16.12.2006
HISTORIA ARABÓW
Lata 1260 - 1277: W Egipcie, Syrii i al-Hiğāzie panował Az-Zāhir Baybars. Były niewolnik turkistański (mamlūk), dowódca straży przybocznej ............... Przypisuje się mu powtórne przywrócenie poczty gołębiej oraz dobycie Nubii (chrześcijański kraj - krwawo przez niego zislamizowany). Za czasów Baybarsa Egipt przeżywał okres prosperity - budowano i odnawiano kanały, w Kairze utrzymywano sędziów z każdej szkoły religijno-prawnej. Założył liczne fundacje muzułmańskie (waqf), utrzymywał szpitale. Słynął z przeróżnych legend, uchodził za wielkiego wojownika. Zawarł sojusz z Chanem Złotej Ordy - Kipczakiem. Tworem państwa Chanów Złotej Ordy była dolina Wołgi.
Państwo mongolskie podzieliło się na dwie części - północną, która uległa islamizacji, oraz obszar Persji i Iraku, gdzie spotykano wyznawców własnych kultów lub chrześcijaństwa nestoriańskiego. Sojusz ten był wymierzony przeciwko tej drugiej części.
Baybars utrzymywał bardzo poprawne stosunki z Europą - zwłaszcza z miastami kupieckimi we Włoszech. Zdecydował zniszczyć miasta pozostałe po Krzyżowcach - obawiał się ich powrotu.
Krzyżowcy pozostali jeszcze tylko na wyspie Arwād, utrzymali się także na Cyprze (we władaniu Joannitów - późniejszych Kawalerów Maltańskich). Joannitów z wyspy przepędzili Mamelucy, więc przenieśli się na Rodos skąd przepędzili ich Turcy osmańscy, wylądowali na Malcie, skąd wygonił ich Napoleon.
Baybars prowadził przyjazną politykę w kontaktach handlowych.
W 1261 r. (rok po pokonaniu Mongołów) przygarnął pod swój dach krewnego - wuja ostatniego Kalifa, którego w Kairze obwołano Kalifem abbasydzkim. Al-Mutansir próbował odbić Irak z rąk Mongołów, ale poniósł klęskę i śmierć za razem. Znaleziono następnych potomków Kalifa ale byli oni już tylko marionetkami. Turcy osmańscy przywiązywali małą wagę do stanowiska Kalifa.
W 1517 r. Kair został zdobyty przez Turków. Sułtan osmański Selīm przejął tytuł Kalifa.
Syn Qalāwuna (pochodził z Kipczaku, panował 1279 - 1290) - Al-Ašraf zdobył Akkę, po czym Qalāwun przekazał mu władzę.
Qalāwun musiał bronić się przed atakami Ilchanów. W 1280 r. pod miejscowością Hims udało mu się rozbić siły zbrojne dowodzone przez Abāqa. Był to jeden z ostatnich ataków Ilchanów. Wtedy też ostatni raz w oddziałach mongolskich walczył znaczący kontyngent chrześcijan.
Qalāwun dał się poznać jako budowniczy użytecznych budowli - łaźni i szpitali.
Najazdy Mongołów trwały do ok. 1310 r. Kres położyła im stopniowa islamizacja oraz stopniowe słabniecie państwa mongolskiego.
Władcy mameluccy byli skrajnie rozrzutni - wydawali ogromne sumy na wojsko, żyli w przepychu. Nie byli zainteresowani ochroną swoich poddanych.
Fallachowie (Fallāh - rolnik) nie mogli spodziewać się ochrony przed najazdami Beduinów więc płacili im ogromne podatki i dodatkowo haracze. Do tego doszły stosunkowo częste lata nieurodzaju oraz szalejąca zaraza - czarna śmierć.
W 1382 r. nastąpiła zmiana „grupy trzymającej władzę” - Mamelucy pochodzenia kipczackiego zostali zastąpieni przez Mameluków pochodzenia czerkieskiego (byli o wiele gorsi).
Większość sułtanów pochodzenia czerkieskiego nie znała arabskiego, dlatego literatura zupełnie się nie rozwijała, był to fatalny okres dla Egiptu. Funkcjonował jedynie transport - kontakty handlowe między Europą a Indiami.
Ostatnim wyróżniającym się sułtanem pochodzenia czerkieskiego był Barsabāy, który w latach 1424 - 1426 zdobył Cypr i przepędził Joannitów. Barsabāy potrzebował pieniędzy i dlatego zaczął wprowadzać państwowe monopole. Wprowadził je niespodziewanie i na skutek tego handel zamarł. Doszło do manipulowania monetą, postępowała galopująca inflacja. Na szczeblu administracyjnym dochodziło do płacenia haraczy - pojawiła się korupcja.
W okresie mameludzkim (do czasów podboju osmańskiego) ludność zmniejszyła się o 2/3. Egipt już nigdy się nie podniósł. Ostateczny cios gospodarce zadał Vasco da Gama, który znalazł nową drogę do Indii - wokół Afryki. Nagle okazało się, że nowa droga jest szybsza, tańsza i całkowicie europejska.
Zagrożeniem dla Egiptu i Syrii stała się powtórna fala najazdów mongolskich - pod dowództwem Tīmūr Langa (władca czagatajski, chciał odbudować mocarstwo Czyngis Chana). Wdarł się do Syrii, opanował Antiochię. Tīmūr w 1400 r. okupował północna Syrię oraz zdobył Aleppo. Był gorliwym muzułmaninem i marzył o zislamiznowaniu Chin. Tīmūr „kolekcjonował” artystów rzemieślników, których wysyłał do ukochanych stolic aby je odbudowywali.
W 1395 r. Mongołowie zdobyli Moskwę. Tīmūr pokonał Mameluków, zamarzyły mu się Chiny. W 1404 r. zmarł w trakcie wyprawy do Chin a jego państwo rozpadło się.
Mamelucy poczuli na karku oddech Turków osmańskich. Turcy dotrzymywali kroku wszystkim europejskim wynalazkom. Mamelucy nadal byli tradycjonalistami. W obliczu zagrożenia związali się z szachem Isma`ilem (panował 1502-1524) - władcą pochodzącym z nowopowstałej dynastii Safabitów rządzącej w Persji. Zaciekłymi wrogami Isma`ila byli właśnie Turcy osmańscy (byli sunnitami podczas gdy szach - szyitą).
Turcja osmańska dążyła do maksymalizacji terenów zdobytych. Wojna wydała się być nieunikniona. W 1516 r. doszło do jej wybuchu. Mamelucy stawili czoła armii osmańskiej w osamotnieniu (sułtan Qawsawh). Przeciw nim wyruszył sułtan Selīm dowodzący nowoczesną armią i posiadający artylerię. Doszło do bitwy pod Marğ dābiq, podczas której wszystkie atuty pozostawały w rękach Turków. Gubernator Aleppo zdradził Mameluków i zdezerterował - ich oddziały zostały doszczętnie zniszczone.
W 1517 r. Selīm zdobył Kair. Ogromna rolę w obronie Kairu odegrał Tūmān Bāy, walki ciągnęły się przez szereg dni. Tūmān padł ofiarą niezbyt rycerskiej postawy Selīma - został pochwycony i zamordowany.
Turcy osmańscy pojawili się w Anatolii w 1300 r. W przeciwieństwie do Seldżuków zasiedli Anatolię na stałe, odebrali Bizantyjczykom część azjatycką, a potem część europejską, długo ich stolicą był Adrianopol. W 1453 r. Mehmed II zdobył Konstantynopol. Pierwsza połowa XVI w. jest okresem szczytu potęgi militarnej Turków osmańskich. W 1518 r. opanowują Algierię. Z wybrzeża algierskiego zaczynają operować piraci osmańscy atakujący południową Europę. Wojnę morską z Hiszpanią prowadzi Hayr ad-Dīn Barbarossa, założyciel Korpusu Janczarów.
W latach 1534 - 1568 Turcy osmańscy opanowali Tunezję. Ogromną rolę w pierwszej połowie XVI w. odegrał Pīrī Ra'ts, który brał udział w opanowaniu Egiptu, a ponadto przeniósł działania wojenne na Ocean Indyjski zajmując Adę i Maskat.
1