Programy i dyskusje lit okresu pozytywizmu


Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu (BN) oprac. Janina Kulczycka-Saloni

STAN BADAŃ. POPRZEDNICY

Okres pierwszy - lata 1881-1939: ludzie piszący o swoich czasach

Okres drugi - lata 1939-1980: praca z perspektywy lat, ale z dobrymi materiałami

Piotr Chmielowski Literatura polska ostatnich lat szesnastu (1881).

Kazimierz Wóycicki Walka na Parnasie i o Parnas (1928).

Postulowano literaturę dla szerokiego odbiorcy. W prasie zdemokratyzowała się literatura i krytyka.

Po 1939 r. nadal analizowano prasę i publicystykę, gł. Prusa, Sienkiewicza, Orzeszkowej, Dygasińskiego, Konopnickiej i Świętochowskiego - w tej epoce twórcy byli równocześnie teoretykami literackimi! Więcej, pisarze prawie zawsze debiutowali jako felietoniści!

GALICYJSCY POPRZEDNICY POZYTYWIZMU

Założenia ideowe publicystyki galicyjskiej, które antycypowały pozytywizm warszawski:

Myśli te nie dotarły ani do tych, których zwalczały, ani do późniejszych ich kontynuatorów.

MŁODOŚĆ POZTYWIZMU (do 1881 r.)

Autorzy doskonale kamuflowali swe myśli, tak, by cenzura nie mogła im nic formalnie zarzucić.

Walka o nową literaturę

Literatura miała reedukować społeczeństwo.

Mimo pozorów apolityczności, była to więc literatura zaangażowana.

Twórca dzieła literackiego

Nowy pisarz nie mógł mieć cech romantycznych, czyli nie mógł być wieszczem piszącym pod natchnieniem i nie biorącym odpowiedzialności za poetyckie i społeczne skutki swej twórczości.

Miał obserwować życie, opisywać je, będąc intelektualnie przygotowanym. Nie miał żadnych przywilejów przez samo przynależenie do klasy „piszących”.

Sztuka ma głównie cele wychowawcze, mniej poznawcze. Lekceważono poezję.

Nowy czytelnik i nowy bohater

Literatura skierowana była do wszystkich. Nie pisała o porucznikach, ale o inteligentach.

Sprawa poety i poezji

Poezja to twór epoki minionej, nie spełnia warunków racjonalizmu, obiektywizmu i utylitaryzmu. Żądano od niej komunikatywności i zaniechania spraw osobistych, filozoficznych.

Ubolewano nad jej upadkiem. Marzono o pozytywistycznym Mickiewiczu.

Stanowisko „starej” prasy

„Starzy” cenili poezję, mówiąc, że nie należy od niej nic żądać, ale być wdzięcznym za to, co daje.

Hierarchia tematów literackich według Kazimierza Kaszewskiego:

Walka o powieść

Powieść stawała się mieszczańską epopeją, wychowywała nowego, zaangażowanego ziemianina.

Najważniejsze zalety powieści:

Miała zerwać z bohaterem niezwykłym i zbliżyć się do życia. Potępiano „sztukę dla sztuki”.

Nowy czytelnik

Literatura przekonywała, że po klęsce powstania istnieje jeszcze możliwość odrobienia cywilizacyjnego zapóźnienia Polski, a nowy obywatel musi być wykształcony.

literatura tendencyjna i „dla pokrzepienia serc”

Pisarze nie mogli tylko opisywać zła, ale musieli otworzyć perspektywy na przyszłość.

Zarzuty „starej” prasy

Spory zaczęły się już w 1872 r., ale główne ich nasilenie przypadło na lata 80.

Występowano przeciwko braku moralności, utylitaryzmowi, rozwojowi dziennikarstwa.

Tarnowski stał w opozycji do młodych, ale opierał się na tych samych, co oni przesłankach.

Stosunek „młodych” do romantyzmu

„Młodzi” zżyci byli z romantyczną poezją, którą czytali w młodości, w konspiracji.

Ich antyromantyzm nie dotyczył wielkich romantyków, ale ich epigonów.

Jako pierwszy ks. Franciszek Krupiński potępił romantyzm za niechęć do nauki i uczonych, za brak odpowiedzialności za konsekwencje natchnienia.

Włodzimierz Spasowicz krytykował romantyzm.

Koncepcja krytyki

„Młodzi” upomnieli się o prawo krytyki spraw polskich, również literatury.

Bilans sporu „starej” i „młodej” prasy

Miał on wymiar polityczny - dotyczył oceny powstania styczniowego.

Zadebiutowało w jego czasie wielu pisarzy, którzy w przyszłości zajęli czołowe miejsca w kraju.

OKRES DOJRZAŁOŚCI

Nowa sytuacja ogólna

„Młodzi” wytworzyli ferment intelektualny, ale nie potrafili wprowadzić postulatów w życie.

Zyskali dwóch przeciwników - neokonserwatystów i ruch robotniczy.

Nowa problematyka społeczna

Nastroje i tematy publicystyki literackiej lat 80.:

Powieść dojrzałego realizmu

Realiści wyróżnili zadania poznawcze sztuki - zyskała ona charakter nieodtwórczy, oryginalny.

Rozwinęła się teoria powieści, jej geneza, technika, zadania i możliwości (np. Orzeszkowa, Prus).

Prus uważał, że tworzenie powieści ma dwa etapy: obserwacja (w czym pomaga nauka) i obróbka materiału (w czym pomagają uzdolnienia literackie). On sam różnił się od reszty pisarzy tym, że to fizyka, a nie literatura była jego podstawowym wykształceniem.

Sprawa naturalizmu

Początki zainteresowania naturalizmem sięgają roku 1876. W Polsce nie miał on jednak warunków rozwoju i kiedy w latach 1880-82 rozkwitał w Europie, u nas był zwalczany (np. Sienkiewicz).

Polski „Wędrowiec” (1884-88) skupił w Paryżu zainteresowanych nowatorskim impresjonizmem w malarstwie i naturalizmem w literaturze (np. Dygasiński, Witkiewicz, Sygietyński).

Prus był zwolennikiem literatury ukazującej prawdę o życiu za pomocą języka i tematyki. Nie akceptował jednak nigdy ekstremizmu w ukazywaniu zła i zepsucia. Nigdy nie wstąpił jako zwolennik naturalizmu.

Problem powieści historycznej

Mimo początkowej niechęci do historyzmu, powieść ta nie umarła śmiercią naturalną.

Zarzuty pod adresem powieści historycznej:

Doceniali jednak jej wartość w kamuflowaniu ważnych przesłań i idei.

POZYTYWIZM WOBEC NOWYCH PRĄDÓW I NOWYCH LUDZI

Sytuacja Polski w latach 80. XIX wieku nie sprzyja pozytywizmowi.

Realiści ulegają nastrojom depresji i zniechęcenia (Lalka). Pojawia się nowy bohater - dekadent.

Moderniści i pozytywiści współistnieją przez jakiś czas i oddziałują na siebie wzajemnie.

** E.Z.**

1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Programy i dyskusje lit okresu pozytywizmu treści
Programy i dyskusje lit okresu pozytywizmu treści
Programy i dyskusje lit okresu pozytywizmu
PROGRAMY I DYSKUSJE LITERACKIE OKRESU POZYTYWIZMU
BN OK Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu
Publicystyka pozytywizmu (dwa teksty do wyboru) Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu
Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu
Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu
PROGRAMY I DYSKUSJE LITERACKIE OKRESU POZYTYWIZMU
Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu,
programy i dyskusje lit pozytywizm
PROGRAMY I DYSKUSJE LITERACKIE OKRESU MŁODEJ POLSKI
PROGRAMY I DYSKUSJE LITERACKIE OKRESU MłODEJ POLSKI

więcej podobnych podstron