Czym będziemy się zajmować?
historia pieniądza,
współczesny pieniądz -funkcje, pieniądz i czas, rodzaje instrumentów finansowych, proces emisji, kreacji pieniądza,
podstawowe kategorie finansowe -kategorie przychodowe, dochodowe, wydatkowo -kosztowe, podatkowe, dłużne,
wybrane teorie finansów -teoria klasyczna, liberalna …,
stopy procentowe i dyskontowe,
system finansowy -rynki walutowe, pieniężne, kapitałowe,
przedmiot i metoda nauki finansów -ogólna charakterystyka finansów, zjawiska finansowe, metodologia badań,
polityka finansowa -cele, rodzaje polityki finansowej, instrumenty polityki finansowej,
podmioty systemu finansowego gospodarki -państwo, przedsiębiorstwa oraz gospodarstwa domowe,
dwuszczeblowa struktura sektora bankowego -bankowość centralna oraz komercyjna,
bankowość komercyjna -klasyfikacja czynności, rodzaje usług, model finansowy banku depozytowo -kredytowego,
ryzyko w działalności bankowej,
Rodzaje finansów
w skali mikro:
gospodarstw domowych, przedsiębiorstwa, publiczne,
w skali makro: obejmują powiązania finansowe między podmiotami tworzącymi system finansowy gospodarki,
system finansowy składa się z wszystkich podmiotów powiązanych ze sobą instrumentami finansowymi,
instrumenty finansowe wyrażają określone prawa lub zobowiązania materialne,
Etymologia terminu „finanse”
łac. finatio -orzeczenie sądowe kończące spór,
treścią orzeczenia sądowego była m.in. należność pieniężna,
finanse są nierozerwalnie związane z pieniądzem,
w starożytności wymiana między ludźmi odbywała się według formuły: towar za towar,
Historia pieniądza
początek pieniądza wiąże się z okresem występowania nadwyżek określonego towaru,
występowanie nadwyżek towarów skutkują pojawieniem się towarów szczególnych (jednorodność, podzielność, trwałość), pełniących funkcje środka płatniczego oraz miernika wartości,
Przykłady towarów szczególnych:
skóry zwierzęce,
szlachetne kruszce, sztabki złota, srebra,
monety o różnym ciężarze i zawartości kruszcu,
proces bicia monet (o różnym ciężarze i zawartości kruszcu) rozpoczął się w Egipcie w III tysiącleciu p.n.e.,
powstanie systemu monetarnego nastąpiło w starożytnej Grecji w VII w. p.n.e.,
rozpowszechnienie systemu monetarnego rozwija handel -wymiana oraz akumulacja pieniądza,
reforma pieniężna Karola Wielkiego -800 r. -wprowadzenie systemu denarowego,
okres „psucia” (fałszowania) monet -do XII wieku,
władcy często stosowali powszechny obowiązek wymiany monet. Polegał on na wychwytywaniu z obiegu monety o wysokiej próbie, po czym przetapianiu jej na monety z mniejszą zawartością kruszcu,
rozwój bankowości w średniowieczu -początkowo przyjmowano pieniądz na przechowanie, później pożyczano go na procent,
handel międzynarodowy związany z odkryciami geograficznymi -kantory wymiany pieniędzy,
rola złotników -proces kreacji pieniądza,
rozwój banków komercyjnych, które przyczyniają się do wzrostu gospodarczego świata, ale także doprowadzają niektóre gospodarki do sytuacji kryzysowych,
rozwój bankowości centralnej -uregulowanie działalności banków komercyjnych,
pieniądz elektroniczny -zwiększenie szybkości rozliczeń miedzy kontrahentami,
Przedmiot finansów
to ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka,
to zjawiska związane z emisją pieniądza przez banki centralne i kreowaniem pieniądza przez banki komercyjne,
powyższe zjawiska umożliwiają powstawanie innych zjawisk finansowych związanych z ich alokacją, operacjami na giełdach papierów wartościowych itp.,
Analiza zjawisk finansowych
w ujęciu podmiotowym:
podział na: finanse państwa (publiczne), finanse przedsiębiorstw, finanse gospodarstw domowych,
tzw. instytucjonalne podejście do finansów, którego rezultatem jest wyodrębnienie instytucji finansowych,
instytucje finansowe to podmioty działające w sektorze finansowym (bankowe i pozabankowe instytucje finansowe: towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne, pośrednictwo finansowe),
międzynarodowe instytucje finansowe: Bank Światowy, EBOiR, Fundusz Walutowy,
parlament (w zakresie tworzenia norm prawnych w działalności bankowej, ubezpieczeniowej, powierniczej lub fiskalnej),
Ministerstwo Finansów oraz wyspecjalizowane podmioty działające w obszarze finansowym, tzw. aparat skarbowy,
organy kontroli finansowej: NIK, RIO, KNF, PUNU,
w ujęciu przedmiotowym (opisuje przedmiot stosunków finansowych):
rodzaje zjawisk finansowych w ujęciu przedmiotowym:
Transakcje (kupna /sprzedaży),
Transfery -jednokierunkowe przepływy pieniądza, np. podatki, cła, opłaty, składki na ubezpieczenie społeczne,
Pożyczki -cechą charakterystyczną jest ich zwrotny charakter,
w ujęciu instrumentalnym:
jako narzędzia pieniężne wykorzystywane przez podmioty do osiągania określonych celów, w różnych dziedzinach życia gospodarczego oraz społecznego, np: depozyty, kredyty, fundusze inwestycyjne, instrumenty pochodne, czeki, weksle,
w ujęciu funduszowym:
występujące w formie organizacyjnej, która umożliwia gospodarowanie (gromadzenie oraz wydawanie) pieniądzem,
przyjmując za kryterium własność:
fundusze publiczne,
fundusze prywatne,
przyjmując za kryterium funkcje ekonomiczne podmiotów:
fundusze państwa (rządowe, samorządowe),
fundusze banków,
fundusze przedsiębiorstw,
fundusze towarzystw ubezpieczeniowych,
Podział zjawisk finansowych na:
elementarne -np. cena, kredyt, depozyt, procent,
złożone -między zjawiskami złożonymi zachodzą związki o charakterze przyczynowo -skutkowym, np. atrakcyjniejsze oprocentowanie lokat skłania gospodarstwa domowe do ulokowania większej ilości wolnych środków pieniężnych,
to także transakcje, transfery oraz pożyczki,
Klasyfikacja zjawisk finansowych
Kryterium stanu zjawisk finansowych:
zjawisko finansowe statyczne -występowanie określonych zasobów finansowych (aktywa),
zjawisko finansowe dynamiczne -występowanie strumieni pieniężnych między podmiotami z różnych tytułów,
Kryterium przedmiotu zjawisk finansowych:
zjawiska przychodowe -przychody ze sprzedaży, przychody o charakterze transferowym, przychody finansowe, uruchomienie kredytu,
zjawiska rozchodowe -związane z rozdysponowaniem pieniądza, spłata kredytu,
zjawiska dochodowe -związane z wpływem pieniądza,
zjawiska kosztowe -związane z powstawaniem i pokrywaniem kosztów prowadzonej działalności gospodarczej,
zjawiska kredytowe -związane z zasilaniem podmiotów w środki finansowe, a także z mechanizmem tworzenia pieniądza,
zjawiska pożyczkowe -związane z zasilaniem podmiotów w środki finansowe, ale nie są związane z kreacją nowego pieniądza,
zjawiska gotówkowe /bezgotówkowe -związane z transakcjami gotówkowymi /bezgotówkowymi,
zjawiska oszczędnościowe,
zjawiska ubezpieczeniowe -których przedmiotem jest ochrona przed skutkami różnych zdarzeń losowych,
Metodologia finansów
metody poznania naukowego: obserwacja zjawisk (empiria), metody ilościowe,
zastosowanie modelu -narzędzie poznania,
model pozytywny -opisujący rzeczywistość,
model normatywny -projektujący rzeczywistość,
systemowe podejście do zjawisk finansowych,
Metoda porównania nakładów z efektami -odpowiada na pytanie: czy są realizowane cele finansowe?,
zasada racjonalnego działania, zasada ekonomiczności,
Metoda porównywania kosztów i korzyści -np. koszty służby zdrowia w relacji do liczby porad lekarskich, zabiegów,
Metoda bilansowa -pozwala ustalić stan równowagi badanego elementu rzeczywistości (np. relacja dochodów do wydatków),
Metoda strumieniowa np. analiza przychodów ze sprzedaży w relacji do kosztów uzyskania przychodów,
Metoda zasobowa (majątkowa),
Metoda strumieniowo -zasobowa pozwala na rozpoznanie zjawisk finansowych w ujęciu statycznym oraz dynamicznym,
Kategorie finansowe
kategoryzowanie =nadawanie cech wspólnych,
Kategorie finansowe dzielimy na:
przychodowe -cena, przychód pieniężny,
dochodowe -dochód, zysk, procent,
wydatkowo -kosztowe -wydatek, koszt, amortyzacja,
dłużne -pożyczka, kredyt, deficyt, dług,
podatkowe,
Cena -funkcje
wyraża w pieniądzu wartość towaru, usługi lub wartość innego pieniądza (waluty),
dla zjawisk finansowych istotny jest mechanizm kształtowania się cen oraz skutki stosowania cen przez podmioty gospodarcze,
Funkcje cen:
Przychodowa (dochodowa) -efektywna cena wpływa na wielkość osiąganych przychodów, a także poziom ponoszonych kosztów,
Alokacyjna -w oparciu o ceny następuje podział dochodu narodowego,
Redystrybucyjna -jako narzędzie redystrybucji dochodów podmiotów,
Motywacyjna -stymuluje podejmowanie określonych decyzji finansowych,
Agregacyjna -wykorzystanie ceny jako miernika wartości,
Przychód pieniężny
narzędzie weryfikacji skuteczności rynkowej podmiotu,
przychód pieniężny umożliwia ponoszenie kosztów działalności przez podmiot oraz jest źródłem nadwyżki ekonomicznej,
wpływ pieniężny a przychód pieniężny (?),
wpływ pieniężny -pojęcie szersze, obejmujące wszystkie wpływy niezależnie od ich tytułu oraz treści ekonomicznej,
Dochód
najważniejsza kategoria, z którą wiąże się powstanie ekonomii, nadwyżka przychodów nad kosztami,
współczynnik dochodowej elastyczności popytu,
procentowa zmiana popytu
W = ▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬▬
procentowa zmiana dochodu
Zysk
Funkcje ekonomiczne zysku:
Celu -zysk stanowi podstawowy cel działalności gospodarczej,
Wynagrodzenia -wykorzystanie talentu przedsiębiorczości,
Źródła finansowania celów podmiotu -inwestycje, premie,
Motywacyjne -wyzwalające aktywność i przedsiębiorczość,
Rezerwy finansowej -zysk zatrzymany,
Procent
dochód (koszt) osiągany z kapitału pożyczkowego,
dwie formy procentu: odsetki oraz dyskonto,
porównywalność stopy dyskonta (potrącenie odsetek z góry) ze stopą odsetek (inkasowanych z dołu),
d x 100
D = ▬▬▬▬▬▬
100 - d
gdzie: D = stopa odsetek (inkasowanych z dołu),
d = stopa dyskontowa,
Procent -przykład …
Która oferta jest korzystniejsza?:
pożyczyć 100.000 zł oprocentowane 11 % w skali roku,
pożyczyć 100.000 zł na rok płacąc z góry 10%.
10 x 100
D = ▬▬▬▬▬ = 11,11%
100 -10
Renta pieniężna
to dochód otrzymywany regularnie (miesięcznie, rocznie) w długim okresie z tytułu np. ulokowanego kapitału, wydzierżawionej ziemi,
Rodzaje rent pieniężnych ze względu na kryterium pochodzenia:
renta ekonomiczna, np. cena ziemi w całości ustalana przez popyt,
renta z kapitału (rentier),
renta społeczna.
Wydatek
oznacza nabycie określonej części dochodu narodowego (PKB),
to kwota rozdysponowana w związku z różnymi transakcjami gospodarczymi,
wydatek a rozchód (?),
wydatkami nie są transfery oraz pożyczki,
Koszt
to wykorzystanie lub zużycie czynników wytwórczych w procesie gospodarczym,
koszt w krótkim okresie (stały, zmienny),
koszt w długim okresie (zmienny),
Amortyzacja
to zaliczenie w ciężar kosztów stopniowego zużycia majątku trwałego,
Rodzaje amortyzacji:
liniowa (równe odpisy amortyzacyjne),
przyspieszona (podwyższone odpisy amortyzacyjne w pierwszym okresie użytkowania -rodzaj preferencji podatkowej),
zużycie moralne a zużycie ekonomiczne
Podatek
to pieniężne, przymusowe, ogólne (powszechne), nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych, np. JST,
świadczenia niepieniężne (?),
Funkcje podatku:
fiskalna -narzędzie przejmowania dochodów przez państwo,
ekonomiczna -wymusza podejmowanie decyzji gospodarczych,
Pożyczka /Kredyt pieniężny
kategoria związana z charakterem pieniądza jako dobra ograniczonego,
Funkcja emisyjna /kreacji pieniądza -bank centralny może tworzyć pieniądz bezwarunkowo, banki komercyjne mogą kreować nowy, bezgotówkowy pieniądz,
Funkcja alokacyjna kredytu,
Funkcja kontrolna -przez pryzmat spłacanych kredytów bank ocenia stan gospodarki,
Deficyt finansowy
występuje, gdy istnieje przewaga wydatków nad dochodami,
ma charakter strumieniowy -obejmuje okres do 1 roku (dług finansowy -obejmuje okres powyżej 1 roku),
rodzaje deficytu: planowany, nadzwyczajny,
deficyt przejściowy, strukturalny,
deficyt budżetowy -wydatki budżetowe przewyższają dochody budżetowe,
Deficyt budżetowy
budżety państw świata zakładają deficyty, z reguły nie większe niż 5%,
zasady konwergencji -kryteria zbieżności (kryteria z Maastricht),
deficyt budżetowy mniejszy niż 3% PKB,
dług publiczny nie przekraczający 60% PKB,
Dług finansowy
zobowiązanie podmiotu do zapłaty określonych środków pieniężnych zgodnie z ustalonym harmonogramem,
konwersja długu -zmiana warunków długu oraz harmonogramu ich spłaty,
dług publiczny -zobowiązania finansowe władz publicznych (państwowych i samorządowych), a także zobowiązania o charakterze odszkodowawczym powstałe na mocy orzeczeń sądów, zobowiązania wynikające z ustaw,
Teoria finansów
pogląd mający na celu opis zjawisk finansowych, wyjaśnienie ich istoty,
nawiązują do różnych zjawisk finansowych, np. podatku, procentu, zysku,
na podstawie kryterium przedmiotu rozróżnia się teorie podatku, teorie kursu walutowego, teorie wydatków publicznych,
Teoria interwencjonizmu państwowego
koncepcja J. Keynes'a (1883 -1946) reakcją na Wielki Kryzys Ekonomiczny (1929 -1933) -głównym problemem gospodarek jest niewystarczający popyt globalny,
negacja zdolności gospodarki do samoregulacji,
polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych (przeciwieństwo liberalizmu gospodarczego),
rolą państwa jest wpływanie na wzrost popytu na pieniądz,
finansowanie inwestycji publicznych powinno się odbywać poprzez zwiększanie długu,
Teoria interwencjonizmu państwowego
J. M. Keynes proponował:
zwiększenie progresji opodatkowania wysokich dochodów przy jednoczesnym wzroście świadczeń społecznych,
preferencje dla działalności inwestycyjnej,
inwestycje stymulowane przez państwo,
Popyt na pieniądz
to zapotrzebowanie podmiotów gospodarczych spoza sektora bankowego na pieniądz gotówkowy oraz bezgotówkowy, który można zamienić na gotówkę (w sposób płynny),
Popyt na pieniądz wyznacza:
motyw transakcyjny,
motyw ostrożnościowy
motyw spekulacyjny
Interwencjonizm państwowy -przykłady ...
bezpośrednie finansowanie niektórych inwestycji gospodarczych przez państwo, np. budowy autostrad,
"ratowanie" upadających przedsiębiorstw przez preferencyjne kredyty, oddłużanie,
bezpośrednie dotacje do nierentownej produkcji lub usług,
prowadzanie monopolu państwowego w niektórych sektorach gospodarki, np. produkcji mocnych alkoholi,
"pompowanie" pieniędzy na rynek poprzez pomoc socjalną,
różnicowanie stóp podatkowych w różnych sektorach gospodarki, stosowanie ulg na inwestycje,
Funkcjonalna teoria finansów
to powiązanie teorii finansów z teorią cyklu koniunkturalnego,
została opracowana przez A. Lernera,
państwo powinno stosować wszelkie środki polityki pieniężnej pod warunkiem ich skuteczności -podatki, wydatki, zaciąganie i spłatę długu, emisję pieniądza,
funkcjonalna teoria finansów zaleca wzrost wydatków publicznych wtedy, gdy wydatki prywatne są niewystarczające do zapewnienia pełnego zatrudnienia oraz zastosowanie progresywnych podatków wtedy, gdy nadmierny wzrost wydatków globalnych grozi wywołaniem zjawisk inflacyjnych,
Klasyczna teoria finansów
zakłada trudności w równowadze (planowanie zrównoważonych budżetów, realizowanie deficytowych),
opisuje zachowanie państwa w stosunku do gospodarki -państwo nie powinno wpływać na gospodarkę,
tzw. neutralność podatkowa, nakładane podatki nie powinny wywierać wpływu na decyzje przedsiębiorców, konsumentów, inwestorów,
jak najmniejszy, zrównoważony budżet państwa, brak wydatków państwa na cele społeczne i gospodarcze,
Liberalna teoria finansów
mechanizm rynkowy jest jedynym, naturalnym sposobem prowadzenia działalności gospodarczej,
nieprodukcyjny charakter działalności państwa,
podatek liniowy,
zasada ekwiwalentności przy nakładaniu podatków,
wydatki istotne oraz wydatki nieistotne,
Koncepcja podaży pieniądza
to wartość występujących w obiegu rodzajów pieniądza, będąca w dyspozycji przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych,
Podaż pieniądza tworzą:
pieniądz gotówkowy,
pieniądz bezgotówkowy banków komercyjnych na rachunkach w banku centralnym,
wymienione elementy podaży pieniądza tworzą bazę monetarną.
wielkość bazy monetarnej poprzez zastosowanie mnożnika bazy monetarnej (działalności kredytowej banków komercyjnych) może być istotnie zwiększana,
wielkość podaży pieniądza mierzona jest agregatami pieniężnymi -od M1 do M3,
agregat M1 obejmuje gotówkę oraz depozyty płatne na żądanie,
agregat M2 obejmuje M1 oraz wkłady oszczędnościowe,
agregat M3 obejmuje M2 oraz depozyty terminowe,
Podaż pieniądza
|
Stan na |
WYSZCZEGÓLNIENIE |
31.01.2008 (1) |
|
w mln zł |
A. PODAŻ PIENIĄDZA (M3) |
569 305,0 |
1. Pieniądz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) |
75 446,3 |
2. Depozyty i inne zobowiązania |
480 831,2 |
2.1. Gospodarstwa domowe |
276 575,9 |
2.2. Niemonetarne instytucje finansowe |
24 216,2 |
2.3. Przedsiębiorstwa |
138 592,9 |
2.4. Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych |
12 035,9 |
2.5. Instytucje samorządowe |
21 032,7 |
2.6. Fundusze ubezpieczeń społecznych |
8 377,5 |
3. Pozostałe składniki M3 |
13 027,5 |
Monetarna instytucja finansowa (MIF) -to taka, której działalność polega na przyjmowaniu depozytów od podmiotów innych niż monetarne instytucje finansowe oraz udzielaniu kredytów lub /i inwestowaniu w papiery wartościowe na własny rachunek,
Teoria bankowa
opierała się na założeniu, że wartość pieniądza znajdującego się w obiegu nie musi odpowiadać wartości złota znajdującego się w skarbcach banków,
kredyt jako elastyczna metoda zasilenia gospodarki w pieniądz,
Model teorii bankowej:
Przedsiębiorstwo produkcyjne
BANK Przedsiębiorstwo handlowe,
Gospodarstwo domowe
kryzysy w bankach angielskich w I połowie XIX w.,
Peel Act z 1844 roku wprowadza obowiązek pełnego pokrycia banknotów złotem,
emisja banków komercyjnych była stopniowa zastępowana emisją banknotów Banku Anglii,
Teoria obiegowa
opiera się na założeniu, że będące w obiegu banknoty powinny być w pełni pokryte złotem,
wyjątkiem od tej zasady może być jedynie emisja zabezpieczona majątkiem Skarbu Państwa,
wprost proporcjonalny związek pomiędzy ilością pieniądza a poziomem cen,
Pieniądz
istotą pieniądza jest niezmienność pełnionych funkcji i dostosowywanie swojej formy do tego, by w określonym horyzoncie czasowym swoje funkcje wykorzystać najlepiej,
rolę pieniądza możemy określić na podstawie funkcji pieniądza,
Funkcje pieniądza
Pośrednika wymiany -pieniądz jest powszechnym ekwiwalentem, powszechnie akceptowalnym zamiennikiem towarów,
Środka płatniczego -instrument finansowy,
dłużnik za pośrednictwem pieniądza zwalnia się z zobowiązań wobec wierzyciela -tzw. prawny środek płatniczy,
Środka przetrzymywania majątku (tezauryzacji),
Miernika wartości -za pomocą pieniądza wyrażamy wartość wszystkich towarów lub zasobów,
Piąta funkcja pieniądza
funkcja pieniądza światowego -umożliwienie za jego pośrednictwem kształtowania międzynarodowych stosunków gospodarczych,
funkcja pieniądza jako środka płatniczego jest szczególnym przypadkiem funkcji środka wymiany,
pieniądz jako środek płatniczy ma moc zwalniania z zobowiązań handlowych, ale także ustawowych, np. podatkowych, cywilnych,
Ewolucja pieniądza
rolę pieniądza pełniły te dobra, które w określonym czasie najpełniej spełniały funkcje oczekiwane od pieniądza,
Jakimi cechami powinien charakteryzować się pieniądz?:
Rzadkość w sensie ekonomicznym -pieniądza w gospodarce powinno być tyle, ile go potrzeba,
Trudność, odporność na zniszczenie i zepsucie -dobro, które można magazynować i przechowywać,
Podzielność i łatwość w obrocie pomiędzy dostawcą a odbiorcą, -bydło, kruszec, pieniądz elektroniczny,
Rodzaje pieniądza
pieniądz naturalny -o emisji, ilości pieniądza w obiegu decydują odkryte i dostępne zasoby dobra, np. bydło, zboże, skóry, kruszec,
pieniądz liczony -cechowane znaki pieniężne,
pieniądz kredytowy -pieniądz papierowy wymienialny na kruszce emitowany przez banki, będący potwierdzeniem umowy kredytowej między bankiem i jego klientem,
pieniądz dekretowy (państwowy) -o emisji i zasadach obiegu decydują zarządzenia władzy państwowej,
Prawo Kopernika -Greshama
wartość nominalna -wartość, którą reprezentuje moneta,
wartość substancjalną (wewnętrzną) -wartość kruszcu, z którego jest wybita moneta -koszt produkcji pieniądza,
pieniądz pełnowartościowy:
wartość nominalna = wartość substancjalna,
pieniądz nadwartościowy: WN < WS,
pieniądz podwartościowy: WN > WS,
Pieniądz naturalny
psucie pieniądza to wprowadzanie do obiegu pieniędzy podwartościowych,
pieniądz nadwartościowy wypada z obiegu na skutek tezauryzacji,
pieniądz nadwartościowy w warunkach hiperinflacji,
Formy współczesnego pieniądza
pieniądz gotówkowy -banknoty i monety emitowane przez bank centralny,
pieniądz bezgotówkowy -pieniądz istniejący w formie zapisu na rachunkach rozliczeniowych osób fizycznych oraz podmiotów gospodarczych,
pieniądz elektroniczny -odpowiednik znaków pieniężnych przechowywany na elektronicznych nośnikach informacji,
Zasada podwójnego zapisu
współczesny pieniądz jest instrumentem finansowym występującym w aktywach jego właściciela, a jednocześnie w pasywach innego podmiotu (emitenta),
pieniądz gotówkowy jest zobowiązaniem banku centralnego,
pieniądz bezgotówkowy (także elektroniczny) występuje w pasywach banku komercyjnego
Kreowanie współczesnego pieniądza
pieniądz jest znakiem pieniężnym emitowanym przez państwo,
w rozliczeniach pieniężnych nie ma bezwzględnej potrzeby posługiwania się pieniądzem fizykalnym zarówno ze względów praktycznych, jak również bezpieczeństwa,
transakcje gospodarcze można dokonywać bezgotówkowo (przez dokonywanie zapisów na rachunkach bankowych),
tylko część pieniądza fizykalnego znajduje się w obiegu,
pieniądz fizykalny z reguły dostarczany jest do banku,
banki pełnią rolę pośrednika między podmiotami oszczędzającymi, a zgłaszającymi popyt na pieniądz,
proces przyjmowania depozytów oraz udzielania kredytów w gospodarce rynkowej jest procesem ciągłym,
wartość środków pieniężnych wpływających do banku w charakterze oszczędności znacznie przewyższa wartość środków pieniężnych wypłacanych przez banki komercyjne tytułem zwrotu powierzonych im oszczędności,
Kreowanie współczesnego pieniądza (I)
złotnicy:
AKTYWA PASYWA
złoto (+500) kwity depozytowe (+500)
przedsiębiorstwo:
AKTYWA PASYWA
złoto (-500)
kwity depozytowe (+500)
Kreowanie współczesnego pieniądza (II)
bankierzy:
AKTYWA PASYWA
złoto (+250) (+500)
weksel za złoto (+250)
przedsiębiorstwo:
AKTYWA PASYWA
złoto (+250) zobowiązania wekslowe (+250)
Kreowanie współczesnego pieniądza (III)
bank:
AKTYWA PASYWA
weksel (+250) banknoty (+250)
przedsiębiorstwo:
AKTYWA PASYWA
banknoty (+250) zobowiązania wekslowe (+250)
Kreowanie współczesnego pieniądza (IV)
bank:
AKTYWA PASYWA
złoto (+250)
weksle (+500) banknoty (+750)
przedsiębiorstwo:
AKTYWA PASYWA
złoto (+250) zobowiązania wekslowe (+500)
banknoty (+750) kapitał własny (+500)
Kreowanie współczesnego pieniądza (V)
bank:
AKTYWA PASYWA
złoto (-50)
obligacje (+100) banknoty (+50)
skarb państwa:
AKTYWA PASYWA
złoto (+50) obligacje skarbowe (+100)
banknoty (+50)
Kreowanie współczesnego pieniądza -bilans banku (VI)
bank:
AKTYWA PASYWA
złoto (200)
weksle (500)
obligacje skarbowe (100) banknoty (800)
OGÓŁEM (800) (800)
Kreowanie współczesnego pieniądza -bilans przedsiębiorstwa
przedsiębiorstwo:
AKTYWA PASYWA
złoto (250) zobowiązania wekslowe (500)
banknoty (750) kapitał własny (500)
OGÓŁEM (1.000) (1.000)
Kreowanie współczesnego pieniądza -bilans skarbu państwa
skarb państwa:
AKTYWA PASYWA
złoto (50) zobow. z tyt. obligacji (100)
banknoty (50)
OGÓŁEM (100) (100)
Kreacja pieniądza w ujęciu sformalizowanym
system bankowy ma strukturę dwuszczeblową,
pieniądz banku centralnego jako baza monetarna -podstawa zwiększania podaży pieniądza (część bazy monetarnej stanowią depozyty),
MO -baza monetarna,
M1 = M0 + depozyty płatne na żądanie,
M2 = M1 + depozyty terminowe,
Kreacja pieniądza w ujęciu sformalizowanym
wpływ na podaż pieniądza będą wywierały depozyty, czyli M0 ulokowane w bankach komercyjnych,
rezerwy banków komercyjnych,
obowiązkowe,
nadobowiązkowe,
pożyczone,
Funkcje rezerw obowiązkowych
są instrumentem polityki pieniężnej banku centralnego, za pomocą którego steruje obiegiem pieniądza i udzielaniem kredytów przez banki komercyjne. Zmiana stóp rezerw obowiązkowych oddziałuje na ilość pieniądza pozostającego w dyspozycji banków i przez to na zakres swobody przy udzielaniu kredytów.
rezerwy obowiązkowe są dla banków komercyjnych specjalnym rodzajem ich rezerw płynności.
Banki mogą w ograniczonym zakresie dysponować tymi należnościami. Mianowicie mogą one w poszczególnych dniach przekraczać tzw. planową rezerwę, ale muszą w innych dniach miesiąca to przekroczenie wyrównać, tak aby przeciętna faktyczna rezerwa w ciągu miesiąca odpowiadała tej, która musi być utrzymana.