NAUKA ADMINISTRACJI
Wykład 2 - 13.10.2006r
NAUKA ADMINISTRACJI - rozpatruje, analizuje, bada zjawisko administracji w różnych kontekstach:
• teorio-organizacyjnym
• prawnym(normatywnym)
•politycznym
•ekonomicznym
Zadaniem nauki administracji jest badanie i ocenianie zarówno struktur jak też działalności administracji. Przede wszystkim z tego punktu widzenia czy proces administrowania jest zorganizowany właściwie(następuje maksymalne zaspokojenie potrzeb społecznych; zaspokojenie potrzeb społecznych następuje przy możliwie najmniejszych nakładach)
Podstawowa rola nauki administracji polega ba formułowaniu przydatnych dla praktyki wniosków, dyrektyw(przedmiotem ich jest redukcja kosztów, podniesienie jakości, poszerzenie zakresu świadczonych usług)
Nauka administracji jest nauką interdyscyplinarną(kompleksową). Oparta na wykorzystaniu dorobku różnych gałęzi dziedzin nauk społecznych. Jako samoistna nauka w nowoczesnym ujęciu, traktowana jako nauka kompleksowa pojawiła się w latach 60-tych XX w. Stanowi to owoc nauki francuskiej. Twórcą tej koncepcji nauki administracji jako nauki społecznej jest Jerzy Langrod(jest autorem pracy „Nauka administracji i jej miejsce wśród nauk sąsiednich”) W Polsce zwolennikiem tej koncepcji był prof. Zbigniew Leoński.
STOSUNEK NAUKI ADMINISTRACJI DO NAUK POKREWNYCH
1. Nauka administracji a nauka prawa administracyjnego.
Obydwie zajmują się tym samym zakresem rzeczywistości(administracja publiczna). Nauka prawa administracyjnego czyni przedmiotem analizy materiał normatywny(akty prawne), systematyzuje go , wprowadza pewne pojęcia i zasady, określa pewne instytucje prawne. Nauka administracji za przedmiot ma zjawisko rzeczywiste, jakim jest administracja(bada jak powinna działać).
Nauka administracji nie jest tożsama z nauką prawa administracyjnego.
Związki pomiędzy nauką administracji a nauką prawa administracyjnego są dość silne. Nauka administracji nie może abstrahować od prawa. Dorobek nauki administracji powinien być przetransponowany na grunt norm prawnych. Nauka administracji posługuje się metodami empirycznymi, a nauka prawa administracyjnego metodami analityczno-prawnymi.
2. Nauka administracji a nauki ergologiczne.
Nauki ergologiczne to takie, które zajmują się organizacja ludzkich działań(teoria organizacji, prakseologia)
Prakseologia reprezentuje najwyższy szczebel uogólnienia; interesuje się wszelką ludzką działalnością, którą rozpatruje z punktu widzenia sprawności. Zasady formułowane przez prakseologię mają powszechne zastosowanie.
Teoria organizacji interesuje się organizacja pracy ludzkiej. Bada wszelkie instytucje powołane do wykonywania pracy społecznej użytecznie. W zestawieniu z tymi naukami, nauka administracji zajmuje szczebel jeszcze niższy. Zajmuje się nie wszystkimi instytucjami, ale tylko tymi, które są zaliczane do administracji publicznej.
3. Nauka administracji a socjologia
Socjologia bada prawidłowości, które istnieją w dziedzinie relacji międzyludzkich. Nauka administracji wykorzystuje ustalenia socjologii i postuluje wprowadzenie takich rozwiązań organizacyjnych, które sprzyjają temu, aby relacje międzyludzkie układały się poprawnie.
4. Nauka administracji a psychologia.
Pobudzanie ludzi do lepszej pracy, kształtowanie właściwych postaw wobec interesantów, w tym wobec stron postępowania administracyjnego są rozpatrywane przez naukę administracji na podstawie dorobku psychologii.
Nauka administracji powinna badać i oceniać następujące problemy:
1. struktury administracji publicznej(czy są dostosowane do funkcji).
2. zasady organizacyjne i techniczne, na których opiera się i powinna się opierać administracja publiczna.
3. Więzi organizacyjne występujące pomiędzy podmiotami administracyjnymi(więź kierownicza, nadzorcza, informacyjna, problem obiegu informacji w instytucjach).
4. podział(repartycję) zadań i kompetencji pomiędzy różne szczeble i segmenty administracji.
5. procesy decyzyjne w administracji.
6. udział obywateli w procesach decyzyjnych.
7. problematyka kadr(mechanizmy doboru, systemy kształcenia i awansowania).
8. zasady motywowania.
9. terytorialne podstawy działania administracji publicznej.
EWOLUCJA NAUKI ADMINISTRACJI
Nauka administracji jest stosunkowo młodą dyscyplina naukową. Jej powstanie, jako dyscypliny odrębnej, datuje się na XVII w. Wiadomości dotyczące zasad zarządzania państwem były potrzebne dużo wcześniej.
Genezy nauki administracji upatruje się w pracach i badaniach Kameralistów i Policystów, a z drugiej strony rozwój nauki administracji zawdzięczamy inspiracją płynącą z dorobku nauki Teorii Organizacji.
W XVII w pojawiła się nauka zwana KAMERLIALISTYKĄ(nauka o policji) jej przedstawiciele zajmowali się ustaleniem najlepszych sposobów zapewnienia bezpieczeństwa państwa(zewnętrznego i wewnętrznego). Kameraliści koncentrowali swoją uwagę na zapewnieniu bezpieczeństwa ekonomicznego. Policyści koncentrowali się na tym, żeby zapewnić spokój i porządek w państwie.
Pojęcie policja (etym. Gr. Politeja - ustrój państwa) - podejście do tego pojęcia i jego znaczenie zmieniało się. W XVI i w XVII w we Francji i w Niemczech uznaje się, że PRAWO POLICJI to całokształt praw zwierzchnich przysługujących panującemu w dziedzinie świeckiej. Panujący uważał się za odpowiedzialnego i upoważnionego do dbania o dobro poddanych i państwa. Czuł się upoważniony do wprowadzania tego dobra w drodze przymusu. Regulowano nim życie podwładnych. Prawo policji stało się podstawą absolutyzmu. Państwo policyjne stało się synonimem państwa absolutnego. W miarę upływu czasu pojęcie ulega zawężeniu(wyodrębnia się z niego sprawy wojskowe, skarbowe, sądowe, międzynarodowe). Pozostała działalność państwa obejmująca obszar administracji wewnętrznej została określona mianem POLICJI.
WSPÓŁCZESNE POJĘCIE POLICJI
Współcześnie tego terminu używamy dla oznaczenia pewnej funkcji państwa, dla oznaczenia pewnego kierunku funkcji państwa. Funkcja ma swoje źródło w dwóch kategoriach zjawisk:
1. niebezpieczeństwa, które grożą ludziom w codziennym życiu; ze strony sił przyrody i innych ludzi.
2. występująca kolizja pomiędzy interesem jednostki, a interesem zbiorowości ludzkiej(z reguły człowiek dąży do zaspokojenia własnych potrzeb, kierując się powódkami egoistycznymi).
Państwo jako związek rozporządzający siłą i przymusem jest obowiązane do ochrony obywateli przed niebezpieczeństwami, a w razie ich zaistnienia zwalczać je lub usuwać skutki. Państwo powołane jest do interweniowania w celu niedopuszczenia do naruszenia bezpieczeństwa.
Cechy:
• cel - ochrona bądź przywrócenie już naruszonego bezpieczeństwa, porządku
• do osiągnięcia tego celu służy przymus.
Państwo wykonując funkcję policyjna tworzy formacje zbrojne dysponujące prawem stosowania przymusu(policja) oraz inne podmioty niezmilitaryzowane(np.: inspekcja budowlana, inspekcja handlowa)
W XVII i w XVIII w w uniwersytetach europejskich wykładano nauki policyjne. Nauki te i nauki kameralne przekształciły się w nauki prawne i nauki ekonomiczne.
Przedstawicielem kameralistyki był Lorenz von Stein. Mówi się o nim „ojciec administracji”. Napisał duże dzieło „Nauka administracji”.
TEORIA ORGANIZACJI
Teoria organizacji zaczęła się rozwijać w XIX w na skutek bardzo gwałtownego rozwoju społeczno-gospodarczego. Przejawem tego rozwoju stała się koncentracja produkcji, powstawanie wielkich zakładów przemysłowych, postęp techniczny. To wszystko spowodowało, że ujawniło się zapotrzebowanie na dobrą organizację pracy, duże obniżanie kosztów produkcji, zapotrzebowanie na większą wydajność pracy. W odpowiedzi na to zapotrzebowanie powstała teoria organizacji. Tworzyli ją głównie inżynierowie, którzy w oparciu o własne doświadczenia i obserwacje zaczęli formułować zasady nowoczesnej organizacji pracy. Wiedza o zarządzaniu rozwijała się dynamicznie i żywiołowo.
Przedstawiciele pewnych poglądów zaczęli tworzyć tzw. szkoły:
1.klasyczne(tradycyjne)
a) naukowego zarządzania - jej przedstawicielami byli Fryderyk Taylor i Karol Adamiecki - interesowali się głównie pracą jednostek i małych zespołów.
• Taylor żył na przełomie XIX i XX w. Opracował teorię organizacji i upowszechnił podstawy zarządzania przedsiębiorstwem. W swoich badaniach dążył do usprawnienia pracy na każdym stanowisku, do osiągnięcia maksymalnej pracy. Jest twórcą koncepcji, że na każdym stanowisku pracy można i należy poszukiwać najlepszej metody wykonywania pracy. Dążył do wypracowania i upowszechnienia najlepszych metod pracy, jednocześnie starał się aby dzień pracy uległ skróceniu. Wyeksponował rolę przerw w pracy. Był zwolennikiem premii za dobrze wykonaną pracę. Był autorem pomysłu „żółtych kartek”. Twierdził, że należy wyraźnie wyodrębnić pion kierowniczy i wykonawczy. Metoda przez niego stosowana była bardzo skuteczna. Był zdania, że należy poszukiwać ludzi najbardziej predysponowanych do danej pracy. Dzięki niemu wprowadzono taśmę produkcyjną
Teoria Taylora:
1. należy zawsze poszukiwać najlepszej metody pracy przy odpowiednim stanowisku.
2. należy poszukiwać najbardziej odpowiednich pracowników.
3. metody pracy należy upowszechniać przez system szkoleń i system nagradzania i karania.
4. zasada bezpośredniej i przyjaznej współpracy między pracownikami, a kierownictwem.
5. konieczność wprowadzenia podziału prawa kierowniczego na ogólne(funkcje organizacyjne) i wyspecjalizowane(funkcje produkcyjne).
Taylorowi stawia się zarzut maszynizacji człowieka. Zwolennicy jego teorii: Emmerson, Le Chatelier, Ford.
• Karol Adamiecki żył na przełomie XIX i XX w w Polsce. Ukończył Instytut Technologiczny w Petersburgu, pracował jako inżynier w hutach, był dyrektorem huty, prowadził działalność badawczą zespołów ludzkich i stał się twórcą teorii harmonizacji pracy. Publikował swoje prace i wygłaszał odczyty. Po odzyskaniu niepodległości Polski, powrócił i prowadził wykłady na Politechnice Warszawskiej. Wykłady były niezwykle popularne. Był członkiem międzynarodowego stowarzyszenia organizacji.
Koncepcja harmonii pracy składa się na nią:
• prawo optymalnej produkcji - przy pewnym nakładzie zasobów ludzkich i materialnych koszt jednostkowy produkcji wyrobu jest najmniejszy. Po przekroczeniu tego optimum, dalsze zwiększanie nakładu podnosi koszty jednostkowe.
• prawo specjalizacji - podział pracy skomplikowanej, przydzielenie prostszych czynności różnym wykonawcą zwiększa wydajność i wynik użyteczny pracy.
• prawo koncentracji pracy - głosi, że połączenie mniejszych jednostek organizacyjnych w jedną grupę zmniejsza potrzebę koordynacji działań, powoduje zwiększenie ogólnej efektywności pracy.
• prawo harmonii - głosi, że ogólne nakłady na pracę są najniższe, efektywność pracy jest najwyższa, kiedy wydajność pracy każdej jednostki współdziałającej jest dostosowana do wydajności pracy innych kooperacyjnych jednostek.
Karol Adamiecki poruszył również problem wąskich przekrojów(łańcuch jest tyle wart, ile warte jest jego najsłabsze ogniwo) Rolą kierownictwa jest wykrywać i dokształcać najsłabsze ogniwo.
b) szkoła administracyjna
c) szkoła relacji międzyludzkich
2. współczesne.
1