Dlaczego Unia Europejska?
Pokój
Idea zjednoczonej Europy długo pozostawała mrzonką filozofów i wizjonerów. Hasło „Stanów Zjednoczonych Europy” rzucone przez Wiktora Hugo inspirowane było ideałami humanistycznymi i pokojowymi. Wszelkie nadzieje okazały się jednak płonne, gdy w pierwszej połowie XX wieku brutalne wstrząsy wojny zdewastowały kontynent, rozwiewając sen o idylli.
Na zgliszczach II Wojny Światowej miała jednak wzejść nowa nadzieja. Tym ludziom, którzy stawili czoła totalitarnej opresji w czasie wojny, nie zbrakło determinacji w zażegnywaniu narodowych animozji, by wyrwać niedawnych wrogów z zaścianka i wyprowadzić ich na jasne wody pokoju bez granic. Garstka śmiałków, a wśród nich mężowie stanu postury Konrada Adenauera, Winstona Churchilla, Alcide'a de Gasperiego i Roberta Schumana wyruszyła w tę odyseję latach 1945-50. Nowy porządek w Europie Zachodniej miał być oparty na wspólnym interesie jej narodów i ludów, a u jego podwalin miałyby lec traktaty gwarantujące praworządność i równość pomiędzy wszystkimi krajami.
Robert Schuman (podówczas minister spraw zagranicznych Francji) podjął pomysł pierwotnie wysunięty przez Jeana Monneta, i 9 maja 1950 r. zaproponował utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS). W krajach, które wcześniej walczyły przeciwko sobie, produkcja węgla i stali miała być umieszczona pod wspólną kontrolą „Wysokiej Władzy”. W ten praktyczny, ale i niemniej symboliczny sposób podstawowe surowce służące toczeniu wojen mogły stać się narzędziami zgody i pokoju.
Ten odważny krok stał się wielkim sukcesem. Zapoczątkował ponad pół wieku pokojowej współpracy między Państwami Członkowskimi Wspólnot Europejskich. Traktatem z Maastricht w 1992 r. stworzono Unię Europejską (UE), opartą na wspólnotowych instytucjach, które zostały wówczas wzmocnione i rozszerzone.
UE dołożyła starań, aby wesprzeć zjednoczenie Niemiec po upadku muru berlińskiego w 1989 r. W naturalny sposób, po upadku Związku Radzieckiego w 1991 r., kraje Europy Środkowej i Wschodniej, które przez dziesiątki lat żyły pod autorytarnymi rządami Układu Warszawskiego, ujrzały swoją przyszłość w demokratycznej rodzinie narodów europejskich.
Bezpieczeństwo i ochrona
Europa XXI wieku nadal musi zajmować się sprawami bezpieczeństwa i ochrony. Są to dziedziny życia, w których nigdy nie ma się całkowitej pewności. Każdy kolejny etap światowego rozwoju przynosi wielkie możliwości, ale pociąga również pewne ryzyko. Unia musi podejmować skuteczne działania, aby zapewnić bezpieczeństwo swoim 15 Państwom Członkowskim (a niedługo 25). Potrzebna jest konstruktywna współpraca z regionami graniczącymi z UE - z Północną Afryką, Bałkanami, Kaukazem i Bliskim Wschodem. Tragiczne wydarzenia z 11 września 2001 r. pokazały całemu światu, jak kruche jest ludzkie życie, gdy do głosu dochodzi fanatyzm i duch mściwości.
Instytucje UE odgrywają kluczową rolę i są sercem sukcesu Europy w tworzeniu i realizowaniu zasad, które przyniosły prawdziwe i trwałe mechanizmy pokojowe na obszarze zajmującym stosunkowo dużą część świata. Jednak UE musi również dbać o swoje interesy wojskowe i strategiczne poprzez współpracę z krajami sprzymierzonymi w ramach układu NATO i dzięki rozwijaniu prawdziwej wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony.
Bezpieczeństwo wewnętrzne i bezpieczeństwo zewnętrzne są dwiema stronami tego samego medalu. Innymi słowy, Europa musi także zwalczać terroryzm i przestępczość zorganizowaną, co wymaga ścisłej współpracy między służbami policji poszczególnych Państw Członkowskich. Jednym z nowych wyzwań jest stworzenie z Europy obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, gdzie każdy będzie miał równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości i będzie tak samo chroniony przez prawo. Aby to osiągnąć, rządy UE muszą również skupić się na ściślejszej współpracy i organy takie, jak Europol (Europejski Urząd Policji) powinny odgrywać bardziej aktywną i skuteczną rolę.
Solidarność gospodarcza i społeczna
Unia Europejska została zbudowana z pobudek politycznych. Jednak to jej podstawy gospodarcze leżą u źródeł jej dynamiki i zapewniły jej sukces: „jednolity rynek” stworzony przez wszystkie jej Państwa Członkowskie oraz wspólna waluta (euro) stosowana przez 12 z nich.
Ludność w krajach UE stanowi coraz mniejszy odsetek światowej populacji. Aby zapewnić odpowiedni wzrost gospodarczy i być w stanie konkurować na skalę światową, kraje UE powinny pogłębiać zjednoczenie. Żaden kraj UE nie jest w stanie poradzić sobie samodzielnie w handlu światowym. Aby móc osiągnąć odpowiednie korzyści i znaleźć nowych klientów, przedsiębiorstwa europejskie potrzebują większej przestrzeni niż ich rynki krajowe. To właśnie z tego powodu UE dołożyła tak wiele starań, aby stworzyć jednolity rynek europejski - usunąć wszelkie przeszkody w handlu i trudności administracyjne, które miały niekorzystny wpływ na działania przedsiębiorców.
Konkurencja na skalę europejską musi jednak mieć swoją przeciwwagę w solidarności na skalę europejską, wyrażanej w formie pomocy okazywanej zwykłym ludziom. Kiedy więc obywatele UE są ofiarami powodzi lub innych katastrof naturalnych, otrzymują wsparcie z budżetu UE. Ponadto, szeroki rynek o zasięgu kontynentalnym, obejmujący 450 milionów konsumentów powinien przynosić korzyści jak największej liczbie ludzi. „Fundusze strukturalne”, zarządzane przez Komisję Europejską, wspomagają krajowe i regionalne władze w krajach UE w zakresie zmniejszania różnic w rozwoju poszczególnych regionów Europy. Unia Europejska, w ramach swojego budżetu i przy wykorzystaniu pieniędzy Europejskiego Banku Inwestycyjnego, wspiera rozwój infrastruktury transportowej (sieć autostrad, kolej dużych prędkości), którego celem jest umożliwienie lepszego dostępu do odległych regionów, a zarazem pobudzenie handlu transeuropejskiego.
Jeszcze bliższe wspólne działanie, aby promować europejski model społeczeństwa
Postindustrialne społeczeństwa europejskie stają się coraz bardziej złożone. Poziom życia wzrasta w sposób ciągły, jednak nadal istnieją silne różnice między bogatymi i biednymi, które to różnice mogą się zwiększyć po przystąpieniu do UE byłych krajów komunistycznych. Dlatego istotnym jest, aby Państwa Członkowskie działały wspólnie przy rozwiązywaniu poszczególnych problemów społecznych.
W dłuższej perspektywie, każdy kraj UE skorzysta na tej współpracy. Ponad pół wieku historii integracji europejskiej pokazało, że wspólnota znaczy więcej w sprawach gospodarczych, społecznych, technologicznych, handlowych oraz politycznych niż zwykła suma poszczególnych Państw Członkowskich. Istnieje więc wartość dodana wynikająca ze wspólnego działania i wypowiadania się jednym głosem jako Unia Europejska.
Dlaczego? Ponieważ UE jest wiodącą potęgą gospodarczą i w konsekwencji odgrywa kluczową rolę w negocjacjach międzynarodowych. Ponieważ stanowi wielką siłę w zakresie handlu i rolnictwa w ramach Światowej Organizacji Handlu (WTO) i w odniesieniu do wdrażania postanowień protokołu z Kioto w zakresie działań zmniejszających zanieczyszczenie powietrza i zapobiegających zmianom klimatycznym. Ponieważ zaproponowała istotne inicjatywy na szczycie w Johannesburgu w sierpniu 2002 r. w sprawie zrównoważonego rozwoju. Ponieważ, wreszcie, zajmuje jasne stanowisko w sprawach istotnych dla zwykłych obywateli, takich jak ochrona środowiska, odnawialne zasoby energii, „zasada ostrożności" w dziedzinie bezpieczeństwa żywności, etyczne aspekty biotechnologii oraz potrzeba ochrony gatunków zagrożonych.
Dawne powiedzenie „siła w jedności” jest dzisiaj jak nigdy prawdziwe dla Europejczyków. Ta siła zbudowana jest na umiejętności wspólnego działania na podstawie decyzji podejmowanych przez demokratyczne instytucje: Radę Europejską, Parlament Europejski, Radę Ministrów, Komisję Europejską, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy.
UE wspiera humanistyczną wizję człowieka i rozwój społeczny. Globalizacja i zmiany technologiczne mają rewolucyjny wpływ na świat i człowiek powinien być panem, a nie ofiarą tych procesów zmian. Potrzeby ludzkie nie mogą być jednak zaspokojone wyłącznie na poziomie działań rynkowych lub poprzez jednostronne działania państwa.
UE opiera się zatem na wizji ludzkości i na modelu społeczeństwa, który wspiera większość jej obywateli. Europejczycy mają też szczególny stosunek do dziedzictwa ważnych dla nich wartości: praw człowieka, solidarności społecznej, swobody przedsiębiorczości, sprawiedliwego podziału efektów wzrostu gospodarczego, prawa do chronionego środowiska, szacunku dla różnorodności kulturowej, lingwistycznej i religijnej oraz harmonijnego połączenia tradycji i postępu.
Europejska Karta Praw Podstawowych, proklamowana w Nicei 7 grudnia 2000 r. wymienia wszystkie prawa uznawane przez unijną Dwudziestkę-piątkę i jej obywateli. Europejczycy posiadają bogactwo różnorodnych kultur narodowych i lokalnych, które są źródłem ich zróżnicowania, ale mają również wspólne dziedzictwo wartości, które pozwala Europejczykom odróżniać się od reszty świata.
Traktat z Maastricht wprowadził, po raz pierwszy, „zasadę pomocniczości”, która jest podstawą sposobu działania Unii. Zgodnie z jej założeniami, UE i jej instytucje zaczynają działać dopiero wtedy, gdy działanie na poziomie wspólnotowym jest bardziej dostosowane i skuteczne niż działanie na poziomie krajowym lub lokalnym. Dzięki tej zasadzie, unika się sytuacji, w której UE wpływałaby niepotrzebnie na codzienne życie swoich obywateli. Tożsamość europejska jest istotną wartością, o którą należy dbać, ale nie można jej mylić z jednorodnością, którą Europejczycy stanowczo odrzucają.