Antropologia:z greckiego Antropologos,nauka o człowieku,XX wiek.
Homer:VIII wiek p.n.e.,utwory:„Iliada”- opis ostatniego roku wojny trojańskiej,„Odyseja”- przygody Odysa wracającego do Penelopy z Itaki,wizja człowieka homeryckiego- epoka brązu, kultura mykeńska, kultura arystokratyczna, zasada „dosmos”- bogowie mają ściśle podzielone kompetencje:Wenus- bogini miłości,Hermes- bóg kupców.
Hezjod:750 rok p.n.e.,prace: „Prace i dnie”,Genealogia Bogów”.
Fidiasz, Miron, Skopiasz: pierwsi wielcy greccy rzeźbiarze,wszystko według geometrycznych proporcji.
Platon:przyjmował 4 cnoty:mądrość,wstrzemięźliwość,odwaga,sprawiedliwość.
Protagoras:„miarą wszystkich rzeczy jest człowiek, istniejących, że istnieją, a nieistniejących, że nie istnieją”,sens świata zależy od tego, jak widzi go człowiek,jeśli ten człowiek przyjmował dobro, to Protagoras mówił, że tylko staje się człowiekiem, a gdy przyświeca mu dobro wspólne, to wtedy staje się człowiekiem obywatelskim,o bogach niczego pewnego nie możemy stwierdzić( czy są?, jacy są?), jeśli bóg jest bogiem, to nie możemy powiedzieć jaki on jest, ponieważ nie jesteśmy w stanie widzieć go jako człowieka.
Koncepcja koła i kwadratu:człowiek to złożenie psychosomatyczne: koło oznacza to co psychiczne- homo circularis,kwadrat oznacza to co fizyczne- homo kwadratus,
•4 boki ( jońskie) oznaczają:4 strony świata,4 charaktery: choleryk, flegmatyk, melnacholik, sangwinik, 4 ciecze: krew, limfa, biała i czarna żółć,4 komory: głowy, sera, płuc, brzucha,4 cnoty: mądrości, wstrzemięźliwości, odwagi, sprawiedliwości.
Sofiści:szkoła filozoficzna powstała w Atenach w V wieku p.n.e.- okres masowej edukacji,
• reprezentanci:Protagoras- teoria filozoficznego bytu i poznania,Gorgiasz- nowa koncepcja estetyczna,przedmiotem zainteresowania- antropologia- każdy człowiek żyje w odmiennym świecie,dzisiejsi korepetytorzy, naukę traktowano jako misję, potem zaczęto pobierać za naukę pieniądze, słowo mówione jest ważniejsze od pisanego,potępiano ich za to, że propagują relatywizm,stworzyli nowy model „ideał człowieka”- erudyty, człowieka należy wychowywać skutecznie,dzielili się na 2 grupy:państwo ma służyć jednym do panowania nad drugimi, państwo powinno służyć słabszym.
Sokrates: stawiał człowieka na piedestale,nie przywiązywał wagi do zjawisk,po raz pierwszy użył słowa cnota- jest wiedzą, więc można jej uczyć, tylko ten jest szczęśliwy, kto posiada cnotę i wiedzę, nie ma dwóch prawd, albo jest dobro, albo jest zło,nie pozostawił po sobie dzieł.
Sofiści a Sokrates- różnica:u Sofistów polityka ma być skuteczny, a u Sokratesa etyczny.
Platon:od niego zaczyna się prawdziwa filozofia, ciało jest grobem dla duszy, a człowiek ma być duchowny- przejął to od Pitagorejczyków.
Pitagorejczycy:głosili wędrówkę duszy,musi nastąpić proces oczyszczenia( katarsis), który wyzwala duszę z ciała,zajmowali się dziedzinami nauki, jak: arytmetyką, geometrią, muzyką, astronomią- przedmioty te mają funkcję katarytyczne.
Okres hellenistyczny:od podboju Grecji przez Aleksandra Macedońskiego,od tego czasu istnieją 3 nurty filozoficzne:- stoicyzm,- sceptycyzm,- epikureizm.
Stoicyzm:rzymscy stoicy: Seneka, Marek Aureliusz( rozprawa pt. „Rozmyślania”), Zenon z Kition- założyciel szkoły stoickiej około 400 roku p.n.e.( IV- III wiek), stoicyzm = nauka Heraklita + nauka Platona + nauka Arystotelesa,
• stoik:- stoikiem jest ten, kto żyje zgodnie z naturą, przyrodą,- człowiek mądry, to ten, który żyje zgodnie z naturą, w przeciwnym razie szarpie go los, naturą, światem rządzi logos, rozum, więc życie przeciw naturze jest arozumne,wszystko w naturze jest przewidywalne, preferencja prawa naturalnego nie ustawionego,
• zasady:- człowiek jest zwierzęciem rozumnym,- człowiekiem powinna rządzić wyprostowana postawa, tzn. człowiek powinien postępować moralnie i mądrze, zasada dwuwartościowości: istnieją ludzie mądrzy i głupi,należy brzydzić się głupotą,człowiek - rozum = zwierze,ludzie rozumni są wybrańcami, a arozumnych należy usuwać jak wrzoda z organizmu, jeśli ktoś jest rozumny, to zarazem jest sprawiedliwy,los daje pewne miejsce w świecie, wyznacza wszystko, jest opatrznością: jeśli powierzył ci bycie królem, to zagraj tę rolę doskonale, jeżeli natomiast nakazał ci być żebrakiem, to też musisz odegrać tę rolę najlepiej jak potrafisz( Seneka),
• wolność: zewnętrzna,wewnętrzna- nikt nie jest w stanie jej odebrać,wolność ogólnie zwana opatrznością,stoicka wizja świata jest taka sama dla bogów i ludzi,należy się wystrzegać afektów, tzn.: lęku, bojaźni, braku umiaru, ponieważ mają destrukcyjna postać,chrześcijanie widzieli w nich mądrość.
Epikureizm ogrody Epikura,:kontynuował materializm,nie stworzył etyki obywatelskiej, tylko indywidualną,
• hasła: „jednostka powinna żyć w ukryciu”,„jednostka powinna zapewnić sobie szczęśliwe życie”,prymat jednostki przed społeczeństwem,
• mędrzec epikurejski- jednostka powinna zapewnić sobie szczęście osobiste, uwolnić się od lęku i trwogi,
• tetra farmakos- trójmiar leczniczy, leczenie przed lękiem, nie należy obawiać się Bogów, którzy nie wtrącają się w sprawy ludzkie,coś co jest doskonałe nie zajmuje się takim małym człowiekiem,świat bogów i ludzi to dwa różne światy,
• dopóki człowiek żyje, nie ma doświadczenia śmierci, która jest przejściem z bytu do niebytu, destrukcyjna rzecz u człowieka to lęk przed cierpieniem, bogiem i śmiercią,
nawet w stanach cierpienia, nikt nie może zabronić nam myślenia o czymś przyjemnym( Epikur),epikurejczycy byli materialistami i według nich bogowie także nimi byli, ale stworzeni z doskonałych atomów,przyjemności duchowych nie ma bez przyjemności materialnych,godzili zasadę hedonizmu- to co jest rozumne jest ważniejsze, niż to co jest zmysłowe.
Sceptycyzm:ideał mędrca- powstrzymuje się od wypowiadania sądów jednoznacznych( czy świat jest skończony, czy nie).
Święty Augustyn:IV- V wiek, między wiekiem V a XV kościół kierował się nauka św. Augustyna,jego matką była błogosławiona Monika,gdy przeszedł na chrześcijaństwo, zaczął się dla niego okres filozoficzny,według jego filozofii dla człowieka istnieją 2 ważne czynniki: rozum i wola,„uwierz abyś zrozumiał, zrozum abyś uwierzył”- wiara jest kwestią woli, a człowiek jest istotą rozumną,zadaje pytanie: kim jest człowiek- człowiek jest stworzony na obraz i podobieństwo Boga- jest obrazem Boga, kolejne pytanie: skąd pochodzi na świecie zło?:- zło jest wynikiem wolnego wyboru człowieka( wolnej woli),- zło jest brakiem dobra,- zło jest brakiem dobra albo pomieszaniem praw panujących,- wolność polega na tym, że wybieramy dobro, bo jak wybierzemy zło, to będziemy zniewoleni, św. Augustyn był pod wpływem Platona- zasada: dusza posługuje się ciałem.
Okres hellenistyczny:od podboju Grecji przez Aleksandra Macedońskiego,od tego czasu istnieją 3 nurty filozoficzne:- stoicyzm,- sceptycyzm,- epikureizm.
Stoicyzm:rzymscy stoicy: Seneka, Marek Aureliusz( rozprawa pt. „Rozmyślania”), Zenon z Kition- założyciel szkoły stoickiej około 400 roku p.n.e.( IV- III wiek), stoicyzm = nauka Heraklita + nauka Platona + nauka Arystotelesa,
• stoik:- stoikiem jest ten, kto żyje zgodnie z naturą, przyrodą,- człowiek mądry, to ten, który żyje zgodnie z naturą, w przeciwnym razie szarpie go los, naturą, światem rządzi logos, rozum, więc życie przeciw naturze jest arozumne,wszystko w naturze jest przewidywalne, preferencja prawa naturalnego nie ustawionego,
• zasady:- człowiek jest zwierzęciem rozumnym,- człowiekiem powinna rządzić wyprostowana postawa, tzn. człowiek powinien postępować moralnie i mądrze, zasada dwuwartościowości: istnieją ludzie mądrzy i głupi,należy brzydzić się głupotą,człowiek - rozum = zwierze,ludzie rozumni są wybrańcami, a arozumnych należy usuwać jak wrzoda z organizmu, jeśli ktoś jest rozumny, to zarazem jest sprawiedliwy,los daje pewne miejsce w świecie, wyznacza wszystko, jest opatrznością: jeśli powierzył ci bycie królem, to zagraj tę rolę doskonale, jeżeli natomiast nakazał ci być żebrakiem, to też musisz odegrać tę rolę najlepiej jak potrafisz( Seneka),
• wolność: zewnętrzna,wewnętrzna- nikt nie jest w stanie jej odebrać,wolność ogólnie zwana opatrznością,stoicka wizja świata jest taka sama dla bogów i ludzi,należy się wystrzegać afektów, tzn.: lęku, bojaźni, braku umiaru, ponieważ mają destrukcyjna postać,chrześcijanie widzieli w nich mądrość.
Epikureizm ogrody Epikura,:kontynuował materializm,nie stworzył etyki obywatelskiej, tylko indywidualną,
• hasła: „jednostka powinna żyć w ukryciu”,„jednostka powinna zapewnić sobie szczęśliwe życie”,prymat jednostki przed społeczeństwem,
• mędrzec epikurejski- jednostka powinna zapewnić sobie szczęście osobiste, uwolnić się od lęku i trwogi,
• tetra farmakos- trójmiar leczniczy, leczenie przed lękiem, nie należy obawiać się Bogów, którzy nie wtrącają się w sprawy ludzkie,coś co jest doskonałe nie zajmuje się takim małym człowiekiem,świat bogów i ludzi to dwa różne światy,
• dopóki człowiek żyje, nie ma doświadczenia śmierci, która jest przejściem z bytu do niebytu, destrukcyjna rzecz u człowieka to lęk przed cierpieniem, bogiem i śmiercią,
nawet w stanach cierpienia, nikt nie może zabronić nam myślenia o czymś przyjemnym( Epikur),epikurejczycy byli materialistami i według nich bogowie także nimi byli, ale stworzeni z doskonałych atomów,przyjemności duchowych nie ma bez przyjemności materialnych,godzili zasadę hedonizmu- to co jest rozumne jest ważniejsze, niż to co jest zmysłowe.
Sceptycyzm:ideał mędrca- powstrzymuje się od wypowiadania sądów jednoznacznych( czy świat jest skończony, czy nie).
Święty Augustyn:IV- V wiek, między wiekiem V a XV kościół kierował się nauka św. Augustyna,jego matką była błogosławiona Monika,gdy przeszedł na chrześcijaństwo, zaczął się dla niego okres filozoficzny,według jego filozofii dla człowieka istnieją 2 ważne czynniki: rozum i wola,„uwierz abyś zrozumiał, zrozum abyś uwierzył”- wiara jest kwestią woli, a człowiek jest istotą rozumną,zadaje pytanie: kim jest człowiek- człowiek jest stworzony na obraz i podobieństwo Boga- jest obrazem Boga, kolejne pytanie: skąd pochodzi na świecie zło?:- zło jest wynikiem wolnego wyboru człowieka( wolnej woli),- zło jest brakiem dobra,- zło jest brakiem dobra albo pomieszaniem praw panujących,- wolność polega na tym, że wybieramy dobro, bo jak wybierzemy zło, to będziemy zniewoleni, św. Augustyn był pod wpływem Platona- zasada: dusza posługuje się ciałem.
Kartezjusz:żył w I połowie XVII wieku,ojciec nowożytnej filozofii,„cogito ergo sum”- myślę więc jestem,odrodzenie powtarzało tezy filozofii starożytnej,
• stworzył: kartezjański układ współczesny,paralelizm psychofizyczny,
• nie stworzył nowej koncepcji człowieka, która powstała w okresie oświecenia,
• Kartezjusz miał poważne pretensje do filozofii,miał wizję, że jedynym dobrym system jest matematyka, która jest solidną nauką, matematyka jest jedna, więc dlaczego mamy wiele nurtów filozofii- powinien być jeden system filozoficzny,wprowadził zasadę sceptycyzmu metodycznego- „będę wątpił we wszystko, jeśli znajdę coś w co wątpić nie podobno, to od tego zacznę moje filozofowanie”,
• wątpił w:- wiedze z doświadczenia: zmysły nas łudzą, np. kij zanurzony w wodzie wydaje się złamany, doświadczenie podlega negocjacji, nie ma wyraźnej granicy między jawą a snem, jeśli zmysły nas łudzą, to co z wiedzą racjonalna?- prawdy racjonalne wydają się być niepodważalne, gdyby przyjąć, że u podstaw świata jest zły demon, niezależnie jakby nas łudził,„to że wątpię, znaczy, że myślę, to że myślę oznacza, że jestem”,jestem jako istota myśląca( res cogitans) oraz jako człowiek materialny, substancją rozciągłą( res exteusa), uważał, że substancja duchowa i materialna nie oddziaływają na siebie tylko przebiegają równolegle( paralelizm psychofizyczny),człowiek skalda się z substancji: relacja psyche i some,koncepcja dualizmu- człowiek jest złożeniem psychofizycznym, u niego ważne jest psyche.
Błażej Pascal:wyjątkowy fizyk,odkrycia zakończył w wieku 30 lat,w człowieku są 2 porządki: serca i rozumu,według porządku rozumu działał do 30 roku życia, później działał sercem, uważał, że serce( uczucia) są ważniejsze od rozumu,nie wie czy Bóg istnieje, ale warto przyjąć jego istnienie, jeśli Boga nie ma, a go odrzucimy to tracimy 60 lat, ale jeśli Bóg jest, a go odrzucimy, to tracimy cała wieczność, człowiek jako najsłabsze ogniwo we wszechświecie- można go złamać jak trzcinę na wietrze,w świecie przyrody człowieka wyróżni rozum,trzeba kierować się w życiu rozumem i uczuciami.
Friedrich Hegel:największy filozof niemiecki, był pierwszym filozofem państwowym, czołowy przedstawiciel oświecenia niemieckiego,był idealistą( Marks był materialistą),próbował opisać historię dziejów,„czym jest świat?”- świat jest antytezą absolutu, istnieją 3 fazy kiedy absolut uzyskuje świadomość, zasada Hegla: samoświadomość absolutu pojawia się na poziomie:- jednostki,- państwa,- kultury,
dzieje są rozumne,„wszystko co rozumne jest konieczne, a co konieczne jest rozumne”,nie używa słowa Bóg, u podstaw rzeczywistości jest Duch świata czyli „logos”, napisał książkę: „Fenomenologie ducha”,wszystkie etapy dziejów, rozwoju są konieczne,każdy następny etap dziejów, to wyższy stopień samoświadomości człowieka jako jednostki,czym jest człowiek jako jednostka?- jest niską jednostką,czy ważniejsza jest jednostka, czy społeczeństw?- ważniejsze jest społeczeństwo, bo tworzy historię,ważniejsze jest państwo, a nie obywatel,wybitna jednostka, to ta która potrafi dopasować się, przewidzieć bieg dziejów, nad jednostką stoi duch obiektywny,
• okresy dziejów:- starożytnego wschodu,- grecki,- rzymski,- germański,
• podzielił rozwój cywilizacji na okresy:- niemowlęctwa( Chiny, ponieważ Chińczycy posługują się pismem obrazkowym, co jest najniższym poziomem rozwoju społeczeństwa),- młodzieńczy( Indie- okres dorastania),- męski( kultura niemiecka- tak powinno wyglądać wzorowe społeczeństwo,
• wolność jednostki to uświadomiona konieczność,doskonałą jednostkę mogło wychować tylko społeczeństwo germańskie, oświeceniowe.
Karol Marks:idealny system polityczny to komunizm,człowiek- dwa okresy: do 1844 roku, pochodził z żydowskiej rodziny, jego tata wyrzekł się judaizmu,wzorował się na niemieckim filozofie,zadał pytanie jak zwalczyć to co nazywa się alienacją- wyobcowanie ekonomiczne,interesowało go obcowanie ekonomiczne,ekonomia + filozofia + socjologia naukowa, do kogo należy władza?- do tego kto posiada środki produkcji, kapitał( np. fabryki, fabrykanci), kto ma pieniądz, ten ma władzę,zaczyna od społeczeństwa, by dojść do człowieka,okresy historyczne dzielą się według kryteriów ekonomicznych:- niewolnictwo,- feudalizm,- kapitalizm,- socjalizm,- komunizm,
• społeczeństwo jest klasowe,klasy różnią się stanem posiadania- kto jest kapitalistą, a kto proletariuszem( posiada potomstwo),w społeczeństwie musi panować walka klas, człowieka nie ma poza społeczeństwem, człowiek to całokształt stosunków społecznych- gdyby ktoś z nas urodził się w chacie chłopa pańszczyźnianego, to byłby pańszczyznianinem,napisał książki: „Ideologia niemiecka”( 1846 rok), „Państwo rewolucyjne”wielka proletariacka rewolucja: Rosja( 1917 rok), Niemcy, Francja, Anglia, rewolucja proletariacka będzie rewolucją powszechną, jeśli coś nie przetrwa w praktyce, to będzie to złe.
Fryderyk Nietsche:1850- 1900 rok, koncepcja człowieka,filolog,
pochodził z ubogiej szlacheckiej rodziny( jego dziadkowie byli Polakami),ciekawa postać filozofii,nie lubił żadnej religii, chociaż nie występował przeciwko Bogu,nie lubił chrześcijaństwa, Jezusa Chrystusa, św. Pawła,gloryfikował Chrystusa jako symbol dobrej nowiny, zwycięstwo życia nad śmiercią, zmartchwystaniem,chrześcijaństwo powinno skupić się wokół zmartchwystania, a nie męki,potępiał Sokratesa,wyróżnił dwa typy postaci: ciche i dobre( nadczłowiek), kreślił ideał nadczłowieka,był przeciwny chrześcijaństwu, ponieważ chrześcijaństwo popierało ludzi chorych, ślepych, biednych, a takich ludzi według Nietschego nam nie potrzeba,głosił zasadę, że ludzkość przeszła 3 etapy:- osła i wielbłąda( etap ludzkości, gdzie dominowały autorytety- ciężar autorytetu spoczywał na człowieku),- lwa( etap rewolucji, buntu),- dziecięcia( symbol ufności, otwartość na to co nowe, społeczeństwo ma być otwarte na jego filozofie),głosił zasadę śmierci Boga- wariat z zapalonym światłem, głosił, że Bóg umarł- symbol samego Nietschego,walczył z fałszywą religijnością, pobożnością, pozorami- dla wielu religia jest przesłaniem tradycji,proponował by to, co liche stało się wielkie,odwołuje do postawy dionizyjskiej- postawa woli, licha stało się wielkie, jako symbol płodności,kładł nacisk na wole,klasyfikował ludzi na silnych i słabych,u szczytu społeczeństwa powinni stać ludzie mocni, wybrani, a reszta to mrówki budujące kopiec,chciał przebudzić człowieka, aby był silnym, a nie lichym,„trzeba przekraczać samego siebie”,„sięgaj tam gdzie wzrok nie sięga”,gloryfikował nowy model społeczeństwa,szedł za sofistami- państwo służy wybitnym do ujarzmiania słabych,nitschejska wizja- budowa nowego modelu człowieka.
Jean Paul Sartre:przyjaciel Camieu,przedstawiciel egzystencjonalizmu, wpłynął na niego,egzystencja poprzedza esencję- to znaczy: najpierw człowiek jest, a potem jest kimś,człowiek nie chce mieć świadomości, że każda egzystencja człowieka skierowana jest ku śmierci,prawdziwa egzystencja ludzka jest wtedy, kiedy człowiek zdaje sobie sprawę, że jest skierowany na nicość,prawdziwy ateista,jego główna praca: „Młodości”- był genialnym dzieckiem,człowiek nie powinien przyjąć Boga,jeśli go przyjmie, to będzie musiał spełnić normy, jakie narzuci mu Bóg i stanie się zniewolony, a człowiek jest przecież wolny, więc może dokonać wolnego wyboru, głosił ideał wolności człowieka,człowiek nie jest wolny, tylko skazany na wolność, musi cały czas dokonywać wyboru i być odpowiedzialnym,mówił, że wolność to tragedia,nie można przyjąć etyki społecznej,społeczeństwo będzie zawsze ograniczać wolność. alienacja- wyobcowanie, czyli jedno próbuje zrobić z drugiego narzędzie, powiadał: „rodzimy się samotni i umieramy samotni,społeczeństwo przypominało mu ruch w metrze: jak wychodzi tłum z metra, to każdy zostaje porwany, tłum zmienia człowieka,opowiadał się przeciwko zbiorowości.
Heidegger:nie chce mieć świadomości, że każda egzystencja jest skierowana ku śmierci,społeczeństwo uczy nas stereotypów,uczę się , bo uczę się.
Soren Kierkegaard:filozof duński( I poł. XIX wieku),zapoczątkował egzystencjonalizm,był ortodoksyjnym protestantem,filozofia tragizmu, jego prace nie są optymistyczne,jako głęboko wierzący człowiek, nie rozumiał Boga, np. w Biblii mamy scenę złożenia Panu Bogu ofiary z syna Abrahama, w związku z tym jakie prawo ma żądać ofiara?,życie człowieka opiera się na 3 płaszczyznach:- estetyczna- zmysłowa, człowiek uczy się, bawi się, płaszczyzna bez refleksyjna,- etyczna- człowiek podejmuje rozstrzygnięcia co do dobra i zła( problemy moralne), religijna- człowiek zadaje pytania pod adresem Boga, a Bóg milczy, egzystencja człowieka jest niewiadomą egzystencją,wymiar między człowiekiem a transcendencją jest wymiarem tragicznym.
Platon:427- 347 rok p.n.e. Arystoteles był jego uczniem,realizm umiarkowany,idealizm obiektywny,istnieje wieczny świat idei- bytów realnie istniejących,idea dobra, piękna, jaskinia platońska- jeśli człowiek opiera się tylko na zmysłach, widzi tylko cienie,
nie może być dwóch prawd, bo istnieje idea prawdy,świat przedmiotów realnych- ciągle się rodzi, ale nigdy nie jest,poznanie świata idei,ciało jest więzieniem dla duszy, która ulega skażeniu,dowód z analizy( tego co widział w idei),dowód- dusza jest nieśmiertelna,
przeciwieństwem życia jest śmierć,
• koncepcje:- duszy- część rozumna, zapalczywa, pożądliwa,- etyki- mądrość, męstwo, umiarkowanie,- państwa- mędrcy, wojsko, straż, rzemieślnicy,państwo powinno być powiększeniem duszy, a u steru powinni być mędrcy,4 cnoty kardynalne + sprawiedliwość,
•Platon określił intelektualną wizję społeczeństwa, konflikt moralny.
Arystoteles:realizm umiarkowany,substancje natury ożywionej i nieożywionej,na substancję składa się:- forma( rodzaj i gatunek),- materia( czynnik jednostkowy), Karl Lineusz- stworzył uszeregowanie gatunków,człowiek jest złożony z materii- ciało i formy- dusza,te teoria jest biologiczna- kim jest człowiek- zwierze rozumne,człowiek to zwierze rozumne, płód jest człowiekiem, ale w możności, a nie w akcie, u Arystotelesa bóg jest pierwszym poruszycielem, ale ludzie są śmiertelni,cnoty nie są wrodzone- można je nabyć,złoty środek- dokonywać wyboru między dwiema skrajnościami,dzielność jest złotym środkiem, leży pomiędzy tchórzostwem, a brawurą,są dziedziny, które nie mają złotego środka, np. zabójstwo, cudzołóstwo,sfery:- ludzka- rozumność,- zwierzęca- zmysłowa,- roślinna- wegetatywna.
1
WYKŁAD I