Programy i dyskusje lit okresu pozytywizmu treści


Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu (BN) oprac. Janina Kulczycka-Saloni

Piotr Chmielowski Młode siły

Dawna krytyka, wydająca wyroki, co jest dobre, a co złe, była jak meteorologia - jak mówiła, że będzie słońce, to padał deszcz, jak mówiła, że coś jest super, to szybko o tym zapominano.

Teraz krytyka usiłuje zrozumieć i wyjaśniać pisarza i dzieło. Może więc spokojnie mówić o nowościach, nie bojąc się kompromitacji.

Dawna literatura miała bohaterów jednoznacznie pozytywnych i jednoznacznie negatywnych, musiała więc w pewnym momencie stać się nudna lub zmieniać swoje ideały.

Balzak pierwszy w Komedii ludzkiej zaczął patrzeć na ludzi obiektywnie.

Piotr Chmielowski Utylitaryzm w literaturze

Dotąd artyści wyróżniali się ze społeczeństwa - roztargnieniem, melancholią lub bachusową wesołością, brakiem pojęcia o praktycznej stronie życia, lekkością usposobienia.

Teraz każdy człowiek ma być użyteczny. A artysta - nauczyciel społeczeństwa, przede wszystkim.

Dewiza św. Pawła jest bardzo aktualna: Kto nie pracuje, nie powinien jeść.

Autor ma być przede wszystkim obywatelem, nie skupiać się na frazesach, ale na użytecznej treści.

Dzieła będą jednolite, bo będą dążyć do rozwoju i udoskonalenia społeczeństwa.

** E.Z.**

Piotr Chmielowski Niemoralność w literaturze

Literatura jest dobrem powszechnym i powinna podlegać ocenie ogółu. W Polsce brak jednak dojrzałości umysłowej. Ogół ocenia literaturę jedynie pod względem moralności.

Panuje zakłamanie moralne - oficjalne stanowisko nie pokrywa się z rzeczywistością.

Bezrefleksyjnie nazywa się autorów „skandalicznych” powieści niemoralnymi.

Niemoralność to:

Estetycy wyganiają niemoralność z literatury za pomocą haseł sztuki dla sztuki, piękna (które nienawidzi brzydoty fizycznej i moralnej) oraz ideału.

Jesteśmy obecnie dużo „moralniejsi” niż dawniej. Przykłady utworów uważanych za moralne:

Literatura upada, gdy społeczeństwo karleje, gdy opiera się na dewocji, konwenansie i sentymentalizmie, pomijając główne zasady moralności.

Najrealniejsze prawdy życia i stawianie sobie za cel niedoścignionych ideałów mogą zniszczyć wiele jednostek, ale taka jest cena postępu - słabi giną.

Nie chodzi o epatowanie niemoralnością i samą zmysłowością. Wystarczy oprzeć się na prawdzie. Propagują nie moralność, ale prawdę.

Prawdziwa niemoralność w literaturze to sprzeczność przekonania wewn. z wypowiedzeniem zewn.

Literatura powinna być obrazem, a nie parawanem życia. Nie może zapatrzeć się w przyszłość i nie dostrzegać blasków teraźniejszości, ale nie może jej też gloryfikować, by „nie mącić spokoju”.

Eliza Orzeszkowa O powieściach T.T. Jeża z rzutem oka na powieść w ogóle

Czym jest powieść?

Trudno ją więc tworzyć, ale za to zaspokaja największe władze umysłu: wyobraźnię i rozum.

Powieść nie jest zwierciadłem społeczeństw, bo one odbijają tylko powierzchnię rzeczy.

Najważniejsze momenty tworzenia dzieła to pomysł i kompozycja.

Cechy charakterystyczne pomysłu:

jedni zaczynają od idei, a potem sytuację tworzą, nie odtwarzają; powstają powieści dydaktyczne i sentymentalne

inni widzą sytuacje, ale nie mogą znaleźć ich filozoficznego sensu; powstają dzieła wstrząsające wyobraźnią i przyjemne dla widza, ale bez głębszej treści

Cechy kompozycji:

Powieściopisarz powinien posiadać talent - nie da się go zdefiniować, można go tylko dostrzegać i oceniać po objawach: bystrości spostrzegania, siły intuicji, lotności myśli, mocy słowa

Należy talent pielęgnować i rozwijać.

O ważności estetyki świadczy fakt, iż do oceny powieści używa się terminologii z malarstwa i rzeźby, tj. kolor, plastyka, rysunek (np. postaci).

Syntetyczna wiedza naukowa pomaga rozumieć świat i jego zjawiska. Jest podstawą filozofii. Im więcej zjawisk świata czy ludzkości w utworze, tym większa jego wartość. Pisarz powinien być encyklopedystą - znaczy to, by nic, co ludzkie nie było mu obojętnym i niezrozumiałym.

Etyczne pojęcia pomagają pisać o starciu myśli i mniemań, bo powieść to nie tylko uczucia.

Eliza Orzeszkowa Powieść a nowela

Początki powieści to czasy Satyrikona Titusa Petroniusza i Osła złotego Lucjusza Apulejusza, a jej źródła tkwią w bajkach ludowych.

Nowela jest młodsza, bo zaczęła się w XIV wieku Decameronem Boccaccia. Jej cechy to wykwint, lekkość i dorywczość (takie były wtedy Włochy - lekkość życia mieszała się z zagrożeniem). Nowela miała bawić i pocieszać, odwracać uwagę od możliwej strasznej przyszłości, a nie uczyć.

Cechy powieści:

Cechy noweli:

Powieść to słońce, którego blask pada na całą ziemię.

Nowela to błyskawica, która przelotnie rzecz oświetla.

Powieść to zwierciadło, w którym ludzkość może przejrzeć swoje wnętrze i zewnętrze.

Nowela to ułamek zwierciadła, w którym odbija się tylko część ciała.

Bolesław Prus „Ogniem i mieczem” - powieść z lat dawnych Henryka Sienkiewicza

Ogniem i mieczem, drukowane w „Słowie” i „Czasie”, wzbudziło ogromne zainteresowanie. Różnica w sądach polegała na tym, że jedni uważali je za arcydzieło chwili, inni - wszechczasów.

Dzieło ma wiele niedociągnięć, ale świadczy o ogromnym talencie autora.

I.

Znakomity pomysł to połączenie tematu społecznego (wojna) z ludzkim (porwanie Heleny).

Bardzo silnie zaakcentowane jest tu prawo przyczynowości.

II.

Cechą sztuki wielkiej jest ukazanie ogólnych praw i cech zjawisk w sposób zrozumiały dla ogółu. Nie można oceniać powieści Sienkiewicza miarą wrażenia, ale miarą historii i artyzmu.

III.

Grupy ludzi w powieści Sienkiewicza.

Wizerunki bohaterów i kipiące życiem obrazy to najlepsze cechy twórczości Sienkiewicza.

Autor przebrał miarę w odmalowaniu wizerunku trzech postaci.

Czterej przyjaciele to: śmiertelnie kąsająca osa (Wołodyjowski), sfinks ze łbem wieprza (Zagłoba), gilotyna w ludzkiej postaci (Podbipięta), i - Jezus Chrustus w roli oficera jazdy (Skrzetuski).

IV.

O sprawie kozackiej według Dwu lat dziejów naszych Szajnochy.

Sienkiewicz pominął te fakty, a masę kozacką przedstawił jak najgorzej.

Bitwy są źle opisane - widzimy szańce, harcowników, ale nie same walki. Do tego myli fakty.

Autor postawił kreślenie pięknych charakterów nad prawdę historyczną.

V.

Autor zafałszował niektóre cechy i postępowanie postaci historycznych.

VI.

Treść powieści nie wnosi nic nowego, więcej - fałszuje wiele spraw. Ale forma jest doskonała.

Bolesław Prus Słówko o krytyce pozytywnej

Artykuł jest odpowiedzią na zarzuty Świętochowskiego, który nazywany jest tu „p. Ś.”

II.

Humor jest wywoływany przez niespodzianki „niewinne”, czyli takie, które nas nie bolą.

Rzeczy zabawne można podzielić na:

dowcip - jest wytworem fantazji humor - wynika z obserwacji

Cechy dowcipu:

Cechy humoru:

V.

Zaczynając pisać, autor kierował się instynktem, trochę naśladownictwem.

Cechy tematu dzieła:

Cechy planu dzieła:

Zarzuca się mu, że jego charaktery są zlepkiem kilku charakterów, nieraz wykluczających się.

Henryk Sienkiewicz O naturalizmie w powieści. Dwa odczyty

Odczyt I

Naturalizm opisuje brudy życia i obrzydliwości, ale musi mieć też cechy, dzięki którym zajmuje wysoką pozycję wśród literatur.

W 1820 r. miało miejsce apogeum walki klasyków z romantykami. Katedrę literatury francuskiej w College de France zajmowali Andrieux i Ampere. Ruch objął wszystkie dziedziny życia kulturalnego i zakończył się zwycięstwem nowego.

Romantyzm nie spełnił oczekiwań we Francji i doczekał się, gł. w powieści, reakcji, czyli realizmu.

Realizm nie jest najdoskonalszym i ostatecznym tworem powieściopisarstwa, bo:

Jest on jedynie najodpowiedniejszym do danego czasu.

Realiści koncentrują się na: świecie dzisiejszym, kwestiach społecznych, rozwoju charakterów, głównie kobiecych, zagadnieniach psychicznych.

Realizm we Francji obejmuje całą społeczną literaturę powieściową.

Naturalizm to odłam realizmu.

Cechuje go między innymi tzw. niemoralność.

Naturalizm Zoli to objaw psucia się smaku, nadużycia. Czyta się go tylko tam, gdzie umysły są w wewnętrznej rozterce, w uporządkowanej Anglii nikt go nie ubóstwia.

Zola naturalizm uważa za jedyny słuszny kierunek i to jest część jego sukcesu - ten fanatyzm.

Odczyt II

Balzak kieruje się psychologiczną obserwacją, Zola zamiast charakterów kreśli temperamenty, zamiast psychologii wprowadza fizjologię.

Fizjologię stosowano też w dawnych powieściach (np. bohater miał iskrzące oczy, jakąś rodzinę...), ale była objaśnieniem, Zola podniósł ją do rangi zasady. Według niego to charakter i objawy duchowe wynikają z czynników organicznych, a nie odwrotnie.

Powieść Zoli objaśnia naukę, a nauka wspiera powieść. Ale nie wystarcza to, by uznać naturalizm za nową szkołę.

Nie można go też uznać za naukowy.

Poza tym Zola ma talent i wszystkie idee i stosunki ujmuje w plastyczne obrazy, do tego bardzo dokładne, żywe i działające za zmysły, więc swoją teorię musi wyłuszczać w przedmowach. Jest to więc realista.

Mimo swego talentu, Zola jest zbyt pesymistyczny, by być wzorem. Powieść powinna dawać zdrowie, a nie rozszerzać zgniliznę, szczególnie w Polsce. Jedynym smutkiem, na jaki ją stać, jest smutek z tęsknoty za ideałem.

Henryk Sienkiewicz O powieści historycznej

Brandes mówił, że powieść jest z natury utworem fantazji, więc nie może być historyczna (jak kawa figowa, przez samo to, że jest figowa, nie może być kawą ).

Inne zarzuty:

Każdy kierunek jest uważany za postępowy i słuszny, póki nie pojawi się nowy.

Pokolenia ludzkie zmieniają się tak bardzo, że nie są do siebie prawie w ogóle podobne. Żeby poznać człowieka z XVII wieku, trzeba by z nim żyć, bo zapiski historyczne dają za mało danych.

Powieść historyczna wywołuje zniechęcenie teraźniejszością, bo:

Tworzy ona sennych marzycieli w czasach, kiedy trzeba ludzi do walki.

Odpowiedź na zarzuty:

Powieść historyczna nie musi przekręcać zdarzeń, jest ona zabarwiona pewną tendencją, ale:

Nie ma sensu mówienie, że jest albo powieść, albo historia:

Powieść historyczna nie odurza bardziej niż sztuka w ogóle. Więcej - przynosi pożytek:

Gdyby krytykę wziąć na poważnie, to trzeba by potępić Homera, Wergiliusza, Ariosta, Tassa, Szekspira i wielu innych.

Duch ludzki jest twórczy, nie można zamykać mu dróg rozwoju.

Aleksander Świętochowski Pleśń społeczna i literacka

Między literaturą i społeczeństwem istnieje ścisły związek.

U nas jest odwrotnie (jak zawsze ).

Podsumowanie:

Nikomu nie wolno zostawać w tyle ! Literatura powinna zrzucić z siebie pleśń !

Jórgen Brandes - krytyk duński

8



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Programy i dyskusje lit okresu pozytywizmu treści
Programy i dyskusje lit okresu pozytywizmu
Programy i dyskusje lit okresu pozytywizmu
PROGRAMY I DYSKUSJE LITERACKIE OKRESU POZYTYWIZMU
BN OK Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu
Publicystyka pozytywizmu (dwa teksty do wyboru) Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu
Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu
Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu
PROGRAMY I DYSKUSJE LITERACKIE OKRESU POZYTYWIZMU
Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu,
programy i dyskusje lit pozytywizm
PROGRAMY I DYSKUSJE LITERACKIE OKRESU MŁODEJ POLSKI
PROGRAMY I DYSKUSJE LITERACKIE OKRESU MłODEJ POLSKI

więcej podobnych podstron