Trening słuchowy A. Tomatisa

Anna Dmochowska-Wielgosz

Metoda ta przeznaczona jest dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Szczególnie skuteczna w leczeniu zaburzeń uwagi słuchowej.

Zaburzenia uwagi słuchowej

Objawy zaburzeń uwagi słuchowej.

• nadwrażliwość na dźwięki

• zaburzenia koncentracji

• błędna interpretacja poleceń, konieczność wielokrotnego powtarzania ich

• ubogie słownictwo

• problemy z płynnością i wyrazistością wypowiedzi

• problemy z głoskowaniem, czytaniem na głos

• brak motywacji, lub negatywne nastawienie do nauki.

• brak poczucia rytmu

• drażliwość

• niedojrzałość

• mylenie podobnie brzmiących słów

• problemy z pisaniem, czytaniem

• brak poczucia rytmu

• monotonne wypowiedzi

• nadruchliwość

• męczliwość

• problemy emocjonalne

Zastosowanie treningu słuchowego Tomatisa.

• trudności szkolne

• dysleksja

• ADHD

• autyzm, zespół Downa, MPD

• zaburzenia mowy (opóźniony rozwój mowy, jąkanie, wady wymowy)

• stres

• nauka języków obcych

• przygotowanie do porodu

• problemy w rozwoju społecznym

Uwaga słuchowa

Różnica pomiędzy słyszeniem a słuchaniem. Lateralizacja słuchowa.

SŁYSZENIE jest procesem biernym, uzależnionym od stanu naszego narządu słuchu. Najczęściej stosowanym badaniem stwierdzającym czy pacjent słyszy jest badanie audiometryczne. Stwierdza ono czy narząd słuchu funkcjonuje prawidłowo ( nie jest uszkodzony) i czy nie ma problemów ze słyszeniem pewnych dźwięków (ubytku słuchu). W przypadku organicznych uszkodzeń słuchu nie jest możliwe odtworzenie fizjologicznych mechanizmów słyszenia!

Jednak mimo prawidłowego wyniku badania słuchu, niektóre osoby mogą mieć problemy ze słuchaniem. Mogą słyszeć lecz nie słuchać.

SŁUCHANIE jest procesem czynnym. Jest to umiejętność świadomego odbierania dźwięków i czerpania z nich informacji. Słuchanie czyli uwaga słuchowa wymaga skupienia się, uwagi na docierających dźwiękach. Słuchanie jest umiejętnością, która rozwija się przez całe życie człowieka. Wg Tomatisa słuchanie jest wyrazem chęci komunikowania się z otoczeniem, otwarciem się na świat zewnętrzny. Nawet osoby ze znakomitym słuchem mogą mieć problemy z uwagą słuchową i często podejrzewane są o niedosłuch.

PRZYCZYNY ZABURZEŃ UWAGI SŁUCHOWEJ:

• stresująca ciąża / powikłania w czasie ciąży

• trudny poród

• wczesna separacja od matki

• adopcja

• opóźnienie rozwoju motorycznego

• opóźnienie rozwoju języka/mowy

• silne przeżycia emocjonalne na każdym etapie rozwoju (pobyt w szpitalu, śmierć kogoś bliskiego, rozwód rodziców)

• powtarzające się infekcja ucha

PROCES SŁUCHANIA A LATERALIZACJA SŁUCHOWA

Które ucho powinno być uchem wiodącym?

Według A. Tomatisa prawidłową lateralizacją jest lateralizacja prawouszna. Informacje słuchowe z prawego ucha biegną szybciej i krócej do lewej półkuli mózgu? miejsca, które odgrywa zasadniczą rolę w procesie komunikacji, gdyż tam znajdują się ośrodki odpowiedzialne za tworzenie mowy. Najkrótsza droga sprawia, że bodziec słuchowy jest szybko analizowany i równie szybko generowana jest odpowiedź.

W przypadku lewouszności informacje z lewego ucha biegną do prawej półkuli niewerbalnej. Stamtąd muszą zostać przesłane do lewej półkuli, aby nastąpiła odpowiedź słowna. Droga ta jest o wiele dłuższa, w związku z tym osoba z lewym uchem dominującym potrzebuje więcej czasu, aby przetworzyć informacje słuchowe.

A. Tomatis twierdził, że lewouszność wpływa negatywnie na jakość komunikacji, problemy z głosem i mową. Ponieważ półkula prawa jest półkulą niewerbalną oraz odpowiada między innymi za procesy emocjonalne, osoba lewouszna zwraca uwagę podczas rozmowy( nieświadomie) na zabarwienie emocjonalne wypowiedzi.

Diagnoza i terapia metodą Tomatisa.

Diagnostyka w metodzie Tomatisa. Trening uwagi słuchowej- reedukacja czynnego słuchania.

DIAGNOSTYKA W METODZIE TOMATISA

W celu zakwalifikowania się na terapię metodą Tomatisa, należy telefonicznie zapisać się na konsultację, która obejmuje:

1. Wywiad

2. Test uwagi i lateralizacji słuchowej, który składa się z następujących etapów:

- badanie uwagi słuchowej zewnętrznej (drogą powietrzną)

- badanie uwagi słuchowej wewnętrznej (drogą kostną)

- badanie umiejętności lokalizacji dźwięku (drogą kostną)

- badanie umiejętności rozróżniania wysokości dźwięków

- badanie lateralizacji słuchowej

3. Testy dodatkowe

Test uwagi słuchowej nie jest badaniem audiologicznym! Badanie ma na celu określić jak osoba słucha, a nie czy słyszy.

NA CZYM POLEGA TERAPIA METODĄ TOMATISA?

Zaburzenia uwagi i lateralizacji słuchowej można skorygować poprzez zastosowanie opracowanej przez prof. A. Tomatisa metody reedukacji czynnego słuchania. Metoda ta nazywana jest również metodą Tomatisa, treningiem słuchowym Tomatisa lub stymulacją audio-psycho- lingwistyczną (SAPL).

Po przeprowadzonej konsultacji z testem uwagi i lateralizacji słuchowej terapeuta opracowuje indywidualny program terapii.

Terapia polega na słuchaniu odpowiednio przygotowanego materiału dźwiękowego z zastosowaniem urządzenia zwanego "Elektronicznym uchem", wyposażonego w mikrofon oraz w specjalne słuchawki przenoszące dźwięk drogą powietrzną i kostną. "Elektroniczne ucho" uczy ucho prawidłowo słuchać. Głównie w terapii Tomatisa wykorzystywana jest muzyka Mozarta, chorały gregoriańskie oraz głos matki. Ze względu na to, że dźwięk dostarcza energię do mózgu i powoduje stymulację kory mózgowej, w metodzie tej ważne miejsce zajmuje muzyka odpowiednio filtrowana. Podczas II etapu stymulacji duże znaczenie przypisuje się pracy z mikrofonem. W zależności od możliwości dziecka, wymagane jest jego aktywne uczestnictwo.

TERAPIA TOMATISA SKŁADA SIĘ Z NASTĘPUJĄCYCH ETAPÓW:

I ETAP - FAZA PASYWNA - 15 dni w rytmie 2 godziny dziennie (cztery- 30 minutowe bloki dźwiękowe)

PRZERWA od 4 -6 tygodni, od zakończenia pierwszej serii stymulacji

TEST KONTROLNY PRZED II ETAPEM

II ETAP - FAZA PASYWNO - AKTYWNA - 8 dni w rytmie 2 godziny dziennie (trzy- 30 minutowe bloki dźwiękowe oraz pół godziny pracy z głosem)

PRZERWA od 4 do 6 tygodni

TEST KONTROLNY

W zależności od wyników testu kontrolnego - III ETAP - 8 dni 2 godziny dziennie.

W celu osiągnięcia trwałego efektu terapii należy przeprowadzić wszystkie jej etapy. W niektórych przypadkach możliwe jest powtarzanie stymulacji lub jej elementów, nie wcześniej niż 6 miesięcy od zakończenia trzeciego etapu.

Dysleksja i trudności szkolne a trening słuchowy.

Zastosowanie metody Tomatisa u dzieci z dysleksją i trudnościami w czytaniu i pisaniu.

"POWIEDZ MI JAK MÓWISZ, CZYTASZ I PISZESZ, A POWIEM CI JAK SŁUCHASZ"

Profesor Tomatis opracował skuteczną metodę reedukacji dzieci z dysleksją i problemami z nauką. Odkrył, że dysleksja pochodzi od upośledzenia słuchania. Na podstawie badań stwierdził, że ucho odgrywa fundamentalną rolę w rozwoju umiejętności językowych. Jak potwierdzają dowody naukowe, dzieci słyszą już w łonie matki. Po urodzeniu ich mowa rozwija się głównie dzięki słyszeniu języka, którym mówią rodzice. Poprzez imitację i zabawę dzieci uczą się częstotliwości języka ojczystego. Tylko dobra integracja języka mówionego umożliwi rozwój zdolności czytania i pisania. Dobrze funkcjonujące ucho jest więc głównym czynnikiem warunkującym opanowanie języka. Ale, tak jak można patrzeć bez widzenia, tak też można słyszeć bez słuchania. Słuchanie wymaga chęci skupienia się na dźwiękach. A. Tomatis właśnie brak chęci słuchania, uważa za główną przyczynę problemów z nauką. Słabe słuchanie powoduje słabe uczenie się.

Aby dobrze słuchać, ucho musi być zdolne do prawidłowej analizy dźwięków. Naturalne dźwięki są bardzo złożone - to kombinacja wysokich i niskich częstotliwości. Ucho musi być w stanie dobrze je rozróżnić. Dzieci dyslektyczne nie potrafią tego robić. Dlatego ich mowa jest niepewna i monotonna, często mylą się i przekręcają głoski. Te zaburzenia powstają przy literowaniu i czytaniu. Czytanie i pisanie wymaga skojarzenia znaku graficznego z dźwiękiem w krótkim przedziale czasu. Gdy dźwięki nie są wyraźnie rozróżniane, staje się to bardzo trudne lub nawet niemożliwe. Profesor Tomatis odkrył również, że tak jak mamy dominującą rękę, dominujące oko, tak mamy też dominujące ucho. Wykazał, że aby dobrze słuchać, dominującym musi być ucho prawe. Faktycznie transmisja dźwięku do ośrodka mowy w lewej półkuli mózgu jest znacznie krótsza z ucha prawego.

Dlaczego te zaburzenia słuchania w ogóle występują? Zdaniem Tomatisa wszystkie noworodki są potencjalnie zdolne do dobrego słuchania. Może jednak zaistnieć wiele okoliczności, które mogą wpłynąć negatywnie na tę umiejętność: infekcje ucha, wczesne oddzielenie od matki, przeprowadzka, wypadek lub jakikolwiek stres emocjonalny we wczesnym dzieciństwie. W ich wyniku dziecko zamyka się na świat słuchania i świat komunikacji. Dziecko odbiera otoczenie przez swój własny filtr, porusza się w "zdyslektyzowanym" świecie - odcięte od rodziny, rówieśników, systemu szkolnictwa. Dysleksja nie ogranicza się do trudności w nauce, lecz często obejmuje zaburzenie rozwoju osobowości.

Terapia oferuje osobom z dysleksją szansę korzystania w pełni ze swojego potencjału i kreatywności. Tradycyjne metody uczenia sprawdzą się, gdy zostaną dobrze rozwinięte umiejętności słuchania.

M. Szurlej

Trening audiowokalny

- kształci kontrolę aparatu słuchowego nad głosem, śpiewem, postawą ciała i oddechem. Wpływa na płynność, spójność wypowiedzi.

A. Tomatis przypisywał treningowi słuchowo-głosowemu duże znaczenie, dlatego bardzo ważnym elementem jego terapii jest trening audiowokalny.

Po zakończeniu 3 etapów treningu słuchowego (w celu wzmocnienia jego efektów) należy przystąpić do aktywnej pracy z głosem.

ĆWICZENIA SŁUCHOWE WPŁYWAJĄ NA JAKOŚĆ EMITOWANEGO GŁOSU i odwrotnie ĆWICZENIA WOKALNE MAJĄ WPŁYW NA JAKOŚĆ SŁUCHANIA.

Cel ćwiczenia

- regulacja parametrów głosu: natężenia, barwy, intonacji, modulacji, semantyki.

Ćwiczenia polegają na:

• Mówieniu (powtarzaniu słów lub zdań, tekstów bogatych w określone spółgłoski) w języku polskim lub obcym lub czytaniu na głos

• śpiewie gregoriańskim, który ułatwia ćwiczenie wszelkich możliwych modulacji głosu.

Osoba słucha przez słuchawki zarejestrowanych na płycie komunikatów dźwiękowych, po których następuje cisza. Jest to czas przeznaczony na powtarzanie usłyszanych dźwięków. Jego głos wyłapywany jest przez mikrofon i przesyłany do słuchawek, a zmiana natężenia dźwięku przygotowuje prawe ucho do pełnienia funkcji wiodącej.

Skala trudności i częstotliwość treningu słuchowo-głosowego dostosowana jest do wieku i możliwości osoby poddawanej terapii.

Trening słuchowy i audiowokalny pozytywnie wpływa na :

• umiejętność wysławiania się, elokwencję

• automatyzm emisji wywoływany na poziomie mechanizmu narządu mowy, który adoptuje się do wybranego języka

• szybkość integracji językowej

Osoba poddawana treningowi, w ramach ćwiczeń domowych otrzymuje wskazówki dotyczące pracy z głosem w domu.

---