy)
ð Drzewo zimowÄ… porÄ…  bardziej wiarygodny obraz
osobowości
ð Dopominanie siÄ™ o kredki  być może chęć upiÄ™kszania,
pozorowanie, chęć pokazania się z lepszej strony
ANALIZA I INTERPRETACJA TESTU DRZEWA
óðDodatkowe elementy
ð Do 8 rż: wiedza dziecka (np. owoce, nawet różnych
gatunków; dziuple, wiewiórki, ptaki, itp.)
ð Powyżej 9 rż: dziupla może być wskaz
nikiem
zainteresowań i potrzeb związanych ze sferą seksualną
ð SpadajÄ…ce owoce: powyżej 8 rż mogÄ… być
projektowaniem porażek, niepowodzeń; wskaz
nik
obniżonego nastroju
ð Boczne gaÅ‚Ä™zie: nieharmonijność rozwoju Ja
ð  uciÄ™te gaÅ‚Ä™zie: rany osobowoÅ›ci
ANALIZA I INTERPRETACJA TESTU DRZEWA
óðPrzykÅ‚adowe cechy drzew dzieci autystycznych:
ð PieÅ„ przedzielony pionowo na pół
ð Korona topolowa
ð Nachylenie w lewo
óðWażny element: miejsce wzrostu drzewa 
możliwości rozwoju
SCHEMATY WCZESNYCH FORM DRZEWA
SCHEMATY WCZESNYCH FORM DRZEWA
SCHEMATY WCZESNYCH FORM DRZEWA
SCHEMATY WCZESNYCH FORM DRZEWA
WYST
POWANIE RÓŻNYCH CECH RYSUNKU
DRZEWA NA RÓŻNYCH POZIOMACH WIEKU
2 rok 3 rok 4 rok 5 rok 6 rok 7 rok 8 rok 9 rok
Gryzmolenie do Pień lutowany
góry i w dół + kółko
Pień pojedynczą linią Pień podwójną linią
Gałęzie pojedynczą linią Gałęzie
podwójną linią
Pień sosny Korona oddzielona
Gałęzie G. częściowo Gałęzie w kierunku wzrostu
poziomo poziomo
Kreska prosta
Gałęzie wznoszące się
Gałęzie kątowe
owoce
Linia podłoża
TEST DRZEWA
 PRZYKA
AD 1
TEST DRZEWA 
PRZYKA
AD 2
TEST RYSUNKU RODZINY CORMANA
óðOpracowania:
ð Frydrychowicz A. (1984). Rysunek rodziny. Projekcyjna
metoda badania stosunków rodzinnych. Poznań:
Wydawnictwo UAM.
ð Braun-GaÅ‚kowska M. (1985). Test Rysunku Rodziny.
Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
óðZastosowanie:
ð Badanie stosunków rodzinnych
ð od 6 do 11 rż
TEST RYSUNKU RODZINY  PROCEDURA
óð Część pierwsza: rysowanie rodziny
ð Narysuj rodzinÄ™, takÄ… jakÄ… chcesz
ð Obserwacja w trakcie procesu rysowania (ważna kolejność)
óð Część druga: wywiad w oparciu o rysunek
ð Opowiedz mi o rodzinie którÄ… narysowaÅ‚eÅ›, co to za rodzina?
ð Pokaż kogo narysowaÅ‚eÅ›?
ð Kto w tej rodzinie jest najbardziej miÅ‚y, dobry? Dlaczego?
ð Kto w tej rodzinie jest najmniej miÅ‚y, dobry? Dlaczego?
ð Komu w tej rodzinie jest najlepiej, kto jest najbardziej
szczęśliwy? Dlaczego?
ð Komu w tej rodzinie jest najgorzej, kto jest najmniej
szczęśliwy? Dlaczego?
ð Czy chciaÅ‚byÅ› coÅ› zmienić w tej rodzinie?
ð Dlaczego nie narysowaÅ‚eÅ›& .?
TEST RYSUNKU RODZINY  WARUNKI
PRZEPROWADZANIA TESTU
óðDobry kontakt z dzieckiem
ð Odbiór osobowoÅ›ci badacza przez dziecko  wpÅ‚ywa na
wytwór
ð Osobowość badacza wpÅ‚ywa na interpretacjÄ™
óðBadacz siedzi naprzeciw dziecka
ð Rysuje wraz z dzieckiem (kolejność)
ð Notuje wypowiedzi dziecka
ð Notuje zachowania niewerbalne
ð Notuje czas rysowania caÅ‚ej rodziny i poszczególnych
postaci
óðWczeÅ›niejszy wywiad z rodzicami: struktura i
funkcjonowanie rodziny
óðKredki 12 lub 24 kolory
TEST RYSUNKU RODZINY  ANALIZA
óðPoziom graficzny w odniesieniu do caÅ‚ej rodziny 
obraz rodziny w oczach dziecka
ð Ekspansywność konturu poszczególnych postaci
ð Wielkość postaci w stosunku do przestrzeni i w
stosunku do poszczególnych postaci
ð Rozmieszczenie na kartce
óðDokÅ‚adność rysunku
ð Ilość szczegółów (budowa ciaÅ‚a i strój)
ð Czas rysowania
ð Stosunek czasu rysowania do efektów (wskaz
nik
ewentualnych konfliktów)
TEST RYSUNKU RODZINY  ANALIZA
óð Treść  subiektywny obraz rodziny, jaki posiada dziecko
ð Identyfikacja z którÄ…Å› z postaci  wskaz
niki pozytywnego
ustosunkowania emocjonalnego:
óð Pierwsza rysowana postać
óð Pierwsza z lewej
óð PowiÄ™kszona
óð Starannie wykonana
óð Ozdobiona
ð Kontridentyfikacja  negatywne ustosunkowanie emocjonalne
 dewaloryzacja:
óð PominiÄ™cie postaci (dewaloryzacja caÅ‚kowita)
óð Braki w postaci (dewaloryzacja częściowa)
óð Postać rysowana w ostatniej kolejnoÅ›ci
óð Zmniejszenie postaci
óð Postać rysowana z boku lub oddzielona od reszty rodziny
przedmiotem (symbol konfliktu)
TEST RYSUNKU RODZINY  ANALIZA
óð Treść
ð Kolejność rysowania
óð Poziom identyfikacji
óð Spostrzegany autorytet w rodzinie
ð Relatywna wielkość postaci
ð Ozdobienie postaci  nastawienie emocjonalne
ð OdlegÅ‚oÅ›ci, poÅ‚Ä…czenie  wiÄ™zi emocjonalne
ð Zgodność struktury rodziny  akceptacja rodziny posiadanej
przez dziecko
ð Wyidealizowana rodzina (+ wyidealizowane odpowiedzi) 
negacja rzeczywistości, odrzucenie posiadanej rodziny
ð Rysowanie domu, który dzieli rodzinÄ™  konflikt, brak
poczucia bezpieczeństwa
ð Pusta przestrzeÅ„  wskaz
nik trudności emocjonalnych
RYSUNEK ZACZAROWANEJ RODZINY  M.
KOS I G. BIERMANN
óðUmożliwia ujawnienie nieprawidÅ‚owoÅ›ci Å›rodowiska
rodzinnego
óðDla dzieci 5  17 lat
óðOpracowanie:
ð Sulestrowska H. (1979). Projekcyjny test rysunkowy
 Zaczarowana Rodzina (Kos  Biermann). Psychiatria
Polska, XIII (2), s. 179  187.
RYSUNEK ZACZAROWANEJ RODZINY 
PROCEDURA
óð3 części:
ð Rysowanie zaczarowanej rodziny
óðDo pewnej rodziny przybyÅ‚ czarodziej i zaczarowaÅ‚ jÄ…; narysuj,
jak wyglądało to czarowanie
ð Opowiadanie bajki
óðOpowiedz, jak to siÄ™ staÅ‚o, że ta rodzina zostaÅ‚a zaczarowana?
óðCzy to byÅ‚ dobry, czy zÅ‚y czarodziej?
óðA po czym można poznać, że to jest dobry/ zÅ‚y czarodziej?
ð Test Pigema ( Zwierzyniec Zazzo)
óðJakim zwierzÄ™ciem najbardziej chciaÅ‚byÅ› być, gdybyÅ› nie mógÅ‚
być dzieckiem? Dlaczego?
óðJakim zwierzÄ™ciem najmniej chciaÅ‚byÅ› być, gdybyÅ› nie mógÅ‚
być dzieckiem? Dlaczego?
RYSUNEK ZACZAROWANEJ RODZINY 
ANALIZA
óðSposób zaczarowania
ð ZwierzÄ™ta
óðTen sam gatunek
óðInne gatunki, ale nie groz
ne dla siebie nawzajem
óðKontrast dzikie  udomowione
óðSymbolika zwierzÄ…t (test Pigema)
ð Przedmioty
ð Inny sposób czarowania
óðPostać czarodzieja
ð Przekonanie o możliwoÅ›ci oddziaÅ‚ywania na rodzinÄ™