Auguste Comte
Życiorys.
Auguste Comte(Isidore Auguste Marie François Xavier Comte) urodził się w 1798r. w Montpellier. Jego ojciec był tradycyjnym katolikiem, monarchistą.
W 1806r. uczęszczał do liceum z internatem w Montpellier. Wtedy tez zapoznał się z filozofią braci Lumières, stracił swe poglądy katolickie, zaczął kontestować autorytety, manifestował przeciw polityce napoleońskiej. Był wybitnym uczniem z retoryki i matematyki.
W 1814r. mając 16 lat zajął pierwsze na południu a czwarte w całej Francji miejsce w konkursie, który zapewniał dostanie się na Politechnikę w Paryżu. Ze względu na brak dyscypliny i kontestacje polityki Comte został wydalony ze studiów. Aby się utrzymać musiał udzielać korepetycji z matematyki.
W 1817r. Comte został sekretarzem hrabiego Saint-Simon. Ich współpraca zakończyła się w 1824r. w nieprzyjemnych okolicznościach. Chodziło o to, ze Saint-Simon nie dotrzymał słowa wydania „Catéchisme des industriels” z nazwiskiem autora-czyli Comte'a.
W 1826r. Comte otworzył dla swoich przyjaciół i dobrych naukowców kurs filozofii pozytywnej. Na którym w ponad 70 lekcjach prezentował główne myśli pozytywistyczne.
Od 1845-1846 Comte był związany z Clotilde de Vaux. Wpłynęło to na pozytywizm Comte, który stał się bardziej subiektywny.
W 1848r. na skutek rewolucji zaczął marzyc aby przekazać pozytywizm ludowi. Z tego powodu utworzył Towarzystwo Pozytywistów. W późniejszych przekształcił je w religię pozytywna czyli Religię Ludzkości.
Auguste Comte zmarł na raka w 1857r.
Dzieła
1) “Wykład filozofii pozytywnej” Cours de philosophie positive. 6 tomów. (1830-1842).
2) “Rozprawy o duchu filozofii pozytywnej.” Discours sur l'esprit positif. (1842)
3)”Rozprawy o całokształcie pozytywizmu” Discours sur l'ensemble du positivisme. (1848)
4) Catéchisme positiviste (1852)
5) “System polityki pozytywnej” Système de politique positive. publikowane były między 1851-1854.
6) Apel do konserwatystów Appel aux conservateurs, 1855
7) „Uniwersalny system właściwych koncepcji dla normalnego państwa ludzkości” Système universel des conceptions propres à l'état normal de l'humanité, 1856
Pozytywizm.
Comte przeciwstawiał temu co „negatywne, urojone, jałowe, chwiejne, mgliste i destrukcyjne” tym co jest „pozytywne” czyli „realne, pożyteczne, ścisłe, pewne i konstruktywne”.
Pozytywizm miał dać praktyczna wiedzę (o faktach), która pozwalała by organizować społeczeństwo.
Formuła Comte'a „Savoir pour prévoir et prévoir pour pouvoir” czyli wiedziec, żeby przewidzieć i przewidzieć, żeby móc. Powinno się umieć przewidywać procesy społeczne aby nie doszło do żywiołowego ich przebiegu.
Z Augustem Comtem wiąże się pozytywizm filozoficzny. Uważał, że pozytywistyczne filozofowanie zaczyna się, gdy „człowiek zaczyna praktycznie posługiwać się swym rozumem”.
Naukowa orientacja pozytywizmu oznaczała poznanie rzeczywistości. Przedmiotem naukowego poznania może być jednak tylko to co da się rozstrzygnąć w sposób ścisły i pewny.
Pozytywizm w polityce miał skonstruować państwo nowoczesne, odpowiadające społeczeństwu industrialnemu.
Celem Comte'a było stworzenie spójnej ideologii pozytywistycznej.
Podział nauk.
Nauki razem tworzą hierarchię. Miejsce każdej nauki wyznaczane jest historycznie lub logicznie. Historycznie-czyli w zależności od kolejności ich powstania i logicznie czyli na podstawie logicznego uporządkowania nauk (biorąc pod uwagę niezbędność nauk wyżej usytuowanych w hierarchii dla nauk usytuowanych niżej).
Nauki jakie wyróżnił Comte to :
Matematyka, astronomia, fizyka, chemia, biologia i socjologia.
Kryteria logiczne jakimi posłużył się Comte to m.in.:
a)stopień swej malejącej ogólności i abstrakcyjności
b)stopień swej rosnącej złożoności
c)stopień swej doniosłości praktycznej.
Matematyka: najbardziej abstrakcyjna, najprostsza, najmniej praktyczna
Dwie ostatnie nauki tj. socjologia i biologia różnią się trochę od pozostałych. Tutaj przedmiotu badanego nie rozkłada się na części składowe (społeczeństwo jest złożone). Co wiąże się także z inna metodą-a mianowicie od poznania całości do poznania części.
„Społeczeństwo, nie bardziej daje się rozłożyć na jednostki niż powierzchnia geometryczna na linie czy też linia na punkty”.
Podział nauk może się sprowadzać do podziału najpierw na nauki o ciałach organicznych i nieorganicznych.
Comte twierdził, ze nauka rozciągnie swoje królestwo na całość spraw ludzkich, stworzy system, który dopełni powstanie socjologii.
Socjologia
Socjologia to nauka o społeczeństwie.
Auguste Comte był twórcą nazwy socjologia (societas- wspólnota oraz logos-nauka). Comte używał jednak słowa socjologia zamiennie z innymi określeniami- takimi jak „filozofia społeczna” „filozofia polityczna”. Powstanie socjologii było związane ze stanem społeczeństwa na początku XIXw. Rolę czynnika rekonstrukcji społecznej ma pełnić nauka. Comte wierzył, że podstawowym czynnikiem przemian społecznych jest stan świadomości jednostek. Mówił, że „…upadek filozofii teologicznej i odpowiadającej jej władzy duchowej pozostawił społeczeństwo bez jakiejkolwiek dyscypliny moralnej” (rozkładowi uległ dawny system wierzeń-katolicyzm, a także system feudalny) . W ten sposób sugeruje, że kryzys obejmuje stan świadomości. Społeczeństwo nie jest zintegrowane, jednostki są egoistyczne, trwałe więzi pomiędzy ludźmi nie występują. To wszystko grozi zagładą, gdyż tam gdzie nie ma żadnych wspólnych wartości nie jest możliwe aby istniało społeczeństwo(jako ognisko życia moralnego). Jeżeli zatem to nauka miała pełnić rolę czynnika rekonstrukcji społecznej, to trzeba ja przebudować w duchu pozytywnym. Starał się stworzyć „naukę o społeczeństwie” na wzór nauk przyrodniczych.
Uratować społeczeństwo oprócz nauki mogła także stworzona przez Comte'a naukowa religia. Była oparta na dogmatach nauki, bez boga, gdzie oddaje się „kult” wielkim ludziom.
Comte twierdził, że :
1.poglądów naukowych nie da się zakwestionować.
2.nadaje swoim poglądom także sankcje historiozoficzną. Jego zdaniem proces poznania przechodzi przez 3 fazy: teologiczna, metafizyczną i naukową.
Jest to prawo trzech stadiów, które pochodzi jeszcze od Saint-Simon'a.
Faza teleologiczna-człowiek posługuje się tu wyobraźnia a nie rozumem, tłumaczenie większości zjawisk za pomocą istnienia podmiotów nadnaturalnych, sił nadprzyrodzonych.
a)fetyszyzm-najdawniejszy okres historii ludzkiej. Człowiek uduchowiał martwe przedmioty, w których widział boga.
b)politeizm-kult gwiazd, obdarzano życiem różne fikcyjne istoty, ich interwencja była źródłem zjawisk.
c)monoteizm-era chrześcijaństwa-zjawiska podlegają niezmiennym prawom, świat jest rządzony przez boga.
Faza metafizyczna-zjawiska wyjaśniano przez odwołanie się, do przyczyn metafizycznych, bóg został zastąpiony przez Rozum, Naturę. Jest to okres min. Rewolucji francuskiej. Laicyzuje pierwszą fazę, racjonalizuje ją.
Faza pozytywna(naukowa)-oparcie poznania na faktach, eliminuje przesądy, świętość.
„W ustroju teologicznym rozum był niewolnikiem serca, w systemie pozytywnym będzie jego sługą”
Te trzy fazy można porównać do osoby:
Pierwszy etap to dzieciństwo-gdzie dominuje wyobraźnia
Drugi etap to młodość, kiedy to człowiek racjonalizuje wiele rzeczy, zjawisk wydarzeń.
Trzeci etap to dorosłość-człowiek korzysta ze swojego doświadczenia.
Przedmiot socjologii.
Comte określił przedmiot socjologii bardzo szeroko-włączył do niej wszystko to, co nie mieściło się w przyrodoznawstwie. Socjologia miała badać organizm społeczny-jako całość. Interesował się zmianami w systemie (a nie systemu, gdyż jest on trwały). Chodzi o to porządek społeczny jest taki sam, ulega tylko drobnym zmianom.
Przedmiotem socjologii nie jest także jakieś konkretne społeczeństwo-chodzi tu o Ludzkość. Co nie było np. zdaniem Harrisa trafne, gdyż nie istnieje jedna naród do którego można odnosić zmiany.
Metody stosowane w socjologii.
Metody stosowane w socjologii były odmienne od tych stosowanych w innych naukach. Odmienność ta mogła być dwojaka
a)stosowanie metod znanych innym naukom-czysta obserwacja, eksperyment, metoda porównawcza. Ważne tutaj jest, aby liczyć się z tym, że społeczeństwo jest całością.
Obserwacja-powinna być zewnętrzna wobec przedmiotu.
Eksperyment-w dosłownym tego słowa znaczeniu nie może wystąpić, to przyroda dostarcza nam tego rodzaju doświadczeń.
Metoda porównawcza-jeżeli socjolog chce ją zastosować powinien uważać gdyz nie zawsze każde porównanie jest dobre.
b)metoda historyczna-najbardziej właściwa dla socjologii, polega na porównywaniu kolejnych stanów ludzkości.
Socjologia jest nauką pozytywna, ponieważ gromadzi ona wiedzę, która jest empirycznie sprawdzalna (przezwycięża pozostałości myślenia teologicznego).
Statyka społeczna.
Zajmuje się ona metodycznym badaniem porządku społecznego-związkami między różnymi częściami społecznego systemu (czynnikami kształtowania się społecznego consensusu).Jest to inaczej „teoria instytucji” Comte'a.
Comte bada wpływ rodziny, własności, podziału pracy, państwa, języka i religii.
Dla Comte'a to społeczeństwo było najważniejsze-jako całość. Dlatego tez na pierwszy plan wysunął rodzinę-jako podstawową komórkę, formę zrzeszenia się. Była elementem najtrwalszym, w jej budowie nie chodziło o dwie odrębne osoby lecz o całość jaka razem tworzą.
Podział pracy także zrzesza ludzi(jest rezultatem współżycia społecznego). Są powiązani ze sobą i zależni od siebie.
Religia-to ona ma moc duchową, consensus jaki wynika z religii jest consensusem morlanym.
Język-wytwarza wspólnotę uczuć i powiązania między ludźmi.
Dynamika społeczna.
Jest to teoria postępu społecznego. Rozwój ten ma charakter prawidłowy, funkcjonuje wg prawa trzech stadiów, przemiany te są połączone ze wszystkimi dziedzinami życia społecznego.
Comte zwrócił uwagę na zależność zmiany świadomości, ze zmianą organizacji społecznej.
Świadomość teleologiczna-odpowiada państwom sztywnym
Świadomość metafizyczna-dezorganizacja
Świadomość naukowa-reorganizację(zapewnia trwały porządek)
Auguste Comte był najważniejszym przedstawicielem wczesnego pozytywizmu. Został on uznany za ojca socjologii.
Cytaty
Cours de philosophie positive
Nie poznamy nigdy całkowicie nauki jeżeli nie poznamy historii ("On ne connaît pas complètement une science tant qu'on n'en sait pas l'histoire.")
Système de politique positive
Cała edukacja powinna przygotowywać każdego do życia dla innych i życia z innymi. ("Toute éducation humaine doit préparer chacun à vivre pour autrui, afin de revivre dans autrui.")
Socjologia jest specjalnością internistów.( "Le philosophe est le spécialiste des généralistes.")
Miłość jako zasada, porządek jako podstawa, postęp jako cel (L'amour pour principe; l'ordre pour base; le progrès pour but)
Bibliografia:
A.Pieniążek, M.Stefaniuk, Socjologia prawa. Zarys wykładu, Zakamycze 2005
J. Szacki, Historia myśli socjologicznej, Warszawa 1983
J.Oniszczuk, Filozofia i teoria prawa, Warszawa 2008
Lech Dubel, Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku,
Warszawa 2009
2