Procesy integracyjne w Europie.

Spis treści:

1. Wstęp 3

2. Procesy integracyjne. 4

1. Podstawowe uwarunkowania procesów integracyjnych. 4-5

2. Podstawowe modele procesów integracyjnych. 5-7

3. Podstawowe formy instytucjonalno- organizacyjne integracji gospodarczej 7-8

4. Przyczyny integracji europejskiej. 8-9

3. Integracja europejska. 9

1. Geneza tendencji zjednoczeniowych. 9-10

2. Etapy integracji europejskiej. 11-14

4. Współpraca i integracja w Europie. 15

1. EFTA. 15-16

2. CEFTA. 16-17

3. BFTA. 17-18

5. Zakończenie. 19

Bibliografia 20

Netografia 20

Spis rysunków 20

1. Wstęp.

Procesy integracyjne gwarantują stabilność, bezpieczeństwo i pokój, ale wymagają również wielu zmian, na przykład w sposobie zarządzania polityką zewnętrzną kraju. Nie jest to proste wyzwanie, bardzo często towarzyszą mu głosy sprzeciwu, jednakże perspektywy rozwoju i wzrostu konkurencyjności zwyciężają z pojawiającymi się obawami. Efekty nie są widoczne od razu, ale poprawa stanu środowiska naturalnego, zapewnienie lepszego bytu materialnego społeczeństwu i wiele innych pozytywnych konsekwencji warte jest starań o przynależność do tego typu organizacji.

Unia Europejska jest następstwem wieloletniego procesy integracji politycznej, gospodarczej i społecznej, ale również jest największą i unikatową organizacją tego typu na świecie. Została powołana dla realizacji następujących celów:

• promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi,

• wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,

• dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii,

• rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych.

W dalszej części pracy przedstawimy istotę oraz znaczenie procesów integracyjnych w Europie. Zagadnienie to ma olbrzymie znaczenie, ponieważ Polska, jako kraj należący do Unii Europejskiej, jest tak samo jak pozostałe 26 krajów odpowiedzialna za nasz kontynent.

2. Procesy integracyjne.

Słowo integracja, pochodzące od łacińskiego słowa „integratio” - uzupełnienie i „integer” - całkowity, oznacza tworzenie całości z odrębnych części. Zatem integracja jest procesem scalania, łączenia w całość poszczególnych elementów. Powstające w wyniku integracji nowe struktury i organizmy gospodarcze nie stanowią wyłącznie sumy części składowych połączonych w całość, lecz przetworzoną wewnętrznie, czyli w znacznej mierze nową jakościowo strukturę.

Integracja europejska to sposób budowania jedności, oparty w sferze ideowej na wspólnocie wartości, a w wymiarze politycznym na wspólnocie celów, polegających na stałym pogłębianiu więzi gospodarczych, lecz wykraczających poza ramy zwykłej współpracy międzynarodowej. Integracja europejska bazuje na trwałym dorobku cywilizacyjnym Europy, ukształtowanym głównie przez kulturę grecką, prawo rzymskie i uniwersalistyczne idee chrześcijańskie. Może ona obejmować różne dziedziny życia społecznego, np. gospodarkę, politykę. Każdy proces integracji musi się opierać na określonych podstawach formalno-prawnych oraz instytucjonalnych.

Najogólniej można przyjąć, że procesy integracyjne to procesy włączania nowych krajów do organizacji zrzeszającej, w przypadku Europy Unii Europejskiej.

2.1) Podstawowe uwarunkowania procesów integracyjnych.

Warunkiem zaistnienia procesów integracyjnych jest odpowiednia infrastruktura techniczna(komunikacyjna), umożliwiająca obroty gospodarcze, oraz infrastruktura ekonomiczna, rozumiana jako komplementarność struktur gospodarczych grupy integrujących się krajów. Bardzo istotną rolę odgrywa poziom rozwoju gospodarczego i przemysłowego kraju, gdyż im są one wyższe, tym większa jest potencjalna komplementarność państwa. Naturalnie brak tej cechy lub nawet konkurencyjność struktur gospodarczych w danym momencie nie wyklucza możliwości stopniowego wykształcenia się lub pogłębienia stosunku wzajemnego uzupełniania się w przyszłości. Natomiast istnienie infrastruktury politycznej, rozumianej jako prointegracyjna polityka ekonomiczna oraz występowanie instytucjonalnych form integracji, jest bardzo ważnym, aczkolwiek nie zawsze koniecznym warunkiem opisywanych procesów. Może ona wpływać na intensyfikację wzajemnych obrotów towarowych i usługowych oraz stymulować transfer czynników produkcji, w krajach o gospodarce rynkowej zwykle sprowadza się do zniesienia ceł, ograniczeń ilościowych, administracyjnych i innych form dyskryminacji we wzajemnych stosunkach handlowych i gospodarczych.

Znając już ogólne uwarunkowania procesów integracyjnych, przyjrzyjmy się im w odniesieniu do Europy. Unia Europejska jest otwarta dla każdego europejskiego, demokratycznego kraju o gospodarce rynkowej, dysponującego administracyjnym potencjałem wystarczającym dla respektowania praw i obowiązków związanych z członkostwem. Oznacza to, że rozszerzenie jest procesem ciągłym. Traktat z Maastricht, który wszedł w życie w 1993 r., stanowi (w artykule 49), że każde państwo europejskie, które przestrzega zasad wolności, demokracji, praw człowieka, podstawowych wolności oraz państwa prawnego, może ubiegać się o członkostwo w Unii. Na szczycie w Kopenhadze w 1993 r. głowy państw członkowskich UE ustaliły podstawowe warunków członkostwa w UE. Przed przystąpieniem ubiegające się państwo musi posiadać:

• stabilne instytucje gwarantujące demokrację, rządy prawa, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości;

• sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową, jak również dostateczną zdolność do sprostania presji konkurencji i siłom rynkowym na obszarze Unii;

• zdolność do przyjęcia zobowiązań członkostwa, w tym wypełniania celów Unii; a także administrację publiczną zdolną do stosowania i egzekwowania prawa unijnego w praktyce.

2.2) Podstawowe modele procesów integracyjnych.

Podstawowe podział powiązań integracyjnych jest następujący:

• powiązania międzynarodowe, inaczej nie ograniczające suwerenności uczestników,

• powiązania ponadnarodowe, ograniczające suwerenność państw członkowskich.

Inny podział jest następujący:

• integracja równych partnerów,

• integracja nierównych partnerów.

W zależności od opisanego wyżej charakteru powiązań integracyjnych, możemy mówić o:

• Międzynarodowej integracji umownej państw suwerennych (integracja równych partnerów), najczęściej występującej w praktyce. Jej podstawą jest międzynarodowa umowa zawierana przez suwerenne państwa, określająca charakter, zakres, mechanizmy, formy, etapy, itd. ich wzajemnych powiązań integracyjnych oraz powołująca do życia określonego typu ugrupowanie integracyjne, a więc tworzącą pewną instytucjonalną formę integracji. Państwa przed zawarciem umowy, ale również po są suwerenne i równoprawne, czerpią takie same korzyści(w praktyce ich skala może okazać się różna). Przykładem może być EFTA, CEFTA, do niedawna także EWG/WE.

• Ponadnarodowej integracji umownej państw dobrowolnie ograniczających suwerenność na rzecz instytucji integrujących(integracja nierównych parterów), określanej jako nowy typ, nie sprawdzony jeszcze w pełni w praktyce, gdyż taki model jest dopiero realizowany przez Unię Europejską, charakterystyczny dla mocno zaawansowanego etapu integracji, wymagającego ograniczenia suwerenności gospodarczej i politycznej członków.

• Integracji politycznie nierównoprawnej (integracji nierównych partnerów), występującej w przypadku politycznego podporządkowania jednemu krajowi. Model ten był stosowany w przeszłości przy powiązaniach między Wielką Brytanią i jej koloniami lub Francją i jej koloniami.

• Integracji gospodarczo nierównoprawnej (integracja nierównych partnerów), tzn. gospodarczym podporządkowaniu jednemu krajowi. Zjawisko to można było zaobserwować w przeszłości, podobnie jak w poprzednim przypadku.

Należy przy tym wspomnieć, że dla integracji równych partnerów typowe są powiązania o charakterze poziomym (tzw. integracja pozioma), a dla nierównych partnerów powiązania o charakterze pionowym( tzw. integracja pionowa).

Rys.1. Charakter powiązań integracyjnych przy integracji równych i nierównych partnerów.

Źródło: A. Makać, „Międzynarodowa integracja gospodarcza-podstawowe problemy teoretyczne”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001, s. 27

2.3) Instytucjonalno-organizacyjne formy międzynarodowych ugrupowań integracyjnych.

Instytucjonalno-organizacyjnymi formami ugrupowań integracyjnych, towarzyszącymi z reguły procesom międzynarodowej integracji gospodarczej są:

• Strefa wolnego handlu, polegająca na likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych w obrotach handlowych między krajami członkowskimi takiego ugrupowania z równoczesnym zachowaniem przez te kraje pełnej autonomii w zakresie polityki celnej i handlowej w stosunkach z krajami spoza strefy.

• Unia celna, której istota sprowadza się do likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych w obrotach między krajami członkowskimi ugrupowania z równoczesnym wprowadzeniem przez kraje unii wspólnej, zewnętrznej taryfy celnej oraz ujednoliconej polityki handlowej wobec krajów trzecich.

• Wspólny rynek, łączący w sobie elementy unii celnej i gospodarczej i umożliwiający swobodny przepływ usług i czynników produkcji.

• Unia gospodarcza, która obejmuje wszystkie elementy wspólnego rynku, a w jej ramach następuje pełna koordynacja lub unifikacja różnych dziedzin polityki gospodarczej i ustawodawstwa gospodarczego. Zwykle wiąże się to z ustanowieniem w unii gospodarczej organów o kompetencjach ponadpaństwowych.

• Unia gospodarcza i walutowa(pełna unia gospodarcza), polegająca na występowaniu w ramach unii gospodarczej pełnej koordynacji polityki walutowej, kursowej, itp., utworzeniu wspólnych rezerw walutowych, wspólnego banku centralnego oraz wspólnej waluty.

• Unia gospodarcza i polityczna, obejmująca wszystkie elementy unii gospodarczej lub unii gospodarczej i walutowej, w której ponadto występuje pełna koordynacja lub unifikacja podstawowych dziedzin polityki wewnętrznej, zagranicznej, ewentualnie polityki obronnej oraz ustanowienie organów ustawodawczych i wykonawczych o kompetencjach ponadpaństwowych.

2.4) Przyczyny integracji europejskiej.

Najważniejsze przyczyny integracji europejskiej są następujące:

• dezaktualizacja tradycyjnej ideologii państwa suwerennego, niezdolnego do zagwarantowania bezpieczeństwa i pokoju swoim obywatelom i poszukiwanie nowych form,

• nawiązanie współpracy między państwami europejskimi, co było warunkiem udzielenia pomocy finansowej przez Stany Zjednoczone w ramach planu Marshalla,

• obawa przed wybuchem w przyszłości wojny między państwami Europy (uznano, że jedynie integracja gospodarczo-polityczna może zapobiec zbrojnym konfliktom),

• chęć szybszego zwalczenia głodu oraz restrukturyzacji gospodarek zrujnowanych przez wojnę, co było możliwe dzięki działaniom integracyjnym,

• dążenie państw europejskich do odzyskania dawnej pozycji na świecie, którą utraciły w wyniku II wojny światowej,

• upatrywanie w integracji europejskiej szansy na pokojowy rozwój kontynentu,

• strach przed rozprzestrzenianiem się po II wojnie światowej komunizmu,

• obawa aliantów europejskich po II wojnie światowej przed zwiększeniem produkcji stali -stąd propozycja utworzenia EWWiS,

• zwiększenie konkurencyjności Europy Zachodniej wobec USA,

• osłabienie pozycji kolonialnej głównych państw europejskich,

• utworzenie NATO w 1949 r.,

• wyraźny podział kontynentu na dwa konfrontacyjne bloki,

• wewnętrzna stabilizacja polityczna państw europejskich,

• zwiększenie efektywności gospodarowania, a w tym podniesienie dobrobytu społeczeństw,

• kryzys gospodarczy i demograficzny zniszczonej wojną Europy.

3. Integracja europejska.

Integracja europejska jest procesem tworzenia całości z poszczególnych elementów, jednakże jest to proces długotrwały i złożony. Może on przebiegać różnorodnie, w zależności od przesłanek towarzyszących integratorom. Integracja europejska kojarzy nam się głównie z Unią Europejską, ale tak naprawdę proces ten ma głębokie korzenie i rozpoczął się wiele lat temu.

3.1) Geneza europejskich tendencji zjednoczeniowych.

Tendencje zjednoczeniowe mają swój rodowód we wspólnej historii i kulturze narodów. Swoje zalążki miały już w I wieku p.n.e., kiedy to większa część Europy Zachodniej znajdowała się w zasięgu wpływów Imperium Rzymskiego. Proces ten zaowocował powstaniem wspólnoty kulturowej i gospodarczej. Poczucie integracji nasilało się także pod wpływem ekspansji religii chrześcijańskiej. Za czasów panowania Karola Wielkiego, króla Franków, stoczono wiele wojen mających na celu szerzenie wiary. Kraje pod jego panowaniem miały stworzyć uniwersalne imperium chrześcijańskie. Kontynuatorem procesów zjednoczeniowych był Otto III, który pragnął zbudować jedno wielkie europejskie państwo, składające się z czterech równorzędnych części: Galii, Słowiańszczyzny, Germanii i Italii. Na przełomie XIII i XIV wieku Pierre Dubois proponował utworzenie federacji europejskich państw chrześcijańskich, natomiast w XV wieku podobną tezę wysnuł Jerzy z Podiebradów, król czeski, która mówiła o powołaniu Ligii Pokoju, zrzeszających przedstawicieli książąt chrześcijańskich w celu dbania o bezpieczeństwo i pokój. Ciekawą koncepcję zjednoczenia Europy wysnuł Henryk IV, król Francji. Był to plan całkowitej rekonstrukcji kontynentu, w wyniku którego miało powstać 15 państw, a ich delegaci mieli tworzyć Radę Generalną. Kolejnym integratorem był William Penn, który zaproponował utworzenie instytucji zbliżonej do Parlamentu Europejskiego. W szerzeniu tendencji zjednoczeniowych prym wiedzie Napoleon Bonaparte, słynący z chęci zintegrowania Europy siłą i narzucenia podbitym krajom ustawodawstwa i rozwiązań ustrojowych Francji. Podobną propozycję, lecz pod rządami państwa niemieckiego, wysnuł Friedrich Naumann. Ostatnim najsłynniejszym szerzycielem koncepcji zjednoczeniowej był Richard Coudenhove-Kalergi, organizator tzw. ruchu paneuropejskiego, mającego na celu integrację Europy Zachodniej. W 1923 r. założył Unię Paneuropejską, a w 1948 r. Ruch Europejski.

Pisząc o genezie europejskich tendencji zjednoczeniowych nie sposób pominąć zagadnienie koncepcji integracji europejskich po II wojnie światowej:

• Koncepcja federacyjna- zakłada budowę tworu państwowego podobnego do Stanów Zjednoczonych Ameryki („Stany Zjednoczone Europy”), zastąpienie narodowych struktur ponadnarodowymi organami federacyjnymi. Zwolennikami tej koncepcji byli m.in. W.Churchill, W. Hallstein, P. H. Spaak oraz K. Adenauer.

• Koncepcja konfederacyjna- zakłada budowę tzw. Europy Ojczyzn, a więc współpracę rządów bez tworzenia ponadpaństwowych organów wspólnotowych. Zwolennikami tej koncepcji byli Ch. de Gaulle oraz Pius XII.

• Koncepcja unionistyczna- postuluje ograniczenie integracji europejskiej do współdziałania między rządami suwerennych państw. Jej zwolennikami byli E. Bevin (były brytyjski minister spraw zagranicznych) oraz C. Attlee (były brytyjski premier).

3.2) Etapy integracji europejskiej.

Kalendarium integracji europejskiej zainaugurował W. Churchill wezwaniem w 1946 roku do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. 17 marca 1948 roku Francja, Wielka Brytania i kraje Beneluksu podpisały pakt brukselski dotyczący wspólnej obrony, współpracy gospodarczej, socjalnej i kulturalnej, a miesiąc później utworzono Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej, która w 1960 roku stała się Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju-OECD(Polska jest członkiem od 11.07.1996r.). Radę Europy utworzono w 1949 roku, a Polska należy do niej od 26.11.1991r. W 1950 roku Robert Schuman zaproponował utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS), które zaowocowało podpisaniem w 1951 roku podpisaniem traktatu paryskiego. W 1952 roku podpisano układ o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej(EWO), a Dania, Irlandia, Norwegia i Szwecja powołały Radę Nordycką(w 1955r. dołączyła Finlandia). Do paktu brukselskiego w 1954 roku przystąpiły Włochy i RFN i wtedy też powołano Unię Zachodnioeuropejską(UZE).

Za pierwszy etap budowy Unii Europejskiej należy uznać utworzenie trzech Wspólnot Europejskich:

• Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali- EWWiS(1951r.);

• Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej- EWG(1957r.);

• Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej- Euratom(1957r.).

Założycielami tych Wspólnot były: Francja, Włochy, Republika Federalna Niemiec, Belgia, Holandia i Luksemburg.

Do 1972 roku, kiedy rozpoczął się drugi etap integracji europejskiej, decyzją o pierwszym rozszerzeniu, tzn. o Wielką Brytanią, Danię i Irlandię, Wspólnoty zacieśniły współpracę polityczną(1961r.), podjęto decyzje o podstawach Wspólnej Polityki Rolnej(1962r.), weszła w życie wspólna taryfa celna. Pierwsze umowy stowarzyszeniowe ze Wspólnotami Europejskimi podpisały: Gracja(1961r.), Turcja(1963r.), Malta(1970r.) oraz 18 państw afrykańskich, byłych kolonii państw członkowskich WE. Z kolei w 1965 roku podpisano traktat fuzyjny o ujednoliceniu struktury instytucjonalnej EWG, EWWiS oraz Euratom, który wszedł w życie w 1967 roku. Rozbieżności dotyczące subwencjonowania rolnictwa, dochodów Wspólnot i kompetencji Parlamentu Europejskiego wywołały kryzys trwający do roku 1966.

Drugi etap integracji rozpoczął się wraz z koordynacją przez Wspólnoty Europejskie polityki zagranicznej oraz powołaniem w 1974 roku Rady Europejskiej. Zrealizowano Unię celną i podjęto decyzję o wyborach bezpośrednich do Parlamentu Europejskiego, które odbyły się po raz pierwszy w 1979 roku. W 1971 roku Rada Ministrów rozpatrzyła kwestię utworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, a w 1973 roku utworzono Europejski Fundusz Współpracy Walutowej. W 1979 roku powstał Europejski System Walutowy, a także wprowadzono Europejską Jednostkę Walutową-ECU. W latach 70 Wspólnoty Europejskie podpisały pierwsze umowy o wolnym handlu z państwami, powstałej w 1960 roku, EFTA: Szwecją, Szwajcarią, Portugalią, Austrią(1972r.), z Islandią, Norwegią i Finlandią(1973r.). Istotną inicjatywą WE wobec krajów rozwijających się było podpisanie umowy dotyczącej handlu, współpracy technicznej i finansowej między Wspólnotami Europejskimi i 46 krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku.

Trzeci etap integracji Wspólnot Europejskich objął lata 80, kiedy to przyjęto nowe państwa członkowskie: Grecję(1981r.), Portugalię(1985r.) i Hiszpanię(1985r.). Najważniejszym osiągnięciem tego etapu było przyjęcie w 1986 roku Jednolitego Aktu Europejskiego, który wszedł w życie w 1987 roku i który zmieniał i uzupełniał podstawowe zapisy traktatów rzymskich. Postanowienia wnoszą zmiany o charakterze instytucjonalno-proceduralnym oraz rozszerzają politykę Wspólnot. Utworzenie w 1992 roku regulacji niezbędnych dla realizacji Rynku Wewnętrznego(Jednolitego Rynku) było silnym impulsem pogłębienia procesów integracyjnych. Poniższy rysunek przedstawia cele działania Jednolitego Rynku:

Rys.2. Cele działania Jednolitego Rynku.

Źródło: Z. Czachór, Słowniczek europejski, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej, Warszawa 1996

Najważniejszym wydarzeniem czwartego etapu było przyjęcie traktatu o Unii Europejskiej(Maastricht I, 1992r.), którego celem było stworzenie podstaw przekształcenia Wspólnot Europejskich w Unię Europejską przez fuzję uregulowań kształtujących Unię Gospodarczą i Walutową(UGiW) z postanowieniami traktatu o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Unia Europejska rozszerzyła integrację gospodarczą o nowe polityczne i gospodarcze obszary współpracy. Były to:

• Zdefiniowanie UGiW, stworzenie konstytucjonalnych i instytucjonalnych warunków jej realizacji i harmonogramu,

• Państwa członkowskie zobowiązały się prawnie do prowadzenia Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa,

• Rozszerzenie zakresu działania WE o: przemysł, sieci transeuropejskie, ochronę konsumenta, edukację i młodzież, ochronę zdrowia i kulturę(polityka społeczna, rozwojowa, ekologiczna),

• Intensyfikacja współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i polityki wewnętrznej,

• Wzmocnienie prerogatyw Parlamentu Europejskiego,

• Wprowadzenie obywatelstwa Unii Europejskiej, stanowiącego istotny krok w kierunku federalizacji Wspólnot.

Traktat z Maastricht oraz postanowienia Rady Europejskiej (1995r.) określiły kolejne etapy europejskiej integracji:

• Kontynuację rozpoczętej w 1990 roku liberalizacji przepływu kapitału i poprawę koordynacji polityki gospodarczej i walutowej.

• Do 1998 roku państwa członkowskie powinny spełnić cztery kryteria (dotyczące długu publicznego, deficytu budżetowego, stopy inflacji, nominalnej długookresowej stopy procentowej; nie powinny przekraczać wyznaczonych granic wahań kursów walutowych); 11 z 15 państw członkowskich spełniając te wymogi weszło do Unii Gospodarczej i Walutowej.

• Od 1 stycznia 1999 roku wprowadzono euro, a pierwsze posiedzenie Europejskiego Banku Centralnego odbyło się 9 czerwca 1998 roku.

1 maja 1999 r. wszedł w życie Traktat amsterdamski, zaś 26 lutego 2001 roku podpisano Traktat nicejski nowelizujący Traktat o Unii Europejskiej oraz traktaty ustanawiające Wspólnotę Europejską. Zadaniem tego dokumentu było przygotowanie UE do poszerzenia o 10 nowych państw członkowskich. Od 28 lutego 2002 roku wyłączną walutą obowiązującą w 12 państwach członkowskich stało się euro. Pracę rozpoczął Konwent Europejski, którego zadaniem jest przygotowanie Konstytucji UE. Na jego czele stał Valéry Giscard d'Estaing. 12-13 grudnia 2002 r. - zakończono negocjacje akcesyjne z 10 państwami kandydującymi: Cyprem, Czechami, Estonią, Węgrami, Litwą, Łotwą, Maltą, Polską, Słowacja i Słowenia. 16 kwietnia 2003 r. - w Atenach podpisano Traktat akcesyjny pomiędzy UE i 10 nowymi państwami członkowskimi. 1 maja 2004 r. -do Unii Europejskiej przystąpiło 10 nowych państw, w tym Polska. Z kolei 18 czerwca 2004 roku Rada Europejska zatwierdziła Traktat konstytucyjny, który obecnie jest poddawany ratyfikacji w państwach członkowskich UE. W październiku 2004 r. 25 krajów UE podpisuje Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy. Został on przygotowany w celu usprawnienia demokratycznych procesów decyzyjnych i zarządzania w UE składającej się z 25 i więcej krajów. Zakłada również powołanie europejskiego Ministra Spraw Zagranicznych. Dwa nowe  kraje Europy wschodniej - Bułgaria i Rumunia - dołączyły w 2007 roku do UE. Liczba państw członkowskich wzrasta do 27. Chorwacja, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii oraz Turcja również kandydują do członkowstwa w UE.

Rys.3. Kraje należące do Unii Europejskiej.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Unia_Europejska

4. Współpraca i integracja w Europie.

Procesy integracyjne to nie tylko utworzenie Unii Europejskiej, aczkolwiek jest to najbardziej znany przejaw współpracy na kontynencie. Państwa europejskiego kontynentu już wcześniej tworzyły organizacje, które miały zapewnić im bezpieczeństwo i rozwój. W dalszej części pracy opiszemy przykłady takiej współpracy.

4.1) EFTA.

Procesy międzynarodowej integracji gospodarczej w Europie Zachodniej zostały zapoczątkowane bardzo wcześnie, bo już na początku lat 50. Pierwszym takim ugrupowaniem była Wspólnota Węgla i Stali, utworzona w 1951 roku. Wkrótce potem powstały koncepcje europejskich wspólnot: politycznej i obronnej oraz projekty innych wspólnot gospodarczych o charakterze gałęziowym, np. wspólnoty rolnej, transportowej, itp. W ten sposób wykrystalizowała się koncepcja wspólnoty gospodarczej, zakładająca integrację wszystkich gałęzi gospodarki, która zaowocowała traktatem rzymskim, ustanawiającym Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Należy w tym miejscu wspomnieć o negatywnych konsekwencjach powstania tej organizacji- np. dyskryminacyjna polityka handlowa wobec państw nie należących do tego ugrupowania, dlatego w konsekwencji grupa krajów OECD z Wielką Brytanią na czele wystąpiła w 1956 roku z koncepcją Europejskiej Strefy Wolnego Handlu, która rozwiązywałaby problem swobodnego obrotu gospodarczego. Pomysł upadł m.in. za sprawą Francji, ale już w 1959 roku Wielka Brytania wraz z krajami skandynawskimi wystąpiła z inicjatywą utworzenia Strefy Wolnego Handlu w Europie Zachodniej, lecz bez udziału krajów EWG. EFTA powstała na podstawie konwencji sztokholmskiej podpisanej 4 stycznia 1960 roku. Traktat zawarły Austria, Dania, Wielka Brytania, Norwegia, Portugalia i Szwecja. Początkowo EFTA była organizacją konkurencyjna wobec Wspólnot Europejskich, ale wobec przystąpienia większości jej członków do Unii Europejskiej, staje się organizacją o marginalnym znaczeniu. Obecnie do Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu należą Norwegia, Szwajcaria, Lichtenstein i Islandia. Celem EFTA jest przyspieszenie wzrostu gospodarczego państw członkowskich poprzez znoszenie ograniczeń we wzajemnej wymianie handlowej. W przeciwieństwie do umowy EWG znoszenie barier handlowych nie obejmuje ceł na produkty rolne.

Organami EFTA są: Rada, Komitet Doradczy, Komitet Przedstawicieli Parlamentów Państw EFTA. Najważniejszym organem jest Rada, która nadzoruje wykonanie postanowień umowy, może wydawać decyzje i zalecenia. Rada składa się z przedstawicieli państw członkowskich w randze ministra. Zbiera się 2-3 razy w roku. Komitet doradczy składa się z przedstawicieli życia społeczno-gospodarczego z państw członkowskich. Nie może ich być więcej niż pięciu, a osoby te nie reprezentują państw członkowskich. Komitet Przedstawicieli Parlamentów składa się z osób desygnowanych przez parlamenty krajowe, ma głównie funkcje doradcze i kontrolne. EFTA nawiązała ścisłą współpracę ze Wspólnotami Europejskimi, tworząc Europejski Obszar Gospodarczy (do umowy nie przystąpiła Szwajcaria), zawarła również porozumienie z Polską. Współpraca EFTA i UE przynosi krajom należącym do EFTA korzyści i należy się spodziewać, że znajdą się w Unii Europejskiej, a EFTA przestanie istnieć.

4.2) CEFTA.

Do powstania CEFTA(Środkowoeuropejskiej Strefy Wolnego Handlu) przyczyniły się czynniki o charakterze:

• wewnętrznym (transformacja systemowa);

• zewnętrznym(reintegracja z gospodarką światową).

Organizacja ta została utworzona na podstawie porozumienia podpisanego 21 grudnia 1992 r. w Krakowie. Sygnatariuszami porozumienia były pierwotnie trzy kraje: Czechosłowacja, Polska i Węgry. Za najważniejszą przyczyną powstania CEFTY należy wskazać drastyczny spadek wymiany handlowej między krajami Europy Środkowej po upadku muru berlińskiego i rozwiązaniu RWPG. W 1993 roku eksport Polski do państw CEFTA był mniejszy o 41 % w porównaniu z 1988 r. zaś import o 36 %, podobna sytuacja miała miejsce w pozostałych krajach. Równie istotną przyczyną powstania CEFTA był nacisk Unii Europejskiej, która nie chciała dopuścić do wzajemnej dyskryminacji towarów z państw porozumienia, które równocześnie zgłosiły swój akces do UE. Nie bez znaczenia była również chęć zawiązania silniejszej współpracy politycznej, czego przejawem było powstanie tzw. Trójkąta Wyszechradzkiego (nieformalnych spotkań szefów rządów i państw Czechosłowacji, Polski i Węgier). Celem porozumienia jest zniesienie ceł w handlu między krajami członkowskimi. Organem nadzorującym i zarządzającym realizacją postanowień Umowy jest Wspólny Komitet, którego członkami są ministrowie krajów CEFTA odpowiedzialni za współpracę gospodarczą z zagranicą. Podejmuje on decyzje tylko w przypadkach przewidzianych w umowie, w pozostałych natomiast - zalecenia. Posiedzenia odbywają się w razie konieczności (ale przynajmniej raz w roku). Na czele Komitetu stoi Prezydent Wspólnego Komitetu (co roku przewodnictwo innego kraju członkowskiego). Podkomisja Handlu Rolniczego Wspólnego Komitetu, powstała 18. VI. 1999 roku na sesji Wspólnego Komitetu w Budapeszcie. Celem jej jest rozwiązywanie problemów pojawiających się w handlu produktami rolniczymi.

Początkowo porozumienie podpisały Czechy, Słowacja, Polska i Węgry. W roku 1996 do CEFTA przystąpiła Słowenia, w 1997 r. Rumunia, W 1999- Bułgaria, natomiast w 2003- Chorwacja. Kraje przystępujące do UE w maju 2004 roku (Polska, Czechy, Węgry, Słowacja i Słowenia) automatycznie wyszły ze struktur CEFTA. Jej członkami pozostały Chorwacja, Macedonia, Bośnia i Hercegowina, Mołdawia, Serbia, Czarnogóra, Albania i Kosowo, które rozwijają między sobą wymianę handlową.

4.3) BFTA.

Współpraca regionalna między Litwą, Łotwą i Estonią została zapoczątkowana przez podpisanie Traktatu o Dobrym Zrozumieniu i Współpracy w Genewie w 1934 roku. Po przywróceniu krajom bałtyckim niepodległości w latach 90-tych, podpisanie w 1994 roku w Talinie Porozumienia pomiędzy rządami i parlamentami tych państw utrwaliło współpracę w dzisiejszej formie. Dokument ten ustalił strukturę, na jakiej miała opierać się współpraca między tymi krajami: Zgromadzenie Bałtyckie, Bałtycka Rada Ministrów oraz Komitet Współpracy Bałtyckiej. Ponadto od 1993 roku odbywają się Posiedzenia Prezydentów.

Ekonomiczna integracja tych państw opiera się na czterech trójstronnych porozumieniach, regulujących stosunki między nimi:

• Porozumienie o Wolnym Handlu, które weszło w życie w 1994 roku i reguluje zasady wolnego handlu produktami przemysłowymi. Na jego mocy zniesiono wszelkie odprawy celne, ale również ograniczenia ilościowe.

• Porozumienie o Wolnym Handlu Produktami Rolniczymi(1997r.), istotne ze względu na fakt rzadkiego zdejmowania ograniczeń ilościowych i celnych z produktów rolniczych.

• Porozumienie o Zniesieniu Nie-taryfowych Barier, obowiązujące od 1998 roku i ujednolicające techniczne bariery handlu oraz przepisy sanitarne.

• Porozumienie o Wspólnej Procedurze Tranzytowej(1999r.)dotyczy usunięcia barier w handlu, takich jak procedury kontrolne czy opóźnienia w przekraczaniu granic.

Do stałych organów Bałtyckiej Strefy Wolnego Handlu zalicza się Bałtycką Radę Prezydentów, Bałtycką Radę Ministrów oraz Zgromadzenie Bałtyckie. Początkowo działalność BFTA dotyczyła produktów przemysłowych i rolnych, ale z czasem przekształciła się w ekspansję ekonomiczną. Organizacja ta miała olbrzymie znaczenie dla Litwy, Łotwy i Estonii, nie tylko ze względu na rozwój gospodarczy, ale również na ich przystosowanie do wymogów Unii Europejskiej.

5. Zakończenie.

Już w starożytności władcy dążyli do stworzenia zjednoczonej Europy i jak pokazuje historia, procesy integracyjne trwają do dziś. Najpopularniejszą organizacją jest Unia Europejska, aczkolwiek pomimo członkowska Polski wciąż rodzą się wątpliwości i zastrzeżenia, a podobnie jest w przypadku innych państw. Obawy może rodzić dostosowanie systemu prawnego, wzrost cen czy wzrost stopy inflacji, jednak korzyści płynące z tego procesu są o wiele większe- pozyskanie nowych inwestycji, wzrost obrotów handlowych lub otwarcie nowych rynków pracy.

Lata doświadczeń pokazują, jak trudno stworzyć organizację, która zjednaczałaby kraje o różnych kulturach, gospodarkach i tradycjach. Procesy integracyjne były dokonywane na drodze wojny(jednak taki sposób nie przynosi trwałych rezultatów) lub pokoju, lecz w takim przypadku kraje muszą spełnić szereg warunków, które w praktyce okazują się nie dla wszystkich osiągalne.

Znaczenie procesów integracyjnych jest różne w zależności od rodzaju państwa członkowskiego. Zwykle najbardziej na integracji korzystają kraje słabsze, dla których organizacja jednocząca stwarza szansę rozwoju i zapewnia bezpieczeństwo.

Bibliografia:

1. Słownik wyrazów o0bcych, PIW, Warszawa 1967, s. 297

2. A.Makać, „Międzynarodowa integracja gospodarcza-podstawowe problemy teoretyczne”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001

3. A. Kisiel- Łowczyc, „Miejsce Unii Europejskiej w paneuropejskiej integracji w latach 90.”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001

Netografia:

1. http://www1.ukie.gov.pl/WWW/news.nsf/($PrintView)/FB7FBE317D8444FDC1256E7C005E8E18?Open

2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Unia_Europejska

3. http://europa.eu/pol/enlarg/overview_pl.htm

4. http://www.wykladowcy.wsdg.pl/kolodziejczyk/1.pdf

5. www.operon.com.pl/www/get_file.php?plik=584.pdf

6. http://europa.eu/abc/history/2000_today/index_pl.htm

7. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/X/XU/efta.html

8. http://www.opoka.org.pl/biblioteka/X/XU/cefta.html

9. http://www.synergy-grp.net/content/view/15/28/

Spis rysunków:

1. Rys.1 . Charakter powiązań integracyjnych przy integracji równych i nierównych partnerów.

Źródło: A. Makać, „Międzynarodowa integracja gospodarcza-podstawowe problemy teoretyczne”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001, s. 27

2. Rys.2. Cele działania Jednolitego Rynku.

Źródło: Z. Czachór, Słowniczek europejski, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej, Warszawa 1996

3. Rys.3. Kraje należące do Unii Europejskiej.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Unia_Europejska

 

http://www1.ukie.gov.pl/WWW/news.nsf/($PrintView)/FB7FBE317D8444FDC1256E7C005E8E18?Open

http://pl.wikipedia.org/wiki/Unia_Europejska

Słownik wyrazów o0bcych, PIW, Warszawa 1967, s. 297

A. Makać, „Międzynarodowa integracja gospodarcza-podstawowe problemy teoretyczne”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001, s. 9

A. Makać, „Międzynarodowa integracja gospodarcza-podstawowe problemy teoretyczne”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001, s. 9

http://europa.eu/pol/enlarg/overview_pl.htm

A. Makać, „Międzynarodowa integracja gospodarcza-podstawowe problemy teoretyczne”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001, s. 24-26

A. Makać, „Międzynarodowa integracja gospodarcza-podstawowe problemy teoretyczne”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001, s. 17-24

http://www.wykladowcy.wsdg.pl/kolodziejczyk/1.pdf

www.operon.com.pl/www/get_file.php?plik=584.pdf

www.operon.com.pl/www/get_file.php?plik=584.pdf

A. Kisiel- Łowczyc, „Miejsce Unii Europejskiej w paneuropejskiej integracji w latach 90.”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001, s. 38-44

http://europa.eu/abc/history/2000_today/index_pl.htm

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/X/XU/efta.html

http://www.opoka.org.pl/biblioteka/X/XU/cefta.html

http://www.synergy-grp.net/content/view/15/28/

A. Kisiel- Łowczyc, „Miejsce Unii Europejskiej w paneuropejskiej integracji w latach 90.”, [w:] red. E.Oziewicz, „Procesy integracyjne we współczesnej gospodarce światowej”, PWN, Warszawa 2001, s. 103-119

2

Integracja pozioma Integracja pionowa

Swobodny przepływ kapitału

Swobodny przepływ siły roboczej

swobodny przepływ usług

Swobodny przepływ towarów

Urzeczywistnienie czterech wolności rynku wewnętrznego

Wzmocnienie konkurencyjności UE

Cele wewnętrzne

Cele zewnętrzne

Rynek wewnętrzny

---