Rigas Fereos Welestinlis 1757— 1798
Męczennik greckiej niepodległości.
Urodzony w 1757r. w Welestino w Tesalii. Zhellenizowany Włoch. Musiał wyjechać z rodzinnych stron - nie bardzo wiadomo, dlaczego (być może zabił Turka). Przybywa do Konstantynopola, pracuje dla Aleksandroa Ipsilandisa. Następnie na służbie u fanariockich hospodarów wołoskich. W 1796r. w Wiedniu zakłada tajne stowarzyszenie rewolucyjne. Rewolucyjne proklamacje: „Deklaracja praw człowieka”, „Hymn bojowy” i (najważniejsze) „Nowa konstytucja polityczna mieszkańców Rumelii, Azji Mniejszej, Archipelagu, księstw Mołdawii i Wołoszczyzny”. Silny wpływ francuskich konstytucji rewolucyjnych. Model państwa wzorowany na cesarstwie bizantyjskim, ale ustrój republikański. Równość wszystkich mieszkańców, językiem urzędowym grecki. Welestinlis drukuje 3000 egzemplarzy, transportuje do Triestu, skąd chce płynąć na Bałkany. Jednak w Trieście w 1797r. został wydany (przez Greka) władzom austriackim, które jego i jego towarzyszy wydają Turkom. W czerwcu 1798r. Welestinlis i jego towarzysze zostali uduszeni przez Turków w twierdzy w Belgradzie, a ich ciała wrzucono do rzeki
Etapy walk powstańczych z 1821
Powstaniu sprzyjały rewolucje (francuska i w Stanach), zmiany zachodzące w Europie, zamieszanie na Bałkanach. Od 1770, kiedy odbyła się pierwsza próba ;powstańczej walki, Grecy kształcili się w wojskach innych państw. W 1814 powstaje w Odessie Filiki Eteria (założone przez 3 kupców: Ksantosa, Skufasa i Tsakalofa). Towarzystwo w latach 1814-1821 działa bardzo aktywnie mając dwa główne cele: przygotowanie fundamentu do powstania (pieniądze, broń, szkolenie kadry oficerskiej) oraz znalezienie naczelnego wodza (Kapodistras się nie zgodził, przyjął funkcję Aleksandros Ipsilandis.
8 III 1821 - proklamacja powstania w Mołdawii, przekroczenie Prutu
23 III 1821 - wyzwolenie pierwszej miejscowości - Kalamaty przez Kleftów
25 III 1821 - symboliczny początek powstania na Peloponezie (poświęcenie sztandaru i broni w Patras)
kwiecień 1821 - powieszenie Grzegorza V - patriarchy
IV 1822 - rzeź mieszkańców wyspy Chios
1822 - ogłoszenie I konstytucji niepodległej Grecji w Epidauros
1823 - poprawienie konstytucji i połączenie się 3 lokalnych rządów w jeden centralny
1824 - wojna domowa o władzę między powstańcami: frakcja „wojskowa” (demokratyczna) i „cywilna” (arystokratyczna) + podział na tradycjonalistów i modernistów wewnątrz frakcji
1825 - Turcy zajmują Kretę, coraz więcej klęsk Greków
1826 - bohaterska obrona Mesolongi, śmierć Byrona, rzeź mieszkańców
IV-V 1827 - zgromadzenie w Trizinie - Kapodistrias obrany pierwszym prezydentem (objął urząd w I 1828), uchwalenie trzeciej konstytucji.
VII 1827 - Traktat Londyński: podpisanie przez Francję, Rosję i Wlk Brytanię porozumienia o pomocy dla Greków
X 1827 - zwycięska dla mocarstw nad Turkami bitwa pod Navarino
1828-29 - wojna rosyjsko-turecka, po niej Grecja otrzymuje autonomię
3 II 1830 - pełna niepodległość przyznana Grecji na konferencji w Londynie (Anglia, Francja, Rosja, Turcja). W skład państwa wchodzą ziemie: Peloponez, Grecja Środkowa (Rumelia) oraz wyspy Cykady, Sporady Północne i Eubea.
Bita pod Nawarino
Przeciągające się walki na terenie Grecji zaczęły coraz bardziej przyciągać uwagę mocarstw europejskich. Francja oficjalnie udzieliła znacznej pożyczki Grekom. Zaniepokojona tym Anglia - rywalizująca z Francją m.in. w basenie Morza Śródziemnego, również skłoniła swoich bankierów do podobnego posunięcia. Poza tym Anglicy od dawna obawiali się wpływów rosyjskich w tej części Europy. Obawy brytyjskie potwierdziła ponadto zmiana oficjalnego stanowiska Rosji wobec wydarzeń rozgrywających się w Grecji. W grudniu 1825 roku nastąpiła zmiana na tronie rosyjskim. Po śmierci cara Aleksandra I władzę przejął jego brat Mikołaj I (1825-1855).Porzucił on bierną politykę swojego brata wobec wydarzeń na Bałkanach, przejawiając więcej stanowczości w tej kwestii. Wystosował ultimatum wzywające sułtana do nadania autonomii Mołdawii, Wołoszczyźnie oraz Serbii.
Turcja przystała na carskie warunki, co doprowadziło do podpisania umowy w Akermanie 7 października 1826 roku. W jego wyniku Rosja uzyskała szereg korzystnych dla siebie postanowień odnośnie Mołdawii, Wołoszczyzny i Serbii. Sułtan liczył na to, że zaspokojenie żądań Rosji odsunie zainteresowanie cara kwestią grecką. Jednak kilkanaście miesięcy później - 6 lipca 1827 roku Anglia, Rosja i Francja podpisały W Londynie traktat dotyczący kwestii greckiej. Mówił on o konieczności przyznania autonomii Grecji, przy zachowaniu zwierzchności Porty i wspólnych działań zbrojnych (w przeciągu miesiąca) gdyby Turcja lub Grecja odrzuciły te propozycję. Mehmed II ufny w potęgę państwa osmańskiego odrzucił ofertę państw zachodnich.
Edward Codrington, dowódca eskadry brytyjskiej na Morzu Śródziemnym, otrzymał treść traktatu londyńskiego w nocy 1 sierpnia i udał się z nim niezwłocznie do Nauplii, w południowej Grecji (nad Zatoką Argolidzką), aby skontaktować się z Grekami. Dostał on również rozkaz zgodnie, z którym miał: zażądać od Greków zgody na podpisanie traktatu, przechwycić wszystkie dostawy zaopatrzenia dla tureckich sił stacjonujących w Morei. Dalsze wskazówki miał uzyskać od Lorda Stratforda Canninga - brytyjskiego ambasadora w Konstantynopolu. Grecki rząd, zgodnie z oczekiwaniami Anglików zgodził się przyjąć warunki ustalone w Londynie. Flota turecko-egipska, została ostrzeżona przez Brytyjczyków i Francuzów, aby powstrzymać się od wszelkich działań, mimo to opuściła ona Aleksandrię 5 sierpnia 1827 roku i dotarła do Nawarino 8 września. Codrington udając się w kierunku wyspy Hydra otrzymał informacje o statkach egipskich i tureckich zakotwiczonych w Nawarino.
Eskadra brytyjska dotarła tam 12 września, przy czym Codrington natychmiast zarządził blokadę sił tureckich. Flota turecka podjęła kilka prób opuszczenia zatoki i wypłynięcia na północ, jednakże za każdym razem była powstrzymywana przez siły Codringtona oraz niesprzyjające warunki pogodowe. Siły angielskie wzmocniło przybycie eskadry okrętów francuskich pod dowództwem kontradmirała Henri`ego Gauthiera de Rigny oraz eskadry rosyjskiej dowodzonej przez kontradmirała Ludwiga Petrowicza Geidena (13 października). Spowodowało to powrót floty tureckiej do portu. W południe 20 października 1827 roku rozpoczęła się w tym miejscu decydująca bitwa. Była jednym z przełomowych wydarzeń powstania w Grecji. Po zakończonej bitwie wojska francuskie wylądowały na Peloponezie. Sułtan, którego obarczano winą za nieudolne prowadzenie działań przeciwko niewiernym ogłosił „świętą wojnę” przeciwko Rosji, a następnie wypowiedział konwencję akermańską. 26 kwietnia 1828 roku Rosja wypowiedziała wojnę Turcji. Jako jej uzasadnienie podano utrudnienia tureckie dla rosyjskiego handlu na Morzu Czarnym oraz odrzucenie przez sułtana traktatu londyńskiego. Wojna rosyjsko-turecka toczyła się równocześnie na terenie Bałkanów i Kaukazu. W trakcie działań wojska rosyjskie zajęły Mołdawię i Wołoszczyznę, a po przekroczeniu Dunaju zbliżyły się do Warny. Po opanowaniu Silistrii Rosjanie zdobyli Edirne (Adrianopol) a następnie posuwali się w kierunku Stambułu. W takich warunkach rozpoczęły się negocjacje pokojowe. Układ kończący wojnę rosyjsko-turecką podpisano 2 października 1829 roku w Adrianopolu (Edirne). Do Rosji włączono pas wschodniego wybrzeża Morza Czarnego, potwierdzając jednocześnie autonomię Mołdawii, Wołoszczyzny i Serbii. Jednocześnie Turcja miała zapłacić kontrybucję w wysokości 8,5 mln funtów. Turcy wyrazili zgodę na przywrócenie konwencji akermańskiej i porozumienia londyńskiego, jak również przyznali prawo wolnej żeglugi przez cieśniny Bosfor i Dardanele statkom handlowym. Traktat uznawał ponadto południową Grecję (Attyka i Peloponez z Eubeą, bez Tesalii, Epiru i Krety) państwem niepodległym.
W tym samym okresie, kiedy trwała wojna rosyjsko-turecka, decydowały się również losy Grecji. 22 marca 1828 roku podpisano tzw. protokoły londyńskie, według nich Grecja powinna być monarchią, całkowicie samodzielną w sprawach polityki wewnętrznej i zagranicznej. Od listopada 1829 roku do lutego 1830 roku na kolejnej konferencji w Londynie zebrali się przedstawiciele Francji, Rosji i Anglii, spotkanie miało ostatecznie uregulować sprawę Grecji. Traktat kończący konferencję podpisano 3 lutego 1830 roku, uznawał on Grecję za państwo niepodległe. Po konferencji postanowiono, że królem Grecji zostanie osiemnastoletni książę bawarski Otton I Wittelsbach (syn króla Bawarii Ludwika I Wittelsbacha). Greckie zgromadzenie Narodowe zaakceptowało jego kandydaturę w 1832 roku.
Ioannis Kapodistrias
W kwietniu 1827 roku w miejscowości Trojdzena nad zatoką Sarońską zebrało się Zgromadzenie Narodowe Greków. Powołało ono na siedmioletnią kadencję, na stanowisko kyvernitisa (gubernatora) młodej republiki Grecji Ioannisa Kapodistriasa. Ioannis Kapodistrias pochodził z Korfu (Kerkiry), z poważanej i bogatej rodziny. Już w młodości rozpoczął służbę w dyplomacji rosyjskiej, stając się zaufanym doradcą cara Aleksandra I, szczególnie w sprawach polityki bałkańskiej. Kapodistrias cieszył się zaufaniem Trzech Mocarstw, nie był skoligacony ani powiązany z żadnym ze stronnictw politycznych a przez to stawał się idealnym kandydatem na przywódcę nowego państwa greckiego. W styczniu 1828 roku Kapodistrias przybywa do Grecji i obejmuje stanowisko gubernatora. Stolicą państwa ustanawia portowe miasto- Napflion. Jako gubernator staje przed ogromnymi problemami. Imperium Ottomańskie nie wyzbyło się jeszcze myśli o ponownym opanowaniu greckich ziem. Kraj leżał w gruzach, nie funkcjonowała administracja, przemysł i szkolnictwo. Kraj de facto znajdował się pod kontrolą lokalnych notabli, posiadających własne armie. Kapodistrias zrozumiał, że nie może przestrzegać zasad zawartych w liberalnej Konstytucji z Trojdzeny (wzorowanej na konstytucjach Wielkiej Rewolucji Francuskiej i Stanów Zjednoczonych Ameryki). Wkrótce posunięcia nowego pro-zachodniego gubernatora napotkały sprzeciw zarówno politycznych jak i militarnych przywódców Grecji. Kapodistrias odpowiedział rozwiązaniem Zgromadzenia Narodowego zastąpieniem go 27 radą - Panhellenionem. Radę tą kontrolował całkowicie jednak w lipcu 1829 zwołuje w Argos kolejne Zgromadzenie Narodowe. Zgromadzenie to rozwiązało Panhellenion powołując na jego miejsce inne ciało ustawodawcze - Senat. Traktat w Adrianopolu (wrzesień 1829) zawarty po zakończeniu wojny Rosyjsko - Tureckiej a następnie konferencja w Londynie zabezpieczyły powagą i potęgą militarną Anglii, Francji i Rosji byt polityczny Grecji. Decyzją przedstawicieli trzech mocarstw - Grecja miała stać się monarchią. Koronę Grecji zaproponowano księciu Leopoldowi Saxe-Colburg, lecz ten propozycję tą odrzucił. W tym czasie Kapodistriasa umacnia i centralizuje swoje rządy poprzez szereg reform i decyzji administracyjnych. W wielu przypadkach jest to tworzenie instytucji państwowych od początku. Stworzony zostaje system szkolnictwa, bankowości, transportu i komunikacji, administracja państwowa oraz armia. Pod coraz bardziej autorytarnymi rządami gubernatora krzepnie i rozwija się młode państwo greckie. W tym czasie mocarstwa proponują Porcie ustanowienie północnej granicy Grecji na linii Volos - Arta, lecz propozycja ta zostaje przez Turcję odrzucona. W 1831 reformy i rządy Kapodistriasa napotykają na coraz większy opór wielu środowisk. Szczególny sprzeciw wywołała sprawa reformy rolnej. Ziemia będąca w czasie okupacji tureckiej własnością państwa, miała być w myśl reformy podzielona pomiędzy biedotę wiejską i emigrantów z terenów nadal znajdujących się pod okupacją. Lokalni przywódcy i watażkowie (gr. klefts i kapetanioi) otwarcie sprzeciwiali się władzy rządu centralnego i zaczęli wszczynać rewolty. Autorytarne rządy gubernatora poddawane były krytyce środowisk demokratycznych i inteligencji. Chcąc uśmierzyć bunty Kapodistrias zdołał spacyfikować najbardziej zrewoltowany rejon Grecji - Mani i aresztować legendarnego przywódcę Petrobeya Mavromichalisa. Petrobey miał w zamyśle zostać stracony lecz 9 października 1831 w Napflionie George i Constantine Mavromichalis - bratankowie Petrobeya zamordowali Ioannisa Kapodistriasa.
Dodatki w wiki-
O tym, że wprowadził kwarantannę jako metodę zapobiegania epidemią,
Sprytne wprowadzenie pomidorów do Grecji, nikt nie che, więc on pod strażą wyładowuje je w porcie. I wszyscy myślą, że są ważne więc je kradną.
CZASY CHARILAOSA TRIKUPISA
Pomiędzy czasami Kapodistriasa a Trikupisa, wątki do wkucia: Panowanie Otona I (1843r. - pucz, żądanie konstytucji, 1863r. - obalenie króla, przyjazd Jerzego I, konstytucja 1864r.)
Charilaos Trikupis (1832r-1896r.) - syn Spirydona Trikupisa, pierwszego premiera.
Wynegocjował przekazanie przez Wielką Brytanie Wysp Jońskich.
W 1865 roku zostaje wybrany posłem i przez szereg lat jest ministrem spraw zagranicznych.
W 1875r. pisze artykuł w prasie „Kto jest winny” - artykuł porusza wszystkich.
Król mianował premiera, który miał stworzyć rząd. Nie zawsze był to ten, którego partia wygrała wybory. To prowadzi według tez Trikupis do słabości państwa.
Trikupis najpierw trafia do aresztu ale rok później wygrywa wybory I w 1875 zostaje premierem.
Trikupisowi udało się wprowadzić poprawki do konstytucji - od tej pory król ma desygnować na premiera tego, kto ma większość w parlamencie.
Trikupis twórcą partii politycznej Nowej Partii/ Partii Progresywnej (Neoteristikon Koma). Zachodnioeuropejski model życia politycznego. Główny polityczny przeciwnik Trikupisa - Teodor Delijanis, przywódca Partii Narodowej (Etnikon komma).
Trikupis zapewnił swojej partii większość parlamentarną po raz pierwszy w 1881r. W okresie następnych dwudziestu lat funkcjonował system dwupartyjny, z Trikupisem po jednej stronie i godnym jego rywalem, Delijanisem, po drugiej.
Mimo że Trikupis zabiegał o utrzymanie pokoju, który był niezbędnym warunkiem wprowadzenia projektowanych przez niego reform, w końcu XIXw.
W 1893r. Trikupis ogłosił ostateczne bankructwo państwa. Wtedy po raz ostatni był premierem.
Polityka zagraniczna zaczęła dominować nad sprawami wewnętrznymi. Cykliczne powstania na Krecie (1841, 1858, 1866-1869, 1877-1878, 1896-1897), wybuchające pod hasłem enosis, czyli zjednoczenia „Wielkiej Wyspy” z Królestwem prowokowały interwencje mocarstw.
Umiera w 1986
Został zapamiętany jako reformator i zwolennik idei dedilomeni - czyli tego by król musiał powołać na premiera lidera partii wygrywającej wybory.
Polityka państwa po śmierci Trikupisa wraca w koleiny swoich patologii. Od 1909r. - czasy Wenizelosa
Eleutherios Venizelos (1864 - 1936)
Premier 1910-1915 1916-1917 premier jednej cześci grecji 1917-1920, 1924-1932
Urodził się w Murnies niedaleko Chania na Krecie.
W tracie powstania na Krecie przeciwko Imperium Osmańskim opowiedział się z enosis czyli utworzeniem unii z Grecją. W 1905 był przywódcą kolejnego powstania, które wybuchło w Theriso. Doprowadziło ono do odwołania Tureckiego namiestnika a w konsekwencji do uzyskania autonomii prze Kretę. Venizelos był współ twórcą jej konstytucji.
28 sierpnia 1909 zaproszony po puczu przez grupę młodych patriotycznych oficerów zostaje premierem.
Stymuluje rozwój i modernizację przemysłu wojskowego oraz wzmacnia powszechną i publiczną oświatę.
Dzięki modernizacji floty dołącza do sojuszu z Serbią, Bułgarią i Czarnogórą przeciwko Turcji
Efektem modernizacji armii duże zyski terytorialne w trakcie wojen Bałkańskich.
Wznizelos po wybuchu I Wojny Światowej dołącza do Entanty co konflikt z królem Konstantynem.
Dlatego Wnizelos składa dymisję. Polityka króla nie przynosi dobrych efektów doprowadzając do katastrofy małoazjatyckiej w 1922.
W 1916 przewrót wojskowy w Salonikach rozpad Grecji na dwa państwa, w wrześniu dociera tam Wnizelosm który wzywa do obalenia króla i walki z państwami centralnymi. W październiku powołuje nowy rząd a potem wypowiada wojnę Niemcom i Bułgarii.
W czerwcu 1917 po ustąpieniu króla z wsparciem Ententy wkracza do Aten i zostaje premierem całej Grecji.
Venizelos zachęca greków do osiedlania się w Smyrnie. Ale w 1920 przegrywa wybory z rojalistami.
Venizelos przeprowadza się do Paryża.
W 1924 rojaliści nojkotują wybory które wygrywa Wnizelos zostaje premierem, poczym zmienia ordynacje i rozpisuje jeszcze jedne wybory. (47% głosów przekłada się na 70 % miejsce w parlamencie.) Jego partią była Partia Liberalna.
Venizelos jedna się z Turcją, wspomaga integracje uciekinierów z Azji Mniejszej. Doprowadza do podpisania paktu Bałkańskiego między Grecją, Jugosławią, Rumunią i Turcją.
Po 1932 Venizelos zaczyna przegrywać kolejne wybory na rzecz rojalistów . Próbuje przeprowadzić zamach stanu nieudany dwu krotnie. Jest też w tedy zamach na jego życie. W 1935 aresztowany i skazany na śmierć wraz z 30 wspólnikami, jednak wyjeżdża do Francji, gdzie rok później umiera.
I wojna Bałkańska
Wiosna 1912 Serbia- Bułgaria i Bułgaria -Grecja podpisały porozumienie. W 1913 traktat serbsko-grecki. Wielkie mocarstwa przeciwne naruszaniu granic, ale nie interweniują. 18 października Grecja, Serbia, Bułgaria dołączyły do walczącej Czarnogóry wypowiadając wojnę Imperium osmańskiemu.
W listopadzie grecy uprzedzając Bułgarów i zajmują Saloniki. (bogate miasto najlepszy port na północnych wybrzeżach Morza Egejskiego) Flota grecka wyzwala Chios, Lesbos (Mitilini), Samos i pozostałe wyspy egejskie. (Dodekanzez zajęty przez włochów do 1947) W lutym 1913 odziały greckie zajmują Janinę stolice Epiru. Turcy uznają zdobycze sprzymierzeńców w traktacie londyńskim z maja 1913.
II wojna Bałkańska
Czerwiec 1913 Grecja-Serbia zawierają porozumienie w którym dzielą Macedonię kosztem Bułgarii. Rumunia włącza się do konfliktu i atakuje Bułgarię. W sierpniu 1913 Bułgaria akceptuje w traktacie zmiany terytorialne, zyskuje Zachodnią Trację z dostępem do Morza Egejskiego. Kreta stała się Grecka. Ale północny Epir zamieszkały w większości przez greków przekazano niepodległej Albanii.
Skutki wojen bałkańskich dla Grecji - obszar większy o 70 % a ludność z 2,8 mln do 4,8 mln.
Skutkiem działań Wenizelosa przekształcenie wielkiej idei z romantycznej wizji w prawdziwą sytuacje.
I Wojna Światowa.
W marcu 1913 ginie król Jerzy I w zamachu szaleńca, grecy oczekują, ze jego następca Konstantyn przyjmie numer XII po ostatnim cesarzu bizantyjskim Konstantym XI Paleologu, jednak on staje się Konstantym I.
Główny spór był między premierem Wenizelosem a królem pro niemieckim ożenionym z córką cesarza Wilhelma II. Król chciał zachować neutralność bojąc się floty Brytyjskiej, Wenizelos chce przyłączyć się do Entanty. Brytyjczycyy woleli by nie przystępowania Grecjo obawiając się, że w tedy przystąpi też Turcja i Bułgaria. W listopadzie 1914 Imperium osmańskie sprzymierza się z Niemcami i Austro -Węgrami podając za powód zajęcie faktyczne przez Brytyjczyków Cypru.
Problemy z dogadaniem z królem w spawie działań zbrojnych w Azji mniejszej 6 marca 1915 Wenizelos podaje się do dymisji.
Dochodzi do schizmy miedzy wielka ideą Weizelosa, a małą honorową króla. Podział rysuje się głównie regionalnie, król uważał, że nie warto interweniować w Serbii i rozszerzać swojego terytorium aby nie stracić tego co się ma.
Wenizelos razem z oficerami z Etniki Amina przeprowadza przewrót, i ustanawia drugi rząd i druga armię z stolica w Salonikach,
W 1917 Sprzymierzeńcy wywierają nacisk na królu, który opuszcza kraj za postępowanie niezgodnie z konstytucją ale nie abdykuje, jego następcą drugi syn Aleksander. W wyniku tego Wenizelos reaktywuje parlament z czerwca 1915 twierdząc, że drugie wybory w 1915 były sfałszowane. Parlament ten zwany jest „Łazarzową izbą” Zwolennicy króla uznani za germanofilów, zostają usunięci od stanowisk. Wenizelos w wrześniu 1918 wysyła 10 dewizji na front macedoński co przyczynia się do zwieszenia broni 11 listopada. Wysyła też dwie dywizje do tłumienia rewolucji bolszewickiej. Wenizelos jadąc na konferencje pokojową w Paryżu ma nadzieje: uzyskać Smyrne gdzie mieszkało więcej greków niż w Atenach, obszar ten był turecką prowincją Aydin, międyznarodwoa kontrolę nad Konstantynopolem, i chciał pozyskać całą wschodnią i zachodnią Trację. Był gotowy ustąpić ze Dodekanezu na rzecz Włoch, z północnego Epiru. Jednak włosi lądują w Antalyi i idą na Smyrne, Grecj z poparciem W.B. F. i USA wkracza do Smyrny, ale jest 350 ofiar tureckich.
1918 koniec I W. Ś.
Działa to jak katalizator na turecki ruch narodowy z Mustafa Kamel (późniejszym Ataturk).
W sierpniu 1920 w Serves pod Paryżem podpisano porozumieie z Turkami, na mocy którego Smyrna administrowana prze Greków, należąca do Turcji z rządem lokalnym po 5 latach ma zdecydować do kogo chce należeć w razie czego możliwy plebiscyt.
Wenizelos pewny zwycięstwa dzięki imigracji greków do Smyrny. Jednak w listopadzie 1920 po śmierci króla Aleksandra, Wenizelos przegrywa wybory ze zwolennikami króla Konstantyna. Grecja jest zmęczona 8 letnia wojną i silną ingerencja mocarstw. Potem sfałszowany plebiscyt o powrocie króla. Którego zwolennicy dokonują wielkich czystek.
W 1921 wielka ofensywa turecka, 1922 Grecy gotowi zaakceptować protektorat Ligi narodów jednak Turcy atakują i 26 sierpnia wkraczają do Smyrny. Dokonując rzeźi chrześcijan: Greków i Ormian ginie 30 tys. Osób.
II wojna Światowa
Metaksas tworzy pozornie faszytkowską dyktaturę, która jednak w polityce zagranicznej opiera się na Wielkiej Brytanii. W 1938 z wrócił się on do Wielkiej Brytanii o gwarancje terytorialne, których ona odmówiła. Jednak po kwietniu 1939 po tym jak Włochy zajęły Albanie, Wielka Brytania i Francja udzieliły gwarancji Grecji (i Rumuni ) pod warunkiem, że zdecydują się na opór przed zewnętrzną agresją.
Musolini postanawia jednak pokazać swoja siłę i w sierpniu 1940 roku włoski okręt podwodny torpeduje grecki krążownik Eli. 28 październiku 1940 włoski ambasador wręcza ultimatum Metaksasowi, której on nie przyjmuje (jest to dziś święto narodowe „Ochi” - Nie), więc włosi przez granicę albańską wchodzą do Grecji. Grecy odpowiadają kontratakiem, w ramach którego zajmują południową Albanię, mówiąc, że to jest północny Epir, który powinien zawsze przynależeć do Grecji. Wielka Brytania wstrzymuje pomoc lotnictwa, a Metaksas nie zgadza się na przyjęcie korpusu Brytyjskiego jako pomocy, ma nadzieje na dogadanie się z Hitlerem, jednak w styczniu 1941 Metaksa umiera. Jego nastepna Aleksandros Korizis przyjmuje pomoc brytyjską (głownie odziały nowozelandzkie i australijskie) , jednak jest brak porozumienia na szczeblu wojskowym, i nie dochodzi do koncentracji sił na rzece Aliakmon w zachodniej Macedoni co dawałoby szanse obrony.
6 Kwietnia 1941 inwazja niemiecka od strony Jugosławi i Bułgarii, Brytyjczycy i Grecy pokonani premier popełnia samobójstwo. Jego następcą Emanuil Tsuderos. Generał Tsolakoglu podejmuje rokowania z Niemcami, bez zgody rządu. Ateny zdobyte 23 kwietnia. Rząd ucieka z Brytyjczykami i Jerzym II na Kretę, potem z niej na Bliski Wschód. Do marca 1943 w Londynie a potem w Kairze, niezbyt przychylny działaniom ruchu oporu, za którego akcje Niemcy brali odwet. Kolaboracyjny rząd kierowany przez generała Tsolakoglu
w czerwcu 1924 grecaj pod okupacją - niemiecką- Ateny i Saloniki z maceodnią, część Krety, bułgarską zachodnia Tracja i wschodnia Macedonię włoską - reszta.
Niemcy stosując ostrą okupacje, doprowadzają do wielkiego głodu w 1941/1942 ginie około 100 tys.
Już31 maja 1941 zrzucona zostaje flaga z Akropolu, działania partyzantki nasilają się wraz z inwazją niemiecką na ZSSr w czerwcu 1941, kiedy komunistyczna partia, zaczyna postrzegać wojnę jako coś ważnego.
W wrześniu 1941 komunistyczny - Narodowy Front Wyzwolenia EAM stawia sobie za cel ruch oporu oraz wolne wybory po wyzwoleniu. Jej zbrojnym ramieniem Narodowa Ludowa Armia Wyzwoleńcza ELAS
Niekomunistyczny ruch oporu Narodowa Republikańska Liga Grecka EDES działający w zachodniej i północnej Grecji. Wszystkie ugrupowania łączyła nie chęć do Jerzego II obciążanego odpowiedzialnością, za rządy Metaksa.
Na początku 1943 całą sefardyjską- żydowską ludność Salonik Niemcy wywożą do Auschwitz 50 tys. osób.
Wiosną i latem 1942 partyzanci w górach, wysadzają wiadukt kolejowy Gorgopotamos na trasie Soloniki -Ateny działają razem ELAS i EDES i cichociemni z Wielkiej Brytanii.
Churchill bardzo przyjaźnie nastawiony do Jerzego II po doświadczeniach z zimy 1940/41 gdy Grecja była jedynym czynnym sojusznikiem Wielkije Brytanii. Brytyjczycy dążą do scalenia ruchu oporu, w lipcu 1943 porozumienie narodowych sił zbrojnych, na mocy którego powstaje połączony sztab generalny, w którym ze względu na uznaną przewagę większość ma EAM i ELAS.
Delegacja ruchu oporu leci samolotem do Kairu, gdzie stawia królowi i rządowi ultimatum, żąda tek ministerialnych - by rządzić na terenach okupowanych , oraz referendum w sprawie monarchii nie dostaje zgody.
W 1943 ataki ELAS na EDES po zarzutem kolaboracji . W zimie 1943/44 wyniszczające walki, Brytyjczycy wspomagają EDES odcinając zaopatrzenie ELAS, które chce być jedyną siła opozycyjną w Grecji aby po wojnie przejąć władzę. ELAS przejmuje uzbrojenie od kapitulujących Włochów. Niemcy powołują Bataliony Bezpieczeństwa składające się z Greckich kolaborantów i anty-komunistów. W 1944 znowu rozejm , EDES wycofuje się do Epiru.
EAM powołuje PEEA - Polityczny Komitet Wyzwolenia narodowego, który ma za cel objąć rząd na terenach wyzwolonych. ELAS morduje jednego z dowódców innego ruchu oporu pułkownika Psarosa.
Churchill boi się, że Armia Czerwona wejdzie do Grecji i dlatego zawiera porozumienie ze Stalinem Rumunia w zamiana za Grecję. Październik 1944.
W Libanie Jeorjos Papandreu stara się utworzyć rząd, EAM początkowo się nie zgadza na swoją małą role w nim ale pod wpływem nacisków z ZSSR zgadza się w końcu. I wojskowo podporządkowuje się rządowi . W październiku 1944 Niemcy wycofują się z Grecji. 18 października Papandreou przyjeżdża do wyzwolonych Aten.
Komuniści się burzą i wycofują się z rządu, rozpoczynają się walki.
W połowie 1945 porozumienie w Warkizie, ma być referendum w sprawie monarchii i wolne wybory, regentem zostaje biskup Aten Damaskinos.
Powołany zostaje rząd Sofulisa spadkobiercy Wenizelosa- dalej patrz wojna domowa.
Kolejno wydarzenia wojny domowej 1946-1949
Na podział na wenizelosowcami a antywenizelosowcami czyli republikanami a monarchistami nałożył się podział na komunistów i antykomunistów.
Pomoc powojenna przeznaczana była na zbrojenia do 1949 siły zbrojny i siły bezpieczeństwa liczyły 250 tys. Osób. Grecja była jedynym państwem na Bałkanach, które uniknęło reżimu komunistycznego.
Pod koniec 1945 roku pod presja Brytyjczyków powołano rząd Temistoklisa Sofulisa (osiemdziesięcioletniego przywódcy Partii Liberalnej i politycznego spadkobiercy Wenizelosa). Wybory pierwsze od 1936, 31 marca 1946 po nich plebiscyt konstytucyjny. Komuniści pod przywództwem Nikosa Zachariadisa(który wojnę spędził w obozie koncentracyjnym) bojkotują wybory, które wygrywa prawicowa koalicja w której dominuje Partia Ludowa. Nowy rząd Dinosa Tsaldarisa z Partii Ludowej doprowadza do plebiscytu konstytucyjnego we wrześniu 1946. 68 % za powrotem króla. Jerzego II. W październiku powstaje Demokratyczna Armia Grecji pod dowództwem Markosa Wafiadia byłego przywódcy ELAS. Brytyjczycy ustępują Amerykanom, doktryna Trumana z 1947 o pomocy krajom zagrożonym przewrotami. Pod koniec 1947 powstaje Rząd Grecki na terenach zajmowanych przez partyzantkę komunistyczną wspieraną przez Jugosławię, Albanię i Bułgarię. Delegalizacja partii komunistycznej dopiero w grudniu 1947.
Początkowo partyzanci sobie radzą, ale potem rośnie za angażowanie Ameryki. Markos zostaje odsunięty przez Zachariadis'a, który zmienia taktykę z partyzanckiej, na taktykę regularnej armii. Armia ta stosuje przymusowy pobór. Równocześnie w 1949 r. aż 40% w niej stanowią Słowianie z Macedonii. Na porażkę komunistów wpłynęło też usunięcie Jugosławii z kominformu w 1948, czego skutkiem było wstrzymanie pomocy Jugosławii dla Greckich komunistów ponieważ ci ostatni poparli Rosję. Stalin nie chciał konfrontacji z USA bo nie miał jeszcze broni jądrowej ?
Armia grecka szkolona przez USA, w styczniu 1949 generałem zostaje Papagos który w 1940 dowodził kampania w Albanii. „Pod koniec lata 1949 resztki Demokratycznej Armii Grecji, pokonane w bitwach w górach Gramos i Witsi, zostały zepchnięte za granicę Albanii. Klęska Demokratycznej Armii Grecji.
Junta czarnych pułkowników
Premier Andreas Papandreu podejrzewany przez skrajną prawicę sprzyjanie Aspida (Tarczy) - lewicowej tajnej organizacji w wojsku, która powstała jako odpowiednik prawicowej IDEA (Świętego Związku Oficerów Greckich) . Premier w 1965 próbuje usunąć ministra obrony, który uniemożliwia mu reformę struktur wojska, jednak młody król Konstantyn II blokuje Papandreu. Uważając, że związku syna Anreada z Aspidą są zbyt bliskie. Papandreu podaje się do dymisji, i musi odejść w lipcu 1965 r. mimo demonstracji jego zwolenników. Nazywa się to puczem królewskim, choć król działał w ramach swoich uprawnień. Grał na rozbicie Unii Centrum . Premierem Stefanopulos który wystąpił z Unii Centrum. Jednak nie ma wystarczającego poparcia, Ma dojść do wyborów w 1967 r. na mocy porozumienia Papandreu i Panajotisem Kanelopulosem przywódcą Radykalnej Unii narodowej, jednak do wyborów nie dochodzi, jest próba pozbawienia immunitetu Papandreu, a chwilę potem przewrót. „Król politycy od prawicy do lewicy, a nawet wyżsi rangą wojskowi znaleźli się pod strażą…. Król, ignorując zastrzeżenia prawomocnego premiera Kanelopulosa, zdecydował się uznać nieokreślony cywilny rząd, który miał służyć jako fasada dla dwóch pułkowników, Jeorjosa Papadopulosa i Nikolaosa Makarezosa, oraz generała brygady Stilianosa Patakosa, sprawców przewrotu.
Junta nazywa się „rewolucją 21 kwietnia 1967” i uważa, ze zapobiegła przewrotowi komunistów. W grudniu 1967 nieudany kontr pucz, przygotowany przez króla, który musi uciekać za granicę. Pułkownicy rezygnują z marionetkowego rządu powołując regencję. Pułkownik Papadopulos stopniowo skupia coraz większą władzę w swoich rękach. Początkow premier, potem ma też teki innych ministrów, aż w końcu zostaje regentem.
W 1968 wprowadzono autorytarną konstytucję, zatwierdzoną przez sfałszowane referendum, która instytucjonalizowała władzę wojska. W 1968 komunistyczna partia na uchodźctwie dzieli się na dwie części jedną lojalną wobec ZSSR i drugą euro-komunistyczną Komunistyczną Partię Grecji Wewnętrzną (KKEE)
Prześladowania polityczne dotykają wszystkich i starą prawice i lewicę, szczególnie domniemanych komunistów. Wewnętrzne wygnanie. Andreas Papandreu więziony, pozwolono mu wyjechać za granicę po naciskach USA. Jeorjos w areszcie domowym aż do śmierci w 1968 jego pogrzeb manifestacją z udziałem 0,5 mln Ateńczyków. W 1968 doszło do nieudanego zamachu na Papadopulosa. Ale w zasadzie brak zorganizowanej opozycji, bardzo silna służba bezpieczeństwa. Do 1973 (gdy wybuch kryzys naftowy) w Grecji był wzrost gospodarczy, napędzany pożyczkami. Pułkownicy sumiennie wywiązują się ze zobowiązań Natowskich. W 1973 protesty studenckie i nieudany bunt w marynarce wojennej. Efektem referendum, koniec monarchii 8 letnia kadencja prezydenta, którym zostaje Papadopulos. Rozpisane wybory, ale okupacja Politechniki Ateńskiej w 1973 r. stłumione krwawo, konsekwencją kolejny przewrót, którym przewodzi generał brygady szef policji wojskowej, Dimitrios Joanidis. Ale pojawia się problem Turcji, która chce zająć podwodne złoża Nafty, w okolicach wyspy Tasos.
Makarios prezydent Cypru boi się przewrotu chce usunąć z Cypryjskiej Gwardi Narodowej wszystkich oficerów pochodzenia greckiego, który rzeczywiście następuję i Makarios musi uciekać.. Papadopulos chce zdobyć popularność na narodowych resentymentach. Turcja oskarża Grecje o złamanie zasad konstytucji na Cyprze z 1960 zajmuje północ Cypru 20 lipca 1974.
Jednak wojsko greckie nie chce walczyć z Turcją, Grecja nie ma poparcia na arenie międzynarodowej. Wojsko chce kontroli cywilnej. 24 lipca 1974 po 11 latach wygnania, Konstandinos Karamanlis zaprzysiężony zostaje na premiera co kończy okres junty.
Konstantinos Karamanlis 1907-1998
Prezydent 1980-19855 oraz 1990-1995
Premier 1955-1963(z krótkimi przerwami) oraz 1974-1980.
Przynależność Partyjna
Populist (1936-1951)
Greek Rally (1951-1955)
National Radical Union (1955-1963)
New Democracy (1974-1998)
Urodził się na terenie Macedonii współcześnie Grecji w Proti, potem skończył prawo, już 1936 został wybrany do Parlamentu z Ludowej Parti. Nie brał udziału w wojnie ze względów zdrowotnych. Od 1947 minister bezrobocia a potem robót publicznych. Po śmierci Alexandra Papagosa król Paul, mianował Karamanlis'a premierem. Przekształcił partię Greek Rally w Nationa Radical Union. Jedną z jego pierwszych decyzji było przyznanie pełnych praw wyborczych kobietom. Wygrał kolejne trzy wybory. W 1959 roku zrealizował 5 letni plan ekonomiczny, inwestując w rolnictwo, produkcję przemysłową, ciężki przemysł infrastrukturę i promocję turystyki.
Na arenie międzynarodowej zrezygnował z „enosis” czyli chęci przywrócenia Cypru do Grecji na rzecz niezależności Cypru. W 1958 roku razem z Wielką Brytanią i Turcją podpisał Zgodę Zuryską na temat nie zależności Cypru. W 1959 plan ten został ratyfikowany w Londynie przez Makarios'a III.
Jednoczenie z EWG
Karamanlis dążył do przystapienia do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. W 1961 nastąpiło podpisanie porozumienia o współpracy EWG, które weszło w życie w 1962.
W takcie junty pomoc EWG wstrzymana, a Grecja wyszła z Rady Europy nie chcąc być krytykowana za tortury. Karamanlis widział w integracji z EWG szanse na wzmacnianie demokracji, i dlatego od 1975 znowu pchał Grecję do EWG. Czego efektem było stanie się pełnoprawnym członkiem EWG przez Grecję w 1984 r.
Polityka wewnętrzna
W 1961 r. Narodowa Radykalna Unia wygrywa wybory z 50 % poparciem, Papandreau zarzuca Karamanlis'owi fałszerstwo.
W 1963 Zabujstwo lewicowego Dr. Gregoris'a Lambrakis'a, w trakcie pokojwej demonstracji w Tesalonikach, przez prawicowego ekstremistę. Karamanlis jest oskarżany przez opozycję o odpowiedzialnośc moralną. Opuszcza Gercje jedzie do Paryża.
W wyborach w 1963 wygrywa konkurencyjna Centralna Unia pod przywódctwem Gerge Papandreau.
1967 początek junty .
W 1974 roku po nieudanej polityce junty wobec Cypru Prezydent Gizikis zaprasza do siebie, polityków z czasów przed junty oraz wojskowych i zastanawia się co zrobić by możliwe były demokratyczne wybory. Karmanalis jako prawicowiec, który był głosem sprzeciwu wobec junty z Paryża wydaje się idealnym kandydatem na premiera. Okres przejścia od Junsty do demokracji jest nazywany metapolitefsi
Karamanlis legalizuje KomunistycznąPartię Grecji (KKE), wypuszcza również wszystkich więźniów politycznych. Odsuwa z administracji osoby współpracujące z juntą. Deklaruje, że za 4 miesiące będą wolne wybory. W 1974 roku razem ze swoją nową konserwatywną partią Nowa Demokracja wygrywa wybory. W tym samym roku jest plebiscyt na to czy ma być monarchia czy republika. A w 1975 proces odpowiedzialnych za juntę. W tym samym roku nowa konstytucja. Jego partia wygrywa aż do 1980 roku.
W 1980 wybrany zostaje Prezydentem Republiki i w 1981 uroczyście Grecja wchodzi do EWG.
W 1985 rezygnuje. W 1990 ponownie wybrany Prezydentem przez konserwatywna większość i jest nim do 1995 roku.
Tworzy Fundacje i think tank swojego imienia. Jego kuzyn Kostas Karamanlis zostaje przywódcą nowej demokracji i premierem na początku XXI wieku.
Krytykowany za zbytni socjalizm w latach 70 czyli przejęcie przez państwo linio lotniczych i banku utworzenie dużego sektora publicznego, z kolei dla lewicy zbyt związany z prawicą anty demokratyczną
Andreas Papandreou (1919-1996)
Premier 1981-1989 oraz 1993-1996
Przynależność partyjna:
do Panhelenistycznego Socjalistycznego Ruchu
Urodzony na Chios syn liberalnego polityka George Papandreou. Jego matka Zofia Mineyko była pół polką. W trakcie dyktatury Metaxa sądzony za propagowanie trokśizmu, dzięki wstawiennictwu ojca opuszcza Grecję i jedzie do US gdzie na Harvardzie broni doktorat z ekonomi w 1942 r. Od 1943 służy w marynarce wojennej jako pielęgniarz, dzięki czemu dostaje amerykańskie obywatelstwo. Od 1946 jest naukowcem na uniwersytetach amerykańskich W 1948 wdaje się w romans ze studentką Margaret Chant, z która się żeni po rozwodzie z pierwszą żoną.
Papandreau wraca do Greci w 1959 gdzie prowadzi ekonomiczne badania z inicjatywy Konstantinos'a Karamanlis'a. Kiedy w 1963 jego ojciec zostaje premierem zostaje szefem doradców ekonomicznych premiera. Rezygnuje z Amerykańskiego obywatelstwa i w 1964 zostaje wybrany do Parlamentu. Jest neutralny w trakcie zimnej wojny, uważa, ze Grecja powinna być bardziej niezależna od US.
W 1965 Anreas jest oskarżony o przynależność do „Aspidy” tajnej lewicowej organizacji. George jego ojciec, usuwa ministra spraw obrony za co Konstantyn II wymusza na nim rezygnacje.
Zaczyna się junta i Gorge trafia do aresztu w którym umiera w 1968 r.. Pod presja Ameryki junta wypuszcza Andreasa, który musi opuścić Grecje i jedzie do Szwecji gdzie pracuje na uniwersytecie. W Paryżu tworzy anty dyktatorską organizację Panhelenistyczny Ruch wyzwolenia (PAK) i stara się namówić świat zachodu by się odwrócił od dyktatury. Uważa CIA odpowiedzialną za przewrót w Grecji.
Wraca w 1974 do Grecji w trakcie metapolitefsi I tworzy Panheleński Ruch Socjalistyczny(PASOK), który w 1974 otrzymuje tylko 13.5 % głosów w 1977 jest to już 25 % głosów co czyni Papandreou liderem opozycji. W 1981 PASOK wygrywa wybory i Papandreau zostaje pierwszym socjalistycznym premierem .
Kampania wyborcza w dużej mierze była retoryczna, Grecja nie występuje z NATO, współpraca z USA nie ustaje a Grecja nie występuje z Europejskiej Wspólnoty Gospodarcze.
Natomiast powstaje narodowy system zdrowotny, promowana jest turystyka, która ma dać dochód nisko zarabiającym rodziną, i powstaje system opieki społecznej dla najmłodszych. Wprowadzony zostaje również ślub cywilny, który wcześniej Grecy musieli zawierać za granicą np. w Włoszech. Wprowadzony zostaje również szereg reform w edukacji, dających wpływ studentom na wykładowców i władze uniwersyteckie. Podobno również zmniejszył wpływy wielkich rodów greckich „tzakia”
Papandreou ponownie wybrany w 1985 46% głosów. W 1989 rozwodzi się Margaret i żeni z Dimitrą Liani, w tym samym roku wybucha skandal związany z bankiem Krety na US $200 milion nazywane jest to Koskotas skandal.
W jego wyniku w 1989 roku POSOK przegrywa 40% do 46% z Nową Demokracją, która jednak ze względu na zmianę prawa nie jest w stanie uformować rządu. W 1992 Papandreou zostaje oczyszczony z zarzutów przez specjalny Wysoki Trybunał Greckiego Parlamentu, w którym byli reprezentanci obydwu partii stosunkiem głosów 7 do 6.
W 1993 PASOK ponownie wygrywa wybory. Pod koniec 1995 roku ze względów na atak serca rezygnuje z urzędu, umiera w 1996 roku .
Jego polityka ekonomiczna, opiera się na dużych wydatkach, pozbawionych rosnących dochodów, co przyczyniło się do znaczącego wzrostu deficytu budżetowego.
Polityka zagraniczna. W 1982 był współtwórcą Inicjatywy Sześciu - prezydentów (Meksyku, Argentyny, Szewcji, Tanzanii, i Indii) ruch ten miał za cel promowanie pokoju i postępu dla wszystkich. Stawiał sobie również za cel powstrzymanie wyścigu zbrojeń i rozwoju broni nuklearnej przez USA i ZSSR.
Papandreau był na poziomie retorycznym anty amerykański i był pierwszym zachodnim premierem, który odwiedził Wojciecha Jaruzelskiego w Polsce. uważaj, że ponieważ ZSSR nie jest kapitalistycznym państwem nie może być imperialne, równocześnie tylko ZSSR może powstrzymać expansje kapitalizmu i jego imperialnych dążeń.
Wspierał PLO i Yasser'a Arafat'a, i był przeciwny okupacyjnej polityce Izraela.
- Krytykowany był przez KKE komunistów, że mimo swojej retoryki wspiera NATO i USA, podobno jego polityka prowadziła do zrównania Greckiej gospodarki z innymi europejskimi.
Był pragmatykiem, i realistą ale to on razem z Karamanlisem doprowadzili do zakończenia podziału po wojnie domowej i dyktaturze.
Jego syn George Papandreou został liderem PASOK od 2004 roku, a od 2009 premierem.