1. Przyczyny wyodrębniania się ekonomii jako samodzielnej nauki.

Ekonomia jest nauką społeczną i bada problemy, przed którymi stają społeczeństwa na skutek tego, że chcą konsumować więcej dóbr i usług niż mają ich do swojej dyspozycji.

Wyodrębniamy dwa rodzaje przyczyn:

• czynnik historyczny - przyczyny związane z powstaniem państwa kapitalistycznego. Dzięki temu można porównywać nakłady i efekty działalności gosp. Stały się one wymierne i mierzalne. Powstała konieczność mierzenia rezultatów dział. gosp. i ich porównywania. Rosła konkurencja. Myśl spekulatywno - normatywna.

• czynnik logiczny Wraz z rozwojem sił wytwórczych w okresie pierwotnej akumulacji kapitału czyli wraz z początkiem Merkantylizmu nastąpił przyspieszony rozwój sił wytwórczych. Myślenie kategorialne, które początkowo stosowano do rozważań w sferze wymiany, a następnie w sferze produkcji.

2.Najważniejsze teorie wartości w HME.

1. Teoria wartości oparta o pracę (Twop) -Zgodnie z nią wartość jest tworzona tylko przez pracę żywą.

2. Teoria produkcyjności krańcowej czynników wytwórczych - wartość tworzona przez czynniki (ziemia, kapitał, praca), które uczestniczą w procesie produkcji. Udział tych czynników jest określony za pomocą ich krańcowych wartości. Teoria sprzeczna z (Twop)

3. Teoria użyteczności - O wartości dobra decyduje jego użyteczność, czyli zdolność do zaspokajania potrzeb.

4. Pragmatyczna teoria wartości - o wartości dobra decyduje jego użyteczność ale musi być ona powszechnie akceptowana. Jest to zmieniona teoria użyteczności.

5. Rzadka teoria wartości - poprzednie teorie wartości zakładają, że wartość jest kategorią niemierzalną, a więc teoria wartości jest wykluczona z rozważań ekonom. i zostaje zastąpiona kategoriami, które są mierzalne.

3. Poglądy na własność i poglądy społ. Arystotelesa.

Poglądy społeczne Arystotelesa:

Niewolnictwo traktował jako naturalny system zgodny z naturą ludzką. Arystoteles uważał, że stosunki między panem a niewolnikiem powinny być przyjazne, na zasadzie zrozumienia. Jeśli ktoś się urodził niewolnikiem powinien nim zostać.

Poglądy na własność:

Jego nauczycielem był Platon, uważał, że najlepszą formą własności jest własność społeczna. Arystoteles uważał, że prywatna- nie zgadzał się z nauczycielem.

Jego argumenty na korzyść własności prywatnej:

1. Jest bardziej produktywna

2. Istnieje własność społeczna, wywołuje konflikty powstające na wskutek określania nakładów prac poszczególnych współwłaścicieli w tworzeniu wartości. Wywołuje konflikty w związku z ustaleniem udziałów w wytworzonych dochodach. Wg niego własność prywatna konflikty te redukuje do zera

3. Istnienie własności prywatnej prowadzi do zróżnicowania majątkowego, tzn. po pewnym czasie wyodrębniają się jednostki, które otrzymują dochody wyższe od innych, i są większe od niezbędnych do zaspokajania potrzeb; taka sytuacja sprzyja:

• Lepszej realizacji specyficznych potrzeb

• Rozwijaniu działalności charytatywnej

Własność prywatna wywołuje postawy tolerancji, a społeczna nietolerancji i totalitaryzmu

4. Fakt historyczny- uważał, że skoro przed niewolnictwem, formą organizacji społecznej była wspólnota pierwotna, opierająca się na własności społecznej, to dowodzi to, że własność społeczna jest wypierana przez prywatną

4. Koncepcja ekonomii i chrematystyki Arystotelesa

Arystoteles wyróżniał 2 rodzaje bogactwa:

• bogactwo naturalne - łączy się ze zdolnością dóbr do zaspokajania potrzeb, czyli z wartościami użytkowymi dóbr. Bogactwo natur. powstaje w wyniku działaln. gosp. dom.

• Wartości wymienne (pieniężne) - powstają w wyniku dział. gosp. zarobkowych, których celem jest max. zysku poprzez nie ekwiwalentną wymianę. Taka działalność jest niezgodna z naturą ludzką.

Ekonomia wg. Aryst. - jest sztuką kierowania domem i drobnym gosp. rolnym, które jest naturalne.

Chrematystyka - jest to nauka o funkcjonowaniu gosp. zarobkowych. Jest to sztuka nabywania rzeczy poprzez wymianę. Arystoteles uważał, że jest ona nienaturalna i zasługuje na krytyką, a uzyskiwanie dochodu za pomocą pieniądza jest nagannym zajęciem.

5. Koncepcja ceny sprawiedliwej i płacy sprawiedliwej Tomasza z Akwinu.

Teoria ceny sprawiedliwej związana jest z koncepcją wymiany sprawiedliwej, która oparta jest na ekwiwalentności. Warunek ten przestaje istnieć tam gdzie cena danego dobra jest wyższa lub niższa od jego wartości. Jest on spełniony gdy dokonuje się wymiany po tzw. cenie sprawiedliwej.

Musi składać się ona z 3 elementów:

• nakłady pracy - ilość pracy niezbędnej do wykonania danego dobra,

• nakłady rzeczowe produkcji wraz z kosztami przewozu, magazynowania i wielkością ryzyka

• pozycja społ. producenta

Według Tomasza z Ak. Dochody ludzi muszą być zróżnicowane stosownie do ich przynależności stanowej. Uważał, że człowiek należący do stanu godniejszego posiada prawo do wyższego zarobku gdyż ma wyższe potrzeby i wykonuje „godniejszy zawód” niż człowiek grupy niższej.

6. Kształtowanie się sys. pieniężnego w Merkantylizmie.

Rozwój sys. był konsekwencją sprzeczności między dwoma teoriami pieniądza. Jest to:

• Metamistyczna teoria pieniądza - pieniądz ma wew. wartość, która zależy ona od zawartości kruszcu szlachetnego w pieniądzu

• Nominalistyczna teoria pieniądza - akceptuje zew. wartość, czyli nadaną monecie siłę nabywczą stanowioną przez państwo.

Z wczesnym Merk. wiązał się postulat max. zwiększania zasobów szlachetnych w kraju, bo w nich upatrywano bogactwo. Uważano, że źródłem bogactwa jest nie ekwiwalentna wymiana.

Interesowali się wymianą miedzynar., gdyż uważali, że właśnie w niej najłatwiej o nie ekwiwalentność.

7. Różnice między bulionizmem a merkantylizmem właściwym.

• Bulio. -dominacja metamistycznej teorii pieniądza a w merkant. wł. - noministyczna teoria,

• W bulionz. - pieniądz to pośrednik wymiany i miernik wartości, w merk. wł. pieniądz to pośrednik wymiany i kapitał

• Bulio. to zakaz wywozu kruszców a merk. wł. to inwestowanie śr. pieniężnych poza krajem.

• W bulio. miernikiem bogactwa to zasób pieniądza, a w merkant. wł. miernikiem bogactwa to saldo w bilansie handl.

• W bulio. występował interwencjonizm nakazowy, zaś w merk. wł. występował interwencjonizm ekonomi., który przejawiał się w cłach, podatkach

• W bulio. prymat nad produkcją miała wymiana, w merk. wł. istniał prymat wymiany, ale uważano, że produkcja to sfera, która produkuje towary do wymiany.

8. Znaczenie merkantylizmu dla rozwoju myśli ekonom. i jego aktualność.

• Mekr. jako pierwszy przeanalizował dogłębnie charakter i funkcje pieniądza.

• Badał i określił procesy ekonom. w sposób ścisły, dokładny, spójny i logiczny.

• Zajął się handlem zagranicznym.

• Stworzył aparat pojęciowy i opracował metody badawcze w ekonomii.

• Zastosował na dużą skalę interwencjonizm państwowy.

• Dostrzegał związek zachodzący między ekonomiką, a polityką.

• Bez merkantylizmu nie byłoby ekonomii klasycznej, gdyż jej rozwój opierał się na krytyce założeń merk.

• System, który jako pierwszy na dużą skalę rozwinął politykę socjalną.

9. Koncepcja bogactwa w fizjokratyzmie

Uważali oni, że przy naturalnym porządku na rynku dokonuje się wymiana równych wartości. Uważali, że jeżeli wymienia się równe wartości to w procesie wymiany bogactwo nie może się pomnażać. Uważali oni, że aktywny bilans nie prowadzi do bogacenia kraju, ale do jego ubożenia. Rzeczywiste bogactwo kraju to produkt czysty, który może być uzyskiwany z produkcji rolnej. Fizjokraci uważali, że powinno się wkładać jak najwięcej kapitału w sferę rolniczą.

10. Koncepcja interesu osobistego A. Smitha.

Składa się ona z założeń:

• Zasada egoizmu powiązana z zasadą gospodarności, Wg. A.S. interes osobisty stanowi pobudkę działalności gosp. człowieka.

• zasada indywidualizmu poznawczego. Jednostka postępując zgodnie z interesem osobistym osiąga max. korzyści, oraz max. korzyści społ. Celem istnienia społ. jest realizacja dobrobytu i szczęścia jednostki.

• zasada zgodności interesu osobistego z interesem społ., Interes społ. jest sumą interesów jednostek. Interes osobisty działając w atmosferze wolności daje najefektywniejszy rozwój gosp. i realizację interesu społ.

• zasada wolności, od zakresu wolności zależy postęp gosp., nie ma potrzeby ingerencji państwa w życie społ. i gosp. Stosowanie praw ekonom. znajduje wyraz w postępowaniu jednostek gosp.

11. Teoria wartości A. Smitha.

Smith uważał, że jedynym czynnikiem, którego wartość jest zawsze taka sama jest praca. Dlatego też przez wartość pracy można mierzyć wartość wszystkich innych towarów. Smith wyróżnia 2 rodzaje wartości: (użytkową) -znaczenie dobra dla zaspokajania potrzeb ludzkich, oraz (wymienna) - jest to stosunek wymiany.

Smith uważał, że wartość użytkowa jest warunkiem wartości wymiennej, ale na nią nie wpływa. Wart. wymienna kształtuje się niezależnie od wart. użytkowej. Jako przykład podał diamenty - mała użyteczność a ogromną wartość wymienną, a woda- ogromną wartość użyteczną, a nie ma wart. wymiennej. To jest tzw. „Paradoks Wartości”.

12. Teoria produkcji A. Smitha.

13. Teoria wartości D. Ricardo - krytyka twierdzeń Smitha.

Ricardo zajmuje się głównie wartością wymienną.

Wartość wymienna zależy od: ilości pracy niezbędnej do wytwarzania towaru i rzadkości towarów. Sformułował tzw. „prawo wartości”:

Jeżeli ilość pracy ucieleśniona w towarach określa ich wartość to każdy wzrost ilości pracy potrzebnej do wytworzenia jakiegoś towaru musi podnieść jego wartość, natomiast każdy spadek obniża jego wart. Odrzucił więc dogmat, że o wartości towaru decydują koszty produkcji. Odrzucił też tezę o istnieniu różnic historycznych w działaniu prawa wart. Według niego prawo to zawsze działa tak samo we wszystkich typach społ. Ricardo uważał, że w tworzeniu wartości uczestniczy: praca żywa i praca uprzedmiotowiona.

14. Teoria podziału D. Ricardo (teoria płacy, zysku i renty gruntowej).

Teorię podziału Ricarda dzieli się na 3 części:

• Teoria płacy (wynagrodzenie za pracę). Cena naturalna pracy jest określona przez minimalną płacę potrzebną na utrzymanie robotnika i jego rodziny. Natomiast cena rynkowa faktycznie występuje na rynku. Uważał, że jeżeli płaca rynkowa wzrośnie powyżej płacy naturalnej to wzrośnie liczebność klasy robotniczej. Uważał, że poziom płac może wzrastać tylko wtedy gdy następuje wzrost dobrobytu społ.

• Teoria zysku. potrzeba maksymalnego zysku, prowadzi to do wzrostu dobrobytu społ.

• Teoria renty gruntowej. renta gruntowa jest to dochód, który otrzymuje właściciel ziemski. Jest ona różna u różnych właścicieli ziemskich, w zależności od atrakcyjności gleby i odległości od rynków zbytu.

15. Teoria rozwoju (stag. sekularnej) D. Ricardo.

Uważał on, że gospodarka dąży do stagnacji sekularnej. Przyczyna tego tkwi w rencie gruntowej. Wzrostu cen produktów rolnych powoduje wzrost płac roboczych, występuje tendencja do min. zysku, to powoduje zmniejszenie akumulacji czyli nie ma środków na rozwój i następuje stagnacja.

Cechy okresu stagnacji:

• wzrostowa tendencja renty gruntowej,

• spadkowa tendencja stopy zysku do jej zaniku,

• spadkowa tendencja akumulacji aż do jej zaniku,

• płace ustabilizowane na poziomie minimalnych kosztów utrzymania,

• ustabilizowanie ekonom. ludności a zwłaszcza klasy robotniczej (brak rezerw siły roboczej).

16. Teoria pauperyzacji i kryzysów Sismondiego.

S. uważał, że występowanie kryzysów w gosp. kapitalist. jest zjawiskiem obiektywnym, oraz efektem rozwoju gosp. jest wprowadzenie postępu tech. Postęp. tech wywołuje 2 negatywne zjawiska:

• Masowe bezrobocie -przy postępie tech. wzrasta wydajność pracy i część robotników ją traci i zaczyna konkurować z innymi pracownikami, a to prowadzi do obniżania poziomu płac oraz do godzenia się na gorsze warunki pracy. Prowadzi to do pauperyzacji klasy robotniczej.

• Zanikanie drobnych producentów - drobni producenci nie wytrzymują konkurencji z wielkim kapitałem. Ulegają oni podobnej pauperyzacji co klasa robotnicza i stają się robotnikami..

S. uważał, że długofalowy, niezakłócony wzrost gosp. kap. jest niemożliwy, ponieważ istnieje dysproporcja między poziomem prod., a poziomem konsumpcji. Polega ona na nienadążaniu konsumpcji za prod. i to prowadzi do kryzysu.

17. Różnice w podejściu do nauki ekonomii Sismondiego i klasyków ekonomii.

1. EK- ekonomia była nauką o społecznych czynnikach pomnażania bogactwa;

S- ekonomia powinna zajmować się poszukiwaniem optymalnych zasad organizowania prod społ;

2. EK- prymat kategorii wartości wymiennej;

S- celem gospodarowania nie jest osiąganie zysku lecz realizacja prod społ, czyli realizacja wart użytkowej;

3. S- odrzucał pogląd klasyków, że konkurencja i wolna gra sił rynkowych doprowadzą każde społeczeństwo do dobrobytu;

18. Koncepcja kryzysów Maltusa.

Według M. kryzysy nadprodukcji występują w związku z funkcjonowaniem osób trzecich. Według niego jedyną możliwością realizacji produktów z których jest zysk jest sprzedaż części tego produktu osobom trzecim. Osoby te to tzw. nadprodukcyjne otoczenie, do niego M. zaliczał: arystokrację ziemiańską, kler oraz urzędników.

Koncepcja ta miała za zadanie udowodnić, że te osoby trzecie są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania gosp. kap.

19. Teoria ludnościowa Maltusa

Punktem wyjścia w tej teorii było stwierdzenie, że ilość możliwych do wytworzenia przez rolnictwo dóbr konsumpcyjnych decyduje o liczbie ludności. M. wysunął tezę, że prod. środków żywnościowych można zwiększać w postępie arytmetycznym, natomiast wzrost liczby ludności w normalnych warunkach podwaja się co 25 lat. Wyliczył on, że po 75 latach liczba ludności przewyższy ilość środków żywnościowych oraz nastąpi przeludnienie. Brak wystarczających środków do życia może spowodować epidemie, wojny , klęski żywiołowe, itp. Więc natura sama przywróci równowagę.

Według M. można zapobiec tej wizji poprzez zastąpienie działania natury przez środki stosowane przez społ. np. późne zawieranie związków małżeńskich.

20. Prawo rynków Saya

• prod sama sobie tworzy rynki zbytu, tzn przedsiębiorcy (producenci) nie maja problemów ze zbyciem wytworzonej prod;

• przedsiębiorca w ujęciu Saya odgrywa gł rolę w procesie prod. Uważał, że przedsiębiorca ma decydujące znaczenie dla sprawnego przebiegu procesu prod;

• widział problem w braku odpowiedniej podaży talentów organizacyjnych. Uważał, że brak wykwalifikowanych osób może hamować rozwój gosp. Twierdził, że kwalifikacji można się nauczyć.

21. Socjalizm utopijny- gł. teorie

1. scentralizowany:

• C.H. de Saint-Simon

• władzę sprawować miały 2 grupy:

• uczeni

• przemysłowi

• w państwie miał obyć centralne planowanie, przymus pracy i własność prywatna;

• podział dochodu wg zasady: „każdemu wg jego zdolności i pracy”;

• bogactwo w gosp tworzyła praca i oszczędności;

• w gosp kapitalistycznej było zbyt dużo ludzi leniwych, żyjących kosztem innych. W nowym systemie państwo przez interwencjonizm miało zapobiegać takim nierównościom.

1. zdecentralizowany:

• C. Fourier: (Francja)

• państwo bez państwa- społeczeństwo bezpaństwowe;

• podstawową jedn w społeczeństwie miały być kooperatywy wytwórcze (falanga)- skupiające 2000 osób i samowystarczalne, pracować mieli wszyscy członkowie falangi i praca miała dać im satysfakcję;

• falangi były oparte na istnieniu własności prywatnej , ale w niej wszyscy mieli być producentami (udziałowcami akcyjnymi)- im więcej pracowali, tym więcej udziały rosły;

• koncepcja falang miała przekształcić świat z konkurujących między sobą narodów do współpracujących ze sobą falang;

• R. Owen: (Anglia)

• proponował stworzenie kolonii pracowniczych (zdecentralizowane społecz);

• podst. jednostką miała być spółdzielnia prod-konsumpcyjna (gmina). Podział dochodu miał dokonywać się zgodnie z zasadą bezwzględnej równości wszystkich, czyli nie było podziału na biednych i bogatych, i nie było własności prywatnej bo wszyscy żyli w komunie (wspólnocie własności);

• reforma pieniądza (tzw. pieniądz pracy)- skoro praca jest miernikiem wszelkiej wartości, to pieniądz kruszcowy można zastąpić czymś naturalnym (np. bonami pracy, otrzymywanymi po uprzednim zdeponowaniu produktu). Wielkość emisji bonów zależała od ilości zdeponowanych towarów, a nie ilości kruszców szlachetnych.

22. Główne kierunki krytyki ekonomii klasycznej przez starszą szkołę historyczną

Starsza szkoła historyczna była teorią krajów najmniej rozwiniętych w przeciwieństwie do ekonomii klasycznej, która była teorią krajów zamożnych.

1. Zastąpienie liberalizmu gospodarczego interwencjonizmem państwowym, poprzez wprowadzenie ceł wychowawczych- wysokie cła importowe miły skłonić przedsiębiorstwa do ograniczenia importu, niskie cała eksportowe miały zachęcić do rozwoju określonej dziedziny gospodarki

2. Odrzucenie tezy klasycznej o istnieniu naturalnych praw ekonomicznych- w starej szkole historycznej prawa ekonomiczne w ogóle nie istniały, jej przedstawiciele uważali, że rozwojem każdego kraju rządzą inne jemu tylko właściwe prawidłowości

3. Podejście klasyczne było ahistoryczne, podejście w szkole historycznej określane jest historyzmem wulgarnym

4. Ekonomia klasyczna miała charakter abstrakcyjny [dominowała dedukcja], natomiast w szkole historycznej ekonomia ma charakter praktyczny [indukcja jako metoda badawcza]

23. Młodsza szkoła historyczna a nurt subiektywno - marginalistyczny i koncepcja socjalistyczna

• toczył się spór o metodę badawczą między głównymi przedstawicielami młodszej szkoły historycznej[Schmller] a przedstawicielami nurtu subiektywno - marginalistycznego [Menger][S-M] Spór dotyczył istoty ekonomii i metod badawczych, jakie powinna stosować ekonomia. Spór nie zakończył się kompromisem, oba kierunki pozostały przy swoich założeniach.

• Mengel bronił teoretycznego, abstrakcyjnego modelu ekonomii; jego zdaniem zadaniem ekonomii jest formułowanie ogólnych praw, które mają zastosowanie do wszelkich systemów gospodarczych. Uważał, że punktem wyjścia ekonomii są psychologiczne właściwości jednostki jako konsumenta, mają walor powszechny i ponadczasowy.

• Schmoller uważał, że koncepcja ta ma słaby punkt, w szczególności o historyczna zmienność życia gospodarczego i prawidłowości ekonomicznych. Zwracał uwagę na znaczenie społecznego punktu widzenia.

Młodsza szkoła była reakcja na koncepcje socjalizmu. Przedstawiciele młodszej szkoły udowodnili, iż teoria ich kierunku jest ponad koncepcją socjalistyczną, czyli że zawiera jej niektóre elementy.

24. Założenia metodologiczne instytucjonalizmu

1. Odrzucili hedonizm jako przesłankę zachowania się człowieka w procesie gospodarowania- hedonizm to zasada postępowania homo economicus, zgodnie z tą koncepcją człowiek dokonuje świadomej kalkulacji przyjemności i przykrości, kierując się w swym działaniu maksymalizacją zadowolenia. Veblen twierdził, że człowiek zachowuje się w procesie gospodarowania zgodnie z instynktami, które w nim tkwią:

1. Instynkt dobrej pracy- instynkt skłaniający do wysiłku

2. Instynkt dychotomiczny- grabieżcy, posiadania

2. Krytyka ekonomii neoklasycznej- teoria Veblena ma charakter dynamiczny, a nie jak w neoklasycznej- statyczny. Podejście dynamiczne przejawiało się w tym, że gospodarka kapitalistyczna rozwija się cyklicznie. Według ekonomii neoklasycznej gospodarka kapitalistyczna wykazuje skłonności do przyspieszonego wzrostu. Według Veblena gospodarka znajduje się w ruchu, gdyż warunki, w jakich funkcjonuje są zmienne.

3. U Veblena dominuje podejście instytucjonalne, rozpatruje się wszelkie uwarunkowania skłaniające ludzi do pewnego zachowania. W ekonomii neoklasycznej zakłada się, że skoro warunki gry są stałe to stałe ą zachowania ludzi.

25. Teoria rozwoju kapitalizmu Veblena- istota sprzeczności

• Według Veblena w każdym człowieku ścierają się 2 przeciwstawne instynkty: użyteczne i bezużyteczne. Użyteczne są efektem praktycznego zastosowania instynktu dobrej roboty; bezużyteczne to zastosowanie instynktu posiadania. Cechą systemu Veblea jest dokonywanie dychotomicznych porównań sprzeczności.

• Uważał, że w gospodarce występują 2 dychotomiczne strumienie:

1. Strumień rzeczowy- dobra wytwarzane w gospodarce

2. Strumień finansowy- środki pieniężne w obiegu danej gospodarki

Strumień rzeczowy to efekt dominacji w zachowaniach pewnej grupy, instynkt dobrej roboty. Strumień finansowy to efekt instynktu posiadania. Strumień rzeczowy to następstwo działania świata przemysłu. Ludzie, którzy kierują się instynktem posiadania to świat interesu. Drugim przeciwstawnym światem dążącym do maksymalizacji strumienia finansowego są właściciele kapitału, którzy sami nie zajmują się wykorzystaniem tego kapitału; wg Veblena to klasa próżniacza. Podział przez Veblena świata na 2 klasy jest następstwem tego, że na kapitał można patrzeć na 2 sposoby:

1. Jako funkcję- funkcjonowanie świata przemysłu

2. Jako własność- funkcjonowanie świata interesu

Tym 2 światom przyświecają 2 przeciwstawne cele, dlatego Veblen przewiduje kryzys gospodarki kapitalistycznej.

Perspektywy rozwoju gospodarki USA:

• Założenie, że zwycięży świat przemysłu nad światem interesu- oznacza to ze zostaną wprowadzone zasady gospodarki socjalistycznej; maksymalizacja strumienia rzeczowego, minimalizacja strumienia finansowego.

• Zwycięstwo świata interesu nad przemysłem- maksymalizacja strumienia finansowego; może to doprowadzić do wprowadzenia doktryny faszystowskiej.

Veblen udowadnia pośrednio, że kapitalizm mimo sprzeczności i tak jest najlepszy, gdyż umożliwia jednoczesną realizację interesów różnych grup społecznych.

26. Źródła systemu ekonom Marksa

1. ekonomia klasyczna:

• zaczerpnął z niej teorię wartości, opartą na pracy;

• przyjął aparat pojęciowy i niektóre met badawcze;

• w zasadzie met Marksa była krytyką założeń ekonom klasycznej (krytykował gł Richarda);

2. filozofia:

• przejął 2 tematy:

• materializm historyczny (od Fenerbecka- w całości);

• materializm dialektyczny (od Hegla):

• u obydwóch rozwój polegał na zmianach ilościowych i jakościowych (rozwój jako ciągłe ścieranie się sprzeczności)

• różnica: u Hegla rozwój na kres (granicę, koniec) i jest nim STAN DUCHA DOSKONAŁEGO; u Marksa nie ma granicy- rozwój jest ciągły, nieustanny (M nie był jednak konsekwentny i takim końcem u niego był KOMUNIZM);

• socjalizm utopijny:

• to ideologiczne źródło- M przejął przekonanie, że kapitalizm opiera się na wyzysku siły roboczej i przekonuje o tym, że ten stan należy zmienić na stan, gdzie będzie się lepiej żyć klasie robotniczej;

• wg s.u. poprawa stanu klasy robotniczej miała nastąpić przez ewolucję , czyli przez zmianę światopoglądu, która przejawi się w ustępstwach państwa na rzecz klasy robotniczej. U M. ta poprawa klasy robotniczej miała nastąpić drogą rewolucyjną.

27. Materializm dialektyczny Marksa- met dialektyczna

Sformułowana w 4 podst. prawach dialektyki:

1. współzależność zjawisk w przyrodzie i społeczeństwie:

• każde zjawisko jest jednocześnie przyczyna i skutkiem pozostałych;

• to prawo przesądzało istnienie wewn konieczności rozwoju historycznego, która w przyszłości spowoduje zastąpienie kapitalizmu socjalizmem;

• wszystkie zjawiska znajdują się w ciągłym ruchu:

• każdy ustrój społ jest stanem przejściowym do doskonalszej formy bytu;

• nawet socjalizm miał być stanem przejściowym do jeszcze doskonalszego ustroju komunistycznego;

3. przechodzenie ilości w jakość:

• oznacza zmianę, która może dotyczyć strony ilościowej lub jakościowej, zawsze jednak ilość przechodzi w jakość;

• przejście z ilości w jakość jest gwałtowne, co wskazuje na rewolucję jako jedyny sposób przejścia od kapitalizmu do socjalizmu;

• przyczyną ruchu jest sprzeczność:

• uzasadnienie walki klas;

• dla M. prawo to było konieczne, gdyż bez niego ustałoby wszelkie życie społ- gosp;

28. Teoria alienacji Marksa

• tu zaznaczył się bardzo wyraźnie kult pracy;

• uważał, że przez pracę i tylko dzięki pracy człowiek przełamywał swoją alienację ze świata przyrody;

• praca jest zasadniczym środkiem humanizacji świata. Historia świata to proces tworzenia człowieka przez jego pracę;

• ta teoria przedstawiał dwuskładnikowe wyobcowanie wytwórców pracy:

• wyobcowanie z procesu pracy- robotnicy w procesie prod stawali się jakby maszynami (czynności wykonywali mechanicznie);

• wyobcowanie od efektów pracy- od produktów pracy, które zagarniane są przez właścicieli. Robotnicy nie dbają o wydajność i efektywność pracy, bo nie mają żadnych korzyści;

• alienację można pokonać sposobami:

• met stopniowa- unowocześnianie procesu prod, czyli zlikwidowanie automatyzmu;

• met radykalna- zastąpienie kapitalizmu socjalizmem;

29. Teoria wartości Marksa

• 3 obszary rozważań:

• analiza jakościowa (co jest istotą wartości)

• trzeba określić kategorię towaru i prod towarowej:

• towar- prod pracy ludzkiej przeznaczony na sprzedaż;

• prod towarowa- system, gdzie indywidualni producenci wytwarzają na sprzedaż, zbyt, wymianę, a nie do zaspokojenia własnych potrzeb;

• jeśli indywidualni konsumenci nabywaja prod od indywidualnych producentów, to mamy prod towarową;

• każdy towar ma dwoisty charakter:

• wartość użytkowa- zdolność dóbr do zaspokajania potrzeb ludzkich;

• wartość wymienna- char jednostkowy, indywidualny, zmienia się w czasie;

• wyróżniał:

• pracę konkretną:

• wykonywana w ściśle okr warunkach techn, ekonom, organiz;

• do wykonania, gdzie potrzebne są kwalifikacje;

• przetwarzająca ściśle okr dobra i usługi;

• pracę abstrakcyjną- to tylko fakt wydatkowania siły roboczej, czyli fakt abstrakcyjny. Nie bierzemy pod uwagę podpunktów pracy konkretnej;

• uważał, że w procesie tworzenia wartości uczestniczy:

• praca żywa- wkład człowieka;

• praca uprzedmiotowiona- udział bezosobowych czynn prod (maszyn);

• analiza ilościowa (co jest miarą wartości)

• miarą wart jest czas pracy;

• wyróżniał:

• jednostkowy czas pracy- ile czasu trzeba na zrobienie 1 szt);

• społecznie niezbędny czas pracy- przeciętny czas pracy przeciętnego wytwórcy wykonywany w przeciętnych warunkach przy przeciętnych kwalifikacjach;

• czyli każda jednostka towaru, niezależnie przez którego producenta została wytworzona, ma taka samą wartość niezależnie od nakładów pracy poniesionych na wytw tego towaru;

• tu wyst sprzeczność w teorii M.- istotą wartości jest praca, a z tego ujęcia wynika, że jest to bzdura bo różnym nakładom pracy odpowiada ta sama wartość. Tu zacząła się krytyka teorii Marksa;

• różne formy przejawiania się wartości;

30. Podstawy metodologiczne kierunku subiektywno - marginalistycznego

1. Mikroekonomiczny punkt widzenia- dotychczasową ekonomię [klasyczną-Marksistowską] cechował makroekonomiczny punkt widzenia; oznaczało to, że punktem wyjścia rozważań była cała gospodarka. Podstawą analizy mikroekonomicznej są reguły postępowania homo economicus- człowieka gospodarującego. Mikroekonomiczny punkt widzenia [indywidualizm poznawczy] postuluje uznanie motywów postępowania jednostki za właściwy punkt wyjścia badań ekonomicznych. Zasady odnoszące się do jednostki stosuje się do społeczeństwa jako całości

2. Subiektywizm- zasadniczą sferą rozważań jest stosunek człowieka do rzeczy; to silniejsze lub słabsze pożądanie rzeczy, i zadowoleniem osiąganym z chwilą otrzymania tej rzeczy. Są to rozważania indywidualistyczne a ich treścią są subiektywne oceny rzeczy przez jednostkę. Najważniejsze procesy i zjawiska gospodarcze ujmowane są w kategoriach subiektywnych. Wartość dobra zostaje sprowadzona do sumy zadowolenia, jaką osiąga jednostka z tytułu posiadania danego dobra. Koszty zostają sprowadzone do sumy ofiar i wyrzeczeń ze strony właścicieli czynników wytwórczych, np. robotnik ponosi ofiarę rezygnując z czasu wolnego.

3. Uznanie prymatu konsumpcji- skoro znaczenie przypisuje się stosunkowi człowieka do rzeczy, to główną sferą rozważań musi stać się konsumpcja. Ekonomiści tego kierunku ujmują społeczeństwo jako sumę jednostek konsumpcyjnych; uważają, że do analizy funkcjonowania mechanizmu rynkowego i cen zasadnicze znaczenie ma popyt. W tym ujęciu konsument staje się centralną postacią procesu gospodarczego, jego gusty rozstrzygają o wielkości i strukturze produkcji; to tzw. Zasada suwerenności konsumenta.

4. Zastosowanie rachunku marginalnego jako głównego narzędzia analitycznego w ekonomii- Analiza marginalna polega na stosowaniu rachunków krańcowych przyrostów lub krańcowych ubytków. Początkowo analizę tą stosowano do badania zachowania się jednostki jako konsumentów. Zakładano, że konsument dąży do nabycia takiego koszyka dóbr, który pozwoli mu osiągnąć maksimum łącznej użyteczności, czyli punktu równowagi. To maksimum konsument realizuje za pomocą rachunku marginalnego. Polega on na porównaniu przyrostów osiąganej użyteczności, zadowolenia wynikającego z niewielkich przyrostów nabywanych ilości poszczególnych dóbr.

5. Analiza funkcjonalna- badała współzależność zjawisk ekonomicznych, przyjmuje występowanie dat ekonomicznych, czyli danych niezmiennych wielkości. Analiza ta ma charakter ilościowy a nie przyczynowo skutkowy, przykładem jest ocena równowagi Marschala, gdzie popyt oddziałuje na cenę, ale również zmiany w poziomie cen oddziałują na kształtowanie się popytu.

31. Etapy rozwoju teorii użyteczności

• nurt subiektywno- marginalistyczny. Użyteczność określa subiektywne zadowolenie- pożytek, satysfakcję z konsumpcji danego dobra.

• 2 etapy historyczne:

• kardynalna teoria użyteczności (ilościowa):

• istnieje możliwość bezpośredniego pomiaru użyteczności w drodze introspekcji psychologicznej konsumentów;

• ceny dóbr bezpośrednio wyrażają ich użyteczność;

• ordynalna teoria użyteczności (porządkowa):

• istnieje możliwość bezpośredniego pomiaru użyteczności;

• nie jesteśmy w stanie przypisać konkretnych wartości liczbowych określonym stopniom zaspokajania potrzeby;

• kształtowaniu się użyteczności dóbr możemy się jedynie wypowiadać na podst analizy rynkowych skutków zachowań konsumentów na rynku w procesie zaspokajania potrzeb;

• nie odrzuca podst twierdzeń sformułowanych w podst okresie, ozn jedynie wyraźnie odmienny sposób interpretacji i dowodzenia tych praw;

32. Sposoby interpretacji I prawa Gossena:

• Prawo malejącej użyteczności krańcowej - w miarę wzrostu konsumpcji danego dobra, całkowita użyteczność rośnie. Wzrost ten jest coraz wolniejszy, czyli użyteczność krańcowa kolejnych jednostek dobra zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra i rosnącym stopniem zaspokajania potrzeby (prawo nasycalności potrzeb);

• Interpretacja:

• W kardynalnej teorii użyteczności możemy ilościowo określić wartości użyteczności poszczególnych struktur konsumpcji; kierunek może być określony bezpośr dlatego, że poszczególnym kombinacjom dóbr możemy przypisać liczbowe poziomy użyteczności;

• W ordynalnej teorii, kierunek preferencji określany jest ex-post, tzn jeżeli obserwując stwierdzimy, że określona struktura konsumpcji została przez konsumenta wybrana;

• Niezależnie od sposobu interpretacji, struktury konsumpcji są preferowane jednakowo, czyli mają ten sam łączny poziom użyteczności;

33. Paradoks wartości i renta konsumenta a I prawo Gossena.

34. Sposoby interpretacji II prawa Gossena:

• Prawo równowagi konsumpcji- chodzi tu o jednoznaczne rozwiązanie problemu optymalnej alokacji zasobów, będących w dyspozycji konsumenta.

• należy określić taką strukturę konsumpcji, w której przy istniejących ograniczeniach konsument zmax swoją funkcję użyteczności;

• punkt równowagi konsumpcji (optymalna struktura konsumpcji) ozn wyrównanie się użyteczności krańcowych dóbr w przeliczeniu na jednostkę dochodu wydatkowana na zakup tych dóbr;

35. Teoria kapitału i procentu Bohm - Bewerka [okrężnych metod produkcji]

• nawiązuje do twierdzeń teorii użyteczności.

• kapitał od strony rzeczowej [technicznej] to ogół produkowanych rzeczowych środków produkcji, tzw. dóbr pośrednich; uważał że każda produkcja może być zorganizowana na 2 sposoby:

1. jako produkcja bezpośrednia- przy zastosowaniu naturalnych pierwotnych czynników produkcji [pracy i ziemi] Jako przykład podaje ręczne łowienie ryb.

2. jako produkcja pośrednia [okrężna] to produkcja z wykorzystaniem kapitału, czyli produktów pośrednich. Cechą charakterystyczną jest zastosowanie dóbr kapitałowych i poświęcenie czasu[ [rybak najpierw robi sieć a potem łowi ryby]

Metoda bezpośrednia zabiera mniej czasu, ale jest mniej produkcyjna [od okrężnej] B-B stwierdził że prawo malejących przychodów dotyczy okrężnych metod produkcji; oznacza to że nie tylko pierwsze kroki w wydłużaniu procesu okrężnego są bardziej produkcyjne ale każdemu krokowi towarzyszy dalszy wzrost wyniku technicznego.

• kapitał tworzy się poprzez oszczędności (produkcyjne wykorzystanie zaoszczędzonych, nie skonsumowanych dóbr). Aby ludzie powstrzymywali się od konsumpcji muszą otrzymywać jakąś rekompensatę. Źródłem rekompensaty uzyskiwanej przez tych co tworzą podaż kapitału, jest różnica użyteczności dóbr teraźniejszych i przyszłych; ta różnica to agio. Agio jest wyższe im dłuższe jest odraczanie konsumpcji. Istnieją różne indywidualne agia. Na rynku następuje ujednolicenie w postaci ogólnej rynkowej stopy procentowej.

• wyróżnia wiele przyczyn dla których większość ceni wyżej konsumpcje teraźniejszą od przyszłej:

1. przyczyny ekonomiczne

2. przyczyny psychologiczne

Powstanie procentu

Przedsiębiorca kupuje dobra dalszych rzędów w celu wytworzenia dóbr 1- potrzeby. Aby kupić dobra wyższych rzędów przedsiębiorca musi zrezygnować z bieżącej konsumpcji- nie wydaje całego dochodu. Doba teraźniejsze dalszych rzędów czerpią użyteczność [wartość i cenę] z przyszłego produktu. W tym sensie można je tratować jako dobra przyszłe. Oznacza to że ich łącza wartość jest mniejsza od obecnej wartości uzyskiwanych przy ich pomocy dóbr pierwszego rzędu. Gdy efekty zastosowania tych dóbr pośrednich stają się dobrami teraźniejszymi, wzrasta ich wartość, ten przyrost wartości to zysk od kapitału, czyli procent.

Na proces powstawania procentu można spojrzeć z punktu widzenia zatrudnionej przez przedsiębiorcę pracy. Usługa pacy jako dobro dalszego rzędu uzyskuje na rynku cenę na podstawie subiektywnych ocen z jednej strony przez przedsiębiorcę a z drugiej przez robotników. Robotnicy nie posiadają środków by prowadzić działalność produkcyjną metodami okrężnymi. Dla przedsiębiorcy usługa pracy jest tyle warta ile można jej przypisać wartości produkcji przy danej technologii wytwarzania. Ten produkt jest dobrem przyszłym, zatem obecna cena pracy [płaca] musi być niższa niż przypadająca na nią część w przyszłości, po zakończeniu produkcji- ta różnica stanowi źródło procentu.

Możliwości produkcyjne przy pomocy okrężnych metod produkcji zależy z jednej strony od rozporządzalnego przez społeczeństwo zasobu dóbr teraźniejszych z drugiej od gotowości przeznaczenia części tego zasobu na cele produkcyjne. Produkcyjne wykorzystanie funduszu dóbr teraźniejszych może nastąpić tylko gdy ma miejsce rekompensata z tej wyżej szacowanej konsumpcji teraźniejszej. W tym ujęciu procent jest kategorią wynikającą z psychologii jednostek gospodarczych. Tak ujmowany procent jest kategorią ahistoryczną co oznacza że musi występować w każdym typie gospodarki, w tym w gospodarce socjalistycznej.

36. Przypadek dóbr kapitałowych w szkole psychologicznej.

37. Podstawy metodologiczne szkoły matematycznej [Lozańskiej]

1. twórcy tej szkoły wysuwają program i podejmują próbę utworzenia tzw. Czystej ekonomii- oznacza to że ekonomia powinna stać się nauką ścisłą, na wzór nauk przyrodniczych. Trzeba z ekonomii wyłączyć ekonomię stosowaną i społeczną. Uważano że w ekonomii nie ma miejsca na rozważania typu socjologicznego. Uważano że teoria ekonomii powinna uwolnić się od warunków i problemów społeczno - gospodarczych [ekonomia stosowana] Ekonomia czysta to synonim ekonomii ścisłej, abstrakcyjnej, posiadającej walor powszechności.

2. przedmiotem ekonomii czystej jest mechanizm kształtowania się cen w warunkach doskonałej konkurencji. Problemem są siły działające na rynku: popyt podaż i cena.

3. Szkoła ta nie wysuwa na czoło problemu potrzeb konsumenta i subiektywnych motywów jego zachowania się na rynku; koncentruje się funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego i kształtowaniu się cen.

4. dużą rolę w ekonomii czystej odgrywa idea współzależności jako przeciwieństwo tradycyjnego rozumowania przyczynowo skutkowego. Wielkości ekonomiczne są współzależne- funkcyjne. Oznacza to ze nie można wyodrębnić przyczyny i skutku. Istnieją także czynniki pozaekonomiczne, które w sposób jednostronny jako przyczyna wpływają na zespół wielkości ekonomicznych. Np. poziom techniki w gospodarce, gusty, kwalifikacje- te czynniki nie ulęgają zmianie, są stałe i noszą nazwę dat. Zgodnie z tym założeniem szkoła ta skupiała się tylko na ujęciu statycznym.

5. tendencja do ujmowania zjawisk rynkowych w całokształcie. Oznacza to ze szkoła ta odrzuca założenie ceteris paribus- stosowane przez szkołę klasyczną. Twierdzono, że stan równowagi ogólnej jest spełniony gdy spełnione są 3 warunki:

1. konsument znajdzie się w stanie równowagi wtedy, gdy zmaksymalizuje swój dochód otrzymywany ze sprzedaży różnego rodzaju usług (pracy, ziemi kapitału) oraz gdy zmaksymalizuje swoje zadowolenie osiągane z tego dochodu.

2. producent znajdzie się w stanie równowagi gdy zastosuje taką kombinację czynników wytwórczych, że osiągnie maksymalny efekt przy minimalnym koszcie

3. na wszystkich rynkach dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych ukształtują się jednolite ceny

38. Prawa W.S. Jevonsa

1. 
   Stopień użyteczności zmienia się wraz z ilością towaru i spada w miarę jak ilość rośnie. Użyteczność krańcowa= I pochodnej

2. prawo to dotyczy optymalnego rozdziału dóbr między różne zastosowania. Jevons twierdzi że krańcowa użyteczność porcji dobra podzielonego między różne zastosowania muszą być sobie równe.

3. to prawo obojętności i głosi że w warunkach wolnej konkurencji nie mogą występować duże ceny na ten sam towar.

39. Teoria płacy roboczej Jevonsa.

40. Teoria wartości i cen A. Marschalla

• próba połączenia w jeden system elementów subiektywizmu z elementami analizy obiektywnej, znajduje to wyraz w jego teorii wartości i cen.

• Głównym elementem teorii Marschalla stanowi koncepcja podaży i popytu, w ujęciu Marschalla są to 2 szczególne cechy:

1. popyt, podaż i ceny traktuje jako wielkości wzajemnie zależne- nie występują między nimi związki przyczynowo skutkowe, lecz zależności funkcjonalne

2. popyt i podaż oddziaływają na cenę w takim samym stopniu- w takim ujęciu problem cen znajduje wyraz w 2 istotnych cechach metod stosowanych przez Marschalla odróżniających go od ekonomistów szkoły Austriackiej:

• wszystkie związki między zjawiskami i wielkościami ekonomicznymi mają charakter związków funkcjonalnych.

• odchodzi od właściwego szkole Austriackiej, uznania prymatu konsumpcji; uważa że wartość i cenę w równym stopniu określają czynniki leżące po stronie konsumpcji i po stronie produkcji

• analizę procesu gospodarczego prowadzi przy założeniu istnienia doskonałej konkurencji- oznacza to że liczba sprzedających i kupujących jest duża, że żaden z nich manipulując podażą nie może wywrzeć wpływu na cenę. Cena rynkowa oznacza dla niego cenę równowagi cząstkowej w ramach jednego odrębnego rynku i cena ta jest ustalana jako wypadkowa działań niezależnych konkurentów. W marę wzrostu ceny zapotrzebowanie n dobro maleje a ilość dobra rośnie.

• twierdzi że poziom cen rynkowych wyznaczany jest przez stosunek ceny popytu i ceny podaży, czyli łączny koszt zużytych do wytworzenia towarów czynników wytwórczych. W zależności od stosunku ceny popytu do podaży wystąpi na rynku tendencja do zmiany produkcji.

• W swojej analizie M wprowadził krótkie i długie okresy przy pomocy których wykazuje poprzez zmiany cen mechanizm dostosowywania się popytu do podaży. Marschall wprowadza pojęcie rynkowej ceny normalnej- która kształtuje się poprzez zmianę dostosowania podaży.

41. Teoria innowacji i przedsiębiorcy Schumpetera.

42. Teoria cyklu koniunkturalnego Schumpetera.

43. Równowaga gospodarcza wg klasyków, neoklasyków i Schumpetera

44. Długie cykle Kondratiewa.

45. Założenia metodologiczne teorii Keynesa.

46. Teoria zatrudnienia Keynesa.

47. Keynesowski model funkcjonowania gospodarki

48. Postkeynesowskie teorie wzrostu gospodarczego.

Ekonomia po drugiej wojnie światowej dzieli się na:

1. Neokeynesizm

2. Ekonomia noeklasyczna

Oba te kierunki zajmują się problematyką wzrostu gospodarczego, ale w różny sposób.

Od teorii Keynesa rozwinęły się badania nad wzrostem gospodarczym, ale szczególnie nasiliły się po II w. św., kiedy to rozpoczęła się rywalizacja między gospodarkami socjalistycznymi i kapitalistycznymi. Efektem tych badań jest znaczna liczba modeli wzrostu gospodarczego. Ekonomia zaczęła zajmować się (w odróżnieniu od Keynesa) długimi okresami, a to spowodowało, że zaczęto dostrzegać nie tylko popytowy efekt inwestycji, ale również podażowy efekt inwestycji.

Cechą wszystkich modeli wzrostu postkeynesowskich jest to, że przedstawiały one to, co być powinno, a nie to, co jest.

49. Monetarystyczna koncepcja sterowania gospodarką

Monetaryści nawołują do ograniczenia bezpośredniej ingerencji państwa i wzmocnienia roli mechanizmu rynkowego. Według monetarystów ingerencja państwa miała sprowadzać się jedynie do kontrolowania ilości pieniądza w gospodarce. Priorytetowym celem państwa miała być walka z inflacją. Taka walka miała być prowadzona jedynie za pomocą instrumentów polityki monetarnej.

Monetaryści twierdzili, że przyczyną wahań koniunkturalnych, a co za tym idzie bezrobocia, jest tylko i wyłącznie niewłaściwa polityka monetarna. Monetaryzm nie był kierunkiem zupełnie nowym, gdyż opierał się na ilościowej teorii pieniądza stworzonej już w merkantylizmie właściwym.

Monetaryści, podobnie jak keynesiści, dowodzili, że dochód narodowy zależy od globalnego popytu, przy czym ten globalny popyt był wyrażany iloczynem ilości pieniądza i szybkości jego obiegu. Doszli do wniosku, że każdy wzrost popytu wymaga dodatkowej masy pieniężnej. Proponowano, aby podaż pieniądza rosła według z góry ustalonej długofalowej stopy wzrostu (3-4% rocznie).

Głównym hasłem monetarystów było odrzucenie innych form interwencjonizmu państwowego z wyjątkiem polityki monetarnej. Monetaryści doszli do dość optymistycznego przekonania, że za pomocą odpowiedniego sterowania przez państwo obiegiem pieniądza można kierować rozwojem gospodarczym.

50. Teoria dochodu permanentnego Friedmana.

51. Nowa ekonomia klasyczna

Nowa ekonomia klasyczna opierała się na dwóch założeniach:

1. założenie pełnej elastyczności rynków

2. teoria racjonalnych oczekiwań

Ad.1) oznacza, że wszystkie stany nierównowagi są niemal natychmiast likwidowane i wszystkie transakcje są zawierane po cenach równowagi rynkowej

Ad.2) głosi, że ludzie w kształtowaniu oczekiwań, co do przebiegu danego zjawiska w przyszłości kierują się przebiegiem danego zjawiska w przeszłości. Można przypuszczać, że taka prognoza się nie sprawdzi tylko wtedy, gdy wystąpią jakieś nieprzewidziane zakłócenia.

Hipoteza ta zakłada, że ludzie na podstawie doświadczeń z przeszłości, np. dotyczących poziomu inflacji obserwując doszli do wniosku, że tempo wzrostu poziomu cen zależy od wcześniejszych zmian podaży pieniądza, to będą obserwowali kształtowanie się odpowiednich agregatów pieniężnych (np. M1, M2), będą potrafili przewidzieć stopę inflacji w przyszłości. Takie podejście oznacza całkowitą nieskuteczność polityki stabilizacyjnej państwa. Wynika to z tego, że wszelka zamierzona zmiana polityki jest przez podmioty antycypowana i tym samym neutralizowana. Oznacza to, że państwu pozostaje jedynie tworzenie stabilnych reguł funkcjonowania gospodarki.

52. Szkoła neoaustriacka

Według Hayek'a państwo nie jest w stanie zastąpić rynku jako mechanizmu alokacji, ponieważ nie może dysponować niezbędnym zasobem informacji. Hayek twierdził, że jedynie rynek jest najbardziej skutecznym mechanizmem porządkowania informacji i podejmowania na ich podstawie działań przez poszczególne jednostki. Twierdził jednak, że rynek może wykonywać te funkcje jedynie w warunkach doskonałej konkurencji.

Państwo według Hayek'a powinno jedynie doskonalić przepisy prawne w celu stworzenia warunków, ram do sprawnego funkcjonowania systemu konkurencji. Według Hayek'a głównym źródłem zakłóceń równowagi w gospodarce jest pieniądz. Postulował on, że to właśnie nadmierna konsumpcja, a nie jej niedostatek (jak twierdził Keynes) jest przyczyną kryzysów w gospodarce. To wzrost popytu na dobra konsumpcyjne wywołuje spadek inwestycji. Połączył on nadmierny popyt z nadmierną inflacją.

Współcześnie Hayek należy do najbardziej zagorzałych przeciwników inflacji. Twierdzi wręcz, że działalność państwa zawsze wywołuje inflację. Żądał zniesienia państwowego monopolu na emisję pieniądza.

53. Teoria public choice.

12

użyteczność

Pożywienie w porcjach

---