Każdy naród czy region ma swoje zwyczaje żywieniowe stanowiące część jego własnej kultury. Kultura ta stanowi często wielowiekowa tradycje i obejmuje rodzaje surowców do sporządzenia potraw i techniki sporządzania, sposoby obróbki termicznej, podawania i konsumowania. Uznane zwyczaje żywieniowe chroniły tez często ludność przed chorobami. Żywienie związane było i jest często nadal ze zwyczajami religijnymi, np. przestrzeganie postu. Ograniczenie spożywania posiłków lub całkowite powstrzymywanie się od nich stanowi drogę do rozwoju duchowego przez nabycie umiejętności rezygnacji z podstawowych potrzeb fizycznych. Najbardziej znane posty to wielki post u chrześcijan. Post może polegać na okresowym wykluczeniu z jadłospisu pewnych pokarmów (np. mięsa) lub na ograniczeniu ilości i rozmiarów posiłków w ciągu dnia. Kuchnie narodowe posiadają charakterystyczny dla danego narodu lub regionu dobór surowców, produktów i sposobów przygotowywania z nich potraw. Nabyte w dzieciństwie zwyczaje są kultywowane przez osoby dorosłe, nawet, gdy osiedlają się w innym regionie lub kraju. Jedzenie odgrywa bardzo ważną rolę w naszym codziennym życiu. Zaspokajają nie tylko podstawowa potrzebę fizjologiczna, jaka jest nasycenie głodu, ale jest również źródłem przyjemności czy unikalnych doznań kulinarnych. Im bardziej oryginalny sposób podania dań czy im bardziej niezwykły ich smak, tym bardziej niezapomniane przeżycie.
Za podstawę zdrowego odżywiania w Polsce uważa się regularne spożywanie trzech posiłków dziennie, jedzenie różnorodnych potraw oraz konsumpcje potraw i produktów niskokalorycznych. Najważniejsze produkty spożywcze w diecie Polaków to: cukier, białe pieczywo, masło, ziemniaki, warzywa, czarna herbata i mięso. Polacy są zdecydowanie mięsożerni, a wydawałoby się coraz bardziej popularny, zwłaszcza w pewnych środowiskach, wegetarianizm w świetle danych statystycznych dotyczących wszystkich mieszkańców kraju, wypada bardzo słabo. Zaledwie 5% pytanych to wegetarianie, natomiast 95% deklaruje, ze możliwości zostania wegetarianinem nawet nie bierze pod uwagę. Dania mięsne można przyrządzać na rozmaite sposoby, ale zdecydowanie najlepiej Polacy lubią mięso panierowane i smażone. Codzienny jadłospis Polaków nie tylko bazuje na starych, sprawdzonych przepisach, ale jest dość ograniczony. Nie ma tu miejsca na eksperymenty i fantazje kulinarne. Lista potraw jadanych, na co dzień jest dość krotka. Monotonia żywieniowego dnia powszedniego zaczyna się już od rana: na śniadanie najczęściej kanapki, na drugie śniadanie kanapki i na kolacje również kanapki. Obiady Polacy jedzą dwudaniowe: zupa i danie drugie. Polskie śniadanie to najczęściej kanapki z wędliną z serem, jajecznica albo płatki z mlekiem. Do tego pijemy kawę, herbatę albo sok. Pomijanie śniadania to jeden z najczęstszych błędów żywieniowych. Polski obiad składa się z dwóch dań (zupy i dania głównego). Obiadowe dania bezmięsne, czy to przez brak tradycji (ryby), czy tez przez ich pracochłonność (pierogi), pojawiają się na polskim stole nader rzadko. W Polsce jest rozwinięta bardzo bogata tradycja zup - wysoce zróżnicowanych pod względem regionu czy sezonu. Polacy na kolacje jędzą kanapki bądź dania sporządzone na ciepło i lekko strawne.
Poczet polskich zup tworzą:
rosół - 34% Polaków je go najczęściej,
pomidorowa - dla 32 % to najczęstsza zupa,
jarzynowa - 12%
ogórkowa - 10%
krupnik - przez 6% najczęściej jadalna zupa,
barszcz czerwony - 5% uważany za najczęściej jadalna zupa.
Wśród drugich dań na stolach nadal królują:
piersi z kurczaka - najczęściej jadana przez 32%,
kotlet schabowy - 26% polaków jada go najczęściej,
kotlet mielony - jadany przez 20%,
żeberka, wątróbka czy gulasz są jadane rzadziej.
Polacy wydaja się być konserwatywnymi w swoich najczęstszych wyborach kulinarnych. Wybierają potrawy, które będą smakować wszystkim domownikom i są łatwe dla gotujących do przygotowania. Każdy kraj pielęgnuje własne, odrębne tradycje kulinarne przekazywane z pokolenia na pokolenie. Szczególnym tego przykładem jest Wielkanoc i Boże Narodzenie, kiedy to potrawy od wieków tak samo przyrządzane są istotna częścią świątecznej atmosfery. W czasie Świat Wielkanocnych na polskich stołach powinny się znaleźć: baby drożdżowe, mazurki, żurek z białą kiełbasą, pieczona szynka, wędlina, kiełbasy, pasztety, biały barszcz. Podczas Świat Bożego Narodzenia na wigilijnym stole powinny znaleźć się wszystkie płody ziemi, a potraw powinno być 12. Każdej należy spróbować, co ma zapewnić szczęście przez cały rok. Do najważniejszych należą: barszcz z uszkami, ryby, kapusta z grochem, kapusta z grzybami, pierogi z kapusta, kasza z suszonymi grzybami, paszteciki z grzybami, kulebiak oraz kutia (tradycja wschodnia), kompot z owoców.
W dawnej Polsce bez bigosu nie mogło się odbyć żadne polowanie. Bigos jest kompozycja nie tylko złożona, ale i o znacznej ilości wariantów. Grzany w kociołku na ognisku, przyrządzany był z kapusty kiszonej albo słodkiej na kwasie buraczanym lub z obu tych rodzajów razem, ale duszonych oddzielnie i łączonych po uduszeniu. Mięsa rożnego gatunku i kiełbasy gotowano razem z kapusta, ale pieczeń z dziczyzny (a szczególnie z zająca) dodawano dopiero pod koniec gotowania. W staropolskim menu nie mogło również zabraknąć różnorodnych mies. Na stoły podawano pieczone prosięta nadziewane kasza, sarny oraz dziki, nie brakowało pieczeni z rożnych gatunków ptactwa oraz ryb. Jako przyprawy stosowano: sol kamienna, czosnek, chrzan i ocet, do słodzenia najczęściej używano miód. Częstymi daniami staropolskimi na stole były zupy, tak zwane polewki. Wśród nich szczególną sławę zdobyła potrawa sporządzana z wolowych lub cielęcych żołądków, zwana do dziś flakami. W Polsce bardzo rozpowszechniony jest żur prosty, ugotowany na wywarze z warzyw z dodatkiem niewielkiej ilości ugotowanych ziemniaków. Żur staropolski przyrządza się na zakwasie, zabiela mlekiem lub śmietaną albo gotuje na rosole wraz z suszonymi grzybami oraz dodatkiem kiełbasy. Przez wieki codziennym napojem Polaków było piwo. Podawano je na śniadanie w formie zupy piwnej zwanej piwna polewka.
Najbardziej charakterystyczna i jednocześnie najliczniejsza grupę stanowią „gotujący dla rodziny”. Najczęściej są to kobiety mieszkające w małych i średnich miastach, które przez większość dni w tygodniu przygotowują posiłki dla wszystkich członków rodziny. Przedstawicielki tej grupy nie odczuwają potrzeby eksperymentowania w kuchni i często serwują dania ulubione dla rodziny. Repertuar przepisów jest oparty na tradycyjnej polskiej kuchni, z niewielka przestrzenia na poszerzanie smaków o nowe dania. Drugi segment stanowią najmłodsi Polacy, którzy najchętniej spożywają posiłki wspólnie z przyjaciółmi. Z badan wynika ze jest to wielkomiejska grupa, która w wolnym czasie spotyka się ze znajomymi, także po to, aby wspólnie gotować. Inspiracji do przygotowania posiłku czerpią z serwisów internetowych. Przy wyborze dań kierują się łatwością przygotowania, co związane jest z ich stosunkowo małym zasobem wiedzy i umiejętności kulinarnych. Kolejna równie liczna grupę stanowią „rodzinne posiłki w domu i na mieście”. W tej grupie przeważają zamożni mężczyźni, dla których najważniejsze jest spożywanie posiłków z rodzina - chętnie przygotowują posiłki w domu, ale także regularnie wychodzą do restauracji. Następną grupa, którą można wymienić jest grupa „podano do stołu”, są to mężczyźni zamieszkujący głównie mniejsze miasta. Najczęściej mieszkają z rodzicami, dlatego cenią sobie rodzinne posiłki, szczególnie przygotowane przez mamę. Osoby w tej grupie cenią sobie wygodę i prostotę przygotowania posiłków, co może wynikać z faktu, ze sami rzadko zaglądają do kuchni.
Do potraw tradycyjnych w polskiej kuchni należy zaliczyć:
barszcz czerwony,
barszcz biały - zwany także jako zalewajka lub żur,
bigos - potrawa myśliwska,
chłodnik - zupa z mleka lub śmietany z warzywami, podawana na zimno latem,
czernina,
grochówka,
galareta drobiowa lub wieprzowa,
jarzyny po polsku - warzywa gotowane w wodzie, podawane z bulka tarta zarumieniona na maśle,
kapusta kiszona,
ogórek kiszony,
karp,
sandacz po polsku,
kapuśniak,
kaszanka,
kasza gryczana i inne rozmaite kasze,
kluski - także pyzy i kołduny (np. z kiszona kapusta, jagodami lub twarogiem),
kopytka - rodzaj klusek,
kompot - chłodny napój owocowy,
kutia - jadana głównie na Wigilie,
makowiec,
mazurki - jadalne głównie na Wielkanoc,
miód,
nalewki różnego rodzaju,
ogony bobrowe - ulubiona potrawa polskiej szlachty
piernik - korzenne ciasto miast Gdańska i Torunia,
pierogi - potrawa z gotowanej maki z nadzieniem,
racuchy,
rolada,
raki,
rosół - z kością lub bez, gotowany wywar na mięsie lub z samych warzyw,
zupa grzybowa,
szary sos polski - znany pod ta nazwa w całej europie,
wątroba - gęsie, siekana z cebulka,
zupa ogórkowa,
zupa szczawiowa.
Potrawy o nowszym, często wspólne z kuchnia niemiecka, włoską i francuzką, ale obecnie bardzo charakterystyczne dla polskiej kuchni na terenie całego kraju i są to:
befsztyk tatarski - potrawa z surowego mięsa,
golonka gotowana,
flaczki,
gulasz,
kalafior gotowany - podawany z zasmażka z masła i bulki tartej,
naleśniki,
mizeria,
kotlet schabowy,
risotto, spaghetti i inne makarony,
ryz - pieczony na słodko z jabłkami i cynamonem,
stek,
szpekucha,
ziemniaki - we wszelkich formach (gotowane, smażone) zastąpiły kasze,
sztuka mięsa z sosem - gotowana wołowina podawana w sosie chrzanowym,
włoszczyzna,
zupa pomidorowa - podawana z polskimi kluseczkami lanymi, ryżem lub makaronem.
Rozwój międzynarodowego przemysłu spożywczego oraz tempo współczesnego świata, przyczyniają się do unifikacji zwyczajów kulinarnych. Jadłospisy restauracji oraz w rodzinnym domu są zbliżone do jadłospisów z innych krajów. Na szczęście równocześnie obserwujemy rosnące zainteresowanie kuchniami narodowymi, dzięki czemu możemy pokazać smak potraw kuchni polskiej innym krajom. W tym wielkim, międzynarodowym chorze kulinarnym, polska kuchnia zajmuje godne miejsce w rankingu kuchni.